Kalulo Ya Musali Mwa Mañolo

“Cwale, yena yo, . . . u ka bizwa Musali, kakuli u zwisizwe ku Munna.”—GENESE 2:23.

 1, 2. (a) Batu ba bañwi ba hupula kuli Bibele i bona cwañi basali? (b) Ku talima litaba ka ku ya ka mo li inezi, ki bapanyo ifi ye swanela ku ezwa, mi buka ye ñwi ya lipatisiso i talusa nto mañi?

MAÑOLO a’ Kenile a bona cwañi basali? Maikuto kwa neku la seo a’ fapahana-fapahana. Buka ya cwanoñu fa ye ama fa taba yeo i talusa kuli: “Muhupulo wa cwale ili o si na mutomo ki wa kuli Bibele i’ nga basali ka nzila ye kwatasi.” Batu ba bañwi ba bulela kuli mwa likalulo za yona za Siheberu ni za Sigerike, Bibele i tatafezi hahulu kwa basali. Kana seo ki sa niti?

² Ku talima litaba ka ku ya ka mo li inezi, kwa swanela pili ku tatubisisa ka mo ne ba ngelwa basali mwa linako za Bibele mwahal’a batu ba ne ba sa lapeli Jehova. Mwa macaba a mañwi a kwaikale a n’a na ni bulapeli bwa me y’a li mulimu wa musali, basali ne ba kutekiwa sina liswanisezo za lupepo. Ba bonahala kuli ne b’a ngiwa ka nzila ye pahami hahulu mwa Babilona ni mwa Egepita. Kono ko kuñwi ku sili ne ba si ka ngiwa ka nzila ye pahami cwalo. Mwa Asirya wa kwaikale munna n’a kona ku lundula musal’a hae ka nako kaufela y’a lata mi mane nihaiba ku mu bulaya haiba musali a fita fa ku sa sepahala. Kwande a lapa, n’a na ni ku ikapesa lisila. Mwa Greece ni Roma, ne li fela basali ba ba fumile, mi ba bañata ku bona ne li bonalutio ba ba lifiwa mali, kamba mahule ba batu ba ba tompeha, ki bona ba ne ba na ni sibaka sa ku kena mwa lituto ni ku ikola sipimo se siñwi sa tukuluho. Kacwalo, ki nto ye wetulusa ku bala mwa buka ye bizwa The New International Dictionary of New Testament Theologya kuli: “Ka ku fapahana ni (bulapeli) kamukana bwa lifasi la kwa upa, [musali mwa Mañolo a Siheberu] n’a ngiwa sina mutu mi sina mulikan’a munna.” Seo si bonisizwe hande mwa buka ya mafelelezo ya Mañolo a Siheberu, k’o mupolofita wa Jehova a talusa musali wa mutu sina “mwanahenu tota,” ni ku ekeza kuli: “Ku si ke kwa fumanwa ya eza musali wa bunca bwa hae ka bupumi.”—Malaki 2:14, 15.

U Bupilwe Sina Mutusi wa Munna

3 ni litaluso za kwatasi. (a) Hamulaho wa ku bupa Adama, ki misebezi mañi ya n’a mu file Jehova? (b) Nihaiba kuli n’a si na musali, ki sifi se ne si li sa niti ka za Adama pili Eva a si ka bupiwa kale, mi ki sifi hape se ne si li sa niti ku “Adama wa mafelelezo,” Jesu?

³ Ka ku ya ka Bibele, Jehova na bupile Adama ku zwelela fa “liluli la lifasi” ni ku mu beya mwa simu ya Edeni, ku i lima. Mulimu na tisize lifolofolo za mwa naheñi ni libupiwa ze fufa ku Adama kuli a kone ku ituta zona ni ku li beya mabizo. Mwahal’a yona nako yeo kaufela ya n’a ngile Adama mwa ku eza seo, n’a li a li nosi. Kwa neku la misebezi ya n’a amuhezi ku zwelela ku Jehova ka ku fita fa sipimo seo, n’a li ya petehile, ya kwanile, ya n’a sa tokwi nto ni ye kana.b N’a si na “[mulikani] ya swana ni yena.”—Genese 2:7, 15, 19, 20.

 4, 5. (a) Ha ne ku si ko ku nde kuli Adama a zwelepili a li nosi, ki sifi sa n’a ezize Jehova? (b) Ki musebezi ufi wa mwahal’a nako ye telele w’o Jehova n’a file Adama ni Eva, mi seo ne si ka tokwa nto mañi ku bona mwa bubeli bwa bona?

