Linawenga Ze Kutekeha ku Mulimu ni kwa Batu

“Kwa ezwa mukiti wa linyalo mwa Kana . . . Jesu ni yena a bizwa kwa linyalo ni balutiwa ba hae.”—JOANI 2:1, 2.

 1. Taba ya Jesu inge a li kwa Kana i talusa zañi?

JESU, bomahe, ni ba bañwi ba balutiwa ba hae ne ba ziba za tabo ye tiswa ki sinawenga se si tabisa sa mwahal’a batu ba Mulimu. Mane Kreste na ezisize kuli sinawenga se siñwi si zwe mubano ka ku ezeza ona fa sinawenga seo makazo ya hae ya pili ye ñozwi, ili nto ye ne tisize kuli mukiti wo u tabise hahulu. (Joani 2:1-11) Mwendi mu kile mwa fumaneha kwa linawenga za Bakreste ba ba bata ku sebeleza Jehova sina batu ba ba nyalani ili ba ba tabile. Kamba mwendi mu libelela ku ba ni sinawenga sa mina kwapili, kamba mu ka tusa mulikan’a mina kuli sinawenga sa hae si konde. Ki sika mañi se si kona ku tisa kuli sinawenga si konde?

 2. Ki litaba mañi ze mwa Bibele ka za linawenga?

² Bakreste ba fitile fa ku ziba kuli kelezo ye mwa Linzwi la Mulimu le li tile ka moya i tusa hahulu muta munna ni musali ba lela za ku nyalana. (2 Timotea 3:16, 17) Mi niti kikuli, Bibele ha i tungunyuni ze swanela ku eziwa luli fa sinawenga sa Bakreste. Taba yeo ya utwahala bakeñisa kuli lizo mane nihaiba yona milao ye tokwa ku latelelwa ya shutana ku likana ni sibaka ni nako ye ba pila batu. Ka mutala, mwa Isilaele wa ikale ne ku sa bangi luli mukiti wa sinawenga. Fa lizazi la sinawenga, munyali n’a isanga munyaliwa wa hae kwa ndu ya hae kamba kwa ndu ya bondat’ahe. (Genese 24:67; Isaya 61:10; Mateu 1:24) Muhato wo wa fa nyangela kona o ne u li sinawenga, ku si na mukiti wa linyalo o se u atile hahulu fa linawenga ze ñata kacenu.

 3. Ki kwa kezahalo ye cwañi ya kwa Kana k’o Jesu na ekelize kwa tabo ya batu?

³ Maisilaele ne ba ziba kuli muhato wa munyali wa ku nga munyaliwa ne li ona linyalo kamba sinawenga. Mi hamulaho wa fo, ne ba kona ku ikola malyalya a ku tabela, ili mukiti o swana ni o bulezwi kwa Joani 2:1. Litoloko ze ñata za Bibele li toloka timana ye sina cwana: “Ne ku na ni sinawenga mwa Kana.” Kono linzwi la mwa puo ya kwa makalelo li tolokilwe hande sina “mukiti wa linyalo” kamba “mukiti wa sinawenga.”a (Mateu 22:2-10; 25:10; Luka 14:8) Taba yeo i talusa hande kuli Jesu na fumanehile mi na ekelize kwa tabo ya batu fa mukiti o ne u ezizwe ka ku tabela sinawenga sa Sijuda. Kono sisupo se situna ki sa kuli, ze ne eziwanga fa sinawenga mwa miteñi ya Jesu za shutana ni ze eziwa hahulu kacenu.

 4. Ki sinawenga se si cwañi se ba ketanga ku eza Bakreste ba bañwi, mi ki kabakalañi?

⁴ Mwa linaha ze ñata kacenu le, Bakreste ba ba bata ku nyalana ba swanela ku kwanisa ze tokwahala za milao ye miñwi cwalo. Mi hamulaho wa fo, ba kona ku nyalana ka nzila ifi kamba ifi ye lumelelizwe ka mulao. Ba kona ku eza cwalo ka ku eza mukiti o munyinyani o zamaiswa ki muatuli, muzamaisi wa tolopo, kamba sikombwa wa Sikreste ya filwe m’ata ki Muuso. Ba bañwi bona ba ketanga ku nyalana mwendi ka ku mema fela bahabo bona ba sikai kamba balikani ba bona ba Bakreste kuli ba be lipaki ba ka mulao kamba kuli ba to taba fela ni bona fa kezahalo ya butokwa ye. (Jeremia 33:11; Joani 3:29) Ka ku swana, Bakreste ba bañwi ni bona ba kana ba keta ku sa eza mukiti o mutuna wa sinawenga o ne u ka tokwa ku nga nako ye ñata ya ku itukiseza ni o tula hahulu. Kono ba kana ba lukisa kuli ba ce lico ni balikani ba bona ba sikai. Ku si na taba ni mo lu tabelela ku ezeza sinawenga sa luna, lu swanela ku lemuha kuli Bakreste ba bañwi ba ba hulile ba kana ba tabela ku eza sinawenga ka nzila ye shutana ni ya luna.—Maroma 14:3, 4.

 5. Ki kabakalañi Bakreste ba bañata ha ba batanga ku ba ni ngambolo ya linyalo ha ba nyalana, mi ngambolo i talusanga lika mañi?

⁵ Buñata bwa Bakreste ba batanga ku ba ni ngambolo ya Bibele fa sinawenga sa bona.b Ba ziba kuli Jehova ki yena musimululi wa linyalo ni kuli mwa Linzwi la hae u fa kelezo ye nde ya ka mo linyalo li kona ku kondela ni ku tisa tabo. (Genese 2:22-24; Mareka 10:6-9; Maefese 5:22-33) Mi buñata bwa batu ba ba lela ku nyalana ba batanga kuli balikani ba bona ba Sikreste ni bahabo bona ba tabe ni bona fa kezahalo ye ye tabisa. Niteñi, lu swanela ku nga cwañi buñata bwa milao, mihato, mane ni miezezo ye latelelwa hahulu mwa libaka? Taba ye i ka nyakisisa miinelo ye ezahalanga mwa libaka ze shutana-shutana. Miinelo ye miñwi i kana ya shutana hahulu ni ye mu ziba kamba ye ezwanga mwa lilalo za mina. Nihakulicwalo, mu ka lemuha likuka ze ñwi ze swana kamba mikwa ye miñwi ya butokwa kwa batanga ba Mulimu.

Linyalo Le Li Kutekeha ki Le Li Ezizwe ka Mulao

6, 7. Ki kabakalañi ha lu swanela ku tabela ku latelela milao ya za ku nyalana, mi lu kona ku eza cwañi cwalo?

⁶ Nihaike kuli Jehova ki yena musimululi wa linyalo, milonga ya batu i na ni m’ata cwalo ka za mihato ye ba nga ba ba nyalana. Yeo ki taba ye swanela. Kakuli Jesu na ize: “Mu kutiseze Sesare ze li za Sesare, mi mu zwiseze Mulimu ze li za Mulimu.” (Mareka 12:17) Muapositola Paulusi ni yena hape na ize: “Mutu kaufela a ipeye mwatas’a ba ba beilwe fa bulena. Kakuli ha ku na bulena bo bu sa zwi ku Mulimu; kono bo bu li teñi bu tomilwe ki Mulimu.”—Maroma 13:1; Tite 3:1.

⁷ Mwa libaka ze ñata, Sesare, kamba ba muuso, ki bona ba ba atulanga kuli ki mutu ya cwañi ya swanela ku nyala kamba ku nyaliwa. Kacwalo, muta Bakreste ba babeli ba ba lukuluhile ka ku ya ka Mañolo ba keta kuli ba bata ku nyalana, ba latelelanga hahulu mulao wa za ku nyala wa sibaka ko ba pila. Ku eza cwalo ku kona ku kopanyeleza ku nga mucato, ka ku itusisa mutu ya lumelelizwe ki Muuso kuli a zamaisange manyalo, mi mwendi ni ku ñolisa linyalo le se li tomilwe. Sesare Augusto ha na laezi kuli ku ezwe “sipalo,” Maria ni Josefa ne ba mamezi taelo yeo, ka ku ya kwa Betelehema ku “y’o ñolwa.”—Luka 2:1-5.

