Buitumeleli Bo Bu Isa kwa ku Foliswa kwa Moya
“HA NE ni sa ikuzelize, masapo a ka n’a lenga; mi ne ni tonga lizazi kaufela. Kakuli musihali ni busihu lizoho la hao ne li li bukiti fahalimw’a ka, mukamo wa bupilo bwa ka, n’o fetuhile inge muhau wa mbumbi.” (Samu 32:3, 4) Manzwi ao a’ tomohisa pilu a kana a bonisize butuku bwa n’a utwile Mulena Davida wa Isilaele ya kwaikale, ili butuku bwa n’a itahiselize kabakala ku pata sibi se situna ku fita ku itumelela sona.
Davida ne li mutu wa buikoneli bo butuna. Ne li muhali ya bundume, mubusi ya cuukile, muloki, ni muopeli. Kono n’a si ka itinga fa buikoneli bwa hae, n’a itingile ku Mulimu wa hae. (1 Samuele 17:45, 46) N’a talusizwe ku ba mutu y’o pilu ya hae ne li ‘ya Jehova kaufela yona.’ (1 Malena 11:4) Kono sibi si li siñwi sa n’a ezize ne si mu tiselize nyazo ye tuna, mi mwendi ki yona ya n’a bulela ka za yona kwa Samu 32. Lu kona ku ituta ze ñata ka ku nyakisisa miinelo ye ne isize kwa sibi sa hae. Lu ka lemuha miliko ye lu swanela ku pima hamohocwalo ni ku bona tokwahalo ya ku itumelela libi za luna ilikuli lu kutisane ni Mulimu.
Mulena ya Sepahala N’a Ezize Sibi
Sicaba sa Isilaele ne si lwanisa bana ba Amoni, kono Davida yena n’a inzi mwa Jerusalema. Manzibwana a mañwi, ha n’a nz’a tambala fahalimw’a ndu ya hae ya bulena, a bona musali yo munde ya n’a tapa fa ndu ye ne li bukaufi. A palelwa ku ba ni buiswalo mi a kala ku mu lakaza hahulu. Davida ha s’a zibile kuli ne li Bati-Sheba, musal’a Uria, ya n’a li yo muñwi wa masole ba hae, a luma batu ku y’o mu biza, mi a buka ni yena. Ha se ku fitile nako, Bati-Sheba a zibisa Davida kuli n’a itwezi.—2 Samuele 11:1-5.
Davida n’a ziyelehile. Sibi sa bona ha ne si ka patuluha, katulo ku bona kaufela neikaba lifu. (Livitike 20:10) Kacwalo a lela ku eza nto ye ñwi. A biza Uria, munn’a Bati-Sheba, ku zwa kwa ndwa. Ha s’a mu buzisisize ka za ndwa, Davida a laela Uria ku kutela kwa ndu ya hae. Davida n’a nahana kuli nto yeo ne i ka tisa kuli Uria a bonahale ku ba yena ndat’ahe mwan’a Bati-Sheba.—2 Samuele 11:6-9.
Kono Davida a swaba, kakuli Uria n’a si ka potela musal’a hae. Uria n’a bulezi kuli ne li mbamba ku yena ku kutela kwa ndu ya hae hailif’o mpi ne i li mwa ndwa ya meto-mafubelu. Mpi ya Maisilaele ha ne i banga mwa ndwa, banna ne ba sa lobalangi nihaiba ni basali ba bona. Ne ba na ni ku ba ba ba kenile ka sizo. (1 Samuele 21:5) Davida kiha mema Uria ku to ca lico ni yena mi a mu tahwisa, nihakulicwalo Uria n’a si ka ya ku musal’a hae. Busepahali bwa Uria ne bu bonisize sibi se situna sa Davida.—2 Samuele 11:10-13.
Davida n’a nz’a itateza hahulu mwa katwa ka n’a iteezi ka sibi sa hae. Ka ku kalelwa, a bona tatululo i liñwi fela. A kutisa Uria kwa ndwa, ni ku mu fa liñolo la n’a ñolezi Joabi, mulauli wa mpi. Mulelo wa kañolo kao ne u ikutwahalezi hande: “Mu beye Uria kwapili, mo ndwa i li tata, mu mu siye kwateñi a li nosi kuli a bulawe, a shwe.” Ka kañolo kao, mulena ya m’ata y’o n’a nahana kuli n’a patile likezo za hae mi a bulaisisa Uria.—2 Samuele 11:14-17.
Bati-Sheba a sa feza fela ku lila munn’a hae, Davida a mu nyala. Kwa fita nako, mi mwan’a bona a pepwa. Zeo kaufela ha ne li nze li ezahala, Davida n’a sa buleli libi za hae. Mwendi n’a lika ku sa ipa mulatu. Esi Uria n’a shwile mwa ndwa ka ku kutekeha, sina ba bañwi kaufela. Hape, esi n’a si ka utwa mulen’a hae ka ku hana ku ya ku musal’a hae. ‘Pilu ye puma’ i kona ku nahana mabaka kaufela a ku lika ku yemela sibi.—Jeremia 17:9; 2 Samuele 11:25.
