Mufuta wa Mutu U Tokwa Zibo ya ku Ziba Mulimu

“U ka utwisisa kuli, ku saba [Jehova, NW] ki nto mañi, mi u ka fumana ku ziba za Mulimu.”—LIPROVERBIA 2:5.

 1. Ki kabakalañi ha ku konwa ku bulelwa kuli pilu ya mutu ki ye njinezwi ka bucaziba bwa bumulimu?

LIPILU za batu ze bat’o ba ze 5,600,000,000 li sweli ku nata fa lifasi-mubu ona cwale luli. Ka zazi ni zazi, pilu ya mina tota i nata h’a 100,000 mi i pompa mali a’ kona ku eza malita a’ 7,600 mwahal’a mitatezani ya pilu ni misinga ya mina ili ya butelele bo bu eza likilomita ze 100,000. Ha ku na silama se siñwi se si sebeza ka t’ata ku fita sona seo se si njinezwi ka bucaziba bwa bumulimu.

 2. Ne mu ka talongosha cwañi pilu ya swanisezo?

² Hape ku na ni lipilu za swanisezo z’e 5,600,000,000 ze sweli ku sebeza fa lifasi-mubu. Mwa pilu ya swanisezo ku inzi maikuto a luna, lisusuezo za luna, ni litakazo za luna. Ki yona mutomo wa munahano wa luna, kutwisiso ya luna, tato ya luna. Pilu ya swanisezo i kona ku ba ye ikuhumusa kamba ye ikokobeza, ye mwa maswabi kamba ye shanganani, ye kafifi kamba ye monyehezwi.—Nehemia 2:2; Liproverbia 16:5; Mateu 11:29; Likezo 14:17; 2 Makorinte 4:6; Maefese 1:16-18.

 3, 4. Lipilu li swelwi ku fitwa ku zona cwañi ka taba ye nde?

³ Jehova Mulimu u kona ku ziba se si mwa pilu ya mutu. Ki mo i bulela Liproverbia 17:3 kuli: “Pizana ya ku shengunukisa ki ya silivera, mi lyangalilo ki la gauda; kono ya lika lipilu ki [Jehova, NW].” Niteñi, mwa sibaka sa ku ziba fela se si mwa pilu ye ñwi ni ye ñwi ni ku fitisa katulo, Jehova u sweli ku itusisa Lipaki za hae mwa ku fita kwa lipilu za butu ka taba ye nde. Seo ki se si swalisana ni manzwi a muapositola Paulusi a’ li: “Mutu ni mutu ya biza Libizo la Mulena u ka piliswa. Kono ba ka biza cwañi ye ba si na tumelo ku yena? Mi ba ka lumela ku yena cwañi, ba si ka utwa za hae? Mi ba ka utwa cwañi, mubuleli h’a li siyo? Mi ba ka bulela cwañi, ha ba sa lumwi? Sina ha ku ñozwi kuli: Ki a mande hahulu mautu a ba ba tisa Evangeli ya kozo, a ba ba tisa litaba ze nde.”—Maroma 10:13-15.

⁴ Ki nto ye tabisize Jehova ku luma Lipaki za hae kwa mafelelezo a lifasi-mubu ku y’o “tisa litaba ze nde” ni ku y’o fumana bao ba ba na ni lipilu ze amuhela. Cwale se lu fita fa palo ye fitelela 5,000,000—ili kabelo ya Paki a li muñwi kwa batu ba 1,200 fa lifasi-mubu. Ku fita ku bolule ba ba likiti-kiti ba fa lifasi-mubu ka taba ye nde haki ko ku bunolo. Kono Mulimu u sweli ku zamaisa musebezi w’o ka Jesu Kreste mi u sweli ku hoha ba lipilu ze sepahala. Kacwalo, bupolofita bo bu ñozwi kwa Isaya 60:22 bu sweli ku fumaneha ku ba bwa niti: “Mutu yo munyinyani u ka fetuha ba ba eza lule, ya nyazeha a be sicaba se si mata. Na [Jehova, NW] ni ka pakisa ku eza cwalo, mwa nako ya yona.”