 8. Linyalo ki tamo ye cwañi, mi ki muezezo mañi wa Lipaki za Jehova o bonisa yona taba yeo?

⁸ Muta Bakreste ba babeli ba nyalana ka nzila ya ka mulao ni ye zibwa hande ki batu, linyalo leo se li tamo ye tiile ku Mulimu. Kacwalo, Lipaki za Jehova ha ba kutelangi ku eza linyalo ka ku ba ni mikiti ye miñata ya ka mulao, mi hape ha ba kutelangi ku bulela buitamo bwa linyalo, inge cwalo bosinyalana ha ba fita mwa silimo sa bu-25 kamba sa bu-50 sa linyalo la bona. (Mateu 5:37) (Likeleke ze ñwi ha li ezangi mukiti wa sinawenga sa linyalo le li zamaiswa ki ba muuso, ka ku talusa kuli linyalo le li cwalo hasi linyalo le li swanela konji kambe muprisita kamba yo muhulu wa bulapeli a fa sebelezo kamba ku zibahaza kuli bosinyalana bao se li bo mutu ni musal’a hae.) Mwa libaka ze ñata, ba muuso ba fanga m’ata muzwale wa Lipaki za Jehova kuli a talime za manyalo. Haiba ku konahala, mwendi u ka tabela ku zamaisa linyalo ha ku ka fiwa ni ngambolo ya linyalo kwa Ndu ya Mubuso. Seo kona sibaka sa bulapeli bwa niti mi ki kona ko ku lukela ku felwa ngambolo ya linyalo, ili le ne li tomilwe ki Jehova Mulimu.

 9. (a) Haiba batu ba nyalana ka linyalo le li zamaiswa ki ba muuso, bosinyalana ba Bakreste ba kana ba keta ku ezañi? (b) Maeluda ba kana ba amiwa cwañi ha ku ezwa litukiso za sinawenga?

⁹ Mwa linaha ze ñwi, mulao u tokwa kuli batu ba ba nyalana ba ezeze cwalo mwa ofisi ya muuso, ye cwale ka muyaho wa kansulu, kamba ba nyalanele fapil’a muyemeli ya ketilwe ki muuso. Hañata Bakreste ba latelelanga ona mukwa wo wa ka mulao mi hamulaho ku fiwanga ngambolo ya linyalo kwa Ndu ya Mubuso ka lona lizazi le li swana leo kamba habusa. (Ha ba tabelangi kuli ku fite mazazi a mañata ku zwa fo ba nyalanela ka linyalo le li zamaiswa ki muuso ni fo ku ka felwa ngambolo ya Bibele, kakuli ba nyalani ka mulao fapil’a Mulimu ni batu, mane ni fapil’a puteho ya Sikreste.) Haiba bosinyalana ba ba ka nyalana mwa linyalo le li zamaiswa ki ba muuso ba bata ku ba ni ngambolo kwa Ndu ya Mubuso ye ñwi, pili ba si ka eza cwalo ba swanela ku kupa tumelezo ya maeluda ba ba mwa Katengo ka Sebelezo ya Puteho. Kwand’a ku bona fela teñi kuli bosinyalana bao ba sepahala, baokameli bao ba ka ikolwisa kuli ngambolo ya linyalo ha i ezwi ka nako ye ku ka ba ni mikopano ye ezwanga kamita ni kuli ha ku na litukiso ze ñwi ze lukiselizwe ku ezezwa mwa Ndu ya Mubuso. (1 Makorinte 14:33, 40) Hape ba ka tatuba litukiso lifi kamba lifi ze kana za ezwa kwa Ndu ya Mubuso ye kupilwe ki bosinyalana ni ku atula ka za haiba ku swanela ku fiwa zibiso ka za teñi.

10. Haiba ku ba ni sinawenga se si zamaiswa ki ba muuso, ngambolo ya linyalo i ka zamaiswa cwañi?

¹⁰ Eluda ya ka fa ngambolo ya linyalo u ka lika ka t’ata ku bulela ka silikani, ka ku tiisa kwa moya, ni ka likute. Haiba bosinyalana ne ba nyalani pili ka linyalo le li zamaiswa ki ba muuso, mubuleli u ka bonisa hande kuli ne ba nyalani ka ku ya ka mulao wa Sesare. Haiba buitamo bwa mwa linyalo ne bu si ka ezwa kwa sinawenga se ne si zamaiswa ki ba muuso, bosinyalana ba kana ba bata ku eza cwalo ka nako ya ngambolo.c Haiba kwa mukiti wo o ne u zamaiswa ki ba muuso ne ku ezizwe buitamo kono bosinyalana ba sa bata kuli ba bulele buitamo bwa bona fapil’a Jehova ni puteho, ba ka eza cwalo ka ku itusisa manzwi a talusa kuli ne se ba tamani kale, ili ku bonisa kuli ne se ba ‘kopanyizwe hamoho.’—Mateu 19:6; 22:21.

11. Mwa libaka ze ñwi, batu ba nyalananga cwañi, mi seo si amanga cwañi ngambolo ya linyalo?

¹¹ Mwa libaka ze ñwi, mulao u kana u sa lumelezi batu ba ba nyalana ku eza mukiti, nihaiba ku nyaliswa ki mutu ya ketilwe ki muuso. Linyalo li kalanga ha ba isa fomu ya linyalo ye nyatezwi ku likwambuyu wa muuso. Mi ku tuh’a fo, ba fiwanga mucato. Mi ka ku eza cwalo bosinyalana bao ba ngiwa kuli se li bo mutu ni musal’a hae, mi lona lizazi le ba nga mucato leo kona lizazi le li kalisa linyalo la bona. Mi sina mo ku taluselizwe kwa makalelo, bosinyalana bao ba kona ku keta kuli hamulaho fela wa ku nga mucato ku fiwe ngambolo ya Bibele kwa Ndu ya Mubuso. Muzwale ya hulile kwa moya ya ketilwe kuli a fe ngambolo ya linyalo u ka taluseza b’ote ba ba liteñi kwa ngambolo kuli bo munna ni musali bao ba nyalani ka ona mucato o ba sa zo nga. Buitamo bufi kamba bufi bu ka ezwa ka ku ya ka mo ku taluselizwe mwa paragilafu ya 10 ni mwa litaluso za kwatasi za paragilafu yeo. Ba ba ka fumaneha kwa Ndu ya Mubuso ba ka nyakalala ni bosinyalana mi ba ka tusiwa ki kelezo ye ka fiwa ya mwa Linzwi la Mulimu.—Pina ya Lipina 3:11.

Manyalo a Sizo ni Manyalo A Zamaiswa ki Muuso

12. Linyalo la sizo ki linyalo le li cwañi, mi neikaba hande ku ezañi hamulaho wa linyalo le li cwalo?

¹² Mwa Linaha ze ñwi, batu ba ezanga linyalo le lu kana lwa biza kuli ki linyalo la sizo. Linyalo le li cwalo ha li talusi munna ni musali ba ba pila fela hamoho, kamba linyalo la mapoto le li kana la zibwa fela hanyinyani fa silalanda kono batu kwa inge ba si ka nyalana luli ka mulao.d Kono fa lu bulela za linyalo le ezizwe ka ku ya ka sizo se si zibahala sa mushobo kamba sa mwa silalo. Seo si kona ku kopanyeleza ku lifelela malobolo kaufela a na tomilwe, ili a bonisa kuli cwale batu kele ba nyalana ka mulao ni ka Mañolo. Muuso u nga linyalo le li cwalo la sizo ku ba la butokwa, la ka mulao, ni le li tiile. Mi hamulaho wa fo, hañata kwa konahalanga ku ñolisa linyalo la sizo leo ku ba mulao, mi ha ba eza cwalo bosinyalana ba kona ku fiwa mucato. Ku ñolisa linyalo ku kona ku sileleza bosinyalana kamba musali haiba a ba mbelwa mi ku kona ku sileleza ni bana be ba kana ba ba ni bona kwapili. Puteho i ka susueza ufi kamba ufi ya kena mwa linyalo le li cwalo la sizo kuli a kone ku nga mucato kapili-pili. Mi mane ku bonahala kuli mwa Mulao wa Mushe, manyalo ni mazazi a ku pepwa na ñoliswanga ka mulao.—Mateu 1:1-16.

