Bibele Buka Ya Bupolofita Bo Bu Nepahalile Kalulo
Bibele ne I Polofitile Kuli Kreste Naa ka Nyandiswa ni ku Bulaiwa
Litaba ze 8 ze tatamana za mwa “Mu Zuhe!” ze, li nyakisisa taba ya butokwa ya mwa Bibele, ili bupolofita bwa yona. Litaba zeo li ka mi tusa ku fumana likalabo kwa lipuzo ze: Kana bupolofita bwa mwa Bibele ki litaba feela ze nee ñozwi ki batu ba ba butali? Kana bupolofita bo, bu ñozwi ka susumezo ya moya wa Mulimu? Lu mi mema ku tatuba litaba ze ñozwi mwa Bibele.
LILIMO ze bato ba 2,000 kwamulaho, Jesu ha naa li fa lifasi, naa zibile kuli naa ka shwa lifu le li situhu mwa mazoho a lila za hae. Jesu naa zibile cwañi taba yeo? Naa ziba hande bupolofita bo ne bu bulela ka za hae bo ne bu ñozwi mwa Mañolo A Siheberu, kamba yona “Testamente ya Kale.” Buñata bwa bupolofita bo, ne bu ñozwi ki mupolofita Isaya lilimo ze fitelela 700 pili Jesu a si ka pepwa kale. Lu kona ku ikolwisa cwañi kuli bupolofita bwa Isaya ne bu ñozwi pili lika ze bulezwi mwateñi li si ka ezahala kale?
Ka 1947, mwa sibaka sa West Bank, mulisana yo muñwi wa Muarabe naa fumani miputo ye ne patilwe mwa mukoti o bizwa Qumran, kwa likamba le li mwahalaa mutulo ni wiko wa liwate la Dead Sea. Miputo yeo ni miputo ye miñwi ye ne fumanwi mwa mikoti ye nee li bukaufi ni mukoti wo, ne i to kala ku bizwa sina miputo ya kwa liwate la Dead Sea. Miputo yeo, i kopanyeleza ni muputo o kwanile wa buka mukatumbi ya Isaya.a Muputo wo, u akalezwa kuli ne u li teñi lilimo ze bato ba 200 pili Jesu a si ka pepwa kale. Kamukwaocwalo, za naa ñozi Isaya nee li litaba za bupolofita luli. Naa polofitileñi ka za manyando a na ka talimana ni ona Kreste kamba Mesia?b Ha mu nyakisise bupolofita bo bubeli bwa Isaya.
Bibele ne I Polofitile Kuli Kreste Naa ka Nyandiswa
Bupolofita 1: “Ni teile mukokoto wa ka ku ba ba ne ba ni nata.”—Isaya 50:6.c
Talelezo ya bupolofita bo: Mwa silimo sa 33 C.E., Majuda ba ne ba li lila za Jesu ne ba mu isize fapilaa Ponse Pilato Mubusisi wa Siroma kuli a zekiswe. Mubusisi a lika ku lukulula Jesu, hamulaho wa ku lemuha kuli naa si na mulatu. Niteñi, bakeñisa kuli Majuda ne ba zwezipili ku huweleza kuli Jesu a bulaiwe, Pilato a “atula ku likana ni mo ne ba tokwela” mi a ba fa yena kuli ba mu kokotele. (Luka 23:13-24) Kono pili ba si ka mu kokotela kale, “Pilato a nga Jesu ni ku mu shapaka,” fo kikuli a mu fa kwa batu kuli a shapakiwe. (Joani 19:1). Sina mwa naa polofitezi Isaya, Jesu naa si ka tundana kono ‘naa teile mukokoto wa hae ku ba ne ba mu nata.’
Litaba za kwaikale li patululañi?
● Litaba za kwaikale li paka kuli Maroma ne ba na ni mukwa wa ku shapakanga mutu ba si ka mu bulaya kale. Ka ku ya ka buka ye ñwi, Maroma “ne ba shapisanga ka pafa ye ezizwe ka mihala ya mikata, ili ye tiisizwe ka lisipi ze shengile. Ya naa shapwa, . . . naa shapelwanga mwa mukokoto a li situtu . . . ku fitela mukokoto wa hae u pazauha. Mi fokuñwi ba bañwi ne ba shwanga.” Kono Jesu yena naa si ka shwa ni ha naa nyandisizwe cwalo.
Bibele ne I Polofitile ka za Lifu la Kreste
Bupolofita 2: “U tobohile moya wa hae mane kwa lifu.” (Isaya 53:12)d Samu 22:16 i ekeza kuli: “Mukopano wa ba ba maswe u ni beile mwahali, ba punyize mazoho a ka, ni mautu.”