 5. Zibo ki nto mañi, mi ku konwa ku bulelwa sika mañi ka za butali bwa lifasi?

⁵ Nako yeo ki yona ye, mi nto i liñwi ya utwahala hande—bolule b’a likiti-kiti ba fa lifasi-mubu ba tokwa zibo. Ka mutomo, zibo ki ku twaelana ni litaba ze fumanwi ka yeloseli, talimisiso, kamba tuto. Lifasi se li fumani zibo ye ñata. Zwelopili se i ezizwe mwa makolo a’ cwale ka a litanasipoti, pabalelo ya buikangulo, ni ku ambolisana. Kono kana ki zibo ya silifasi yeo mufuta wa mutu u tokwa luli? Ku tokwa ni hanyinyani! Lindwa, ku hatelela ba bañwi, matuku, ni lifu li zwelapili ku swenya mufuta wa mutu. Butali bwa lifasi hañata se bu bonahezi ku ba inge mashabati a’ fefaulwa ki liñungwa la mwa lihalaupa.

 6. Ka ku ama kwa mali, zibo ya ku ziba Mulimu i fapahana cwañi ni butali bwa silifasi?

⁶ Sina ka mutala: Lilimo ze myanda ye mibeli kwamulaho, ne li kwa ka sizo ku puma misinga kuli mali a zwe ka k’u nga kuli ki yona kalafo. George Washington, prezidenti wa pili wa United States, n’a pumilwe misinga ka ku kuta-kutela mwa lihora za mafelelezo za bupilo bwa hae. Ka nako ye ñwi n’a bulezi kuli: “A mu ni tuhele ni ikele fela ka ku kuza; ha ni sa na a matelele.” N’a nepile, kakuli n’a shwile lona lizazi leo—la December 14, 1799. Mwa sibaka sa ku puma misinga, kacenu ku na ni koñomeko fa ku pompela mali mwa mubili wa mutu. Miezezo ye mibeli yeo se i zamaelezi ni butata bo bu tahisa lifu. Nihakulicwalo, mwahal’a nako yeo kaufela, Linzwi la Mulimu se li bulezi kuli: “Mu itime . . . kwa mali.” (Likezo 15:29) Zibo ya Mulimu kamita ki ye nepahalile, ye itingwa, ili ye zamaelela ni linako.

 7. Zibo ye nepahezi ya mwa Mañolo i fapahana cwañi ni butali bwa silifasi ha ku amiwa kwa ku uta mwana?

⁷ Ha mu nyakisise mutala o muñwi wa butali bo bu sa konwi ku itingwa bwa silifasi. Ka lilimo-limo bocaziba ba minahano ya butu ne ba yemezi ku uta mwana mutaka-fululele, kono yo muñwi wa bayemeli ba teñi n’a itumelezi hasamulaho kuli seo ne li mafosisa. Ka nako ye ñwi Philological Association ya kwa Germany ne i bulezi kuli mutaka-fululele wa “tahisa ka ku sa nonga ili ka sipimo se si nyinyani butata bo lu na ni bona cwale ni batu ba banca.” Butali bwa silifasi ne bu kana bwa fulana-fulana sina inge bo bu kubyaniswa ki moya, kono zibo ye nepahezi ya mwa Mañolo i bile ye si ka zikinyeha. Bibele i fa kelezo ye itikanelezi ka mwa ku twaeleza mwana. “Laela mwan’a hao, mi u ka ku fa sibaka sa ku iketa, mane a tabise pilu ya hao,” ki mo i bulelela Liproverbia 29:17. Kalimelo ya mufuta o cwalo i swanelwa ku fiwa ka lilato, kakuli Paulusi n’a ñozi kuli: “Bondate, mu si ke mwa halifisa bana ba mina; kono mu ba hulise ka ku ba lemusa, ni ka tuto ya mulena.”—Maefese 6:4.

“Ku Ziba za Mulimu”

 8, 9. Ne mu ka talusa cwañi seo Liproverbia 2:1-6 i si bulela ka za zibo yeo mufuta wa mutu u tokwa luli?