13. Linyalo la sizo ha se li ezizwe, ki nto mañi ye swanela ku ezwa ka za ngambolo ya linyalo?

¹³ Batu ba ba nyalana ka mulao ka ku latelela muezezo wa sizo o cwalo, ba fita fa ku ba bo mutu ni musal’a hae muta linyalo le li cwalo li ezwa. Sina mo ku taluselizwe kwa makalelo, Bakreste ba ba kena mwa linyalo le li cwalo ba kana ba tabela ku ba ni ngambolo ya linyalo, ili ko ku ka yo ezwa ni buitamo bwa linyalo, kwa Ndu ya Mubuso. Ha ku ezwa cwalo, mubuleli u ka bonisa kuli bo munna ni musali bao ne se ba nyalani kale ka ku ya ka milao ya Sesare. Ku ka ba ni ngambolo fela i liñwi ye cwalo. Ki linyalo li li liñwi, ili linyalo la ka mulao la sizo, ni ngambolo i liñwi ya ka Mañolo. Ku eza linyalo ni ku fa ngambolo ya linyalo ka nako ye swana ka mo ku konahalela kaufela, mwendi cwalo ka lizazi le li swana, ku tahisa kuli linyalo la Bakreste li kutekiwe mwa silalanda.

14. Mukreste a kana a ezañi haiba linyalo la sizo ni linyalo le li zamaiswa ki ba muuso la kona ku ezwa?

¹⁴ Mwa libaka ze ñwi mo linyalo la sizo li ngiwa ku ba la ka mulao, hape ku na ni kolo ya kuli batu ba eze ni linyalo le li zamaiswa ki ba muuso. Linyalo le li zamaiswa ki ba muuso hañata li ezezwanga fapil’a mutu ya ketilwe ki muuso, mi hape li kona ku kopanyeleza ku bulela za buitamo bwa mwa linyalo ni ku nyatela mucato. Bakreste ba bañwi ba tabelanga ku eza linyalo le li zamaiswa ki ba muuso ku fita linyalo la sizo. Mulao ha u tokwi kuli mutu a eze sibeli sa manyalo ao, le liñwi ni le liñwi la manyalo ao ki le li tiisizwe ka mulao. Ze bulezwi mwa mapalagilafu 9 ni 10 ka za ngambolo ya linyalo ni buitamo bwa mwa linyalo za sebeza ni fona fa. Sa butokwa kikuli bo munna ni musali ba nyalani ka mukwa o kutekeha fapil’a Mulimu ni batu.—Luka 20:25; 1 Pitrosi 2:13, 14.

Mu Kutekane mwa Linyalo

15, 16. Likute li kona ku boniswa cwañi mwa linyalo?

¹⁵ Ha ne ku tumbukile butata mwa linyalo la mulena wa Peresia, muelezi yo mutuna wa mulena wa libizo la Memukani na file kelezo ye kona ku tusa mwa linyalo—ya kuli ‘basali kaufela ba kuteke banna ba bona.’ (Estere 1:20) Mwa manyalo a Bakreste, kelezo ye cwalo ha i tokwi ku fiwa ki mulena ufi kamba ufi; kakuli basali ba bata ku kuteka banna ba bona. Ka mukwa o swana, banna ba Sikreste ba kuteka basali ba bona mi ba ba babazanga. (Liproverbia 31:11, 30; 1 Pitrosi 3:7) Ha ku swaneli ku libelela kuli konji ha se lu tandile nako ye telele mwa linyalo kona lu ka kutekana, batili. Lu swanela ku kutekana lu sa nyalana fela, mane ku zwa fela fa lizazi la sinawenga.

¹⁶ Bo munna ni musali ha si bona fela ba ba swanela ku kutekana fa lizazi la sinawenga. Haiba eluda wa Sikreste u ka fa ngambolo ya linyalo, ngambolo ye ni yona i swanela ku fiwa ka likute. Ze bulelwa mwa ngambolo yeo li swanela ku libiswa ku bosinyalana. Ka ku kuteka bosinyalana, mubuleli ha na ku bulela ka lishea kamba ku tanguta. Ha swaneli ku bulela hahulu za bupilo bwa bosinyalana ze kona ku ba tompolola ni ku swabisa bateelezi. Kono u ka lika ku bulela ka silikani ni ka ku susueza, u ka koñomeka Musimululi wa linyalo ni kelezo ya hae ye butokwa hahulu. Kaniti, ngambolo ya linyalo ye kutekeha ya ka fa eluda i ka tisa kuli sinawenga seo si kutekise Jehova Mulimu.

17. Ki kabakalañi ha ku latelelwanga milao mwa linawenga za Bakreste?

¹⁷ Mwendi mu lemuhile kuli mwa taba ye ku na ni lisupo ze ñata za litaba za mulao za linyalo. Litaba ze ñwi mwendi ha li na ku sebeza mwa silalanda sa mina. Niteñi, kaufela luna lu swanela ku lemuha kuli ki kwa butokwa hahulu kuli linawenga za mwahal’a Lipaki za Jehova li kuteke milao ya libaka ko ba pila, ku ya ka za tokwa Sesare. (Luka 20:25) Paulusi na lu susuelize kuli: “Kifohe, mu fe batu kaufela se si ba swanela: Ya swanelwa ki mutelo, mu mu fe mutelo; ya swanelwa ki ñamba, mu mu fe ñamba; . . . ya swanelwa ki ku kutekwa, mu mu kuteke.” (Maroma 13:7) Kwa swanela luli kuli, ku kala fela fa lizazi la sinawenga Bakreste ba kuteke tukiso ya Mulimu ya itusisa cwale.

18. Ki taba mañi ye lu swanela ku nyakisisa ye ba iketelanga ku ba ni yona batu hamulaho wa sinawenga?

¹⁸ Hamulaho wa linawenga ze ñata za Bakreste ku banga ni mukiti—i kana ya ba mukiti wa linyalo, ku ca lico, kamba mukiti wa ku tabela sinawenga. Mu hupule kuli Jesu na fumanehile kwa mukiti o cwalo. Haiba ku na ni mukiti o cwalo, kelezo ya mwa Bibele i kona ku lu tusa cwañi kuli mukiti wo ni ona u kutekehise Mulimu ni ku kutekehisa ba ba sa zo nyalana hamoho ni puteho ya Sikreste? Taba ye tatama i ka nyakisisa ona taba ye.e

Mu Bonise Tumelo ka Mupilelo wa Mina

‘Tumelo, ha i si na misebezi, i ishwezi.’—JAKOBO 2:17.

 1. Ki kabakalañi Bakreste ba kwa makalelo ha ne ba bonisize tumelo ka misebezi?

KA SIKWATA, Bakreste ba kwa makalelo ne ba bonisize tumelo ya bona ka mo ne ba pilela bupilo bwa bona. Mulutiwa Jakobo na susuelize Bakreste kaufela kuli: “Mu be baezi ba Linzwi, isi bautwi fela.” Mi a ekeza kuli: “Mo ku inezi ka mubili, kuli ha u si na moya u shwile; ku cwalo ni ka tumelo, ha i si na misebezi, i shwile.” (Jakobo 1:22; 2:26) Hamulaho wa lilimo ze bata iba ze 35 ku zwa fa na ñolezwi manzwi ao, Bakreste ba bañata ne ba sa zwelapili ku bonisa tumelo ya bona ka misebezi ye swanela. Kono ka bumai, ba bañwi ne ba sa ezi cwalo. Jesu na babalize puteho ya Smirna, kono na bulelezi ba bañata ba ne ba li mwa puteho ya Sarde, kuli: “Ni ziba misebezi ya hao, ni kuli u na ni libubo la ku pila, bo u shwile.”—Sinulo 2:8-11; 3:1.