⁴ Nihakulicwalo, ha se ku fitile nako ye likani, Jehova a talusa kuli ne ku sa “lukeli kuli mutu a ine a nosi,” mi a zwelapili ku fa Adama mulikani ya n’a ka abana ni yena mwa misebezi ye ne i li teñi kwapili. A lobaza Adama, ni k’u nga le liñwi la makupo a hae, ni ku bupa fateñi musali, ‘lisapo la masapo a Adama ni nama ya nama ya hae.’ Cwale Adama n’a ka ba ni ‘mulikani,’ “ya swana ni yena,” kamba mutusi. “Mulimu a ba fuyaula, mi Mulimu a ba bulelela, a li: Mu tahise lusika, mu ate, mu tale mwa lifasi, mu buse fahalimw’a lona, mi mu buse litapi za mwa liwate, ni ze fufa mwa mbyumbyulu kaufela, ni ze pila kaufela, ni ze zamaya ka mba fafasi.”—Genese 1:25, 28; 2:18, 21-23.

⁵ Mu lemuhe kuli ona musebezi w’o ne u filwe ku ‘bona,’ ku munna ni musali. Swalisano ya bona ne i si ke ya felela fela fa ku taza lifasi-mubu. Hape ne i ka kopanyeleza cwalo ni ku busa lifasi-mubu ni ku ba ni bubusi bo bu lukile fahalimw’a libupiwa ze kwatasi. Seo ne si ka tokwa ku ba ni tulemeno twa mwa munahano ni twa kwa moya, mi munna ni musali bubeli bwa bona ne ba na ni buikoneli bo ne bu tokwahala mwa ku hulisa tona tulemeno t’o ka ku lumelelana ni tato ya Mulimu.

Kalulo ya Musali ye Utwahala

 6. (a) Ki sifi seo Bibele i si bonisa ka za shutano ya m’ata a kwa mubili a munna ni a musali? (b) Ki sifi seo basali ba swanela ku nahanisisa ka za sona kuli ba amuhele tukiso ya Jehova ya lika?

⁶ Ka mo ku inezi fela, ku busa lifasi-mubu hape ne ku ka tokwa m’ata a kwa mubili. Ka butali bwa hae bo bu si na maciñekelo, Jehova n’a bupile Adama pili, Eva mwamulaho. Eva n’a bupilwe ka k’u “[ngiwa] ku munna,” “kabakala munna,” mi ka mo ku bonahalela ili ka ku ba ni m’ata a manyinyani ku a munna. (1 Timotea 2:13; 1 Makorinte 11:8, 9; mu bapanye 1 Pitrosi 3:7.) Se ki sisupo se si buniti sa mwa bupilo seo buñata bwa bakukuezi ba likopano za basali, ni basali ba bañwi hape, ba bonahala kuli ba fumana butata ku si amuhela. Kaniti luli ne ba kabe ba bile ni tabo ni ku fita haiba ne ba ka lika ku utwisisa libaka Jehova h’a lukisize lika kuli li be ka nzila ye cwalo, mi ni ku amuhela kalulo ya bona y’a ba file Mulimu. Batu ba ba cwalo ba ba bilaela ka za litukiso za Mulimu ne ba kana ba bapanywa kwa nyunywani ye bizwa munembo ye fita fa ku halifa mwa siyaleto sa yona kabakala kuli ha i na m’ata a swana ni a licikwi, mwa sibaka sa kuli i fufele fa mutai o kwahalimu ni ku opela ka buitumelo bakeñisa limpo za yona z’a i file Mulimu.

 7. Ki kabakalañi Adama ha n’a li mwa mayemo a mande a ku ba yena toho fahalimw’a Eva ni bana bao ba ne ba ka pepwa, kono kana seo ne si li se si lubeta ku Eva?

