“Ndu ya Tapelo ya Macaba Kaufela”
“Ha ni li, ku ñozwi kuli, Ndu ya ka i ka bizwa Ndu ya Tapelo ya macaba kaufela?”—MAREKA 11:17.
1. Ki swalisano ye cwañi ni Mulimu yeo Adama ni Eva ne ba ikola yona kwa makalelo?
ADAMA ni Eva ha ne ba bupilwe, ne ba ikola swalisano ya silikani se situna ni Ndat’a bona wa kwa lihalimu. Jehova Mulimu n’a ambozi ni bona ni ku bonisa mulelo wa hae o munde kwa mufuta wa mutu. Ka buniti fela, hañata ne ba susuezwa ku kalumuka ku lumbeka Jehova kabakala misebezi ya hae ye makaza ya pupo. Adama ni Eva ha ne ba ka tokwa ketelelo ha ne ba nze ba nahana ka za kalulo ya bona ya ku ba bondate ni bome ba lubasi lwa mufuta wa mutu lwa kwapili, ne ba kona ku atumela Mulimu ba li fa sibaka sifi kamba sifi mwa lihae la bona la Paradaisi. Ne ba sa tokwi lisebelezo za muprisita mwa tempele.—Genese 1:28.
2. Ki cinceho ifi ye ne i bile teñi Adama ni Eva ha ne ba ezize sibi?
2 Muinelo ne u cincize muta lingeloi la bukwenuheli ne li coelize Eva ku fita fa ku nahana kuli muinelo wa hae mwa bupilo ne u ka ba o kondolokile ni ku fita ha n’a ka hana bubusi bwa Jehova, ili ku bulela kuli n’a ‘ka ba sina Mulimu.’ Kacwalo, Eva a ca muselo kwa kota yeo Mulimu n’a ba hanisize. Hamulaho Satani a itusisa Eva mwa ku lika munn’a hae. Ka bumai, Adama n’a teelelize ku musal’a hae wa muezalibi, ili ku bonisa kuli n’a nga ka butuna swalisano ya hae ni musali ku fita swalisano ya hae ni Mulimu. (Genese 3:4-7) Kacwalo, Adama ni Eva ne ba ketile Satani sina yena Mulimu wa bona.—Mu bapanye 2 Makorinte 4:4.
3. Ki ze maswe lifi ze ne li zwile mwa bukwenuheli bwa Adama ni Eva?
3 Ka ku eza cwalo, bosinyalana ba pili ba butu ne ba si ka latehelwa fela ki swalisano ya bona ye nde ni Mulimu kono hape ni tibelelo ya ku pila ku ya ku ile mwa lifasi-mubu le li li paradaisi. (Genese 2:16, 17) Mibili ya bona ye mwa sibi kwa nalulelule ne i pongani ku fitela ba shwa. Bana ba bona ne ba hozize muinelo w’o wa buezalibi. “Kamukwaocwalo,” ka mo i bulelela Bibele, “lifu li tile kwa batu kaufela.”—Maroma 5:12.
4. Ki sepo ifi yeo Mulimu n’a file kwa mufuta wa mutu o mwa sibi?
4 Nto ye ñwi ne i tokwahala ya ku kutisa mufuta wa mutu o ne u li mwa sibi kwa silikani ni Mubupi wa bona ya kenile. Ha n’a atula bo Adama ni Eva, Mulimu n’a file sepo kwa bana ba bona ba mwa nako ya kwapili ka ku sepisa “peu” ye ne i ka punyusa mufuta wa mutu kwa miinelo ye tahiswa ki bukwenuheli bwa Satani. (Genese 3:15) Hasamulaho, Mulimu n’a patuluzi kuli peu ya limbuyoti ne i ka taha ka Abrahama. (Genese 22:18) Ka ku beya mwa munahano muhupulo o’ lilato w’o, Mulimu n’a ketile ba ba simuluha ku Abrahama, Maisilaele, kuli ba be sicaba sa hae se si ketilwe.