 2. Ki lipuzo mañi ze ba swanela ku ipuza Bakreste ka za tumelo ya bona?

² Kacwalo, Jesu na susuelize ba kwa Sarde—mi mane ku beya cwalo ni batu kaufela ba ne ba ka bala manzwi a hae hamulaho—kuli ba bonise lilato la bona la sapili la ku lata niti ya Sikreste ni kuli ba tone kwa moya. (Sinulo 3:2, 3) Mañi ni mañi wa ku luna u kona ku ipuza kuli: ‘Misebezi ya ka i cwañi? Kana likezo za ka li bonisa hande kuli ni eza mo ni konela kaufela ku bonisa tumelo ka ze ni eza kaufela, nihaiba mwa litaba ze sa swalisani hahulu ni musebezi wa ku kutaza kamba mikopano ya puteho?’ (Luka 16:10) Ka za ku bonisa tumelo, lwa kona ku nyakisisa likalulo ze ñata za bupilo, kono ha lu shalimeñi fela taba i liñwi, ili ya mikiti, hamohocwalo ni mikiti ye banga teñi hamulaho wa linawenga za Bakreste.

Mikiti ye Minyinyani

 3. Bibele iliñi ka za ku ba ni mikiti?

³ Buñata bwa luna lwa tabelanga ku memiwa kwa mukiti wa Bakreste ba ba tabile. Jehova ki “Mulimu ya [tabile],” mi u bata kuli ni batanga ba hae ba tabe. (1 Timotea 1:11) Na susuelize Salumoni kuli a ñole taba ya luli ye mwa Bibele, ye li: “Ni lumbeka tabo, kakuli ha ku na se sinde ku mutu mwatas’a lizazi konji ku ca, ni ku nwa, ni ku itabisa; ki sona s’a siyezwi kwa mabote a hae, mwa mazazi kaufela a bupilo bwa hae.” (Muekelesia 3:1, 4, 13; 8:15) Tabo ye cwalo i kona ku ba teñi ka nako yeo lubasi lu ca sico hamoho ka sikwata kamba kwa tukitinyana to tuñwi cwalo twa balapeli ba niti.—Jobo 1:4, 5, 18; Luka 10:38-42; 14:12-14.

 4. Mutu ya lukisa za mukiti u swanela ku isa mamelelo kwañi?

⁴ Haiba mu lukisa mukiti o cwalo mi ki mina mu ka u zamaisa, mu swanela ku nahanisisa hahulu ze mu lela ku eza, niha neikaba kuli mu ka memela fela balumeli ba sikai kwa sico ni ku ba ni siango. (Maroma 12:13) Mu ka bata ku bona teñi kuli ‘linto kaufela li ezwa ka swanelo,’ mi li etelelwa ki “butali bo bu zwa kwahalimu.” (1 Makorinte 14:40; Jakobo 3:17) Muapositola Paulusi na ñozi kuli: “Niha mu ca, niha mu nwa, niha mu eza nto ye ñwi, mu eze linto kaufela kuli Mulimu a lumbekwe ka zona. Mu si ke mwa fa mutu libaka la ku wa.” (1 Makorinte 10:31, 32) Ki litaba mañi ze swanela ku iswa mamelelo? Ku nyakisisa litaba ze cwalo ka ku itahanela ku kona ku tusa kuli ze mu ka eza ni ze ba ka eza be mu memile li bonise kuli mwa sebelisa ze mu ituta.—Maroma 12:2.

U Ka Ba Mukiti O Cwañi?

 5. Ki kabakalañi mulukisi wa mukiti ha swanela ku nahanisisa ka tokomelo haiba kwa lukela ku ba ni bucwala ni lipina?

⁵ Balukisi ba mikiti ba bañata ba konile ku talimana ni taba ya haiba ba swanela ku fa batu bucwala. Bucwala hasi bona bo bu kona ku ezisa kuli mukiti u be o tabisa ni o katulusa. Mu hupule kuli Jesu na file sico kwa silundwamanje sa batu ba ne ba tile ku yena—na ñatafalize mahobe ni litapi. Likande le ha li bonisa kuli Jesu na ezize makazo ya ku panga veine ni ku fa batu, nihaike kuli lwa ziba kuli na kona ku eza cwalo. (Mateu 14:14-21) Haiba mu keta ku fa batu bucwala fa mukiti, mu lukise fela bucwala bo bu likani, mi mu bone teñi kuli ku na ni lino ze ñwi ze tabisa ze ba ka nwa ba ba si ke ba tabela ku nwa bucwala. (1 Timotea 3:2, 3, 8; 5:23; 1 Pitrosi 4:3) Ni kamuta mu si ke mwa hapeleza mutu ufi kamba ufi ku nwa sino se si kana sa luma “sina noha.” (Liproverbia 23:29-32) Lipina kamba mibinelo yona bo? Haiba fa mukiti wa mina ku ka ba ni lipina, ku si na kuliñi mu ka keta ka tokomelo lipina ze ka lizwa, mu ka nyakisisa mulilelo ni manzwi a zona. (Makolose 3:8; Jakobo 1:21) Bakreste ba bañata ba lemuhile kuli ku liza lipina za Kingdom Melodies kamba nihaiba ku opela zona lipina zeo hamoho ku tisanga kuli mukiti u kone ku ba o munde. (Maefese 5:19, 20) Mi kamita mu swanela ku isa mamelelo kwa mulumo ili ku bona teñi kuli mulumo ha u palelwisi batu ku ba ni lipuhisano ze tabisa kamba ku toliya ba ba yahile mabapa.—Mateu 7:12.

 6. Mulukisi wa mukiti u kona ku bonisa cwañi kuli u na ni tumelo ye pila ha ku ambolwa makande kamba lika ze ñwi?

⁶ Kwa mukiti, Bakreste ba kana ba ikambota litaba ze shutana-shutana, ku bala litaba ze ñwi ka ku tiisa, kamba ku kandeka litaba ze ezahezi ze tabisa. Haiba likande li kala ku ba le li sa lumelelani ni likuka za Sikreste, mulukisi wa mukiti wa kona ku li biulela mwa sikuka ka butali. Hape u swanela ku ba ni temuho ya ku bona teñi kuli ha ku na mutu ya mbombola a nosi a sa fi ba bañwi sibaka sa ku bulela. Haiba a lemuha kuli ku na ni mutu ya mbombola hahulu, ka maseme wa kona ku bulela ka za taba yeo ni ku fa ba bañwi kolo ya ku bulela, mwendi ka ku kupa kuli banana ba bulele ni bona kamba ka ku pukula taba ye ka tokwa kuli ba bañwi ba fitise maikuto a bona. Banana ni ba bahulu ba ka tabela hahulu ha ba ka ikambota fa mukiti. Haiba mina ka ku ba mulukisi wa mukiti, mu zamaisa litaba ka butali ni ka maseme, ‘musa wa mina u ka zibwa’ ki ba ba liteñi fa mukiti. (Mafilipi 4:5) Ba ka fita fa ku lemuha kuli mu na ni tumelo ye pila, ili ye mu bonisa mwa bupilo bwa mina kaufela.

Linawenga ni Mikiti ya ku Tabela Sinawenga

 7. Ki kabakalañi ku lukisa za linawenga ni mikiti ya zona ha ku tokwa ku iswa mamelelo?

⁷ Mukiti o muñwi o ipitezi wa ku itabisa ka ona ki sinawenga sa Bakreste. Batanga ba Mulimu ba kwaikale, hamohocwalo ni Jesu ni balutiwa ba hae, ka ku itatela ne ba fumanehile kwa kezahalo ye cwalo ya tabo, mane ni kwa mukiti wa malyalya o ne u ezizwe hamulaho. (Genese 29:21, 22; Joani 2:1, 2) Kono mwa miteñi ya cwanoñu fa, ze ezahezi li bonisize hande kuli ku lukisa mikiti ye ezwa ka nako ya sinawenga ku tokwa buikatazo bo butuna kuli mikiti yeo i eziwe ka kutwisiso ni ka nzila ye nde ya Sikreste. Mikiti ye ezwanga ka nako ya linawenga ki miinelo ya mwa bupilo ye fa Mukreste kolo ya ku bonisa tumelo ya hae.