⁷ Pili Eva a si ka bupiwa kale, ku si na ku kakanya Adama na s’a bile ni yeloseli ye tuna mwa bupilo. Mwahal’a yona nako yeo, Jehova n’a mu file litaelo ze ñwi. Adama n’a na ni ku li fa ku musal’a hae, mi ka ku eza cwalo n’a sebeza sina mubuleli wa Mulimu. Ki nto ye utwahala kuli, n’a swanela k’u nga ketelelo mwa litaba kamukana ze ama bulapeli ni misebezi ya bumulimu ye ne ba na ni ku taleleza mwa ku peta musebezi wa bona. Bana ha ne ba ka pepwa, Adama n’a ka ba toho ya lubasi. Kono seo ne si si ke sa ba lubeta ku musal’a hae. Ka ku fapahana, ne si ka tisa tuso ku yena Eva kakuli n’a ka ba ni mutu yo muñwi ya n’a ka mu yemela ha n’a ka sebelisa m’ata a tamaiso a’ mu file Mulimu fahalimw’a bana ba hae.

 8. Ki ifi tukiso ya lika ya bumulimu ye bonisizwe mwa Bibele?

⁸ Ka ku ya ka tukiso ya lika ya bumulimu, Adama n’a na ni buikalabelo ku Jehova, Eva n’a li mwatas’a butoho bwa Adama, bana kaufela ne ba k’a ba mwatas’a ketelelo ya bashemi ba bona, mi lifolofolo ne li ka busiwa ki mufuta wa mutu. Munna ni musali ne ba na ni likalulo za bona ze ikemezi, mi yo muñwi ni yo muñwi n’a kona ku pila bupilo bwa tabo ni bo bu na ni mulelo. Kacwalo, ‘linto kaufela ne li ka ezwa ka swanelo ni ka mulao.’—1 Makorinte 11:3; 14:33, 40, litaluso za kwatasi.

Sibi si Kopamisize Kalulo ya Musali

 9, 10. Ki lifi ze ne li zwile mwa ku wela mwa sibi ku munna ni musali, mi seo se si tisize nto mañi kwa basali ba bañata?

⁹ Ka mo ku inezi fela, ku taha kwa sibi ni ku sa petahala mwa Paradaisi ya kwa makalelo ne ku sinyize tukiso yeo ya lika ye lukile. (Maroma 7:14-20) Ne ku tisize butata ku munna wa mukwenuheli ni musal’a hae ya n’a sa utwi. (Genese 3:16-19) Haisali ku zwiwa onaf’o, banna ba buitati ba bañata se ba itusisize tukelo ya butoho bwa bona ka mafosisa, ili ku tisa manyando a matuna kwa basali mwahal’a masika kamukana.

¹⁰ Ka ku bonela cimo ona muinelo w’o o ne u ka zwelela mwa sibi, Jehova a li ku Eva: “Litakazo za hao li ka ba ku munn’a hao, mi u ka buswa ki yena.” (Genese 3:16) Kona ku busa k’o ko ku maswe ha ku si ka ba ku sebelisa butoho ka nzila ye lukile. Se ku bonahalisize muinelo wa munna wa buezalibi hamohocwalo ni ku sa petahala kwa musali, kakuli fokuñwi basali ba ipumananga mwa butata bakeñisa ku lika ku byangula banna ba bona m’ata a tamaiso.

11. Ki sifi se si buniti ka za basali ba bañata, mi muñoli yo muñwi ki sifi sa n’a ñozi ka za basali ba mwa linako za liñulukundi ba ne ba li litoho za mabasi?

¹¹ Kono haiba likuka za Bible li bulukiwa, basali ba bañata se ba fumani buikolwiso ni tabo. Seo ne si li cwalo nihaiba mwa linako za liñulukundi za kwaikale ba ne ba li litoho za mabasi. Ka ku bulela ka za yona nako yeo mwa buka ye bizwa La Bible au Féminin (Bibele mwa Muinelo wa Basali), muñoli Laure Aynard u ñola kuli: “Nto ye zwile mubano hahulu mwa litaba ze kaufela ki kalulo ye butokwa ye ne i talelezwa ki basali, ku bub’ana kwa bona mwa meto a liñulukundi bao ba ne ba li litoho za mabasi, ku nga kwa bona mihato ya ka bundume, ni muinelo wa tukuluho w’o ne ba pila ku ona.”

Basali Mwatas’a Mulao wa Mushe

12, 13. (a) Ki afi a n’a li mayemo a basali mwatas’a Mulao wa Mushe? (b) Basali ne ba li cwañi kwa mayemo a kwa moya mwatas’a Mulao?