5. Ki kabakalañi ha lu swanela ku isa mamelelo kwa litaba za bulikani bwa Mulao bwa Mulimu ni Isilaele?
5 Ka 1513 B.C.E., Maisilaele ne ba keni mwa swalisano ya bulikani ni Mulimu mi ne ba lumezi ku ipeya ku utwa milao ya hae. Bona bulikani bwa Mulao b’o bu swanela ku ba bo bu hoha hahulu mamelelo ku bao kaufela ba ba bata ku lapela Mulimu kacenu kakuli ne bu supa kwa Peu ye sepisizwe. Paulusi n’a bulezi kuli ne bu na ni “muluti fela wa ze ne ka taha.” (Maheberu 10:1) Paulusi ha n’a bulezi cwalo, n’a buhisana ka za sebelezo ya baprisita ba Isilaele kwa tabernakele, kamba tende ya bulapeli ye ne i konwa ku shimbululwa. Ne i bizwa “tempele ya Jehova” kamba “ndu ya Jehova.” (1 Samuele 1:9, 24, NW) Ka ku tatubisisa sebelezo ye kenile ye ne i eziwa kwa ndu ya Jehova ya fa lifasi-mubu, lwa kona ku fita fa ku itebuha hahulu ka ku tala tukiso ye mufelañeke yeo ku yona batu ba ba mwa sibi kacenu ba kona ku ba mwa silikani ni Mulimu.
Sibaka se si Kenile Hahulu
6. Ki sifi se ne si li mwa Sibaka se si Kenile Hahulu, mi ku ba teñi kwa Mulimu ne ku yemezwi cwañi teñi m’o?
6 “Muambakani ya Pahami h’a ini mwa mandu a’ ezizwe ka mazoho,” ki mo i bulelela Bibele. (Likezo 7:48) Nihakulicwalo, ku ba teñi kwa Mulimu mwa ndu ya hae ya fa lifasi-mubu ne ku yemelwa ki lilu mwa kalulo ya mwahali ka ku fitisisa ye ne i bizwa Sibaka se si Kenile Hahulu. (Livitike 16:2) Ka mo ku bonahalela fela, lilu leo ne li benya hahulu, ili ku tahisa liseli mwa Sibaka se si Kenile Hahulu. Ne li li fahalimu a sibulukelo se si kenile se ne si bizwa “aleka ya bulikani,” ye ne i na ni matapa a macwe fo ne ku cakuzwi ye miñwi ya milao yeo Mulimu n’a file Isilaele. Fahalimu a Aleka ne ku na ni likerubimi ze peli za gauda ze bapuzi mafufa, ili ze ne li yemela libupiwa za kwa moya ze na ni mayemo a pahami mwa kopano ya Mulimu ya kwa lihalimu. Lilu leo la liseli la ka makazo ne li li fahalimu a sikwahezo mi ili mwahal’a likerubimi. (Exoda 25:22) Seo ne si swaniseza Mulimu ya M’ata O’te ya li fa lubona lwa koloi ye fa likerubimi ze pila. (1 Makolonika 28:18) Seo si bonisa libaka Mulena Hezekia ha n’a lapezi kuli: “Wena [Jehova, NW] wa limpi Mulimu wa Isilaele, Wena ya inzi fahalimu a likerubimi.”—Isaya 37:16.
Sibaka se si Kenile
7. Ki libyana mañi ze ne li mwa Sibaka se si Kenile?
7 Kalulo ya bubeli ya tabernakele ne i bizwa Sibaka se si Kenile. Mwahal’a kalulo yeo, ku la nzohoto la makenelo ne ku yemi sibaka se si buheha sa lambi sa mitai ye supile, mi ku la silyo ne ku na ni tafule ya linkwa za poniso. Fapili ne ku inzi aletare ili fo ne ku nanuha munko o munati wa insense ye ne i cisiwa. Ne i li fapil’a lisila le ne li kauhanya Sibaka se si Kenile kwa Sibaka se si Kenile Hahulu.
