Mu Hupule Mubupi wa Mina!
“U hupule Mubupi wa hao . . . mazazi a maswe a si ka taha kale.”—MUEKELESIA 12:1.
1. Ba banca ba ba ineezi ku Mulimu ba swanela ku lakaza ku itusisa cwañi bunca ni m’ata a bona?
JEHOVA u fanga batanga ba hae m’ata kuli ba eze tato ya hae. (Isaya 40:28-31) Mi m’ata ao u a fanga ku bote ku si na taba ni fo ba kuma. Kono ba banca ba ba ineezi ku Mulimu sihulu-hulu ba swanela ku itusisa hande bunca ni m’ata a bona. Kabakaleo, ba mamela kelezo ya “Mubuleli,” yena Mulena Salumoni wa Isilaele wa kwaikale. N’a susuelize kuli: “U hupule Mubupi wa hao mwa mazazi a bucaha bwa hao, mazazi a maswe a si ka taha kale, mi myaha i sa li kwahule y’o ka li: Ha ni i tabeli!”—Muekelesia 1:1; 12:1.
2. Bana ba Bakreste ba ba ineezi ba swanela ku ezañi?
2 Kelezo ya Salumoni ya ku hupula Mubupi mwa bunca ne i filwe pili kwa mitangana ni likalibe ba mwa Isilaele. Ne ba pepezwi mwa sicaba se si ineezi ku Jehova. Bana ba Bakreste ba ba ineezi kacenu bo? Luli, ba swanela ku hupula Mubupi wa bona. Ha ba eza cwalo, ba ka mu fa likute mi ba ka itusa.—Isaya 48:17, 18.
Mitala ye Minde ya Kwaikale
3. Ki ifi mitala ye n’e tomilwe ki bo Josefa, Samuele, ni Davida?
3 Ba banca ba bañata ba ba ñozwi mwa Bibele ne ba tomile mitala ye minde ya ku hupula Mubupi wa bona. Josefa mwan’a Jakobo n’a hupuzi Mubupi wa hae ku kala kwa bwanana bwa hae. Musal’a Potifaro ha n’a shembile Josefa kuli a lobale ni yena, Josefa n’a hanile ka ku tiya mi a li: “Ni ka eza cwañi bumaswe bo butuna cwalo, na foseza Mulimu?” (Genese 39:9) Samuele wa Mulivi n’a hupuzi Mubupi wa hae ku kala kwa bwanana bwa hae ku fitela a shwa. (1 Samuele 1:22-28; 2:18; 3:1-5) Davida mwanana wa kwa Betelehema kaniti n’a hupuzi Mubupi wa hae. N’a bonisize sepo ya hae ku Mulimu ha n’a tezi Goliati singangalume sa Mufilisita mi a li: “U tile ku na ka mukwale ni ka lilumo ni mukwazo; na, ni taha ku wena ka Libizo la [Muñ’a] Bupilo wa limpi, Mulimu wa limpi za Isilaele, z’o nyefula. Kacenu [Muñ’a] Bupilo u ka ku fa mwa mazoho a ka; ni ka ku bulaya ni ku pume toho; . . . kuli lifasi kaufela li zibe kuli Mulimu u teñi mwa Isilaele; kaufela ba ba kopani fa, ba ka ziba kuli [Muñ’a] Bupilo h’a lamuleli ka mukwale kamba ka lilumo; kakuli ndwa ki ya [Muñ’a] Bupilo, mi u ka mi fa mwa mazoho a luna.” Honaf’o fela Goliati a bulaiwa, mi Mafilisita ba baleha.—1 Samuele 17:45-51.
4. (a) Ki sifi se si bonisa kuli musizana wa Muisilaele ya n’a hapilwe mwa Siria ni Mulena Josiasi wa mwanana ne ba hupuzi Mubupi wa luna? (b) Jesu ya n’a na ni lilimo ze 12 n’a bonisize cwañi kuli n’a hupula Mubupi wa hae?