¹² Ka ku ya ka milao ya Jehova ye ne i filwe ka Mushe, basali ne ba na ni ku ba ba “fa sifuba.” (Deuteronoma 13:6) Ku kutekeha kwa basali ne ku na ni ku boniswa mwa litaba za tobali, mi ne ku si na musali ni yo mukana ya n’a na ni ku tinululwa ka mafosisa. (Livitike 18:8-19) Banna ni basali ne ba li ba ba likanelela fapil’a Mulao haiba ne ba fumanwi kuli ba na ni mulatu wa bubuki, sindoye, kamba ku eza tobali ni folofolo. (Livitike 18:6, 23; 20:10-12) Mulao wa buketalizoho ne u tokwa kuli likute le li swana ne li lukela ku fiwa ku ndate ni me.—Exoda 20:12.

¹³ Fahalimw’a zeo kamukana, Mulao ne u file basali sibaka se si tezi sa ku zwisezapili mayemo a bona a kwa moya. Ne ba fumani tuso ku zwelela fa ku balwa kwa Mulao (Joshua 8:35; Nehemia 8:2, 3) Ne ba tokwiwa ku buluka mikiti ya bulapeli. (Deuteronoma 12:12, 18; 16:11, 14) Ne ba abani mwa Sabata ya ka viki ni viki mi ne ba kona ku eza buitamo bwa Bunazareni. (Exoda 20:8; Numere 6:2) Ne ba na ni swalisano ya ka butu ni Jehova mi ne ba lapela ku yena ka buñwi.—1 Samuele 1:10.

14. Ki sifi seo c’aziba y’a li muituti wa litaba za Bibele wa Katolika a si bulela ka za basali ba Siheberu, mi ki sifi se si konwa ku bulelwa ka za kalulo ya basali mwatas’a Mulao?

¹⁴ Ka ku bulela fa basali ba Siheberu, c’aziba wa litaba za Bibele wa Katolika Roland de Vaux u ñola kuli: “Musebezi kaufela o tata fa lapa ne u li mwa mazoho a hae; n’a babalela mitapi, ku sebeza mwa masimu, ku apeha lico, ku tata bwanda, ni ze ñwi cwalo. Yona misebezi yeo ye bonahala ku ba ye sa tabisi mutu, nihakulicwalo, ka ku fapahanela kwahule ni muinelo wa ku kutiseza mwamulaho mayemo a hae, ne i tisa kuli musali a fiwe mamelelo ye tuna. . . . Mi zona litimana zeo ze si za ka nako kaufela ze lu fa monyehelo ye nyinyani mwa makozwana tota a bupilo bwa lubasi li bonisa kuli musali wa Muisilaele n’a latiwa ni ku teelezwa ki munn’a hae, ni ku ngiwa ki munn’a hae sina ya likana ni yena. . . . Mi ha ku na kakanyo ni ye kana kuli w’o ne li ona muinelo wa ka nako kaufela. Ne li poniso ye sepahala ya tuto ye bulukilwe sina ye kenile mwa Genese, k’o Mulimu u bulezwi kuli n’a bupile musali sina mutusi wa munna, y’o munna n’a na ni ku kumalela ku yena (Gn 2:18, 24); mi kauhanyo ya mafelelezo ya Liproverbia i opela milumbeko ya musali wa fa lapa yo munde, ya fuy’olwa ki bana ba hae, ni tumbo ye zwelela ku munn’a hae (Liprov. 31:10-31).” (Ancient Israel—Its Life and Institutions) Ku si na puzo ni ye kana, Mulao ha ne u latelezwi mwa Isilaele, basali ne ba s’a nyandiswi.

Basali ba ba Zwile Mubano

15. (a) Muzamao wa Sara u fa cwañi mutala wa ka za swalisano ye lukile mwahal’a munna ni musal’a hae? (b) Ki kabakalañi taba ya Rahaba ha i swanela ku lemuhiwa?

¹⁵ Mañolo a Siheberu a na ni mitala ye miñata ya basali ba ne ba li batanga ba Jehova Mulimu ba ne ba zwile mubano. Sara ki mutala o munde o bonisa ka m’o musali wa bumulimu a kona ku ba ya ikokobeza ku munn’a hae mi ka nako ye swana ni ku tusa munn’a hae mwa ku eza likatulo. (Genese 21:9-13; 1 Pitrosi 3:5, 6) Taba ya Rahaba i swanela ku lemuhiwa. I bonisa buhata bwa tamilikezo ya kuli Jehova u na ni s’aluluti sa mushobo ni kuli u na ni mayemo a tatafezi kwa neku la basali. Rahaba n’a li lihule ya n’a si Muisilaele. Jehova n’a si ka mu amuhela fela sina mulapeli wa hae kono mane bakeñisa tumelo ya hae ye tuna, ye ne i yemelwa ki misebezi ku kopanyeleza cwalo ni cinceho ya muzamao, Jehova a mu talusa kuli n’a li ya lukile. Fahalimw’a seo, a fa Rahaba tohonolo ye ipitezi ya ku fita fa ku ba kukululu wa Mesiya.—Mateu 1:1, 5; Maheberu 11:31; Jakobo 2:25.