8. Ki misebezi ifi ye ne ba eza baprisita kamita mwa Sibaka se si Kenile?
8 Kakusasana ni manzibwana kaufela, muprisita n’a na ni ku kena mwa tabernakele ni ku t’o cisa insense fa aletare ya insense. (Exoda 30:7, 8) Kakusasana, insense ha ne i nze i ciswa, malambi a supile a n’a li fa sibaka sa malambi sa gauda ne a na ni ku beiwa mafula. Manzibwana malambi ao ne a tukiswa ili ku tahisa liseli mwa Sibaka se si Kenile. La sabata ni la Sabata muprisita n’a na ni ku beya linkwa ze nca ze 12 fa tafule ya linkwa za poniso.—Livitike 24:4-8.
Lapa
9. Mulelo wa mukeketuna wa mezi ne li ufi, mi lu kona ku ituta tuto mañi ku seo?
9 Tabernakele hape ne i na ni lapa, le ne li potolohilwe ki lukwakwa lwa masila a tende. Mwa lapa leo ne ku na ni mukeketuna mo ne ba tapa baprisita kwa mazoho ni kwa mahutu ba si ka kena kale mwa Sibaka se si Kenile. Hape ne ba na ni ku tapa pili ba si ka fa kale matabelo fa aletare ye ne li mwa lapa. (Exoda 30:18-21) Tokwahalo yeo ya bukeni ki kupuliso ye tiile kwa batanga ba Jehova ya kuli ba lukela ku satalala ku ba ni bukeni bwa kwa mubili, muzamao, munahano, ni moya haiba ba bata kuli bulapeli bwa bona bu be bo bu amuheleha ku Mulimu. (2 Makorinte 7:1) Kwa nalulelule likota za mulilo wa kwa aletare ni mezi a mwa mukeketuna ne li tiswa ki batanga ba kwa tempele ba ne ba si Maisilaele.—Joshua 9:27.
10. Ki lifi ze ñwi za linubu ze ne li fiwa kwa aletare ya matabelo?
10 Kakusasana ni manzibwana kaufela, ngunyana ya sitabelo ne i ciswa fa aletare hamohocwalo ni nubu ya lico ni ya veine. (Exoda 29:38-41) Matabelo a mañwi ne a eziwa mwa mazazi a ipitezi. Ka linako ze ñwi sitabelo ne si na ni ku eziwa kabakala sibi se siñwi sa ka butu. (Livitike 5:5, 6) Fokuñwi Muisilaele n’a kona ku fa sitabelo sa buitumelo sa ka ku itatela ili seo ku sona likalulo ne li ciwa ki baprisita ni ya n’a fa sitabelo seo. Seo ne si supa kuli baezalibi ba batu ne ba kona ku ba mwa kozo ni Mulimu, ku ca hamoho ni yena, ka swanisezo. Nihaiba muzwahule n’a kona ku ba mulapeli wa Jehova ni ku ba ni tohonolo ya ku fa linubu za ka ku itatela kwa ndu ya Hae. Kono kuli ba bonise likute le li swanela ku Jehova, baprisita ne ba kona ku amuhela fela linubu za mayemo a mande ka ku fitisisa. Bupi bwa nubu ya lico ne bu na ni ku nekiswa hande, mi lifolofolo ze ne fiwa sina sitabelo ne li na ni ku ba ze sa nyazahali.—Livitike 2:1; 22:18-20; Malaki 1:6-8.
11. (a) Ki sifi se ne si ezwa kwa mali a lifolofolo ze fiwa matabelo, mi seo ne si supa kwa nto mañi? (b) Ki ufi mubonelo wa Mulimu kwa mali a batu hamohocwalo ni a lifolofolo?
11 Mali a matabelo ao ne a tiswa kwa aletare. Seo ne si hupulisa sicaba ka zazi kuli ne ba li baezalibi ba ba tokwa muliululi ili y’o mali a hae a’ suluzwi ne a ka tisa swalelo ya kamita ya libi za bona ni ku ba yangwela kwa lifu. (Maroma 7:24, 25; Magalata 3:24; mu bapanye Maheberu 10:3.) Kona ku sebeliswa kwa mali ko ku kenile k’o hape ne ku hupulisize Maisilaele kuli mali a yemela bupilo ni kuli bupilo ki bwa Mulimu. Ku itusisiwa kufi kamba kufi ku sili kwa mali ko ku eziwa ki batu kamita se ku hanisizwe ki Mulimu.—Genese 9:4; Livitike 17:10-12; Likezo 15:28, 29.
