Kana Mwaziba Litaba Kaufela?

1, 2. (a) Ki lika mañi zeluswanela kunyakisisanga, mi ki kabakalañi? (b) Lukanyakisisañi mwa taba ye?

KA KUBA Bakreste ba niti, luswanela kunyakisisanga litaba ka tokomelo kuli luzibe haiba ki za niti. (Liprov. 3:21-23; 8:4, 5) Haiba lusaezi cwalo, Satani ni lifasi lahae bakalyanganisa minahano yaluna ka bunolo. (Maef. 5:6; Makolo. 2:8) Kono kuli luzibe buniti bwa taba, lutokwa kuziba litaba kaufela. Liñolo la Liproverbia 18:13 libulela kuli: “Mutu kaufela haalaba taba asika utwa kale litaba kaufela, ki bukuba ni maswabisa.”

² Mwa taba ye, lukanyakisisa molukona kutatululela miinelo yekona kutahisa kuli kulubele taata kuziba buniti bwa taba ilikuli lueze likatulo zeswanela. Hape lukanyakisisa likuka za mwa Bibele ni mitala yekona kulutusa kunyakisisa litaba ka tokomelo kuli luzibe haiba ki za niti.

 3. Ki kabakalañi haluswanela kulatelela sikuka sa mwa Bibele sesiñozwi kwa Liproverbia 14:15? (Mubone siswaniso sesi fahalimu.)

³ Kacenu, kunani litaba zeñata hahulu zesweli kuhasanywa mwa lifasi. Litaba zeo lifumaneha fa mawebusaiti, ma TV, ni mitai yemiñwi ya makande. Hape batu babañata baamuhelanga mashango fa Intaneti ni fa mawaile abona, mi mane babihelwangwa litaba ki balikani babona bebasepile ni batu babañwi bebaziba. Bakeñisa kuli batu babañata kacenu bahasanyanga litaba za buhata, luswanela kutokomela litaba zeluutwa. Ki sikuka sifi sa mwa Bibele sesikona kulutusa? Liñolo la Liproverbia 14:15 libulela kuli: “Mutu yasalemuhi kozi ulumela litaba kaufela, kono yabutali unahanisisa mihato yahae kaufela.”

 4. Liñolo la Mafilipi 4:8, 9 lilutusa cwañi kuziba litaba zeluswanela kubalanga, mi ki kabakalañi haluswanela kuziba litaba za niti? (Mubone ni mbokisi yeli: “Zeñwi Zekona Kumitusa Kuziba Litaba za Niti.”)

⁴ Kuli lueze likatulo zende, lutokwa kuziba litaba za niti. Kacwalo, luswanela kutokomela hahulu haluketa litaba zelubata kubala. (Mubale Mafilipi 4:8, 9.) Haluswaneli kusinya nako yaluna kubuha makande fa mawebusaiti asasepiwi kamba kubala makande asina hande bupaki elulumelwa ka mashango a fa Intaneti. Sihulu lutokwa kuambuka mawebusaiti a bakwenuheli. Mulelo wabona ki wa kuzwafisa batu ba Mulimu ka kukopamisa niti. Haiba lubala kamba kubuha litaba za buhata, haluna kueza likatulo zende. Musike mwanahana kuli litaba za buhata halikoni kusinya munahano ni pilu yamina.—1 Tim. 6:20, 21.

 5. Ki piho mañi ya buhata yene bafilwe Maisilaele, mi nebaikutwile cwañi habautwa piho yeo?

⁵ Kulumela taba ya buhata kukona kutahisa butata. Ka mutala, munyakisise zeneezahezi mwa linako za Mushe muta matwela balishumi ku ba 12 nebatisize piho yemaswe hamulaho wa kuyo twela Naha ya Sepiso. (Num. 13:25-33) Litaba za buhata zene bashangezi kwa piho yabona nelizwafisize batu ba Jehova. (Num. 14:1-4) Ki kabakalañi batu hane bazwafile? Mwendi nebanahanile kuli bakeñisa kuli matwela bane bafile piho yemaswe neli babañata, litaba zene babulela neli za niti. Nebasika lumela piho yende yene bafilwe ki matwela bane basepahala, bo Joshua ni Kalebu. (Num. 14:6-10) Mwa sibaka sa kuutwa litaba kaufela ni kusepa Jehova, baikatulela kukolwa piho yemaswe yene bafilwe. Bo neli bumai bobutuna luli!