8, 9. Ze ezwanga fa linawenga ze ñata li paka cwañi buniti bwa ze lu bala kwa 1 Joani 2:16, 17?

⁸ Batu ba bañata ba ba sa zibi likuka za Mulimu kamba ba ba sa li isezi pilu b’a nga sinawenga kuli ki nako ya ku ikekeza lika mutakafululele, kamba kuli mwendi ki nako ye li lumelezwa likezo ze tulile tikanyo. Mwa magazini ye ñwi ya kwa Europe, musali ya na sa zo nyalwa na bulezi cwana ka za sinawenga sa hae se ne si twi ki sa “silena”: ‘Ne lu pahami mwa koloi ye ne hohiwa ki lipizi ze ne mi ne lu latelelwa ki likoloi ze 12 ze ne hohiwa ki lipizi mo ne ku longani muzamaisi ni sitopa se ne si opela lipina. Ku zwa fo se lu mbwakila lico ze ne tabusa ha munati luli mi kwa lizwa lipina ze nde; ne li to bone wa kuta. Ka zazi leo ne ni bile muoli, sina fela mo ne ni batela.’

⁹ Nihaike ze ezwanga fa linawenga za shutana ka ku ya ka linaha, kono manzwi a musali yo a paka fela buniti bwa za na ñozi muapositola Joani, ha na ize: “Ze mwa lifasi kaufela, takazo ya nama, ni takazo ya meto, ni buikuhumuso bwa bupilo, ha li zwi ku Ndate, kono li zwa mwa lifasi.” Kana luli Bakreste ba ba hulile ba ba nyalana ba kona ku bata ku ba ni sinawenga se si twi ki sa “silena” ka ku eza mukiti o ipitezi hahulu? Kono sinawenga sa bona si swanela ku bonisa kuli ba mamezi kelezo ye li, “ya eza tato ya Mulimu u ina ku ya ku ile.”—1 Joani 2:16, 17.

10. (a) Kuli sinawenga si zamaye hande, ki kabakalañi ku itukiseza hande ha ku tokwahala? (b) Likatulo li swanela ku ezwa cwañi ka za ba ba memiwa?

¹⁰ Bosinyalana ba Bakreste ba bata ku nga lika hande ni ku ba ni kutwisiso, mi Bibele ya kona ku ba tusa. Nihaike kuli lizazi la sinawenga ki la butokwa, ba ziba hape kuli ki makalelo fela a bupilo bwa mwa linyalo bwa Bakreste ba babeli ba ba na ni sepo ya bupilo bo bu sa feli kwapili. Ha ba si ka tameha ku ba ni mukiti wa linyalo o mutuna. Haiba ba keta ku ba ni mukiti, ba swanela ku likanyisa teko ya mukiti wo ni ku nyakisisa kuli u ka ba mukiti o cwañi. (Luka 14:28) Ha ba ka pilisana hamoho sina Bakreste, munna ki yena ya ka ba toho ka ku ya ka Mañolo. (1 Makorinte 11:3; Maefese 5:22, 23) Kacwalo munyali ki yena sihulu ya ka lukisa za mukiti wa linyalo. Mi kaniti luli, ka ku bonisa lilato u ka buhisana ni ya ka ba musal’a hae litaba ze cwale ka za kuli ki batu ba ba kai be ba bata ku mema kamba be ba ka kona ku mema kwa mukiti wa sinawenga. Mwendi ha ku na ku konahala kamba ha ku lukeli kuli ba meme balikani ni bahabo bona kaufela; kacwalo ba ka eza likatulo ze swanela ka ku ya ka miinelo ya bona. Bosinyalana bao ba swanela ku sepa kuli haiba ha ba koni ku mema Bakreste ba bañwi, Bakreste bao ba ka utwisisa mi ha ba na ku halifa.—Muekelesia 7:9.

“Muabi wa Lico”

11. Ki musebezi mañi wa kona ku eza “muabi wa lico” fa sinawenga?

¹¹ Haiba bosinyalana ba keta ku eza mukiti wa ku tabela sinawenga, ba ka eza cwañi kuli mukiti wo u be o kutekeha? Ka lilimo-lilimo, Lipaki za Jehova ba lemuhile butali bwa ku ba ni mutu ya pundilwe kwa mukiti wa na fumanehile ku ona Jesu kwa Kana. Kwa mukiti wani ne ku na ni “muabi wa lico,” mi kaniti luli ne li mulumeli ka bona ya itingwa. (Joani 2:9, 10) Ka ku swana, munyali ya butali u ka keta muzwale wa Sikreste ya hulile kwa moya kuli a okamele za musebezi wo wa butokwa hahulu. Hamulaho wa ku buza munyali za mo li swanela ku ezezwa lika, muabi wa lico wa kona ku zamaisa lika pili ni ka nako ya mukiti.

12. Munyali u swanela ku hupulañi ka za ku fa batu bucwala?

¹² Ka ku lumelelana ni ze ne bulezwi mwa paragilafu 5, bosinyalana ba bañwi ba ketanga ku sa ba ni bucwala fa mukiti wa sinawenga ili ku sabisa kuli mwendi ku nwa hahulu bucwala ku ka swana kwa mbwanjingela tabo ni ku konda kwa mukiti. (Maroma 13:13; 1 Makorinte 5:11) Kono haiba ba keta ku ba ni bucwala, munyali u swanela ku bona teñi kuli batu ha ba fiwi bucwala bo buñata. Ne ku na ni veine kwa sinawenga sa na fumanehile ku sona Jesu kwa Kana, mi na pangile veine ye munati. Mane muabi wa lico na konile ku bulela kuli: “Mutu kaufela u fa veine ye munati pili, mi ha ba nwile hahulu u ba fa ye busula; wena, u bulukile ye munati ku fitela cwale.” (Joani 2:10) Kaniti, Jesu ha na pangile veine na si ka susueza butakwa, kakuli na bu nyaza hahulu. (Luka 12:45, 46) Ka ku komokiswa ki munati wa veine yeo, muabi wa lico yo na bonisize fo ku sweu kuli fa mikiti ye miñwi ya linawenga na boni batu inge ba koliwa ki veine. (Likezo 2:15; 1 Matesalonika 5:7) Kacwalo munyali hamoho ni Mukreste ya sepahala ya ketile ku ba muabi wa lico ba swanela ku bona teñi kuli batu kaufela ba ba liteñi ba latelela kelezo ye ikutwahalela hande, ye li: “Mu si ke mwa kolwa bucwala, fo ku isa kwa buhule.”—Maefese 5:18; Liproverbia 20:1; Hosea 4:11.

13. Bosinyalana ba swanela ku nyakisisa nto mañi haiba ba lukisa kuli ku be ni lipina fa mukiti wa linyalo, mi ki kabakalañi?

¹³ Sina mo ku belanga fa mikiti ye miñwi, haiba ku ba ni lipina, ku swanela ku iswa mamelelo kuli mulumo u si ke wa ba o mutuna hahulu kuli mane wa palelwisa batu ku utwa ha ba ikambota. Eluda yo muñwi wa Sikreste na ize: “Manzibwana ha fitanga fa ku kola, ili nako yeo lingambolo li ekezehanga ni batu fo ba kalisezanga ku bina, fokuñwi mulumo wa lipina u ekezehanga hahulu. Mulumo o no likani kwa makalelo u kona ku fita fa ku ba o mutuna hahulu ni o filikanya lipuhisano. Mukiti wa linyalo u fanga batu kolo ya ku ba ni siango se sinde. Ne ku si ke kwa ba hande luli mulumo o mutuna ha ne u ka palelwisa batu ku ba ni siango!” Ni fona fa taba ye ya mulumo, munyali ni muabi wa lico ba lukela ku nga muhato, i si ku fa m’ata kwa balizi ba lipina kuli ba talime za lipina ni mulumo o ka itusiswa, ibe kuli ki ba ba hailwe kamba kutokwa. Paulusi na ñozi kuli: “Se mu eza kamukana, niha mu bulela, kamba mu sebeza, mu si eze kaufela ka Libizo la Mulena Jesu.” (Makolose 3:17) Ba ba memilwe ha ba ka kutela kwa mandu a bona hamulaho wa mukiti wa linyalo (kamba mukiti wa ku tabela sinawenga), kana ba ka hupula kuli lipina ze ne lizwa ne li bonisa kuli bosinyalana ne ba eza lika kaufela ka libizo la Jesu? Kona luli ze ba lukela ku hupula.