Lizazi la Swalelo ya Libi
12, 13. (a) Lizazi la Swalelo ya Libi ne li nto mañi? (b) Pili muprisita yo muhulu a si ka tisa mali mwa Sibaka se si Kenile Hahulu, n’a na ni ku ezañi?
12 Hañwi ka silimo ku se ne si bizwa Lizazi la Swalelo ya Libi, sicaba sa Isilaele kamukana, ku kopanyeleza cwalo ni bazwahule ba ne ba lapela Jehova, ne ba na ni ku tuhela misebezi kaufela ni ku itima lico. (Livitike 16:29, 30) Ku lona lizazi leo la butokwa, sicaba ne si kenisizwe kwa sibi ka nzila ya swanisezo ilikuli si ikole liswalisano ze na ni kozo ni Mulimu ka silimo se siñwi. Ha lu beyeni kezahalo yeo mwa pono ni ku nyakisisa miinelo ye miñwi ye zwile mubano.
13 Muprisita yo Muhulu u mwa lapa la tabernakele. Hamulaho wa ku tapa mwa mukeketuna wa mezi, u bulaya poho ya sitabelo. Mali a poho yeo a sululelwa mwa mukekana; a ka itusiswa ka nzila ye ipitezi mwa ku lifela libi za lusika lwa baprisita lwa Livi. (Livitike 16:4, 6, 11) Kono pili a si ka eza kale se siñwi ka sitabelo, ku na ni nto yeo muprisita yo muhulu a lukela ku eza: U nga insense ye unka munati (mwendi u i beya mwa siñwatiso) ni mashala a’ enyauka a’ zwa fa aletare mwa pizana ya mashala. Cwale u kena mwa Sibaka se si Kenile mi u liba kwa lisila la Sibaka se si Kenile Hahulu. U kena ka bunya kwa buse bwa lisila mi u yema fapil’a aleka ya bulikani. Ku zwa f’o, ha li mwa sibaka m’o a sa konwi ku bonwa ki mutu yo muñwi ufi kamba ufi, u sela insense fa mashala a’ enyauka, mi Sibaka se si Kenile Hahulu si tala musi o’ nka munati.—Livitike 16:12, 13.
14. Ki kabakalañi muprisita yo muhulu ha n’a na ni ku kena mwa Sibaka se si Kenile Hahulu inze a lwezi mali a lifolofolo ze peli ze fapahana?
14 Cwale Mulimu wa tabela ku bonisa sishemo ni ku tabiswa ka nzila ya swanisezo. Ki ka libaka leo sikwahezo sa Aleka ne si bizwa “situlo sa sishemo” kamba “sikwahezo sa ku tabisa.” (Maheberu 9:5, NW litaluso za kwatasi) Muprisita yo muhulu wa zwa mwa Sibaka se si Kenile Hahulu, u’ nga mali a poho, mi u kena hape mwa Sibaka se si Kenile Hahulu. Sina ka mo ku laelezwi mwa Mulao, u cupwa munwana wa hae mwa mali mi u a hasa ha supile fapil’a sikwahezo sa Aleka. (Livitike 16:14) Ku zwa f’o u ya mwa lapa ni ku y’o bulaya puli, yeo i li sitabelo bakeñisa sibi sa “sicaba.” U tisa a mañwi a mali a puli yeo mwa Sibaka se si Kenile Hahulu mi u eza ku ona mwa n’a ezelize mali a poho. (Livitike 16:15) Lisebelezo ze ñwi za butokwa hape ne li ezahala fa Lizazi la Swalelo ya Libi. Sina ka mutala, muprisita yo muhulu n’a na ni ku beya mazoho a hae fa toho ya puli ya bubeli ni ku bulela fahalimu a yona “bumaswe kaufela bwa bana ba Isilaele.” Yona puli ye pila yeo cwale ne i iswa mwa naheñi kuli i lwale libi za sicaba ka nzila ya swanisezo. Ka ona mukwa w’o tifo ya libi ne i ezezwa “baprisita, ni batu kaufela ba Kopano ya bana ba Isilaele” ka silimo ni silimo.—Livitike 16:16, 21, 22, 33.