Mafosisa A N’a Isize kwa Sibi
Ne ku tile cwañi kuli Davida, ya n’a lata ze lukile, a wele mwa bubuki ni bubulai? Ku bonahala kuli na s’a kalile kale ku hata mwa mihato ye ne mu isize kwa ku eza sibi. Lu kana lwa komoka libaka Davida ha n’a siyo ni mpi ya hae, kuli a i tuse mwa ndwa ya yona ya ku lwanisa lila za Jehova. Davida yena n’a ikatulusa mwa ndu ya hae ya bulena. K’o ne li kwahule ni ko ne i lwanelwa ndwa, ili ye ne ka mu palelwisa ku ba ni takazo ye maswe ya ku lobala ni musal’a lisole le li sepahala. Kacenu, ki silelezo kwa Bakreste ba niti ku pateha ku eza lika za kwa moya hamoho ni liputeho za bona ni ku eza kamita musebezi wa ku kutaza.—1 Timotea 6:12.
Mulena wa Maisilaele n’a laezwi ku kopisa buka ya Mulao ni ku i bala ka zazi. Bibele i fa libaka la seo, i li: “Kuli a itute ku saba [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hae, ni ku tokomela litaba kaufela ze mwa milao yeo, ni mwa litaelo zeo, ku li eza; ni kuli pilu ya hae i si ke ya ikuhumuseza banabahabo, mi a si ke a keluha milao yeo, ku ya ku la bulyo kamba ku la bunzohoto.” (Deuteronoma 17:18-20) Ku bonahala kuli mwendi Davida n’a sa lateleli taelo yeo ka nako ya n’a ezize libi ze tuna zeo. Ku ituta ni ku yeya kamita Linzwi la Mulimu kaniti ku ka lu sileleza kwa ku eza sibi mwa mazazi a t’ata a.—Liproverbia 2:10-12.
Hape, wa mafelelezo kwa Milao ye Lishumi ne u bulezi ka ku nonga kuli: “U si ke wa lakaza musal’a [wahenu].” (Exoda 20:17) Ka nako yeo, Davida n’a se a na ni basali ni liendi ze ñata. (2 Samuele 3:2-5) Kono nto yeo ne i si ka mu tibela ku lakaza musali u sili yo munde. Taba ye i lu hupulisa butokwa bwa manzwi a Jesu a’ li: “Mutu nihaikaba ufi kamba ufi ya talima musali ka ku mu lakaza, u s’a mu bukile mwa pilu.” (Mateu 5:28) Ku fita ku buluka litakazo ze cwalo ze maswe, lu akufele ku li kayutula mwa minahano ni lipilu za luna.
Ku Baka ni Mufelañeke
Taba ya sibi sa Davida ye ñozwi ka ku sa pata-pata mwa Bibele kaniti ha i si ka ñolelwa ku kolwisa takazo ya mutu ya tobali. Taba yeo i lu fa kolo ya ku bona poniso ye tiile ili ye susueza ya mufelañeke wa Jehova—ili o muñwi wa mikwa ya hae ye mituna.—Exoda 34:6, 7.
Bati-Sheba ha s’a pepile mwana wa mushimani, Jehova a luma mupolofita Natani ku t’o nyaza Davida. Wo ne li mufelañeke. Kambe kuli Davida n’a si ka atumelwa mi yena n’a zwezipili ku kuza fela, n’a kabe a cinezi mwa buezalibi. (Maheberu 3:13) Ka litohonolo, Davida n’a itebuhile mufelañeke wa Mulimu. Manzwi a Natani a’ butali kono ili a utwahala n’a sisitile lizwalo la Davida, mi a itumelela ka buikokobezo kuli n’a foselize Mulimu. Mane, Samu 51, ye bulela za sibi sa Davida se si ama Bati-Sheba, ne i lukisizwe ha s’a bakile ni ku itumelela sibi sa hae se situna. Haike lu si tuheleli pilu ya luna ku cinela ha lu wela mwa sibi se situna.—2 Samuele 12:1-13.
Davida n’a swalezwi, kono n’a si ka tibelwa kalimelo kamba ku welwa ki ze ñwi ze n’e tahisizwe ki sibi sa hae. (Liproverbia 6:27) Seo ne si tamehile ku ezahala. Mulimu ha n’a ka tuhelela lika kaufela, lipimo za hae ne li ka bonahala ku ba ze si na tuso. N’a ka swana fela ni Eli Muprisita yo Mutuna, ya n’a nyazanga fela hanyinyani bana ba hae ba ba maswe ni ku ba tuhelela ku zwelapili ku eza ze maswe. (1 Samuele 2:22-25) Niteñi, Jehova ha palelwangi ku bonisa sishemo sa Hae ku ba ba bakile. Mufelañeke wa hae, sina mezi a bata, a katulusa, u ka tusa sifosi ku tiyela ze zwa mwa sibi sa hae. Swalelo ya Mulimu ye lilato ni swalisano ye yahisa ni balapeli ba bañwi ya kona ku folisa kwa moya. Ee, kabakala tiululo ya Kreste, mutu ya bakile wa kona ku lazwa “bufumu bwa sishemo sa [Mulimu].”—Maefese 1:7.