4 Yo munca yo muñwi ya n’a hupuzi Mubupi ki musizana wa Muisilaele ya n’a hapilwe. N’a file bupaki bo bunde hahulu ku musal’a Naamani muzamaisi wa mpi ya Siria. Kacwalo Naamani a ya ku mupolofita wa Mulimu, a foliswa mbingwa ya hae, mi a ba mulapeli wa Jehova. (2 Malena 5:1-19) Mulena Josiasi wa mwanana n’a tiisize ka bundume bulapeli bwa Jehova bo bu kenile. (2 Malena 22:1–23:25) Kono Jesu wa kwa Nazareta ki ona mutala o munde ka ku fitisisa wa mutu ya n’a hupuzi Mubupi wa hae a sa li yo munyinyani-nyani. Mu nahane ze ne ezahezi ha n’a na ni lilimo ze 12. Bashemi ba hae ne ba ile ni yena kwa Jerusalema kwa Paseka. Ha ba kuta, ba lemuha kuli Jesu n’a siyo; kacwalo ba kuta ku yo mu bata. Fa lizazi la bulalu, ba mu fumana kwa tempele a buhisana lipuzo za mwa Mañolo ni baluti. Ka ku alaba bom’ahe be ne ba mu buzize ka ku bilaela, Jesu a ba buza a li: “Ne mu ni batelañi? Ne mu sa zibi kuli ni swanezi ku ba kwa [ndu ya, NW] Ndate?” (Luka 2:49) Ne li kwa butokwa ku Jesu ku ituta litaba za kwa moya kwa tempele, yona ‘ndu ya Ndat’ahe.’ Kacenu, Ndu ya Mubuso ya Lipaki za Jehova ki sibaka se sinde hahulu ko lu kona ku ipumanela zibo ye nepahezi ka za Mubupi wa luna.
Mu Hupule Jehova Cwale!
5. Ne mu ka talusa cwañi z’a n’a bulezi Mubuleli ze ñozwi kwa Muekelesia 12:1?
5 Mutu ya lapela Jehova ka pilu kaufela u lakazanga ku kalisa ku eza misebezi ya Hae kapili-pili ni ku sebeleza Mulimu mwa bupilo bwa hae kaufela. Kono, ku ka ezahalañi ku mutu ya itusisa maswe bunca bwa hae kabakala ku sa hupula Mubupi? Ka ku buyelelwa ki Mulimu, Mubuleli u li: “U hupule Mubupi wa hao mwa mazazi a bucaha bwa hao, mazazi a maswe a si ka taha kale, mi myaha i sa li kwahule y’o ka li: Ha ni i tabeli!”—Muekelesia 12:1.
6. Ki sifi se si bonisa kuli bo Simioni ni Anna ba basupali ne ba hupuzi Mubupi wa bona?
6 Ha ku na ya tabela “mazazi a maswe” a mwa busupali. Kono basupali ba ba hupula Mulimu ba tabile. Ka mutala, Simioni wa musupali n’a sweli Jesu ya n’a li mbututu mwa mazoho a hae kwa tempele mi a bulela ka tabo a li: “Cwale [Muñ’a] ka, u lukulule mutang’a hao a funduke ka kozo, ka linzwi la hao. Kakuli meto a ka a boni ku pilisa kwa hao. Ko u lukisize fapil’a macaba kaufela; kuli ibe liseli le li bonisa macaba, ni kanya ya Isilaele sicaba sa hao.” (Luka 2:25-32) Anna wa lilimo ze 84 ni yena n’a hupuzi Mubupi wa hae. N’a fumaneha ka nako kaufela kwa tempele mi n’a li teñi Jesu ya n’a li mbututu ha n’a tisizwe teñi. “A taha ka nako yeo, a lumba Mulimu; mi a bulela za Jesu kwa batu kaufela ba ba libelezi ku liuluka kwa Jerusalema.”—Luka 2:36-38.
7. Ba ba supalezi mwa sebelezo ya Mulimu ba mwa muinelo mañi?
7 Lipaki za Jehova ba mwa miteñi ye ba ba supalezi mwa sebelezo ya Mulimu ba kana ba ziyezwa ki butuku ni mifokolo ya mwa busupali. Niteñi, ki ba ba tabile luli, mi lu itebuha hahulu sebelezo ye ba eza ka busepahali! Ba na ni ‘tabo ya Jehova,’ kakuli ba ziba kuli u na ni m’ata a matuna ka ku fitisisa fahalimw’a lifasi-mubu le mi u bisize Jesu Kreste Mulena wa kwa lihalimu ya m’ata. (Nehemia 8:10) Ye ki yona nako yeo ba banca ni ba bahulu ba lukela ku utwa kelezo ye li: “Batangana hamoho ni likalibe; ni macembele, ni banana; a ba lumbeke Libizo la [Mun’a] Bupilo; kakuli Libizo la hae ki lona li nosi le li lumbiwa; kanya ya hae i pahami fahalimw’a lifasi ni a lihalimu.”—Samu 148:12, 13.
8, 9. (a) “Mazazi a maswe” h’a kolwisi ku bomañi, mi ki kabakalañi? (b) Ne mu ka talusa cwañi Muekelesia 12:2?
