Ku Eza Ka Tokomelo Kono Ili Ka Ku Tiya

KU TOKOMELA ki buikoneli bwa ku swalisana ni batu mu sa ba fosa-fosezi. Ku ama ku ziba mwa ku bulelela lika ni nako ya ku li bulela. Ha ku talusi ku keluha ku ze lukile kamba ku kopamisa buniti bwa lika. Ku tokomela ku si ke kwa lyanganiswa ni ku saba batu.—Liprov. 29:25.

Muselo wa moya ki ona o tusa hahulu mwa ku eza lika ka tokomelo. Kacwalo, mutu ya eza lika ka lilato h’a bati ku nyemisa ba bañwi; u bata ku ba tusa. Mutu ya sishemo ili wa pilu ye bunolo u eza lika ka musa. Mutu wa kozo u bata linzila za ku pilisana hande ni ba bañwi. Batu niha ba eza lika ka bubamba, mutu wa pilu-telele h’a filikani.—Magal. 5:22, 23.

Kono batu ba bañwi ba ka ikutwa ku fosezwa ku si na taba ni mo li taluselizwe litaba za Bibele. Kabakala lipilu ze maswe za buñata bwa Majuda ba mwa lilimo za mwanda wa pili, Jesu Kreste ku bona n’a bile “licwe le li sitatalisa, licwe le li wisa batu.” (1 Pit. 2:7, 8) Ka za musebezi wa hae wa ku shaela za Mubuso, Jesu n’a ize: “Ni tile ku t’o nepela mulilo fafasi.” (Luka 12:49) Mi taba ya Mubuso wa Jehova, ye ama ni butokwa bwa kuli batu ba amuhele tukelo ya Mubupi wa bona ya ku busa, isali taba ye tuna ye libile batu. Batu ba bañata ba nyemiswanga ki taba ye li Mubuso wa Mulimu u ka tuha u zwisa muinelo wa cwale wa linto ili o maswe. Niteñi, ka ku ipeya ku utwa Mulimu, lu sa kutaza. Kono ha lu nze lu eza cwalo, lu hupula kelezo ya Bibele ye li: “Ha ku konahala, mi haili ka mina, mu pilisane mwa kozo ni batu kaufela.”—Maro. 12:18.

Ku Kutaza ka Tokomelo. Ki mwa miinelo ye miñata mo lu bulelelanga ba bañwi za tumelo ya luna. Kaniti, lu ezanga cwalo ha lu li mwa bukombwa bwa mwa simu, kono hape lu batanga nako ye swanela ha lu li ni bahabo luna, be lu beleka ni bona, ni be lu kena ni bona sikolo. Ka linako zeo kaufela, tokomelo ya tokwahala.

Haiba mo lu bulelela taba ya Mubuso ku ezisa batu ku ikutwa inge kuli lwa ba nyaza, ba kana ba sa i tabeli. Haiba ha ba si ka kupa tuso mi mane mwendi ha ba ikutwi kuli ba i tokwa, ba kana ba ikutwa ku fosezwa ha ba bona inge kuli ba bulelelwa kuli ba tokwa ku otololwa. Lu kona ku pima cwañi ku fa mubonelo o fosahalile? Ku ituta mwa ku ambolela hande ka silikani kwa kona ku tusa.

Mu kalise likande ka ku tahisa taba y’a tabela mutu ye mu ambolisa. Haiba mutu y’o ki wahabo mina, ye mu beleka ni yena, kamba ye mu kena ni yena sikolo, mwendi mwa ziba kale z’a tabela. Niha neikaba kuli mwa li ku ba mu katane mutu y’o, mu kana mwa tahisa taba ye ne mu utwile mwa makande kamba ye mu balile mwa mutende. Litaba ze cwalo hañata li bonisanga ze mwa minahano ya batu ba bañata. Ha mu kutaza fa ndu ni ndu, mu lemuhe lika. Likabiso za mwa ndu, libapaliso za banana ze fa lapa, lika za bulapeli, ni ze ñozwi fa mapepa a lamekilwe fa mota ye yemisizwe fa ndu li kana za bonisa z’a tabela muñ’a ndu. Muñ’a ndu h’a to kwalula sikwalo, mu teeleze h’a nze a talusa ze mwa pilu ya hae. Z’a bulela li kana za paka kamba ku hakulula ze ne mu nahana ka za lika z’a tabela ni mubonelo wa hae mi hape li ka mi bonisa ze mu tokwa ku alakanya ilikuli mu fe bupaki.