16. Mutala wa Abigaili u bonisañi, mi ki kabakalañi nzila ya muhato wa hae ha ne ili ye lukile?

¹⁶ Taba ya Abigaili i fa mutala wa kuli Jehova h’a tokwi kuli musali a ipeye kwatas’a munn’a hae ka bubofu. Munn’a hae n’a li mutu ya fumile, ya n’a na ni mitapi ye mituna ya lingu ni lipuli. Kono “n’a li tata, a li ya maswe mwa mizamao ya hae.” Abigaili n’a hanile ku latelela munn’a hae mwa nzila ya hae ye maswe. Ka ku bonisa butali, ni kutwisiso ye nde, buikokobezo, ni mayemo a kazatu, a tibela muinelo o ne u kana u fitile fa ku ba kozi ye tuna ku yena ni kwa lubasi lwa hae, mi n’a fuy’ozwi ki Jehova ka butuna.—1 Samuele 25:2-42.

17. (a) Ki tohonolo ifi yeo basali ba bañwi ne ba bile ni yona mwa Isilaele? (b) Ki tuto ifi yeo mutala wa Miriami u na ni yona kwa basali ba Sikreste bao ne ba kana ba fiwa matohonolo a mañwi a sebelezo?

¹⁷ Basali ba bañwi ba ba balwa ne ba li bapolofita. W’o ne li ona muinelo ku Debora, mwahal’a nako ya Baatuli. (Baatuli, likauhanyo 4 ni 5) Hulida n’a itusisizwe sina mupolofita wa musali mwa Juda, inze ku sa na ni nakonyana pili Jerusalema a si ka sinyiwa kale. (2 Malena 22:14-20) Taba ya Miriami i swanelwa ku lemuhiwa. Nihaike kuli u bulezwi sina mupolofita wa musali, ya n’a lumilwe ki Jehova, ka mo ku bonahalela yona tohonolo yeo ne i tisize kuli a be ni mununa ka nako ye ñwi. N’a palezwi ku lemuha m’ata a tamaiso ao Jehova n’a a file ku kaizel’a hae yo munyinyani Mushe a ku etelela Isilaele, mi Miriami n’a filwe koto bakeñisa seo, nihaike kuli ka mo ku bonahalela n’a bakile ni ku kutiswa sinca.—Exoda 15:20, 21; Numere 12:1-15; Mika 6:4.

Basali Mwatas’a Bulapeli bwa Sijuda

18, 19. Ki afi a n’a li mayemo a basali mwatas’a bulapeli bwa Sijuda, mi seo ne si tile kamukwaufi?

¹⁸ Sina ha se lu boni, Mulao wa Mushe ne u babalela litukelo za basali mi, ha ne u latelelwa, ne u lumeleza basali ku pila bupilo bo bu kolwisa. Kono nako ha ne inze i ya, sihulu hamulaho wa ku sinyiwa kwa Jerusalema ka 607 B.C.E., ne ku butuluhile bulapeli bwa Sijuda, bo ne bu tomile hahulu fa lizo za ka mulomo ku fita Mulao o ñozwi wa Jehova. Ku zwelela mwa lilimo za mwanda wa bune B.C.E. ku ya cwalo kwapili, bulapeli bwa Sijuda bwa fita fa ku bwanga-bwanga lituto za mihupulo ya Sigerike. Ka nañungelele baluti ba lituto za mihupulo ya Sigerike ne ba file mamelelo ye nyinyani kwa litukelo za basali, kacwalo ka nzila ye swana kusufalo ya mayemo a basali ya fita fa ku ba teñi mwahal’a bulapeli bwa Sijuda. Ku zwelela mwa lilimo za mwanda wa bulalu B.C.E., basali ba kalisa ku kauhanywa kwa banna mwa masinagoge a Sijuda mi ne ba hanisizwe ku bala Torah (ili Mulao wa Mushe). Buka ye bizwa Encyclopaedia Judaica i bulela kuli: “Ka lona libaka leo ki basali ba sikai fela ba ne ba itutile.” Tuto ne i tomile hahulu kwa bashimani.