8 “Mazazi a maswe” a mwa busupali h’a kolwisi—mwendi mane a zieza maswe—ku ba ba sa hupuli Mubupi wa bona ili ba ba sa utwisisi milelo ya hae ye minde. Ha ba na kutwisiso ya kwa moya ye kona ku ba tusa ku tiyela miliko ya mwa busupali ni maziyezi a unjami batu Satani a sa li ku lundulwa kwa lihalimu. (Sinulo 12:7-12) Kabakaleo, Mubuleli u lu susueza ku hupula Mubupi wa luna pili ku si ka fita kale “myaha ye ka eza kuli, lizazi ni liseli ni kweli ni linaleli li ka fetuha lififi; mi malu a ka be a kwahezi, pula niha i s’e sile.” (Muekelesia 12:2) Manzwi ao a talusañi?
9 Salumoni u likanyeza nako ya bunca bwa mutu kwa nako ya mbumbi mwa Palestine f’o lizazi, kweli, ni linaleli li benyisanga liseli la zona ku zwa mwa lihalimu le li ngwelukile. F’o lika za bonahala hande-nde. Kono mwa busupali, mazazi a mutu a swana inge nako ya litabula ha ku bata, pula ni pula ye suluha i tisa ziyezi ya yona. (Jobo 14:1) Neikaba bumai luli mutu ha n’a ka ziba za Mubupi kono u palelwa ku mu sebeleza h’a sa pila mwa nako ya mbumbi! Ka nako ya litabula la busupali, lika za unsufala, sihulu ku be ne ba icawisize kolo ya ku sebeleza Jehova mwa bunca bwa bona kabakala ku ikenya mwa likezo za mbango. Kono, ku si na taba ni fo lu kuma, ha lu ‘lateleleñi Jehova kakai ni kakai,’ sina mwa n’a mu latelezi musepahali Kalebu, mulikan’a mupolofita Mushe ya sepahala.—Joshua 14:6-9.
Ze Tiswa ki Busupali
10. Ki sifi se si swanisezwa ki (a) “likombwa za ndu”? (b) “banna ba linata”?
10 Ku tuha f’o, Salumoni u bulela za maziyezi pili “lizazi li si ka fita kale, le ka lona, likombwa za ndu li ka be li ngangama, mi banna ba linata ba ka fokola; basali ba ba bela fa licwe ba ka tuhela, kakuli ha ba sa kuma fo ne ba kuma pili; balibeleli ba ba talimela mwa mahaulo, ba ka palelwa ku punya hande.” (Muekelesia 12:3) “Ndu” yeo ki mubili wa mutu. (Mateu 12:43-45; 2 Makorinte 5:1-8) “Likombwa” za yona ki mazoho, a’ sileleza mubili ni ku u fa ze u tokwa. Mutu h’a supezi, hañata mazoho a banga ni lulu, ku mbwembweta, ni ku omelela. “Bana ba linata”—ona mahutu—h’a sa li misumo ye tiile kono s’a fokozi ni ku kopama kuli mane mutu u a hoha fela h’a zamaya. Kono kana ha mu tabangi ku bona balumeli ba bañwi ba basupali kwa mikopano ya Sikreste?
11. Ka swanisezo, “basali ba ba bela fa licwe” ni “balibeleli ba ba talimela mwa mahaulo” ki bomañi?
11 “Basali ba ba bela fa licwe ba ka tuhela, kakuli ha ba sa kuma fo ne ba kuma pili”—cwañi cwalo? Meno mwendi a kabe a bolile kamba a kumuzwi, kuli haiba ku na ni a siyezi ki a sikai fela. Ku tafuna lico ze tiile ku t’ata kamba ha ku sa konahala. “Balibeleli ba ba talimela mwa mahaulo”—ona meto ni m’ata a kwa booko a’ lu konisa ku bona lika—se li fokozi kamba mane li shwelezi.
12. (a) ‘Likwalo za kwa neku la patelo’ li kwalwa cwañi? (b) Mu nahanañi ka za bashaeli ba Mubuso ba basupali?
12 Mubuleli u zwelapili u li: “Likwalo ze peli li ka kwalwa kwa neku la patelo; lilata la cika li ka fukuzeha; ku ka zuhiwa nako ye li kalisa linyunywani ku lila, mi mulumo wa lipina ni wa ze lizwa li ka ya kwatasi.” (Muekelesia 12:4) Likwalo ze peli za kwa lihanu—yona milomo—haiba i kwaluha ki hanyinyani fela kuli i bulele ze mwa “ndu,” kamba mubili, wa basupali ba ba sa sebelezi Mulimu. Ha ku na se si iswa mwa “patelo” ya nyangela. Kono basupali ba ba shaela Mubuso ka mafulofulo bo? (Jobo 41:14) Ba kana ba zamaya ka bunya fa ndu ni ndu mi ba bañwi ba kana ba sa koni ku bulela hande, kono kaniti ba lumbeka Jehova!—Samu 113:1.