Likande ha li nze li zwelapili, mu mu taluseze lisupo ze mwa Bibele ni mwa lihatiso za Bibele ili ze ama likande leo. Kono isike ya ba mina fela ba ba bulela hahulu mwa likande. (Muek. 3:7) Mu kenye muñ’a ndu mwa likande haiba w’a tabela ku ambola. Mu ise pilu kwa mibonelo ni maikuto a hae. Zeo li kana za mi fa lisupo ze mu tokwa ze ka mi tusa ku eza ka tokomelo.

Mu si ka bulela kale lika, mu nahane mo li ka utwahalela ku mutu ye mu ambolisa. Liproverbia 12:8 i babaza “butali.” Pulelo ya Siheberu ye itusisizwe fa i ama lika ze cwale ka temuho ni mano. Kacwalo, tokomelo i ama ku iswala kwa manzwi hamulaho wa ku talimisisa taba ilikuli mu eze ka butali. Timana 18 ya yona kauhanyo yeo ya Liproverbia i lemusa za ku sa ‘bulela manzwi a taba sina mukwale.’ Kwa konahala ku yemela litaba za niti ze mwa Bibele ku si na ku foseza batu.

Ku bonisa fela temuho ka manzwi e mu keta ku kona ku mi tusa ku pima ku tahisa butata. Haiba ku itusisa pulelo ya “Bibele” ku tahisa kuli mutu a hanyeze mwa munahano, mu kona ku itusisa pulelo ye cwale ka “mañolo a’ kenile” kamba “buka ye se i hasanywa cwale mwa lipuo ze fitelela 2,000.” Haiba mu ama kwa Bibele, mu kana mwa buza mutu mw’a i ngela mi cwale ni ku hupula litaluso za hae mwa likande la mina kaufela.

Ku eza ka tokomelo hañata ku ama ku ziba nako ye lukela ya ku bulela lika. (Liprov. 25:11) Mwendi ha mu lumelelani ni zote z’a bulela mutu y’o, kono ha mu tokwi ku hanyeza mubonelo kaufela o si wa ka mañolo w’a bulela. Mu si liki ku bulelela muñ’a ndu litaba kaufela ka nako i liñwi. Jesu n’a bulelezi balutiwa ba hae kuli: “Ni sa na ni ze ñata za ku mi bulelela; kono ha mu koni ku li utwisisa cwale.”—Joa. 16:12.

Ha ku konahala, mu babaze ha buniti be mu ambolisa. Muñ’a ndu niha li wa likañi, mu kana mwa mu babaza ka mubonelo wa hae. Muapositola Paulusi n’a ezize cwalo ha n’a ambolisa bafilosofi fa Areopago mwa Atene. Bafilosofi ne ba “t’o ambola ni yena [ka likañi, NW].” N’a ka bulela cwañi sisupo sa hae a sa ba fosezi? Sapili n’a lemuhile lialetare ze ñata ze ne ba ngangulezi milimu ya bona. Ku fita ku nyaza ba mwa Atene ka bulapeli bwa bona bwa milimu, n’a ba babalelize ka tokomelo litumelo za bona. N’a ize: “Ni lemuhile kuli mwa linto kaufela mu tokomela hahulu sebelezo ya milimu.” Muatumelo w’o n’o mu file kolo ya ku talusa taba ya hae ka za Mulimu wa niti. Kabakaleo, ba bañwi ne ba bile balumeli.—Lik. 17:18, 22, 34.

Mu si nyemi batu ha ba hanyeza. Mu ikete. M’u nge linako zeo ku ba kolo ya ku lemuha munahanelo wa mutu. Mu kana mwa itumela ku yena kwa ku bulela mibonelo ya hae. Ku cwañi ha n’a ka bulela ka kashwau kuli: “Ni na ni bulapeli bwa hesu”? Mu kana mwa buza ka tokomelo kuli: “Kana mu bile balumeli mwa bupilo bwa mina kaufela?” Mi ha s’a alabile, mu ekeze kuli: “Ka mo mu nahanela, kana batu muta o muñwi ba ka ba mwa bulapeli bu li buñwi?” Puzo yeo i kana ya zwisezapili ngambolo.