15. (a) Tempele ya Salumoni ne i swana cwañi ni tabernakele? (b) Buka ya Maheberu i bulelañi ka za sebelezo ye kenile ye ne i eziwa kwa tabernakele hamohocwalo ni kwa tempele?
15 Mwa lilimo za pili ze 486 za litaba za Isilaele sina batu ba ba mwa silikani ni Mulimu, tabernakele ye ne i kona ku shimbululwa ne i sebelize sina sibaka sa ku lapelela teñi Mulimu wa bona, Jehova. Hamulaho, Salumoni wa Isilaele n’a filwe tohonolo ya ku yaha muyaho o inelela. Nihaike kuli yona tempele yeo ne i na ni ku ba ye tuna mi ili ye nde ni ku fita, milalo ye ne i filwe ki Mulimu ne i latelela mutala o swana ni wa tabernakele. Ka ku swana ni tabernakele, ne i yemela tukiso ye tuna ni ku fita, ye buanyu hahulu ya bulapeli ili yeo Jehova n’a ka ‘toma, isi mutu.’—Maheberu 8:2, 5; 9:9, 11.
Tempele ya Pili ni ya Bubeli
16. (a) Ki kupo ifi ye lilato ya n’a ezize Salumoni ha n’a kakula tempele? (b) Jehova n’a bonisize cwañi ku amuhela kwa hae tapelo ya Salumoni?
16 Ha n’a kakula tempele ye nde hahulu yeo, Salumoni n’a kopanyelelize teñi kupo ye buyelezwi ye: “Muzwahule ye si wa sicaba sa hao sa Isilaele, ya zwa kwa naha ya kwahule, kabakala Libizo la hao le lituna, . . . ba ba cwalo ha ba ka taha, mi ba lapela inze ba talimile kwa neku la Ndu ye, u utwe, u li mwa lihalimu mwa sibaka sa hao, mi u eze ka lika kaufela z’a kupa ku Wena, mutu yo nalikatuka-kule; kuli macaba kaufel’a lifasi a zibe Libizo la hao, a ku sabe, sina mo si ku sabela sicaba sa hao Isilaele; mi macaba a zibe kuli Libizo la hao li lapelwa mwa Ndu yeo ye ni yahile.” (2 Makolonika 6:32, 33) Ka nzila ye iponahaza hande, Mulimu n’a bonisize ku amuhela kwa hae tapelo ya Salumoni ya kakulo. Mulilo o nongile wa zwa kwa lihalimu ni ku cisa matabelo a n’a li fa aletare, mi kanya ya Jehova ya tala mwa tempele.—2 Makolonika 7:1-3.
17. Kwa nalulelule ki sifi se ne si ezahezi kwa tempele ye ne i yahilwe ki Salumoni, mi ki kabakalañi?
17 Ka bumai, Maisilaele ne ba latehezwi ki sabo ya bona ye na ni susuezo ye nde ya ku saba Jehova. Nako ha i nze i ya, ba silafaza libizo la hae le lituna ka likezo za ku sulula mali, ku lapela milimu ya maswaniso, bubuki, sindoe, ni ka ku nyandisa lindiala, limbelwa, ni bazwahule. (Ezekiele 22:2, 3, 7, 11, 12, 26, 29) Kacwalo, ka silimo sa 607 B.C.E., Mulimu n’a tahisize katulo ka ku tisa limpi za Babilona ku t’o sinya tempele. Maisilaele ba ne ba punyuhile ne ba hapilwe ni ku iswa kwa Babilona.