 6. Ki kabakalañi halusa swaneli kukomoka haluutwa lipiho za buhata ka za batu ba Jehova?

⁶ Ki kabakalañi haluswanela kutokomela sihulu haluutwa lipiho zebulela za batu ba Jehova? Muhupule kuli Satani ki yena yatamanga batanga ba Mulimu babasepahala litaba za buhata. (Sin. 12:10) Ki lona libaka Jesu hanaa lulemusize kuli balwanisi nebaka ‘lutameleza bumaswe bwa mifuta kaufela.’ (Mat. 5:11) Haiba luhupula temuso yeo, haluna kukomoka haluutwa lipiho za buhata ka za batu ba Jehova.

 7. Luswanela kuhupulangañi lusika luma kale mashango ka kuitusisa Intaneti kamba luwaile?

⁷ Kana mutabela hahulu kulumelanga balikani bamina ni batu bomuziba mashango ka kuitusisa Intaneti kamba luwaile? Haiba ki cwalo, mwendi hamubala taba yeñwi yesazo ñolwa mwa mutende kamba hamuutwa taba yesazo bihiwa, mukona kuikutwa kuli muswanela kuba mina bapili kuzibisa babañwi ka za taba yetabisa yeo. Kono musika zibisa kale babañwi ka lushango fa luwaile kamba fa Intaneti, muipuze kuli: ‘Kana ninani bupaki bwa kuli taba yenibata kuhasanya ye, ki ya niti? Kana luli nizibile litaba kaufela?’ Hamusa tokomeli, mwakona kuhasanya taba ya buhata kwa mizwale baluna. Haiba hamuzibi hande buniti bwa taba yemubata kuluma, muizwise fa sipangaliko samina mi musike mwailumela babañwi.

 8. Balwanisi baezizeñi mwa linaha zeñwi, mi lukona kuswalisana cwañi ni bona ka kusalemuha?

⁸ Kunani butata bobuñwi hape bobukona kubateñi haiba luakufa kulumela babañwi mashango elulumezwi ki babañwi ka kuitusisa Intaneti kamba luwaile. Mwa linaha zeñwi, musebezi waluna haulumelezwi kuezwa kamba ukwalezwi. Balwanisi mwa linaha zeo bakona kuhasanya lipiho zelelezwi kusabisa mizwale baluna kamba zekona kutahisa kuli basike basepana. Munyakisise zeneezahezi mwa linaha zenebusiwanga ki puso ya Soviet. Sikwata sa mapokola sene sibizwa KGB, nesihasanyize litaba za buhata zenebonisa kuli mizwale babañata babaitingwa nebakwenuhezi batu ba Jehova.a Babañata nebakozwi lipiho za buhata zeo, mi batuhela kuswalisana ni kopano ya Jehova. Bo neli bumai bobutuna luli! Babañwi ku bona nebakutile mwa kopano hape, kono babañwi bona nebasika kuta. Tumelo yabona neisinyehile. (1 Tim. 1:19) Luswanela kuezañi kuli lusike lwaipumana mwa butata bo? Luswanela kutokomela kuli haluhasanyi lipiho zemaswe kamba zesina hande bupaki. Haluswaneli kulumela taba kaufela yeluutwa. Lubone teñi kuli lwabatisisa litaba kaufela.

 9. Ki butata bufi bobuñwi bobukona kutahisa kuli batu basike baziba niti ya taba?

⁹ Butata bobuñwi bobukona kutahisa kuli batu basike baziba niti ya taba kikuli lipiho zeñwi zefiwanga halibangi ni litaba kaufela. Taba yekona kuutwahala kuba ya niti ikona kulyanganisa batu babañata. Lukona kuezañi kuli lusike lwapumiwa ki litaba za buhata zekona kuutwahala inge kuli ki za niti?—Maef. 4:14.

10. Ki muinelo ufi one utahisize kuli Maisilaele babate kulwanisa banabahabo bona, mi muinelo wo neutatuluzwi cwañi?

¹⁰ Muhupule zeneezahezi kwa Maisilaele bane bapila kwa wiko wa Nuka ya Jordani. (Josh. 22:9-34) Nebautwile piho ya kuli Maisilaele bane bapila kwa upa wa Jordani (ili ba lusika lwa Rubeni, ni lusika lwa Gadi, ni babañwi babaeza hafu ya lusika lwa Manase) nebayahile aletare yetuna hahulu bukaufi ni Nuka ya Jordani. Litaba zeñwi za piho yeo neli za niti. Bakeñisa kuli nebasika ziba litaba kaufela, Maisilaele bane bapila kwa wiko wa Jordani baanga kuli banabahabo bona bane bapila kwa upa wa Jordani bakwenuhezi Jehova, mi bakopana hamoho kuli bayo balwanisa. (Mubale Joshua 22:9-12.) Kono basika nga kale muhato wo, baluma baana babañwi babasepahala kuli bayo batisisa taba kaufela. Nebaizo fumanañi? Bafumana kuli Maisilaele ba lusika lwa Rubeni, ni ba lusika lwa Gadi, ni babañwi babaeza hafu ya lusika lwa Manase nebayahile aletare yeo, isiñi ka mulelo wa kuciseza fateñi matabelo, kono ilikuli aletare yeo ibe bupaki bone buka bahupulisa nto yeñwi. Nebayahile aletare yeo ka mulelo wa kuli kwapili batu kaufela bazibe kuli ni bona neli batanga ba Jehova babasepahala. Kaniti luli Maisilaele bao nebalemuhile kuli nebaezize hande kusayundisa banabahabo bona basika batisisa taba kaufela, kono nebabile ni pilu-telele ya kubata kuziba buniti bwa taba!