¹⁹ Mwa buka ye bizwa Jerusalem in the Time of Jesus, J. Jeremias u ñola kuli: “Ka nañungelele, mayemo a basali mwa mulao wa bulapeli a konwa ku bulelwa ka puo ye ne inze i kuta-kutelwa ka nako ni nako ya kuli: ‘Basali, batanga (ba Silicaba) ni banana.’ . . . Fahalimw’a seo kaufela ne lu kana lwa ekeza nto ya kuli ne ku na ni maikuto a ku sheununa hahulu a n’a bulelwa kwa neku la basali. . . . Kacwalo lu na ni kutwisiso ya kuli bulapeli bwa Sijuda mwa nako ya Jesu ni bona ne bu na ni mubonelo o kwatasi hahulu kwa neku la basali.”

Basali ba ba Sepahala ba ne ba Libelezi Mesiya

20, 21. (a) Ku si na taba ni mubonelo wa sheununo wa baeteleli ba bulapeli ba Sijuda kwa neku la basali, ki bomañi ba ne ba fumanwi mwahal’a bao ba ne ba libelezi nako ya Mesiya yona ha ne inze i atumela? (b) Ki sifi se si bonisa kuli Elizabeta ni Maria ne ba na ni buineelo bwa bumulimu bo bu tungile?

²⁰ Ona mubonelo wo wa ku sheununa basali ne li nzila ye ñwi yeo baluti ba Sijuda ne ba ‘tisize kuli linzwi la Mulimu li tokwe m’ata ka sizo sa bona.’ (Mareka 7:13) Kono ku si na taba ni bona busheununi b’o, nako ha ne inze i atumela ya ku taha kwa Mesiya, basali ba bañwi ba bumulimu ne ba li ba ba tona ka tibelelo. Yo muñwi wa ku bona bao ne li Elizabeta, musal’a muprisita wa Mulivi, Zakaria. Yena ni munn’a hae “ne li ba ba lukile fapil’a Mulimu, ne ba ya ka milao kaufela ni ka litaelo za [Jehova, NW], ba si na se ba nyazwa.” (Luka 1:5, 6) Elizabeta n’a shemubilwe ki Jehova kakuli, nihaike kuli n’a li mumba mi na s’a supezi, a fita fa ku ba mahe Joani Mukolobezi.—Luka 1:7, 13.

²¹ Ka ku susuezwa ki moya o kenile, Elizabeta na bonisize lilato le lituna ku musali yo muñwi wa mwa lizazi la hae, wa habo yena ya n’a bizwa Maria. Lingeloi Gabriele ha ne li taluselize Maria, ibata i’ba bukaufi ni mafelelezo a 3 B.C.E., kuli u ka itwala mwana (Jesu) ka makazo, lingeloi ne li mu bizize kuli, ki “Ya filwe sishemo,” ni ku ekeza kuli: “[Jehova, NW] u na ni wena.” Hamulahonyana wa f’o, Maria a potela Elizabeta, ili y’o na mu fuy’ozi ni mwana ya na si ka pepwa y’o n’a shimbile, ni ku biza Jesu kuli “Mulen’a ka” mane pili a si ka pepiwa kale. Ka seo, Maria a tumusa lipulelo za tumbo ku Jehova ili ze fa bupaki bo bu tezi bwa buineelo bwa hae bwa bumulimu bo bu tungile.—Luka 1:28, 31, 36-55.

22. Hamulaho wa ku pepwa kwa Jesu, ki musali ufi ya n’a saba Mulimu ya na bonisize kuli n’a li mwahal’a bao ba ne ba libelezi Mesiya?

²² Jesu ha n’a pepilwe ni ku tisiwa ki Maria kwa tempele mwa Jerusalema ili ku to mu fa ku Jehova, musali yo muñwi ya n’a saba Mulimu, mupolofita ya na s’a supezi Anna, a tahisa tabo ya hae. A itumela ku Jehova ni ku bulela ka za Jesu ku bao kaufela ba ne ba libelezi Mesiya ka cisehelo.—Luka 2:36-38.

23. Muapositola Pitrosi u bulela cwañi ka za basali ba ba sepahala ba mwahal’a nako yeo pili Bukreste bu si ka fita kale, mi ki lipuzo lifi ze ka tatubiwa mwa taba ye tatama?