Talelezo ya bupolofita bo: Liñolo la Mareka 15:15 li bulela kuli: “Ha saa laezi kuli Jesu a shapakiwe, [Pilato] a ba fa yena kuli a kokotelwe.” Ku Jesu, koto ya lifu ye situhu yeo ya naa filwe, ne i ama ku kokotelwa mazoho ni mahutu fa kota. (Joani 20:25) Lihoranyana hamulaho wa ku kokotelwa, “Jesu a huwa ka linzwi le lituna mi a felelwa ki moya.”—Mareka 15:37.
Litaba za kwaikale li patululañi?
● Nihaike kuli libuka za lifasi ha li buleli hahulu ka za mukwa wa naa bulailwe ka ona Jesu, Tacitus caziba wa litaba za kwaikale za Maroma, ya naa pepilwe i bato ba ka silimo sa 55 C.E., naa ñozi kuli: “Christus, yena fo ku zwelela libizo la [Bakreste], naa shwile lifu le li situhu hahulu, ka nako ya puso ya Tibere, ili ka taelo ya Ponse Pilato yo muñwi wa babusisi ba luna.”e Manzwi a Tacitus a lumelelana ka ku tala ni litaba za Evangeli, ze bulela ka za Tibere Sesare, Ponse Pilato, ni makwambuyu ba bañwi.—Luka 3:1; 23:1-33; Joani 19:1-24.
Hape litaba za kwaikale li paka kuli Maroma ne ba kokotelanga batanga ni batu ba ne ba ngiwa kuli ki likebenga ze kendilwe ki sicaba. Fokuñwi Maroma ne ba tamelelanga mutu ya cwalo fa kota. Ka linako ze ñwi ne ba itusisanga limapo. Buka ye ñwi i bulela kuli: “Limapo ne li itusiswanga kwa ku kokotela mutu ka ku punya mazoho ni mahutu a hae, mi ne ba tuhelelanga mutu yo ku nyendaela inzaa mbindana,” ni ku utwa “linyolwa le lituna hahulu ni butuku bo bu butuna luli.”
Sina mo ku bulelezwi kwa makalelo, Jesu naa zibelezi cimo kuli naa ka shwa lifu le li situhu. Kamukwaocwalo, nako ya hae ya ku timela ha ne inze i sutelela, muuna ya bundume yo, naa bulelezi balateleli ba hae kuli: “Lu kambamela kwa Jerusalema, mi Mwanaa mutu u ka fiwa mwa mazoho a baprisita ba bahulu ni bañoli ba Mulao, mi ba ka mu atulela lifu mi ba ka mu fa mwa mazoho a bamacaba kuli ba mu shubule ni ku mu shapa ni ku mu kokotela.” (Mateu 20:18, 19) Ba bañwi ba kana ba buza kuli: Kono ki kabakalañi Jesu ha naa shwile? Kalabo ya puzo yeo i ama mañi ni mañi wa luna, mi ki yona taba ye nde ka ku fitisisa ye lu kona ku amuhela!
‘Naa Titikezwi Bumaswe Bwa Luna’
Ka ku ba batu ba ba si ka petahala, lwa fosanga hañata. Bibele i talusa mukwa wo kuli ki sibi. Sibi si kona ku swanisezwa kwa mushabati o keni mwa injini. Nako ha inze i ya mushabati wo u ka tahisa kuli injini yeo i sinyehe ni ku tuhela ku sebeza. Ka nzila ye swana, sibi si lu tahisezanga ku cembala, ku kula ni ku shwa. Liñolo la Maroma 6:23 li bulela kuli: “Mupuzo wa sibi ki lifu.” Kono lifu la Kreste li tahisa kuli lu lukululwe kwa muinelo o maswe hahulu wo. Kamukwaufi? Isaya naa ñozi bupolofita bo buñwi bo bu makaza ka za Kreste kuli, Kreste naa ka shwela “libi za luna,” kamba “naa ka titikelwa bumaswe bwa luna,” ni kuli “ha lu folisizwe ki ka miupa ya hae.”f—Isaya 53:5.
Bupolofita bwa Isaya bu lu hupulisa manzwi a Jesu a fumaneha kwa liñolo la Joani 3:16, a li: “Mulimu u latile hahulu lifasi kuli mane naa file Mwanaa hae wa libanda, kuli mutu kaufela ya bonisa tumelo ku yena a si ke a timezwa kono a be ni bupilo bo bu sa feli.”
Kuli mu be ni tumelo ku Jesu, mu tokwa ku ezañi? Mu tokwa ku ituta za hae. Jesu naa bulezi cwana mwa tapelo: “Kuli ba fumane bupilo bo bu sa feli, ba tokwa ku zwelapili ku ku ziba, wena Mulimu a nosi wa niti, ni yo lumile, yena Jesu Kreste.” (Joani 17:3) Zibo ya butokwa yeo, i fumaneha mwa Bibele.—2 Timotea 3:16.