Ha lu ipona ka mo ku swanehela, lwa kona ku eza lika ka tokomelo. Lwa kolwa luli kuli linzila za Jehova li lukile mi Linzwi la hae ki la niti. Lika zeo lu li bulelanga ka buikolwiso. Kono ha lu swaneli ku ipona hahulu ku luka. (Muek. 7:15, 16) Lwa itumela kuli lwa ziba niti ni ku fuyolwa ki Jehova, kono lwa ziba kuli h’a lu amuhezi, ki kabakala sishemo sa hae se si si ka libelelwa ni tumelo ya luna ku Kreste, isi kabakala ku luka kwa luna. (Maef. 2:8, 9) Lu lemuha butokwa bwa ku ‘itekula ili luna ku bona kana lu teñi mwa tumelo; ni ku itika ili luna.’ (2 Makor. 13:5) Kacwalo ha lu bulelela batu ka za butokwa bwa ku latelela z’a tokwa Mulimu, ni luna ka buikokobezo lwa sebelisa kelezo ya Bibele. Ha lu na tukelo ya ku atula batu ba bañwi. Jehova “u file Mwana ku atula lika kaufela,” mi lu ka ikalabela fapil’a situlo sa hae sa katulo.—Joa. 5:22; 2 Makor. 5:10.

Kwa Lubasi ni Bakreste Ba Bañwi. Haki mwa bukombwa bwa mwa simu fela mo lu tokwa ku tokomela. Bakeñisa kuli ku tokomela ki poniso ya muselo wa moya wa Mulimu, lu swanela ku eza lika ka tokomelo ni fa lapa ka mo lu ezeza ba ba mwa lubasi. Lilato li ka lu bisa ba ba iyakatwa maikuto a ba bañwi. Munn’a Muoli Estere n’e si mulapeli wa Jehova, kono muoli y’o n’a mu ezize ka likute ni ka temuho ye tuna ha n’a tisize ku yena litaba ze n’e ama batanga ba Jehova. (Estere, likauha. 3-8) Ka linako ze ñwi, ku eza ka tokomelo ba ba mwa lubasi ba ba si Lipaki ku kana kwa tokwa kuli lu tuhelele muzamao wa luna ku ba bonisa bunde bwa niti mwa sibaka sa ku ba taluseza litumelo za luna.—1 Pit. 3:1, 2.

Ka ku swana, taba ya kuli lwa ziba hande lilama za puteho ha i talusi kuli lwa kona ku ba kayaulela kamba ku ba eza ka kutokwa sishemo. Lu si nahani kuli kabakala kuli ba buzwize kwa moya, ha ba na ku bilaela. Mi lu si ke lwa icemela ka ku bulela kuli: “Esi kona mo ni inezi.” Haiba lu lemuha kuli mubulelelo wa luna u foseza ba bañwi, lu lukela ku ikataza ku cinca. Ku ‘latana kwa luna ka lilato le lituna’ ku swanela ku lu susumeza ku ‘eza hande banabahabo luna ba balumeli.’—1 Pit. 4:8, 15; Magal. 6:10.

Ha Mu Bulela Fapil’a Baputehi. Ba ba bulela fa libulelelo ni bona ba tokwa ku tokomela. Mwahal’a baputehi ku na ni batu ba lisimuluho ni miinelo ye shutana-shutana. Kulo ya bona ya kwa moya ya shutana. Ba bañwi mwendi ki lona lwa pili ku taha kwa Ndu ya Mubuso. Ba bañwi mwendi ba mwa ñalelwa ye tuna yeo mubuleli a sa zibi ka za yona. Ki lika mañi ze kona ku tusa mubuleli ku pima ku foseza bateelezi ba hae?

Ka ku ya ka kelezo yeo muapositola Paulusi n’a file Tite, i be takazo ya mina kuli ha mu na ku ‘nyefula mutu, mu ka ba ni makeke ni musa hahulu kwa batu kaufela.’ (Tite 3:2) Mu pime ku likanyisa mukwa wa lifasi wa ku itusisa manzwi a’ nyaziseza batu ba mubala, mushobo, kamba naha i sili. (Sin. 7:9, 10) Mu bulele z’a tokwa Jehova mu sa li pata-pati, mi mu bonise bunde bwa ku li mamela; kono mu pime ku bulela lika ze nyaziseza ba ba si ka kala kale ku latelela hahulu nzila ya Jehova. Ku fita ku nyaziseza, mu susueze bote ku lemuha tato ya Mulimu ni ku eza z’e mu tabisa. Mu nolofaze manzwi a kelezo ka pabazo ye lilato ili ye buniti. Ka mubulelelo ni muutwahalelo wa linzwi la mina, mu bonise lilato la sizwale leo kaufela luna lu na ni ku bonisana.—1 Mates. 4:1-12; 1 Pit. 3:8.