Ze Lu Ituta Kwa Tapelo Ya Malivi — SIFALANA SA FA INTANETI sa Watchtower

Ze Lu Ituta Kwa Tapelo Ya Malivi

“Mutu kamukana a lumbeke libizo la hao le li kenile.”—NEH. 9:5, Bibele ye Kenile, Hatiso ya 1984.

KANA MWA KONA KU ALABA?

Ki lika mañi ze nde ze ne ba ezize Maisilaele ha ne ba kopanyizwe ki Malivi?

Ki lika mañi za naa ezelize batu ba hae Jehova ze bonisa kuli libizo la hae la mu swanela?

Ki lituto mañi ze lu ituta kwa tapelo ya Malivi?

1. Ki mukopano ufi wa batu ba Mulimu o lu ka ituta ka za ona? Ki lipuzo mañi ze lu swanela ku nahanisisa?

“A MU yeme, mi mu lumbe Muñaa Bupilo Mulimu wa mina, kamita ni ku ya ku ile!” Malivi ne ba kupile batu ba Mulimu ka ona manzwi a susueza ao kuli ba kopane ni ku lapela ku Jehova. Yeo ki ye ñwi ya litapelo ze telele hahulu ze ñozwi mwa Bibele. (Neh. 9:4, 5) Mukopano wo ne u ezelizwe mwa Jerusalema ka lizazi la bu 24 mwa kweli ya Sijuda ya bu 7 ye bizwa Tishiri (September/October), ka silimo sa 455 pili Kreste a si ka taha kale. Ha lu nze lu ituta litaba ze ama mukopano wo, mu nahanisise lipuzo ze latelela: Ki nto mañi ye ne ba ezanga Malivi kamita ye ne tahisize kuli mukopano wo u konde? Lu kona ku itutañi kwa tapelo ya Malivi ye ne lukisizwe hande? Ha lu kaleñi ka ku nyakisisa ze ne ezahezi pili lizazi le li ipitezi leo li si ka fita kale.—Samu 141:2.

KWELI YE IPITEZI

2. Maisilaele ne ba lu tomezi mutala o munde kamukwaufi?

² Ha ne ku siyezi feela kweli i liñwi kuli mukopano wo u ezahale, Majuda ba feza ku yaha sinca lukwakwa lwa Jerusalema. (Neh. 6:15) Ne ba felize musebezi wo mwa mazazi a 52 feela. Mi cwale ka lizazi la pili mwa kweli ye tatama ya Tishiri, ba kopana hamoho mwa patelo ya munzi kuli ba teeleze ku Ezira ni Malivi ba bañwi ha ba bala Mulao wa Mulimu ni ku u talusa. (Siswaniso 1) Mabasi a kwanile, ku kopanyeleza cwalo ni banana, ne ba yemi ni ku teeleza, ku kala lizazi ha li pazula ku isa manzibwana. Maisilaele bao ba lu tomezi mutala o munde hahulu. Lwa kona ku ba kwa mikopano mwa Ndu ya Mubuso ye nde, kono fokuñwi lwa kona ku kalisa ku nahana ka za lika li sili mikopano inze i zwelapili. Kono Maisilaele bao ne ba teelelize ka tokomelo, ne ba nahanisisa litaba ze ne ba utwa, mi mane ne ba kalile ku lila ha ba lemuha kuli kanti ne ba sa lateleli Mulao wa Mulimu.—Neh. 8:1-9.

3. Ki taelo mañi ye ne ba latelezi Maisilaele?

³ Kono yeo ne si nako ya ku ipulela libi. Ne li lizazi la mukiti, mi Jehova naa bata kuli batu ba tabe. (Siswaniso 2) (Num. 29:1) Kacwalo Nehemia a bulelela batu kuli: “A mu zamaye, mu yo ca ze nunile, mu yo nwa ze munati, mi mu ikabele ni ba ba si ka lukisezwa se siñwi; kakuli lizazi le, ki le li ketezwi Mulenaa luna; hape mu si ke mwa lila; kakuli tabo ya Muñaa Bupilo ki ona mata a mina.” Sicaba sa latelela taelo yeo, mi kwa ba ni “munyaka o mutuna” ka lizazi leo.—Neh. 8:10-12.

4. Litoho za masika a Maisilaele ne ba ezizeñi? Malivi ne ba ezangañi zazi ni zazi mwahalaa mazazi kaufela a Mukiti wa Minganda wo?