⁸ Nihaike kuli Paulusi n’a li munna ya itutile, n’a bulezi kuli: “Yo muñwi ku mina h’a ipona butali mwa lifasi le, a fetuhe litanya, kuli a fetuhe ya na ni butali. Kakuli butali bwa lifasi le, ki butanya mwa meto a Mulimu.” (1 Makorinte 3:18, 19) Ki Mulimu fela ya kona ku fa zibo yeo mufuta wa mutu u tokwa luli. Ka ku ama ku yona, Liproverbia 2:1-6 i bulela kuli: “Mwan’a ka, ha u ka amuhela manzwi a ka, mi wa buluka milao ya ka ku wena, kuli u sikekele zebe ya hao kwa butali, mi u ise pilu ya hao kwa kutwisiso; Mane ha u ka lilela zibo, wa tiisa ku biza tuto, wa i bata sina silivera, wa i pumbula sina maluo a’ patilwe mwa mubu, fo, u ka utwisisa kuli, ku saba [Jehova, NW] ki nto mañi, mi u ka fumana ku ziba za Mulimu. Kakuli [Jehova, NW] ki Yena ya fana butali, zibo ni kutwisiso li zwa mwa mulomo wa hae.”

⁹ Bao ba ba susuelizwe ki lipilu ze nde ba fa mamelelo kwa butali ka ku itusisa hande zibo ye filwe ki Mulimu. Ba isa lipilu za bona kwa kutwisiso, ili ku tatuba ka tokomelo litaba tota ze ba sweli ku ituta. Kacwalo, ba lilela zibo, kamba buikoneli bwa ku bona ka m’o miinelo ya taba i swalisanezi. Batu ba lipilu ze lukile ba sebeza inge ba ba kata silivera ni ku bata maluo a patilwe. Kono ki maluo afi a matuna a’ fumanwa ki bao ba lipilu ze amuhela? Ki “ku ziba za Mulimu.” Ki nto mañi yona yeo? Ha i bulelwa ka bunolo fela, ki zibo ye fumanwa mwa Linzwi la Mulimu, Bibele.

10. Ki sika mañi seo lu swanela ku eza ilikuli lu ikole buikangulo bo bunde bwa kwa moya?

¹⁰ Zibo ya ku ziba Mulimu ki ye si na koli, ye sa zikinyehi, ye fa bupilo. I hulisa buikangulo bwa kwa moya. Paulusi n’a susuelize Timotea kuli: “U swale ka mata mutala wa litaba ze pilisa z’o utwile ku na, mwa tumelo ni mwa lilato le li li ku Jesu Kreste.” (2 Timotea 1:13) Puo i na ni mutala wa litaba. Ka ku swana, “puo ye kenile” ya niti ya Bibele i na ni “mutala wa litaba ze pilisa,” ze tomile ka butuna fa taba ye tuna ya Bibele ili ya ku bubaniswa kwa bubusi bwa Jehova ka Mubuso wa hae. (Zefania 3:9, NW) Lu tokwa ku beya mwa munahano ni mwa pilu mutala w’o wa litaba ze pilisa. Kuli lu pime ku ba ni mapongo a pilu ya ka swanisezo ni ku siyala mwa buikangulo bo bunde kwa moya, lu lukela ku sebelisa Bibele mwa bupilo ni ku itusisa ka ku tala litukiso za kwa moya zeo Mulimu a sweli ku eza ka “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso.” (Mateu 24:45-47; Tite 2:2) Haike kamita lu hupule kuli kwa neku la ku ba ni buikangulo bo bunde bwa kwa moya, lu tokwa zibo ya ku ziba Mulimu.

11. Ki mabaka afi a mañwi mufuta wa mutu ha u tokwa zibo ya ku ziba Mulimu?

¹¹ Mu nyakisise mabaka a mañwi bolule ba ba eza likiti-kiti ba fa lifasi-mubu ha ba tokwa zibo ya ku ziba Mulimu. Kana kaufel’a bona ba ziba m’o lifasi-mubu ni batu ne li fitezi fa ku ba teñi? Ku tokwa, ha ba zibi. Kana mufuta wa mutu kaufela wa ziba Mulimu wa niti ni Mwan’a hae? Kana mañi ni mañi u lemuhile ka za litaba zeo Satani n’a zusize ka ku ama kwa bubusi bwa bumulimu ni busepahali bwa batu? Ku tokwa hape. Kana batu ka nañungelele ba ziba libaka ha lu supala ni ku shwa? Hape lu sa na ni ku bulela kuli ku tokwa. Kana bayahi kaufela ba fa lifasi-mubu ba lemuha kuli Mubuso wa Mulimu u sweli wa busa ni kuli lu pila mwa mazazi a maungulelo? Kana ba ziba ka za limpi za mioya ye maswe? Kana batu kaufela ba na ni zibo ye konwa ku itingiwa teñi ka za mwa ku bela ni bupilo bwa lubasi bwa tabo? Mi kana batu ka nañungelele ba ziba kuli bupilo bwa tabo mwa Paradaisi ki ona mulelo wa Mubupi wa luna kwa neku la mufuta wa mutu o ipeya ku utwa? Ni ku zona lipuzo zeo kalabo ki ku tokwa. Kacwalo, ka ku utwahala, mufuta wa mutu u tokwa zibo ya ku ziba Mulimu.