11. (a) Mefibosheti naaezizwe maswe ka mukwa ufi? (b) Davida naakona kutibela cwañi taba yeo?

¹¹ Ni luna lwakona kuikutwa bumaswe haiba batu bahasanya litaba zesi za niti luli ka za luna. Halunyakisiseñi mutala wa Mulena Davida ni Mefibosheti. Davida naabonisize Mefibosheti sishemo sesituna ka kumukutiseza naha kaufela ya kuku wahae Saule. (2 Sam. 9:6, 7) Kono hasamulaho, Davida abihelwa litaba zemaswe ka za Mefibosheti. Kufita kubatisisa niti ya taba, Davida aamuha Mefibosheti maluwo ahae kaufela. (2 Sam. 16:1-4) Kono Davida hanaaambozi ni Mefibosheti hasamulaho, alemuha kuli naaezize mafosisa, mi akutiseza Mefibosheti maluwo amañwi. (2 Sam. 19:24-29) Kambe Davida naabatisisize litaba kaufela pili ni kusamatukela kueza katulo, Mefibosheti naasike aezwa maswe ka nzila yeo.

12, 13. (a) Jesu naaezizeñi batu hane bahasanyize litaba za buhata ka za hae? (b) Lukona kueza cwañi haiba mutu yomuñwi ahasanya taba ya buhata ka za luna?

¹² Kono mukona kueza cwañi haiba mutu yomuñwi ahasanya taba ya buhata ka za mina? Taba yeo neiezahezi ku Jesu ni Joani Mukolobezi. (Mubale Mateu 11:18, 19.) Jesu naaezizeñi batu hane bamutamelelize litaba za buhata? Naasazamayi inze aicemela ka kubonisa kuli litaba zene babulela batu ka za hae neli za buhata. Kono naasusuezanga batu kubatisisa litaba kaufela, ili misebezi yahae ni lituto zahae. Jesu naabulezi kuli: “Butali bupakwa kuli bulukile ka misebezi yabona.”—Mat. 11:19.

¹³ Luituta tuto ya butokwa ku Jesu. Fokuñwi batu bakona kubulela litaba zemaswe za kululwanisa. Mwendi lwakona kuikutwa kuli taba yeo iswanela kutatululwa ilikuli libizo laluna lelisinyehile likeniswe. Ki sika mañi seluswanela kueza? Haiba mutu ahasanya taba ya buhata ka za luna, luswanela kuzwelapili kupila bupilo bobunde bobuka tusa babañwi kulemuha kuli taba yene lutamelelizwe yeo haki ya niti. Mi sina mwanaaboniselize Jesu, mupilelo waluna wa Sikreste ukatahisa kuli batu basike balumela litaba za buhata zebulezwi ka za luna.

14, 15. Kuitinga fa kutwisiso yaluna kukona kulukenya cwañi mwa butata?

¹⁴ Lulemuhile kuli kusaziba litaba kaufela kukona kutahisa kuli batu bapalelwe kuziba buniti bwa taba. Butata bobuñwi ki kusapetahala kwaluna. Mwendi lusebelelize Jehova ka busepahali ka lilimo zeñata. Kamba mwendi lunani zibo ni temuho. Mi batu babañwi balukuteka kabakala likatulo zende zeluezanga. Kono kana taba yeo ni yona yakona kulukenya mwa butata?

¹⁵ Eni, lwakona kukena mwa butata haiba lukala kuitinga hahulu fa kutwisiso yaluna. Lukona kukala kuunga lika ka molunahanela feela. Lwakona kuikutwa kuli lunani buikoneli bwa kuutwisisa muinelo lusika batisisa kale taba kaufela. Mubonelo ocwalo wakona kulukenya mwa butata luli! Bibele ilulemusa hande kuli haluswaneli kuitinga fa kutwisiso yaluna.—Liprov. 3:5, 6; 28:26.