⁴ Ka lizazi le li tatama, litoho kaufela za masika ba kopana ku ituta Mulao ilikuli ba bone haiba nji ne ba latelela litaelo kaufela za Mulimu. (Siswaniso 3) Ha ne ba ituta Mulao cwalo, ba lemuha kuli yona kweli yeo, ku kala la 15 ku isa la 22, sicaba ne si swanela ku eza Mukiti wa Minganda ni mukopano o mutuna o eziwanga kwa mafelelezo a mukiti wo. Kacwalo sicaba sa kala ku itukiseza mukiti wo. (Siswaniso 4) Wo ne li ona Mukiti wa Minganda o ne u zamaile hande hahulu ku zwa feela mwa miteñi ya Joshua, mi “tabo ya ba ye tuna.” Malivi ne ba balelanga sicaba Mulao wa Mulimu zazi ni zazi mwahalaa mazazi kaufela a mukiti wo.—Neh. 8:13-18.

LIZAZI LA KU IPULELA LIBI

5. Batu ba Mulimu ne ba ezizeñi pili Malivi ba si ka kala kale ku lapela?

⁵ Hamulaho wa mazazi a mabeli ku zwa fa mukiti wo, ka lizazi la bu 24 mwa kweli ya Tishiri, nako ya ku ipulela libi ya fita. Leo ne si lizazi la ku ca ni ku itabisa. Kono batu ba Mulimu ne ba itimile lico ni ku apala masaka kuli ba bonise ku swaba kwa bona kabakala kuli ne ba sa lateleli Mulao wa Mulimu. Malivi hape ba balela sicaba Mulao wa Mulimu kakusasana ka lihola ze bato ba ze taalu. Ka nako ya musihali, batu ne “ba tahisa buipulelo bwa bona, mi ba kubama fapilaa Muñaa Bupilo Mulimu wa bona.” (Siswaniso 5) Mi cwale Malivi ba kala ku lapelela batu kaufela. (Siswaniso 6)—Neh. 9:1-4.

6. Ki nto mañi ye ne tusize Malivi kuli ba fe tapelo ye utwahala hande cwalo? Lu kona ku itutañi kwa Malivi?

⁶ Malivi ne ba balanga Mulao wa Mulimu kamita, mi ku eza cwalo ne ku ba tusize ku fa tapelo ye utwahala. Kalulo ya pili ya tapelo ya bona i koñomeka misebezi ya Jehova ni tulemeno twa hae. Mi mwa kalulo kaufela ye siyezi ya tapelo ya bona, Malivi ne ba talusize libi ze ñata za sicaba mi ne ba talusize ka ku utwahala hande libaka Maisilaele ha ne ba sa swanelwi ki ‘makeke a matuna a Mulimu.’ (Neh. 9:19, 27, 28, 31) Lu kona ku itutañi kwa Malivi? Lu swanela ku balanga Linzwi la Mulimu zazi ni zazi ni ku nahanisisa ze lu bala. Ka ku eza cwalo, lu lumeleza Jehova kuli a bulele ku luna. Mi cwale ha lu ka lapela, lu ka ba ni lika ze ñata za ku bulela ku Jehova, mi litapelo za luna li ka ba ni taluso.—Samu 1:1, 2.

7. Malivi ne ba kupileñi Mulimu? Mi lu itutañi kwa mutala wa bona?

⁷ Mwa tapelo ya bona, Malivi ne ba kupile feela nto i liñwi. Kwa mafelelezo a tapelo ya bona ne ba kupile kuli: “Mi cwale Mulimu wa luna, Mulimu yo mutuna, ya mata, ya sabisa, ya tiisa bulikani ni sishemo, u si ke wa li ki bo bunyinyani butata bo lu keni ku bona, luna ni malenaa luna, ni mandunaa luna, ni baprisita ba luna, ni bapolofita ba luna, ni bo ndataa luna, ni sicaba sa hao kaufela, ku zwa kwa linako za malenaa Asirya, ku to fita mwa lizazi la kacenu.” (Neh. 9:32) Malivi ne ba lu tomezi mutala o munde. Ha lu lapela, lu swanela ku lumbekanga Jehova ni ku itumela ku yena pili lu si ka mu kupa kale nto ifi kamba ifi.

NE BA LUMBEKILE LIBIZO LA MULIMU LE LI KUTEKEHA

8, 9. (a) Malivi ne ba kalisize tapelo ya bona ka nzila mañi ye bonisa buikokobezo? (b) Ki lifi limpi za lihalimu ze peli ze ba bulezi Malivi?