12. Lu kona ku lapela cwañi Mulimu “ka moya ni ka niti?”

¹² Hape mufuta wa mutu u tokwa zibo ya ku ziba Mulimu bakeñisa seo Jesu n’a si bulezi mwa tapelo mwa busihu bwa mafelelezo bwa bupilo bwa hae bwa fa lifasi-mubu. Baapositola ba hae ba lukela ku ba ba ne ba amilwe ka butungi ka ku mu utwa inze a bulela kuli: “Mi bupilo bo bu sa feli, kikuli ba ku zibe, Wena, Mulimu a nosi wa niti, ni y’o lumile, yena Jesu Kreste.” (Joani 17:3) Ku sebelisa zibo ya mufuta o cwalo ki yona fela nzila ye amuheleha ya ku lapela Mulimu. “Mulimu ki Moya, mi ba ba mu lapela, ba swanezi ku mu lapela ka Moya ni ka niti,” ki mwa n’a bulelezi Jesu. (Joani 4:24) Lu lapela Mulimu “ka moya” ha lu susuezwa ki lipilu ze tezi tumelo ni lilato. Lu mu lapela cwañi “ka niti”? Ka ku ituta Linzwi la hae ni ku mu lapela ka ku ya ka niti ya hae ye sinuzwi—“ku ziba za Mulimu.”

13. Ki kezahalo mañi ye ñozwi kwa Likezo 16:25-34, mi lu kona ku ituta sika mañi ku yona?

¹³ Silimo ni silimo likiti-kiti za batu ba kalisa ku lapela Jehova. Niteñi, kana kwa lukela kuli lituto za Bibele li zamaiswe ka nako ye telele kwa batu ba ba tabela, kamba kana kwa konahala kwa neku la ba lipilu ze sepahala ku fita fa kolobezo ka bubebe hahulu? Kihona, mu nyakisise se ne si ezahezi mwa taba ya mulibeleli wa tolongo ni b’a ndu ya hae se si bulezwi kwa Likezo 16:25-34. Paulusi ni Silasi ne se ba bile mwa tolongo kwa Filipi, kono fahal’a busihu, zikinyeho ye tuna ya kwalula likwalo za tolongo. Ka ku nahana kuli mapantiti kaufela ba balehile ni kuli n’a ka fiwa koto ye tuna, mulibeleli na s’a li bukaufi ni ku ipulaya Paulusi ha n’a mu bulelezi kuli kaufel’a bona ne ba li teñi. Paulusi ni Silasi ba mu “bulelela linzwi la Mulimu, yena ni kaufela ba ba inzi mwa ndu ya hae.” Mulibeleli y’o ni lubasi lwa hae ne li Balicaba ba ne ba sa zibi Mañolo. Niteñi, mwa busihu bu li buñwi bona b’o, ne ba fitile fa ku ba balumeli. Fahalimw’a seo, “a kolobezwa, yena ni ba ndu ya hae kaufela.” Yeo ne li miinelo ye sieñi, kono ba banca ne ba lutilwe liniti ze mutomo mi cwale ni ku ituta lika ze ñwi kwa mikopano ya puteho. Nto ye bat’o swana ni yeo i swanela ku konahala kacenu.

Lukau Ki Lo Lu Tuna!

14. Ki kabakalañi ha ku na ni tokwahalo ya ku zamaisa lituto za Bibele ze ñata ze buanyu mwa silengo sa nako ye nyinyani?