18. Kwa tempele ya bubeli, ki matohonolo afi a n’a kwaluhile kwa banna ba bañwi ba ne ba si Maisilaele ili bao ne ba yemezi bulapeli bwa Jehova ka pilu kaufela?
18 Hamulaho wa lilimo ze 70 bomasiyaleti ba Sijuda ba ne ba bakile ne ba kutezi kwa Jerusalema mi ne ba filwe tohonolo ya ku yaha sinca tempele ya Jehova. Ka ku hoha mamelelo, ne ku si na palo ye likani ya baprisita ni Malivi ba ku sebeza mwa tempele yeo ya bubeli. Kacwalo, Manetinimi, ba ne ba simuluha kwa batanga ba mwa tempele ba ne ba si Maisilaele, ne ba filwe matohonolo a matuna ni ku fita sina likombwa za ndu ya Mulimu. Nihakulicwalo, ni kamuta ne ba si ka ba ni mayemo a likana ni a baprisita ni Malivi.—Ezira 7:24; 8:17, 20.
19. Ki sepiso ifi ya n’a ezize Mulimu ka ku ama kwa tempele ya bubeli, mi manzwi ao ne a talelelizwe cwañi?
19 Pili ne ku bonahala inge kuli tempele ya bubeli ne i si ke ya ba se siñwi ha i bapanyiwa ku ya pili. (Hagai 2:3) Kono Jehova n’a sepisize kuli: “Ni ka nyanganyisa macaba kaufela; mi bufumu bwa macaba kamukana bu ka ta kwanu, kuli Ndu yeo i tale kanya ya ka . . . Kanya ya Ndu ya mwamulaho i ka fita ya ya pili.” (Hagai 2:7, 9) Ka buniti bwa manzwi ao, tempele ya bubeli ne i fitile fa ku ba ni kanya ye tuna ni ku fita. Ne i bile teñi ka butelele bwa nako ye fitelela ya ya pili ka lilimo ze 164, mi balapeli ba bañata ni ku fita ba ba zwa kwa linaha ze ñata ni ku fita ne ba selehanezi mwa malapa a yona. (Mu bapanye Likezo 2:5-11.) Ku lukiswa sinca kwa tempele ya bubeli ne ku kalisize mwa mazazi a Mulena Heroda, mi malapa a yona ne a tunafalizwe. Ka ku ba ye ne li fa sibaka sa macwe ili fo ku lumbile mi ili ye potolohilwe ki malibela a’ na ni misumo ye minde, ku buheha kwa yona ne ku bat’o fita kwa tempele ya pili ye ne i yahilwe ki Salumoni. Ne i na ni lapa le lituna, la kwande la bamacaba ba ne ba bata ku lapela Jehova. Limota la macwe ne li kauhanya Sibaka sa Balicaba seo kwa malapa a mwahali a n’a sebeliswa ki Maisilaele fela.
20. (a) Ki mayemo a ipitezi afi ao tempele ye yahilwe sinca ne i bile ni ona? (b) Ki sifi se ne si bonisize kuli Majuda ne ba nga tempele ka mafosisa, mi ki sifi sa n’a ezize Jesu ka k’u nga muhato ku seo?
20 Tempele yeo ya bubeli ne i bile ni mayemo a ipitezi ka ku ba ni Mwan’a Mulimu, Jesu Kreste, a nze a fa tuto mwa malapa a yona. Kono sina mo ne ku bezi kwa tempele ya pili, Majuda ka nañungelele ne ba si na mubonelo o swanela wa tohonolo ya bona ya ku ba babuluki ba ndu ya Mulimu. Ee, mane ne ba lumelelize balekisi ku ezeza pisinisi mwa Sibaka sa Balicaba. Fahalimu a seo, batu ne ba lumelezwa ku itusisa tempele sina nzila ye puma ha ba nze ba lwala lika mwa Jerusalema. Ha ne ku sa siyezi mazazi a mane kuli a shwe, Jesu n’a kenisize tempele ku zwisa teñi likezo ze cwalo za silifasi, ha n’a nze a bulela kuli: “Ha ni li, ku ñozwi kuli, Ndu ya ka i ka bizwa Ndu ya Tapelo ya macaba kaufela? Kono mina mu i ezize makundamo a masholi.”—Mareka 11:15-17.