14. Bakreste ba swanela ku hupulañi ze nde ka za sinawenga?

¹⁴ Kaniti luli, sinawenga se si lukisizwe hande si ka hupulwa ka ze nde. Bo Adam ni bo Edyta, ba se ba nyalani ka lilimo ze 30, ne ba bulezi cwana ka za sinawenga se siñwi: “Ne mu kona ku ikutwa luli kuli mu mwahal’a Bakreste. Ne ku lizwa lipina ze lumbeka Jehova mi hape ne ku na ni za ku itabisa ze ñwi ze nde. Ku bina ni lipina ne si zona za butokwa hahulu. Neli sinawenga se si tabisa ni ku susueza, mi lika kaufela ne li ezizwe ka ku lumelelana ni likuka za mwa Bibele.” Kwa iponahaza hande kuli ku na ni lika ze ñata ze ba kona ku eza bo munyali ni munyaliwa kuli ba bonise tumelo ya bona ka misebezi.

Limpo za fa Sinawenga

15. Ki kelezo mañi ya mwa Bibele ye kona ku itusiswa ka za ku fa limpo fa sinawenga?

¹⁵ Mwa libaka ze ñata hañata balikani ni bahabo mutu ba fanga limpo ku ba ba nyalana. Ha mu bata ku fa mpo ye cwalo, mu swanela ku hupulañi? Mu hupule pulelo ya muapositola Joani ya za “buikuhumuso bwa bupilo.” Na si ka swalisanisa buikuhumuso bo kwa Bakreste ba ba bonisa tumelo ya bona ka misebezi, kono kwa ‘lifasi le li fela.’ (1 Joani 2:16, 17) Ka ku latelela manzwi a Joani a tahile ka moya, kana ba ba sa zo nyalana ba swanela ku zibahaza fa nyangela mutu ya ba file mpo ni mpo kaufela? Bakreste ba kwa Masedonia ni kwa Akaya ne ba file lituso kwa mizwale ba kwa Jerusalema, kono ha ku na bupaki bo bu bonisa kuli mabizo a bona na tumusizwe kwa nyangela. (Maroma 15:26) Bakreste ba bañata ba ba fanga mpo fa sinawenga ba batanga kuli ba si ke ba zibahala ku fita ku iponahalisa ku mañi ni mañi. Ka za taba ye, mu nyakisise kelezo ya Jesu ye fumaneha kwa Mateu 6:1-4.

16. Ba ba sa zo nyalana ba kona ku ambuka cwañi ku swabisa ba bañwi ka za limpo za fa sinawenga?

¹⁶ Ku ziba bafi ba limpo ku kona ku tahisa ‘ku shemaetana’ kwa ku bata ku ziba kuli ki mpo ya mañi ye nde ni ye tula hahulu. Kacwalo, Bakreste ba ba sa zo nyalana ba ba butali ha ba na ku zibahaza fa nyangela ba ba file limpo. Ku punda mabizo a bafi ba limpo ku kana kwa utwisa ba bañwi maswabi sihulu ba ba si ka kona ku fa mpo. (Magalata 5:26; 6:10) Kono ha ku si ka fosahala ku munyali ni munyaliwa kuli ba zibe kuli ki bomañi ba ba file mpo ye kamba yani. Ba kona ku ziba ba ba ba file mpo ka ku bala kadi ye tile hamoho ni mpo yeo kono inge ba sa i baleli nyangela. Ha lu leka, ku fa, ni ku amuhela limpo za fa sinawenga, kaufela luna lu na ni kolo ya ku bonisa kuli nihaiba mwa taba ye cwalo ya ka butu, tumelo ya luna i boniswa ki likezo za luna.a

17. Bakreste ba swanela ku ba ni sikonkwani mañi ka za tumelo ni misebezi ya bona?

¹⁷ Ka maniti ku bonisa tumelo ya luna ku fita ku pila fela bupilo bo bunde, ku fumanehanga kwa mikopano ya Sikreste, ni ku yanga mwa musebezi wa ku kutaza. Haike mañi ni mañi wa ku luna a be ni tumelo ye pila ye boniswa mwa lika kaufela ze lu eza. Ee, lwa kona ku bonisa tumelo ya luna ka ku eza misebezi ye “petehile,” ye kopanyeleza ni lika za mwa bupilo ze bulezwi mwa taba ye.—Sinulo 3:2.

18. Lu kona ku bonisa cwañi buniti bwa manzwi a Jesu a kwa Joani 13:17 ka za sinawenga kamba mukiti wa Sikreste?

¹⁸ Jesu ha na felize ku tomela Balutiwa ba hae ba ba sepahala mutala o munde ka ku eza musebezi wa kwatasi wa ku tapisa mahutu a bona, na ize: “Ha mu zibile zeo, mu na ni mbuyoti, haiba mwa li eza.” (Joani 13:4-17) Mwa silalanda se lu pila ku sona kacenu, mwendi ha lu tapisangi mahutu a mutu yo muñwi, inge cwalo muenyi ya lu potezi mwa ndu ya luna. Kono sina mo lu bonezi mwa taba ye, ku na ni likalulo ze ñwi za mwa bupilo fo lu kona ku boniseza tumelo ya luna ka likezo ze lilato ni ze nde, ze kopanyeleza ni mikiti ni linawenga za Bakreste. Lwa kona ku bonisa tumelo ya luna cwalo ibe kuli lwa nyalana kamba lu memilwe kwa sinawenga kamba kwa mukiti o tabisa o ezwa hamulaho wa sinawenga sa Bakreste ba ba bata ku bonisa tumelo ya bona ka likezo.

[Litaluso za kwatasi]

Ne Mu Ka Alaba Cwañi?

Mu kona ku bonisa cwañi tumelo ya mina

• ha mu lukisa mukiti?

• ha mu lukisa sinawenga kamba mukiti wa ku tabela sinawenga?

• ha mu fa kamba ku fiwa limpo za fa sinawenga?

[Siswaniso se si fa likepe 24]

Niha neikaba kuli mu mema fela batu ba sikai, mu etelelwe ki “butali bo bu zwa kwahalimu”

Mu Ekeze kwa Tabo ni ku Kutekeha kwa Lizazi la Sinawenga sa Mina

BO GORDON, ba se ba nyezi ka lilimo ze bat’o eza 60, ba li: “Lizazi la sinawenga neli le liñwi la mazazi a butokwa a na ni tabisize hahulu mwa bupilo bwa ka.” Ki kabakalañi lizazi la sinawenga ha li li la butokwa hahulu kwa Bakreste ba niti? Kakuli kona lizazi le ba itamanga silikani se si kenile ni batu be ba lata hahulu, sinyalana ni bona, ni Jehova Mulimu. (Mateu 22:37; Maefese 5:22-29) Kaniti luli batu ba ba lela ku nyalana ba ka bata kuli lizazi la sinawenga sa bona li be le li tabisa, kono hape ba ka bata ku kuteka Musimululi wa linyalo.—Genese 2:18-24; Mateu 19:5, 6.

Munyali u kona ku ezañi kuli lizazi le li tabisa le li kone ku ba le li kutekeha hahulu? Munyaliwa u kona ku ezañi kuli a kuteke munn’a hae ni Jehova? Batu ba bañwi ba ba fumaneha fa lizazi la sinawenga ba kona ku ezañi kuli lizazi leo li kone ku tabisa hahulu? Ku nyakisisa likuka ze ñwi za mwa Bibele ku ka lu tusa ku alaba lipuzo ze, mi ku mamela likuka zeo ku ka fukuza kwa matata a kona ku filikanya lizazi le li ipitezi le.