16. Mwa mutala obulezwi mwa paragilafu, bo Tom nebaboniñi hane bali kwa licelo, mi nebaikutwile cwañi?

¹⁶ Halunyakisiseñi mutala wo. Luungeni kuli nako yeñwi manzibwana, muuna-muhulu mwa puteho wa libizo la Tom haali mwa licelo ubona muuna-muhulu yomuñwi wa libizo la John inzaa li kwa tafule ni musali yesi musalaa hae. Bo Tom babona batu bao habaikashaula kuseha ni kukumbatana ka lilato. Taba yeo izwelapili kubabilaeza hahulu. Baipuza kuli: ‘Kana muinelo wo wakona kutahisa kuli bo John bakauhane ni bo musalaa bona? Bo musalaa bo John bakaikutwa cwañi? Bana babona bo?’ Bo Tom baboni miinelo yecwalo yemiñata kwamulaho. Kambe ki mina bane baboni muinelo wo, nemuka ikutwa cwañi?

17. Ki litaba mañi zene bazibile bo Tom hasamulaho, mi luitutañi mwa taba ye?

¹⁷ Kono halubatisiseñi litaba zeñwi. Nihaike kuli bo Tom nebanahanile kuli bo John nebasa sepahali ku bakubona, kana nebazibile litaba kaufela? Zazi leliswana leo manzibwana, bo Tom balizeza bo John luwaile. Bo Tom baswaba hahulu habaziba kuli musali yene baboni neli kaizelaa bo John, mi naatilo pota kuzwa kwa tolopo yeñwi. Nese kufitile lilimo zeñata kuzwa fone babonanezi. Bakeñisa kuli kaizelaa bona yo naato pota feela ka lihora lisikai, bo John nebakona feela kuyo kopanela ni yena kwa licelo kuli bayoca lico hamoho. Bakubona nebapalezwi kufumaneha kwateñi. Ka litohonolo, bo Tom nebasika hasanya kale taba yeo. Taba ya bo Tom ilulutañi? Iluluta kuli kusina taba ni yeloseli yelunani yona ka kuba Bakreste, luswanela kubatisisanga kuli luzibe niti ya taba.

18. Kusautwana ni babañwi kukona kulupaleliswa cwañi kuba ni katulo yelukile?

¹⁸ Taba yeñwi yekona kutahisa kuli kulubele taata kuziba buniti bwa taba ki haiba haluutwani ni muzwale yomuñwi mwa puteho. Haiba luzwelapili kunahananga molusa utwaneli ni muzwale yo, lukakala kumukakanya. (1 Sam. 18:8, 9) Mi haiba luutwa taba ya buhata ka za muzwale yo, lukaikolwa ka bunolo. Luitutañi mwa taba ye? Luituta kuli haiba luba ni ndimbelela kwa mizwale baluna, haluna kuba ni katulo yelukile yetomile fa litaba za niti. (1 Tim. 6:4, 5) Kuli lube ni katulo yelukile, luswanela kufelisa muna mwa lipilu zaluna. Mwa sibaka sa kuba ni maikuto acwalo, luswanela kulata mizwale baluna ni kubaswalela ka pilu kaufela.—Mubale Makolose 3:12-14.

19, 20. (a) Ki likuka lifi za mwa Bibele zekona kulutusa kuziba niti ya taba? (b) Lukanyakisisañi mwa taba yetatama?

¹⁹ Kacenu, kutaata hahulu kubatisisa litaba ni kuziba buniti bwazona bakeñisa kuli buñata bwa litaba ni makande afumaneha haatalusi niti yekwanile, mi hape kutaata bakeñisa kuli halusika petahala. Lukona kutatulula cwañi butata bo? Luswanela kuziba likuka za mwa Bibele ni kulisebelisa. Sikuka sesiñwi sibonisa kuli ki bukuba ni maswabisa mutu haalaba taba asika utwa kale litaba kaufela. (Liprov. 18:13) Sikuka sa mwa Bibele sesiñwi siluhupulisa kuli haluswaneli kulumela taba kaufela kusina kuibatisisa. (Liprov. 14:15) Mi sa mafelelezo kikuli, kusina taba ni yeloseli yaluna ka kuba Bakreste, luswanela kutokomela kuli haluitingi fa kutwisiso yaluna. (Liprov. 3:5, 6) Likuka za Bibele lika lutusa kulemuha haiba litaba zelubulela linani bupaki ni kuziba haiba litaba zeo ki za niti.

²⁰ Kono kunani butata bobuñwi bobukona kutahisa kuli lusike lwaziba niti ya taba. Butata bo ki mukwa wa kuatulanga babañwi ka kuya ka ponahalo ya kwande. Mwa taba yetatama, lukanyakisisa miinelo yetahisize kuli batu babañata babe ni butata bo ni molukona kubutatululela.