¹⁴ Neikaba hande Lipaki za Jehova ha ne ba ka zamaisa lituto za Bibele ze ñata ze buanyu mwa silengo sa nako ye kuswani hahulu. Ku na ni tokwahalo luli ya seo. Mwa linaha za mwa Kalulo ya kwa Upa ya Yurope, ka mutala, batu ba na ni ku ba fa mukoloko wa ku libelela lituto za Bibele. Ku cwalo ni ko kuñwi ku sili. Mwa tolopo ye ñwi mwa Dominican Republic, Lipaki baketalizoho ne ba na ni likupo ze ñata hahulu kuli mane ne ba sa koni ku zamaisa lituto kaufela. Ki sika mañi se ne ba ezize? Ne ba susuelize ba ba tabela kuli ba fumanehe kwa mikopano kwa Ndu ya Mubuso mi ba iñolise fa mukoloko wa ba ba libelela lituto za Bibele. Muinelo o swana wa fumaneha mwa libaka ze ñata ku potoloha lifasi-mubu.

15, 16. Ki sika mañi se si tahisizwe ili ku hasanya zibo ya ku ziba Mulimu ka bubebe hahulu-hulu, mi buniti ka za seo ki bufi?

¹⁵ Likalulo za simu ze tuna hahulu—masimu a matuna a ku kutula—a sweli a kwalulelwa batu ba Mulimu. Nihaike kuli Jehova, “Muñ’a lukau,” u sweli wa luma babeleki ba bañata, ku sa na ni ze ñata za ku eza. (Mateu 9:37, 38) Kacwalo he, kuli zibo ya ku ziba Mulimu i hasanyiwe ka bubebe hahulu, “mutanga ya sepahala” u lukisize nto ye ñwi ye fa ka bukuswani litaba ze nongile fa taba ilikuli baituti ba Bibele ba kone ku eza zwelopili ya kwa moya ka tuto ye ñwi ni ye ñwi. Ki hatiso ye nca ye konwa ku fezwa ka bubebe luli fa lituto za Bibele za fa ndu—mwendi mwa likweli ze sikai. Mi i konwa ku lwaliwa ka bunolo mwa mikotana ya luna, likwama za luna, kamba nihaiba mwa lipokoto za luna! Myanda-anda ya ba ba eza likiti-kiti ya ba ne ba putehani kwa Mikopano ya Sikiliti ya Lipaki za Jehova ya “Balumbeki Ba Ba Tabile” ne ba nyakalalile ku amuhela yona buka ye nca yeo ya makepe a 192 ye na ni toho ya taba ye li Zibo ye Isa kwa Bupilo bo Bu Sa Feli.

¹⁶ Bañoli ba mwa linaha ze fitana-fitana ne ba lukisize litaba ze ne li fitisizwe fa mafelelezo a’ bolosozwi hande kwa neku la buka ya Zibo. Kacwalo i lukela ku ama mwahal’a macaba kaufela. Kono kana ku ka nga nako ye telele pili hatiso ye nca yeo i si ka zwisiwa mwa lipuo za batu ku potoloha lifasi kamukana? Ku tokwa, kakuli buka ya makepe a’ 192 i konwa ku tolokiwa ka bubebe hahulu ku fita libuka ze tuna. Ha ku t’o fitwa ka October 1995, Katengo ka ku Ñola ka Sitopa Se Si Busa ne se ka lumelelize ku tolokiwa kwa buka y’e mwa lipuo ze fitelela 130 ku zwa mwa Sikuwa.

17. Ki mabaka afi a swanela ku ezisa bunolo ka ku itusisa buka ya Zibo?

¹⁷ Lisupo ze nongile fa taba ze mwa kauhanyo ni kauhanyo ya buka ya Zibo li lukela ku konisa baituti ku eza zwelopili ya ka bubebe ye likani ya kwa moya. Buka i tahisa niti ka nzila ye susueza. Ha i landalali fa lituto za buhata. Ku utwahala hande kwa puo ni ku tahiswa kwa ka ku tatamana li swanela ku nolofaza ku itusiswa kwa buka yeo mwa ku zamaisa lituto za Bibele ni ku tusa batu ku utwisisa zibo ya ku ziba Mulimu. Kwand’a mañolo a’ amilwe, ku na ni mañolo a mwa Bibele a’ bulezwi fela ao muituti a kona ku bala h’a nze a itukiseza puhisano. Ona ao ne a kana a balwa mwahal’a tuto haiba nako i lumeleza, nihaike kuli ne ku si ke kwa ba ko ku butali ku tisa mwateñi litaba ze ekelizwe ze ne li kana za lyanganisa lisupo ze tuna. Ka ku fapahana, bao ba ba zamaisa lituto za Bibele ba lukela ku lika ku nahana ni ku fitisa ku muituti seo buka i sweli ku fa bupaki ka za sona mwa kauhanyo ye ñwi ni ye ñwi. Seo si talusa kuli muluti u lukela ku ituta buka yeo ka t’ata, ilikuli mihupulo ye mituna i utwahale hande hahulu mwa munahano wa hae.