Ki Mañi Ya Swanela ku Lukisa za Sinawenga?

Mwa libaka ze ñata, ku kona ku ba ni Paki ya Jehova ya lumelelizwe ka mulao kuli a zamaise sinawenga. Nihaiba mwa linaha m’o sinawenga si lukela ku zamaiswa ka mulao ki mutu ya zwa kwa muuso, munyali ni munyaliwa ba kana ba bata kuli ku fiwe ngambolo ya Bibele. Mwa ngambolo yeo, hañata munyali u kupiwanga ku nahanisisa buikalabelo bwa filwe ki Mulimu bwa ku ba toho ya lubasi. (1 Makorinte 11:3) Kacwalo munyali ki yena ya na ni buikalabelo bo butuna bwa ku lukisa ze ka ezwa fa sinawenga. Ki niti kuli hañata litukiso za sinawenga ni za mikiti ye miñwi ye kana ya ezwa hasamulaho li ezwanga cimo ku sa na ni nako ye ñata. Kono ki kabakalañi munyali ha ku kona ku mu bela t’ata ku eza litukiso zeo?

Libaka le liñwi le li kona ku tisa cwalo kikuli bahabo munyali kamba munyaliwa ba kana ba bata ku zamaisa litukiso za sinawenga. Bo Rodolfo, ba se ba zamaisize linawenga ze ñata, ba li: “Fokuñwi munyali u beiwanga mwa situkutuku ki bahabo yena, sihulu haiba ki bona ba ba mu tusa ku leka lika ze tokwahala fa mukiti wa ku tabela sinawenga. Ba kana ba mu tomela milao ya ze swanela ku eziwa fa sinawenga ni fa mukiti wa ku tabela sinawenga. Miinelo yeo i kona ku nyinyafaza buikalabelo bwa ka Mañolo bwa munyali bwa ku lukisa za sinawenga.”

Bo Max, ba se ba zamaisize linawenga ka lilimo ze fitelela 35, ba li: “Mazazi a ni lemuhile kuli munyaliwa ki yena ya sa li kwapili kwa ku lukisa ze ka ezahala fa sinawenga ni fa mukiti wa ku tabela sinawenga, mi munyali ha sa bulelanga hahulu kwateñi.” Bo David, ili bao ni bona se ba zamaisize linawenga ze ñata, ba li: “Banyali mwendi ha ba si ka twaela ku etelela, mi hañata ha ba ikenyangi hahulu mwa litukiso za sinawenga.” Kono munyali u kona ku peta hande cwañi buikalabelo bwa hae?

Ku Ambolisana ku Ekeza kwa Tabo

Kuli munyali a pete hande buikalabelo bwa hae bwa ku lukisa za sinawenga, u lukela ku ambolisana hande ni ba bañwi. Bibele i talusa hande kuli: “Mo ku si na likelezo, milelo ha i weli likamba.” (Liproverbia 15:22) Kono munyali u kona ku tibela matata a mañata haiba a buhisana litukiso za linyalo ni munyaliwa, ba mwa lubasi, ni ba bañwi ba ba kona ku mu fa kelezo ya mwa Bibele ye tusa.

Kaniti luli ki kwa butokwa kuli bo munna ni musali ba ba lela ku nyalana ba ambolisane pili mo ba lelela ku ezeza sinawenga sa bona. Ki kabakalañi ha ba swanela ku ambolisana? Ha mu teeleze ze ne ba bulezi bo Ivan, ni bakubona bo Delwyn, ba se ba nyalani ka tabo ka lilimo ze ñata kono ili ba lisimuluho ze fapahana. Bo Ivan ha ba hupula mo ne ba lelela ku ezeza sinawenga sa bona, ba li: “Ku na ni mo ne ni batela sinawenga sa ka ku bela, mi hape ne ni bata ku ba ni mukiti wa ku tabela sinawenga ko ne ku ka fumaneha balikani ba ka kaufela, keke ya fa sinawenga, ni kuli musal’a ka a apale ndelesi ye sweu ya fa sinawenga. Kono Delwyn yena na bata fela sinawenga sa makutela-kaufi, ko ne ku si ke kwa ba ni keke ya fa sinawenga. Mane Delwyn na itakaleza ku tina fela ndelesi i sili ye si ya fa sinawenga.”

Batu bao ne ba tatuluzi cwañi butata b’o? Ka ku ambolisana inge ba lukuluhile. (Liproverbia 12:18) Bo Ivan ba ekeza kuli: “Ne lu itutanga litaba za Bibele ze bulela za linawenga, ze cwale ka litaba ze ne hatisizwe mwa The Watchtower ya April 15, 1984.a Litaba zeo ne li lu tusize ku ziba mwa ngela Mulimu lizazi la sinawenga. Bakeñisa kuli ne lu li ba lisimuluho ze fapahana, ne lu tokwa ku cinca mubonelo wa luna mwa litaba za ka butu li sikai. Sibeli sa luna lwa cinca mubonelo wa luna mi lwa fita fa ku lumelelana.”

Bo Aret ni bo Penny ni bona ne ba ezize honacwalo. Bo Aret ba bulela cwana ka za lizazi la sinawenga sa bona kuli: “Bo Penny ni na ne lu ambolisani ze ne lu bata kuli li ezwe fa sinawenga, mi ne lu konile ku fita fa ku lumelelana. Ne lu lapezi kuli Jehova a fuyole lizazi la sinawenga sa luna. Mi hape ne ni kupile kelezo kwa bashemi ba luna ni ku bosinyalana ba ba hulile mwa puteho. Liakalezo ze ne ba lu file ne li lu tusize hahulu. Ka ku eza cwalo, sinawenga sa luna ne si tabisize luli.”

Ku Bonisa Likute ka Mutinelo ni Ponahalo

Kwa utwahala kuli bo munna ni musali ba ka bata ku apala hande fa sinawenga sa bona. (Samu 45:8-15) Mwendi ba ka tanda nako, buikatazo, ni pene ka ku bata liapalo ze swanela. Ki likuka lifi za mwa Bibele ze kona ku ba tusa kuli ba kete liapalo ze kutekeha ni ze bonahala hande?

Mu nyakisise za ka apala munyaliwa fa sinawenga. Nihaike kuli batu kaufela ba na ni liketo ze shutana-shutana ka ku ya ka naha mo ba pila, kelezo ya Bibele i sebeza kai ni kai ko ba fumaneha batu. Basali ba lukela ‘ku apala ka mukwa o swaneleha, ku kaba kwa bona ibe buikokobezo ni buiswalo.’ Kelezo ye i sebeza kwa basali ba Sikreste ka nako kaufela, ku kopanyeleza cwalo ni fa lizazi la sinawenga. Niti ya taba kikuli, kuli lizazi la sinawenga li be le li tabisa, ha ku tokwi kuli batu ba apale “liapalo ze feza mali.” (1 Timotea 2:9; 1 Pitrosi 3:3, 4) Sinawenga si ka tabisa luli haiba munyali ni munyaliwa ba mamela kelezo ye!

Bo David ba ba bulezwi pili, ba li: “Banyali ni banyaliwa ba bañata ba likanga ku mamela likuka za Bibele, mi ba lukela ku babazwa. Kono ku bile ni linawenga ze ñwi ko ne ku eza kuli banyaliwa ni basindeketi ba bona ne ba apezi liapalo ze bonahaza hahulu sifuba fande kamba liapalo ze belela hahulu.” Eluda yo muñwi wa Sikreste ya hulile h’a ambolanga ni munyali ni munyaliwa pili lizazi la sinawenga li si ka fita kale, u ba tusanga kuli ba hupule likuka za Bibele. U ezanga cwañi cwalo? U ba tusanga ka ku ba buza haiba liapalo ze ba lela ku apala za lukela ku apalwa ha ba ya kwa mukopano wa Sikreste. Ki niti kuli liapalo ze apalwa fa sinawenga li kana za shutana ni liapalo ze apalwanga kwa mikopano, ni kuli ze apalwa fa sinawenga li kana za ba za sizo, kono liapalo zeo li swanela ku ba ze itikanelezi ili ze lumelelana ni lipimo za Sikreste. Nihaike kuli batu ba bañwi mwa lifasi ba kana ba nga kuli likuka za muzamao ze mwa Bibele za imeza, Bakreste ba niti bona ba lukela ku pima licowezo za ku likanyisa lifasi.—Maroma 12:2; 1 Pitrosi 4:4.