Mulimu U Fulalela Ndu ya Hae ya fa Lifasi-Mubu ku Ya ku Ile
21. Ki sifi sa n’a bonisize Jesu ka ku ama kwa tempele ya mwa Jerusalema?
21 Bakeñisa kezo ya Jesu ya ka bundume mwa ku yemela bulapeli bo bu kenile bwa Mulimu, baeteleli ba bulapeli ba Sijuda ne ba ikatulezi ku mu bulaya. (Mareka 11:18) Ka ku ziba kuli n’a li bukaufi ni ku bulaiwa, Jesu n’a bulelezi baeteleli ba bulapeli bwa Sijuda kuli: “Ndu ya mina i siyala ku mina ili matota.” (Mateu 23:37, 38) Kacwalo n’a bonisize kuli Mulimu mwa nako ye li bukaufi n’a ka tuhela ku amuhela bulapeli bo ne bu eziwa kwa tempele tenyene ya mwa Jerusalema. Ne i ka tuhela ku ba “Ndu ya Tapelo ya macaba kaufela.” Balutiwa ba hae ha ne ba bonisize Jesu miyaho ya tempele ye makaza, n’a bulezi kuli: “Mwa li bona zeo kaufela? . . . Ha ku na licwe le li ka siwa li sweli fa licwe, konji li wisezwe fafasi.”—Mateu 24:1, 2.
22. (a) Manzwi a Jesu ka za tempele ne a talelelizwe cwañi? (b) Mwa sibaka sa ku toma lisepo za bona fa muleneñi wa fa lifasi-mubu, Bakreste ba kwa makalelo ne ba batile nto mañi?
22 Bupolofita bwa Jesu ne bu talelelizwe hamulaho wa lilimo ze 37 mwa silimo sa 70 C.E., limpi za Roma ha ne li shandauzi Jerusalema ni tempele ya yona. Seo ne si file bupaki bo bu lemuseha luli bwa kuli ka buniti luli Mulimu n’a yubekile ndu ya hae ya swanisezo. Jesu ni kamuta n’a si ka bulela ka za ku yahiwa sinca kwa tempele ye ñwi mwa Jerusalema. Ka ku ama kwa muleneñi wa fa lifasi-mubu w’o, muapositola Paulusi n’a ñolezi Bakreste ba Maheberu kuli: “Kwanu, ha lu na munzi o tiile, kono lu bata o ka taha.” (Maheberu 13:14) Bakreste ba kwa makalelo ne ba libelela ku ba kalulo ya “Jerusalema wa lihalimu”—Mubuso wa Mulimu o swana sina muleneñi. (Maheberu 12:22) Kacwalo, bulapeli bwa niti bwa Jehova ha bu si ka toma fa tempele tenyene ya fa lifasi-mubu. Mwa taba ya luna ye tatama, lu ka nyakisisa tukiso ye pahami ni ku fita yeo Mulimu a tomezi bao kaufela ba ba lakaza ku mu lapela “ka Moya ni ka niti.”—Joani 4:21, 24.
Lipuzo za Lundululo
◻ Ki swalisano ifi ni Mulimu yeo Adama ni Eva ne ba latehezwi ki yona?
◻ Ki kabakalañi ha lu swanela ku isa mamelelo kwa miinelo ya tabernakele?
◻ Lu ituta nto mañi kwa likezahalo za mwa lapa la tabernakele?
◻ Ki kabakalañi Mulimu ha n’a tuhelezi tempele ya hae inze i shandaulwa?
[Maswaniso a fa likepe 16, 17]
TEMPELE YE NE I YAHILWE SINCA KI HERODA
1. Sibaka se si Kenile Hahulu
2. Sibaka se si Kenile
3. Aletare ya Sitabelo sa ku Cisa
4. Lisa le li Suluzwi
5. Lapa la Baprisita
6. Lapa la Isilaele
7. Lapa la Basali