⁸ Malivi ne ba ikokobeza. Niha ne ba file tapelo ye nde cwalo, ne ba si ka ikutwa kuli Jehova kipeto naa fumani tumbo ye mu swanela ka manzwi a bona feela. Kiha se ba kala ku lapelela Maisilaele kaufela ka ku kupa Jehova ka buikokobezo kuli: “Mutu kamukana a lumbeke libizo la hao le li kenile, Muñaa Bupilo nihaike milumbeko ya mutu ha i ku likani.”—Neh. 9:5, Bibele ye Kenile, Hatiso ya 1984.

⁹ Tapelo yeo i zwelapili kuli: “Ki Wena Muñaa Bupilo u li nosi; ki Wena ya ezize lihalimu, ni lihalimu la mahalimu, ni limpi kaufela za lona, ni lifasi ni lika kaufela ze ku lona, ni mawate ni lika kaufela ze ku ona. Ki Wena ya pilisa linto zeo kamukana; limpi za lihalimu li nze li ku kubamela.” (Neh. 9:6) Mwa manzwi ao, Malivi ne ba bulezi lika ze ñwi ze komokisa za bupile Jehova. Naa ezize lihalimu ni ‘limpi za lona,’ ili ku talusa milalambinda ye miñata ya linaleli. Hape naa bupile lika kaufela ze mwa lifasi mi u tahisize kuli lika ze ñata ze pila ku lona li zwelepili ku pepa ni ku zwala. Tapelo yeo hape i bulela za mpi ye ñwi. I bulela za mangeloi a Mulimu kuli ki “limpi za lihalimu.” (1 Mal. 22:19; Jobo 38:4, 7) Mangeloi ao, a eza tato ya Mulimu ka buikokobezo ka ku sebeleza batu ba ba fokola. (Maheb. 1:14) Kacenu le, ni luna lu sebeleza Jehova ka swalisano sina mpi ye lutilwe hande. Lu swanela ku likanyisa mangeloi ka ku sebeleza Mulimu ka buikokobezo.—1 Makor. 14:33, 40.

10. Lu itutañi kwa lika zeo Mulimu naa ezelize Abrahama?

¹⁰ Ku zwa fo, Malivi ne ba bulezi lika zeo Mulimu naa ezelize Abrame. Jehova naa cincize libizo la Abrame ku ba Abrahama, ye talusa “ndatahe macaba a mañata,” nihaike kuli Abrame naa na ni lilimo ze 99 mi naa si na bana. (Gen. 7:1-6, 15, 16) Mulimu hape naa bulelezi Abrahama kuli peu ya hae, kamba baikulu ba hae, ne ba ka yola naha ya Kanana. Malivi ne ba talusize cwana ka za mo Jehova naa talelelize sepiso ya hae: “Ki Wena fela Muñaa Bupilo Mulimu, ya ketile Abrame, wa mu tutisa kwa Ure wa Makalade, wa mu beya libizo la Abrahama. Wa mu fumana a na ni pilu ye sepahala fapilaa hao, mi wa iswala bulikani ni yena bwa kuli, naha ya Makanana, . . . u ka i fa baikulu ba hae; mi u ezize ka linzwi la hao; kakuli u na ni niti.” (Neh. 9:7, 8) Batu hañata baa libalanga ku taleleza ze ba sepisa. Kono lwa kona ku likanyisa Jehova ka ku ikataza ku talelezanga ze lu sepisa kamita.—Mat. 5:37.

LIKA ZE NDE ZA NAA EZELIZE BATU BA HAE JEHOVA

11, 12. Libizo la Jehova li talusañi? Ki lika mañi za naa ezelize batu ba hae Jehova ze bonisa kuli libizo la hae la mu swanela?

¹¹ Libizo la Jehova li talusa kuli “U Tahisa ku ba Teñi.” Taba yeo i bonisa kuli Mulimu u zwelapili ku sebeza kuli a taleleze lisepiso za hae. Mutala o munde o bonisa cwalo ki wa mwa naa talelelize lisepiso za hae kwa baikulu ba Abrahama, sona sicaba sa Isilaele. Ha ne ba li batanga mwa Egepita, Mulimu naa sepisize kuli ne ba ka lukululwa ni ku yo pila mwa Naha ya Sepiso. Ka nako yeo, ne ku bonahala inge kuli taba yeo ne i sa konahali. Kono Mulimu naa zwezipili ku eza ze ne tokwahala ku fitela sepiso ya hae yeo i talelezwa. Ka ku eza cwalo, naa bonisize kuli libizo la hae le ipitezi la Jehova la mu swanela.