Bo Penny ba li: “Ku fita ku nga liapalo kamba mukiti ku ba ona nto ya butokwa hahulu, na ni bo Aret ne lu isize hahulu mamelelo kwa kalulo ya kwa moya ya sinawenga. Kalulo yeo kona ye ne li ya butokwa hahulu zazi leo. Lika ze nde hahulu ze ni hupula haki liapalo ze ne ni tinile kamba lico ze ne ni cile, kono ki siango se ne ni ikozi ni tabo ya ku nyaliwa ki munna ye ni lata.” Bakreste ba ba lela ku nyalana ba swanela ku hupulanga lika ze cwalo ha ba nze ba itukiseza sinawenga sa bona.

Ndu ya Mubuso Ki Sibaka Se Si Kutekeha

Bakreste ba bañata ba ba lela ku nyalana ba tabelanga ku ezeza sinawenga sa bona mwa Ndu ya Mubuso, haiba i lukuluhile. Ki kabakalañi ha ba tabelanga ku yo ezeza sinawenga mwa Ndu ya Mubuso? Bosinyalana ba bañwi ne ba talusize libaka la bona cwana: “Ne lu lemuhile kuli linyalo ki tukiso ya Jehova ye kenile. Ku ezeza sinawenga sa luna mwa Ndu ya Mubuso, ona sibaka se lu lapelelanga teñi, ne ku lu tusize ku nahana kuli Jehova n’a tokwa ku ba mwa linyalo la luna ku zwa fela fa lizazi la sinawenga. Hape ku yo ezeza sinawenga mwa Ndu ya Mubuso ku fita ku yo si ezeze ku sili ne ku lu tusize kakuli ne ku bonisize bahabo luna be si balumeli mo lu oliseza bulapeli bwa Jehova.”

Haiba maeluda ba ba okamela Ndu ya Mubuso ba lumeleza kuli mwa Ndu ya Mubuso m’o ku yo ezezwa sinawenga, munyali ni munyaliwa ba swanela ku taluseza maeluda litukiso za sinawenga sa bona inge ku sa na ni nako. Nzila ye ñwi yeo munyali ni munyaliwa ba kona ku bonisa likute kwa batu be ba memezi kwa sinawenga ki ka ku bona teñi kuli ba fita ka bunako. Mi kaniti ba ka bata ku bona teñi kuli lika kaufela li ezwa ka likute.b (1 Makorinte 14:40) Haiba ba eza cwalo, ba ka pima ku eza lika ka ku tula tikanyo sina mo ku belanga kwa linawenga ze ñata za batu ba silifasi.—1 Joani 2:15, 16.

Batu ba ba fumaneha fa sinawenga ni bona hape ba kona ku bonisa kuli ba nga linyalo mwa li ngela Jehova. Ka mutala, ha ba na ku bata kuli sinawenga seo si cise hahulu pasa ku fita linawenga ze ñwi ze ba kile ba eza Bakreste, inge kuli ki kangisano ya ku bona sinawenga se si ka cisa hahulu pasa. Bakreste ba ba hulile hape ba ziba kuli ku fumaneha kwa ngambolo kwa Ndu ya Mubuso ki kwa butokwa hahulu ku fita ku fumaneha kwa mukiti o kana wa ezwa hamulaho wa f’o. Haiba nako kamba miinelo ye miñwi i konisa Mukreste kuli a fumanehe fela kwa kalulo i liñwi, neikaba hande hahulu ha n’a ka fumaneha kwa Ndu ya Mubuso. Bo William be li maeluda, ba li: “Haiba batu ba ba memilwe ba sa fumahehi kwa Ndu ya Mubuso ku si na mabaka a utwahala, kono inge ba yo fumaneha hamulaho kwa mukiti wa ku tabela sinawenga, taba yeo i bonisa kuli ha ba utwisisi butokwa bwa kalulo ya kwa moya ya sinawenga. Niha lu si ka memiwa kwa mukiti wa ku tabela sinawenga, lwa kona ku tiisa munyali ni munyaliwa ni ku kutaza ku bahabo bona be si balumeli ka ku fumaneha kwa Ndu ya Mubuso.”

Tabo Ye Zwelapili Ni Hamulaho wa Lizazi la Sinawenga

Ba litekisano ba fetuzi sinawenga ku ba pisinisi ye tuna. Ka ku ya ka piho ya cwanoñu fa, sinawenga se si si ka ipitela hahulu si kona ku “feza pene ye eza madola a kwa America a eza 22,000, kamba hafu ya pene ye lu kona ku hola lubasi lu li luñwi mwa America silimo mutumbi.” Bakeñisa ku cowezwa ki ba litekisano, buñata bwa batu ba ba sa zo nyalana kamba mabasi a bona, ba kolotanga lika ze ñata hahulu za mwa lizazi li li liñwi fela leo, ili sikoloti se ba zwelangapili ku lifa ka lilimo na lilimo. Kana mutu kona mwa swanela ku kalela linyalo la hae cwalo? Batu ba ba sa zibi likuka za Bibele kamba ba ba sa li isezi pilu ba kana ba bata ku eza lika ka ku tula tikanyo cwalo, kono Bakreste ba niti bona ba shutanela kwahule ni batu bao!

Ka ku lukisa sinawenga se si itikanelezi ku ya ka buikoneli bwa bona, ni ka ku isa hahulu mamelelo kwa litukiso za kwa moya za lizazi la sinawenga, Bakreste ba bañata ba ba lela ku nyalana ba konile ku itusisa nako ni maluo a bona ka ku beya za Mulimu mwa sibaka sa pili. (Mateu 6:33) Mu nge mutala wa bo Lloyd ni bo Alexandra, ba se ba zwezipili mwa bukombwa bwa nako kaufela ka lilimo ze 17 ku zwa fo ba nyalanela. Bo Lloyd ba li: “Ba bañwi mwendi ne ba ngile kuli sinawenga sa luna neli mukiti wa sibotana, kono na ni bo Alexandra ne lu tabile hahulu. Ne lu si ka nga lizazi la sinawenga sa luna sina mbanganyi ye ne ka lu tiseza sikoloti se situna, kono ne lu ngile lizazi leo sina mukiti wa ku tabela tukiso ya Jehova ye tiseza batu ba babeli tabo ye tuna.”

Bo Alexandra ba ekeza ku bulela kuli: “Ne ni li paina lu si ka nyalana kale, mi ne ni sa lati ku tuhela tohonolo yeo bakeñisa ku bata fela ku ba ni sinawenga se si cisa pasa. Lizazi la sinawenga sa luna ne li ipitezi hahulu. Kono ne li fela lizazi la pili la ku pila bupilo bwa luna kaufela hamoho. Ne lu mamezi kelezo ya ku pima ku nahana fela za ku kena mwa linyalo mi lu kupile Jehova kuli a lu etelele mwa bupilo bwa luna sina bosinyalana. Kaniti ku eza cwalo ku lu fumanisize limbuyoti za Jehova.”c

Kaniti luli lizazi la sinawenga sa mina ki lizazi le li ipitezi. Mo mu ngela lizazi leo ni ze mu eza fa lizazi leo li kona ku mi taluseza mo mu ka pilela ka lilimo-limo mwa linyalo la mina. Kacwalo mu itinge ku Jehova kuli a mi etelele. (Liproverbia 3:5, 6) Mu nahanange hahulu za kalulo ya kwa moya ya lizazi la sinawenga sa mina. Mu tusane ha mu nze mu peta buikalabelo bwa mi file Mulimu. Ha mu eza cwalo, u zibe mu ka tomela linyalo la mina mibisi ye tiile, mi Jehova ha nz’a mi fuyola, mu ka zwelapili ku ba ni tabo cwalo ni hamulaho wa lizazi la sinawenga sa mina.—Liproverbia 18:22.