²³ Kacwalo, nako ya bukombwa bwa Jesu ha ne inze i atumela, ne ku sa na ni “basali ba ba kenile, ba ba sepile Mulimu.” (1 Pitrosi 3:5) Ba bañwi ba ku bona basali bao ne ba fitile fa ku ba balutiwa ba Kreste. Jesu n’a ba ngile kamukwaufi? Mi kana ku na ni basali kacenu ba ba amuhela kalulo ya bona ka tabo ka ku ya ka mo i boniselizwe mwa Bibele? Zona lipuzo ze li ka tatubisiswa mwa taba ye latelela.

[Litaluso za kwatasi]

Lipuzo za Lundululo

◻ Muinelo wa basali mwa Isilaele ne u fapahana cwañi ni wa bao ba mwa manaha a sili?

◻ Ki afi a n’a li mayemo a shutana mwahal’a Adama ni Eva, mi ki kabakalañi?

◻ Ki kalulo ya mufuta mañi yeo basali ba Maisilaele ne ba na ni yona mwa Mulao, mi kana ne ba li mwa mayemo a maswe kwa moya?

◻ Ki lituto mañi ze konwa ku itutiwa ku zwelela mwa bupilo bwa basali ba ne ba zwile mubano mwa Mañolo a Siheberu?

◻ Ki mitala ifi ye minde ye konwa ku fumanwa ku si na taba ni mibonelo ya bulapeli bwa Sijuda?

[Mbokisi fa likepe 10]

‘MUSALI YA SABA JEHOVA’

“10 Musali ya sepahala ya ka mu fumana ki mañi? Ki wa butokwa hahulu ku fita lipelela. 11 Munn’a hae u mu sepile ka pilu ya hae, Mi h’a na ku sinyehelwa ki se siñwi. 12 Musali u mu eza hande, isi maswe, Ka mazazi kaufela a bupilo bwa hae. 13 U ipatela boya bwa lingu ni bwanda bwa line, Mi u sebeza s’a lata kaufela ka mazoho a hae. 14 U swana sina lisepe za balekisi, U lumela buhobe bwa hae kwahule. 15 U zuha isali busihu, U fa ba ndu ya hae lico, Mi basizana ba hae u ba fa misebezi. 16 U y’o bona simu, mi wa i leka, Mi ka s’a fumani ka musebezi wa mazoho a hae u kona ku cala mwa simu likota za veine. 17 Lukanda lw’a itama ki lwa mata, Mi u tiisa mazoho a hae. 18 U bona kuli misebezi ya hae ya mu fumanisa, Ni busihu lambi ya hae ha i timi. 19 Mazoho a hae a ota bwanda, Minwana ya hae i zamaisa kakota fo ku tatelwa bwanda. 20 U fumbutulela mubotana lizoho la hae, U li otololela ni ya shebile. 21 H’a sabi silami sa maliha bakeñisa lubasi lwa hae, Kakuli ba ndu ya hae kaufela ba apezi likubo za boya bo bufubelu. 22 U ikezeza likubo ze nde, Liapalo za hae ki za bwanda bwa line ye nde, ni za bwanda bo bufubelu. 23 Munn’a hae ki ya zibwa fa Kuta, U ina ni ba bahulu ba naha. 24 Musali u luka masila a line mi wa a lekisa, U lekisa makanda ku mulekisi. 25 Mata ni ku kutekiwa ki siapalo sa hae, U seha mazazi a kwapili. 26 H’a atamisa mulomo wa hae ki ku bulela ka butali, U laela ka lilimi le li na ni musa. 27 U lisa ba ndu ya hae hande, H’a ci buhobe bwa buzwa. 28 Bana ba hae ba yema, ba mu bulela, ba li, ki ya filwe mbuyoti, Munn’a hae ni yena wa mu lumba, u li: 29 Ba teñi basizana ba ba sepahala, Kono wena wa ba fita kaufela. 30 Bunde bwa pata ki nto ye puma, mi bulikangate ha bu tusi se siñwi, Kono musali ya saba [Jehova, “NW”] ki yena ya ka babazwa. 31 Mu mu fe likute le li lukela musebezi wa [mazoho] a hae, Mi misebezi ya hae ibe yona ye mu zibahalisa mwa minyako ya munzi.”—Liproverbia 31:10-31.

[Siswaniso se si fa likepe 8, 9]

Sibaka sa musali mwa lubasi ne li se si kutekeha