¹² Malivi mwa tapelo ya bona ne ba talusize lika ze ñwi za naa ezelize batu ba hae Jehova. Ne ba ize: “U boni malilo a bokuku a luna ha ba li mwa Egepita, mi wa utwa sihuwo sa bona ha ba li fapilaa Liwate le Lifubelu. Wa eza liponiso ni limakazo fahalimu a Faro, ni fahalimu a batanga ba hae kamukana, ni fahalimu a sicaba kaufela sa naha ya hae; kakuli no ziba mo ne ba ba ezelize ka buikuhumuso; mi Libizo la hao li ile libubo, mane ni kacenu. Wa kauhanya liwate fapilaa bona, mi ba sila liwate ka nzila ye omile; ba ba ba latelezi, wa ba nepela mwa buliba, sina licwe le li nepelwa mwa mezi a mañata.” Malivi ne ba zwezipili ku bulela kuli Jehova naa tusize batu ba hae ku hapa Naha ya Sepiso. Ne ba ize: “Wa kokobeza fapilaa bona ba ba ne ba yahile mwa naha yeo, bona Makanana.” Kihona cwale Malivi ba ekeza ku bulela kuli batu ba Mulimu “ba nga minzi ya makwakwa, ni naha ye nunile, ba luwa mandu a tezi tutu ya mifuta kamukana, ni masima a tungile, a yepilwe kale, ni masimu a likota za veine, ni a likota za olive, ni likota ze ñata ze beya ze ciwa; ba ca, ba kula, ba nuna, mi ba pila mwa minyaka kamukana, kabakala sishemo sa hao se situna.”—Neh. 9:9-11, 24, 25.

13. Jehova naa ezelizeñi Maisilaele ba sa zwa feela mwa Egepita? Kono batu ne ba ezizeñi hasamulaho?

¹³ Jehova naa ezize lika ze ñwi ze ñata kuli a taleleze lisepiso za hae. Ka mutala, Maisilaele ha ba zwa feela mwa Egepita, Jehova naa ba file milao mi a ba luta mwa ku mu lapelela. Malivi mwa tapelo ya bona ne ba bulezi kuli: “Wa shetumukela fa lilundu la Sinai, wa bulela ni bona u li mwa lihalimu; wa ba fa litaelo ze lukile, ni milao ya niti, ni litemuso ze nde, ni lituto.” (Neh. 9:13) Jehova naa ketile Maisilaele ku ba sicaba sa hae mi naa lukisize kuli u ka ba fa Naha ya Sepiso. Kamukwaocwalo a ba luta ku pila ka mukwa o swanela libizo la hae. Kono ne ba si ka mamela litaelo za Jehova ka nako ye telele.—Mu bale Nehemia 9:16-18.

MAISILAELE NE BA TOKWA KU KALIMELWA

14, 15. (a) Jehova naa shemubile cwañi Maisilaele? (b) Lu itutañi ka za mwa naa ezelize Maisilaele Mulimu?

¹⁴ Tapelo ya Malivi i bulela lika ze peli ze fosahalile ze ne ba ezize Maisilaele hamulaho feela wa ku sepisa kuli ne ba ka mamela Mulao wa Mulimu kwa Lilundu la Sinai. Maisilaele ne ba swanela ku shwela mwa lihalaupa kabakala libi zeo. Kono Jehova naa ba shemubile mi a zwelapili ku ba babalela. Malivi mwa tapelo ne ba lumbekile Jehova, ba li: “Wa ba uta mwa naheñi myaha ye mashumi a mane, ba sa tokwi se siñwi; liapalo za bona ha li si ka supala, ni mautu a bona ha si ka luluha.” (Neh. 9:19, 21) Kacenu Jehova wa lu babalela ilikuli lu kone ku mu sebeleza ka busepahali. Ha lu lati ku felelwa ki tumelo ya luna ku Jehova ni ku sa mu utwa sina mo ne ba ezelize Maisilaele ba bañata-ñata ba ne ba shwezi mwa lihalaupa. Mutala wa bona o maswe ki temuso ku luna.—1 Makor. 10:1-11.