18. Ki liakalezo lifi ze ezizwe ka ku ama kwa muitusisezo wa buka ya Zibo?

¹⁸ Buka ya Zibo ye Isa kwa Bupilo bo Bu Sa Feli i kona cwañi ku akufisa musebezi wa ku tahisa balutiwa? Buka ye ya makepe a 192 i konwa ku itutiwa mwa silengo sa nako ye kuswani ka bapanyo, mi bao “ba ba ketezwi bupilo bo bu sa feli” ba swanela ku kona ku ziba ze ñata ka ku ituta yona ilikuli ba ineele ku Jehova ni ku kolobezwa. (Likezo 13:48) Kacwalo ha lu itusiseñi hande buka ya Zibo mwa bukombwa. Haiba muituti wa Bibele s’a zamaela kwahule mwa ku ituta buka ye ñwi, neikaba ko ku tusa ku i punya. Ha ku si cwalo, ku akalezwa kuli lituto za Bibele li shimbululelwe mwa buka ya Zibo. Hasamulaho wa ku punya hatiso ye nca yeo, ha ku akalezwi kuli tuto i zamaiswe ku muituti ya swana y’o mwa buka ya bubeli. Bao ba ba amuhela niti ba kona ku ba ni zibo ye tezi ka ku fumaneha kwa mikopano ya Lipaki za Jehova hamohocwalo ni ka ku ipalela Bibele ni lihatiso ze fapahana-fapahana za Sikreste.—2 Joani 1.

19. Ki kabakalañi ha ne ku ka ba ko ku tusa ku lundulula makepe 175 ku isa 218 mwa buka ya Ba Ba Kopanyizwe ku peta Bukombwa bwa Luna, ku si ka zamaiswa kale lituto za Bibele mwa buka ya Zibo?

¹⁹ Buka ya Zibo ne i ñozwi ka mulelo wa ku tusa mutu ku alaba lipuzo kaufela zeo maeluda ba lundulula ni bahasanyi ba ba si ka kolobezwa ba ba lakaza ku kolobezwa sina Lipaki za Jehova. Kacwalo, pili mu si ka shimbululela tuto ya mina ya cwale ya Bibele mwa hatiso ye nca ye, ku babaziwa kuli mu itusise lihora-nyana ili ku lundulula lipuzo ze fa makepe 175 ku isa 218 a buka ya Ba Ba Kopanyizwe ku Peta Bukombwa bwa Luna.a Seo si ka mi tusa ku koñomeka likalabo kwa lipuzo ze cwalo mwahal’a lituto za Bibele mwa buka ya Zibo.

20. Ki sika mañi seo mu singanyeka ku eza ka buka ya Zibo ye Isa kwa Bupilo bo Bu Sa Feli?

²⁰ Kai ni kai batu ba lukela ku utwa lushango lo lunde. Ee, mufuta wa mutu u tokwa zibo ya ku ziba Mulimu, mi Jehova u na ni Lipaki za hae ze zibahaza zibo yeo. Cwale lu na ni buka ye nca ye filwe ki ndat’a luna ya lilato wa kwa lihalimu ka mutanga ya sepahala ni ya na ni kutwisiso. Kana mu ka itusisa yona mwa ku luta niti ni ku tahisa tumbo kwa libizo la Jehova le li kenile? Jehova u ka mi fuyaula luli ha mu nze mu eza buikatazo kaufela bwa ku fitisa ku ba bañata zibo ye isa kwa bupilo bo bu sa feli.

[Litaluso za kwatasi]

Ne Mu ka Alaba Cwañi?

◻ Ne mu ka tolongosha cwañi pilu ya swanisezo?

◻ Zibo ya ku ziba Mulimu ki nto mañi?

◻ Ki kabakalañi zibo ya ku ziba Mulimu ha i tokwiwa ki mufuta wa mutu?

◻ Ki buka mañi ye nca ye fumaneha, mi mu singanyeka ku itusisa yona cwañi?

[Siswaniso se si fa likepe 23]

Ku na ni mabaka a mañata bolule-lule ba fa lifasi-mubu ha ba tokwa zibo ya ku ziba Mulimu