“Pilu Ye Kenile” ni ‘Moya O Lukisizwe Sinca’
Davida ha s’a itumelezi sibi, n’a si ka tulwa ki muhupulo wa kuli n’a si na tuso. Manzwi a mwa lisamu za n’a ñozi ka za ku itumelela libi a bonisa kimululo ya n’a utwile ni tundamo ya hae ya ku sebeleza Mulimu ka busepahali. Ka mutala, ha mu bale Samu 32. Mwa timana ya pili, lu bala kuli: “U filwe mbuyoti mutu ya swalezwi ku fosa kwa hae, ya kwahelezwi libi za hae.” Sibi niha si ka ba se situna cwañi, mutu wa kona ku fumana tabo haiba a baka ka pilu kaufela. Nzila ye ñwi ya ku bonisa cwalo ka yona ki ku itumelela ka ku tala libi z’a ezize mutu, sina mwa n’a itumelezi Davida. (2 Samuele 12:13) N’a si ka lika ku hana milatu ya hae fapil’a Jehova kamba ku lika ku i shimbululela ku ba bañwi. Timana 5 i li: “Ni ku bulelezi sibi sa ka, ha ni si ka pata bumaswe bwa ka; ni ize, ni ka ipulela lifoso za ka ku [Muñ’a] Bupilo; mi Wena u swalezi mulatu wa sibi sa ka.” Mutu ha itumelela libi ha buniti u fumana kimululo, mi ha sa katazwa ki lizwalo la hae kabakala libi z’a n’a ezize.
Ha s’a kupile swalelo ya Jehova, Davida n’a kupile kuli: “Mulimu, u bupe ku na pilu ye kenile, u lukise sinca ku na moya o tiile.” (Samu 51:10) Davida ha n’a kupile “pilu ye kenile” ni ‘moya o lukisizwe sinca,’ ne ku bonisa kuli n’a lemuhile mukwa wa sibi o n’o li ku yena ni kuli n’a tokwa tuso ya Mulimu kuli a kenise pilu ya hae ni ku kalisa sinca. Ku fita ku ishwela makeke, n’a tundamezi ku zwelapili ku sebeleza Mulimu. N’a lapezi kuli: “Mulena, u atamise milomo ya ka, mi mulomo wa ka u ka opela milumbeko ya hao.”—Samu 51:15.
Jehova n’a ikutwile cwañi ka za ku baka kwa Davida ko ku buniti ni tundamo ya hae ye tiile ya ku mu sebeleza? N’a file Davida sepiso ye, ye tiisa pilu: “Ni ka ku talifisa, ni ku lute nzila y’o swanezi ku zamaya; ni ka ku eleza, meto a ka inz’a ku shalimile.” (Samu 32:8) Yeo ki sepiso ya Jehova ka sibili ya kuli u ka isa pilu kwa maikuto ni butokwi bwa mutu ya bakile. Jehova n’a ngile muhato wa ku talifisa hahulu Davida, ili ku mu fa buikoneli bwa ku bona lika ka butungi isi fahalimu fela. Ha n’a ka tahelwa ki muliko kwapili, n’a ka kona ku lemuha ze ne ka zwa mwa likezo za hae ni mo ne li ka amela ba bañwi, mi n’a ka kona ku eza ka butali.
Nto ye, ye ne ezahezi mwa bupilo bwa Davida ki susuezo ku bote ba ba wezi mwa sibi se situna. Ka ku itumelela sibi sa luna ni ku bonisa ku baka ha buniti, lwa kona ku kutisa sifumu sa luna sa butokwa ka ku fitisisa, ona silikani sa luna ni Jehova Mulimu. Butuku ni maswabi ze lu kana lwa utwa nakonyana ki ze nyinyani-nyani ha li bapanyiwa ni masitapilu a ku sa itumelela sibi, kamba bumaswe bo butuna bo bu kona ku tahiswa ki ku ba mukwenuheli ya cinezi. (Samu 32:9) Kono lwa kona ku fumana swalelo ya Mulimu ya lilato ili ya mufelañeke, yena “Ndate ya mukekecima, Mulimu wa ze tiisa pilu kaufela.”—2 Makorinte 1:3.
[Siswaniso se si fa likepe 31]
Davida n’a nahana kuli n’a ka picuka ze ne ka zwa mwa sibi sa hae ka ku fundula Uria kuli a yo bulaiwa