¹⁵ Ka bumai, Maisilaele ba ne ba keni mwa Naha ya Sepiso ne ba si ka zwelapili ku sepahala ku Jehova. Ne ba kalile ku lapela milimu ya Makanana, mi bulapeli bo, ne bu kopanyeleza ku eza lika ze maswe mane nihaiba ku fa bana ba bona sina matabelo. Kabakaleo Jehova a lumeleza macaba a mañwi ku nyandisa Maisilaele. Kono Maisilaele ha ne ba bakile, Jehova naa ba swalezi mi a ba tusa ku koma lila za bona. Naa kuta-kutezi ku ba tusa cwalo. (Mu bale Nehemia 9:26-28, 31.) Malivi ne ba itumelezi kuli: “Wa iswala pilu ka bona myaha ye miñata; wa ba lemusa za bona ka Moya wa hao o no bulela ka bapolofita ba hao; kono ha ba si ka teya zebe. Kabakaleo wa ba fa mwa mazoho a macaba a manaha a sili.”—Neh. 9:30.

16, 17. (a) Ki lika mañi ze ne ezahezi kwa Maisilaele ha ne ba kalisize ku sa utwa Jehova hape? (b) Maisilaele ne ba itumeleziñi? Ki nto mañi ye ne ba sepisize ku eza?

¹⁶ Ha se ba kutile ku zwa kwa Babilona, Maisilaele hape ba kalisa ku sa utwa Jehova. Ki lika mañi ze ne zwile mwa ku sa utwa kwa bona? Malivi ne ba talusize taba yeo mwa tapelo ya bona kuli: “Ki luna ba, kacenu lu batanga; mi naha yo no file bo kuku a luna kuli ba pile ze bewa ki yona, ni ze nde za yona, kacenu lu batanga mwateñi. Bufumu bwa yona lu bu atiseza malena bo beile ku lu busa, kabakala libi za luna; . . . mi luna lu mwa ziyezi ye tuna.” Maisilaele ne ba fetuhile batanga mwa naha ya naa ba file Jehova.—Neh. 9:36, 37.

¹⁷ Kana Malivi ne ba talusa kuli Mulimu naa sa ezi hande batu ba hae? Kutokwa! Ne ba itumelezi kuli: “Haili Wena, u ezize ka tukelo mwa litaba kamukana ze lu tahezi, kakuli u ezize ka ku sepahala; kono luna ki luna ba ba ezize maswe.” (Neh. 9:33) Malivi ne ba si ka ikemela ni hanyinyani mwa tapelo ya bona, mi ne ba felize tapelo yeo ka ku fa sepiso ye tiile ya kuli sicaba ne si ka mamela Mulao wa Mulimu. (Mu bale Nehemia 9:38; 10:29) Ne ba ñozi sepiso ya bona mwa pampili ye ne nyatezwi ki baeteleli ba Majuda ba 84.—Neh. 10:1-27.

18, 19. (a) Lu tokwañi haiba lu bata ku kena mwa lifasi le linca la Mulimu? (b) Lu swanela ku zwelapili ku lapelela taba mañi? Mi ki kabakalañi?

¹⁸ Haiba lu bata kuli Jehova a lu lumeleze ku kena mwa lifasi la hae le linca, lu tokwa ku kalimelwa ki yena. Muapositola Paulusi naa buzize kuli: “Ki ufi mwana ya sa kalimelwi ki ndatahe?” (Maheb. 12:7) Haiba lu amuhela ku kalimelwa ki Jehova ni ku zwelapili ku mu sebeleza ka busepahali, fo, lu bonisa kuli lu lumeleza Mulimu kuli a lu lute. Mi haiba lu eza sibi se situna, lwa kona ku kolwa kuli Jehova u ka lu swalela haiba lu baka luli ni ku amuhela kalimelo ya hae ka buikokobezo.

¹⁹ Hona cwale-cwale fa, Jehova u ka eza lika ze nde hahulu ku fita ni za naa ezize ha naa lamulezi Maisilaele ku zwa mwa Egepita. Mi fo, mutu kaufela u ka ziba kuli Jehova ki Mulimu ya cwañi. (Ezek. 38:23) Ka nako yeo, Mulimu ha ka kenisa libizo la hae, batu kaufela ba ba sepahalile ku yena ba ka kena mwa lifasi le linca, sina Maisilaele mo ne ba kenezi mwa Naha ya Sepiso. (2 Pit. 3:13) Kacwalo ha lu zweleñipili ku lapelela libizo la Mulimu le li ipitezi kuli li keniswe. Mwa tuto ye tatama, lu ka nyakisisa tapelo ye ñwi ye kona ku lu tusa ku eza ze tokwahala kuli lu fumane limbuyoti za Mulimu ka nako ya cwale ni ku ya ku ile.

[Siswaniso se si fa likepe 22]

[Siswaniso se si fa likepe 23]