Kwa iponahalela hande kuli Jesu u bata kuli batu ba bañata ka mo ku konahalela kaufela ba fumane bupilo bo bu sa feli. Kamukwaocwalo, naa file bupolofita bo bunde bo, pili a si ka shwa kale, bo bu li: “Taba ye nde ye ya Mubuso [ona Mubuso wa Mulimu o ka tahisa lituso za sitabelo sa Kreste kwa batu] i ka kutazwa mwa lifasi kaufela kuli ibe bupaki kwa macaba kamukana.” (Mateu 24:14) Sina mo lu ka bonela mwa litaba ze peli ze tatama za litaba ze za ka ku tatamana, bupolofita bo ni bona bu talelelizwe ka ku nepahala.
[Litaluso za kwatasi]
a Muputo wa buka ya Isaya ki ona muputo u nosi o kwanile. Ye miñwi ki tuemba-emba feela twa miputo.
b Mu bone taba ye fa likepe 12 la magazini ye, kuli mu itute bupolofita bo buñwi bo bu lu tusa ku ziba Mesia.
c Ha ku baliwa ni litimana ze ñwi, lu fumana kuli linzwi la “ni” mwa timana ye li ama ku Kreste. Ka mutala timana 8 i bulela kuli: “Ya ka [fo kikuli Mulimu] bonahalisa niti ya ka [ku talusa Jesu Kreste], u fakaufi.” Jesu ha naa li fa lifasi, nee li yena a nosi ya naa li mutu ya lukile kamba ya sina sibi mwa meeto a Mulimu.—Maroma 3:23; 1 Pitrosi 2:21, 22.
d Liñolo la Isaya 52:13–53:12 li na ni bupolofita bo buñata bo bu bulela za Mesia. Ka mutala, Isaya 53:7 i bulela kuli: “A swana sina ngunyana ye iswa kwa silaha . . . Ha si ka atamisa mulomo.” Timana ya 10 i ekeza ku bulela kuli a fa moyo wa hae sina “sitabelo sa tifo ya libi.”
e Ku na ni bañoli ba bañwi ba kwaikale hape ba ne ba bulezi ka za Kreste. Bañoli bao ba kopanyeleza ni Suetonius caziba wa litaba za kwaikale za Maroma ya naa kutekiwa (wa mwa lilimo za mwanda wa pili C.E.); Pliny yo Munyinyani, ya naa li mubusisi wa Bitinia (wa mwa lilimo za ma 100 C.E.); ni Josephus caziba wa litaba za kwaikale za Majuda (wa mwa lilimo za mwanda wa pili C.E.), ya naa ñozi kuli, “Jakobo, munyanaa Jesu ya naa bizwa Kreste.”
f Jesu “naa si ka eza sibi,” kamukwaocwalo, naa sa lukeli ku shwa. (1 Pitrosi 2:22) Kono naa file bupilo bwa hae kabakala luna, ili ku lifela libi za luna ni ku lu lukulula kwa lifu. Ki lona libaka lifu la Jesu ha li bizwa sitabelo se si ‘liulula.’ (Mateu 20:28) Kuli mu zibe litaba ze ñata ka za taba ye, mu bone buka ya Bibele I Lutañi Luli? ye mu kona ku fumana fa sibaka sa fa Intaneti sa www.jw.org, kamba mwa kona ku i kupa kwa Lipaki za Jehova.
[Mbokisi/Siswaniso se si fa likepe 17]
LIKA ZE NE SWANISEZA LIFU LA KRESTE LA SITABELO
Mulao wa Mulimu wa naa file sicaba sa Isilaele ne u kopanyeleza ni litaelo ze ne supa, kamba ku swaniseza lika za naa ka eza Mesia kwapili. Ka mutala, Muisilaele ha naa eza sibi, kamba ku sa utwa Mulimu, naa na ni ku fa simunanu se si iketile hande sina sitabelo. (Livitike 17:11; 22:21) Kana limunanu ze ne fiwa sina sitabelo ne li kona ku felisa sibi? Ku tokwa. (Maheberu 10:4) Niteñi, ne li swaniseza sitabelo se ne si ka kona ku felisa sibi, ili sitabelo sa “Ngunyana wa Mulimu ya zwisa sibi sa lifasi.” (Joani 1:29; Maheberu 10:1, 5-10) Batu kaufela ba ba bonisa tumelo ku Jesu Kreste, yena Ngunyana ya swanisezo, ba na ni sepo ye nde ya bupilo bo bu sa feli.—Joani 6:40.