13. Mubuleli u talusa cwañi butata bo buñwi bwa basupali, kono Bakreste ba basupali ba cwañi?
13 Lilata la cika la fukuzeha lico ha li nze li tafunwa ka busisini fela. H’a lobala, musupali h’a yi luli mwa buloko. Nihaiba fela nyunywani ye lila ya mu zusa fa buloko. U opela fela lipina ze sikai, mi ha opela pina ye ñwi, linzwi la hae l’a shainga. “Mulumo wa lipina ni wa ze lizwa li ya kwatasi.” Musupali h’a utwangi hande ze lizwa za ba bañwi ni lipina ze ba opezi. Nihakulicwalo, basupali ba ba tozizwe ni balikani ba bona ba bañwi ili be se ba supezi, ba zwelapili ku tumusa manzwi a bona ha ba opelela Mulimu milumbeko kwa mikopano ya Sikreste. Lu tabile hakalo ku swalisana ni bona mwa puteho ku lumbeka Jehova!—Samu 149:1.
14. Basupali ba katazwa ki sabo ifi?
14 Basupali ba nyanda luli, sihulu ba ba si na taba ni Mubupi! Mubuleli u li: “E, ba ka saba liñambamo, ba bone ze sabisa mwa nzila; mi kota ya alumondi i ka tunyisa lipalisa; mpasu i ka ikimela; mi litakazo li ka ya kwa ku fela; kakuli fo, ikaba s’a ikela mutu kwa ndu ya hae ya ku ya ku ile, mi ba ba t’o silisa ba ka be ba zamaya mwa mapatelo.” (Muekelesia 12:5) Ha ba li fa mapahamelo, basupali ba bañata ba sabanga kuli mwendi ba ka wa. Nihaiba fela ku talima sika se si telele ku kona ku ba zingulukisa. Ha ba li mwa makululu mo ku tezi batu, ba saba maswe ha ba nahana kuli mwendi ba ka holofazwa kamba ku lwaniswa ki masholi.
15. ‘Kota ya alumondi i tunyisa lipalisa’ ka mukwa ufi, mi mpasu i “ikimela” cwañi?
15 Ku musupali, ‘kota ya alumondi i tunyisa lipalisa,’ mwendi ili nto ye bonisa kuli milili ya hae i fetuha limbi, kona i ba ye misweu sina litwa. Limbi li tutuleha kwa toho sina lipalisa ze sweu za kota ya alumondi. H’a nze a “ikimela,” mwendi ku inama, mazoho a hae inze a lepelela kamba ku iswalelela fa noka liñokolwa za hae li sa li ku bondokela mwahalimu, u swana inge mpasu. Kono haiba ku luna ku na ni ba ba bat’o bonahala cwalo, haike ba bañwi ba lemuhe kuli lu mwa mpi ya Jehova ya nziye ye m’ata, ili ye lubilo!—Mu bone Tora ya ku Libelela, ya May 1, 1998, makepe 14-19.
16. (a) ‘Ku fela kwa takazo’ ku talusañi? (b) ‘Ndu ya mutu ya ku ya ku ile’ kiñi, mi ki lifi ze bonisa kuli mutu s’a tuha a shwa?
16 Musupali h’a sa shukelwa hahulu lico, nih’a ka fiwa lico ze munati sina miselo ye tabusa. Miselo ye tabusa ku zwa kale-kale se i itusisizwe ku ezisa mutu ku shukelwa lico. ‘Ku fela kwa takazo’ k’o ku bonisa kuli musupali haiba h’a sa tabela lico, nihaiba ona muselo o tabusa w’o ha u koni ku mu lakazisa lico. Zeo li bonisa kuli s’a tuha a kena mwa “ndu ya hae ya ku ya ku ile,” ona libita. Ikaba lihae la hae ku ya ku ile haiba h’a si ka hupula Mubupi wa hae mi haiba u ezize ze maswe hahulu kuli mane Mulimu ha hupuli ku mu zusa kwa bafu. Mulilelo ni mutongelo ze zwelela mwa minyako ya mulomo wa musupali li bonisa hande kuli s’a tuha a shwa.
17. “Muhala wa silivera” u pumeha cwañi, mi “lambi ya gauda” mwendi i swanisezañi?
17 Lu susuelizwe ku hupula Mubupi wa luna “muhala wa silivera u si ka pumeha kale, ni lambi ya gauda i si ka shwa; nkwana i si ka tubeha kale kwa liwelu-welu, ni wili ku lobeha kwa lisima.” (Muekelesia 12:6) “Muhala wa silivera” mwendi ki mongola. Ki mona mo ku fita litaba ze ya kwa booko mi u sa sinyeha fela ha ku na mukwa konji ku shwa. “Lambi ya gauda” mwendi i talusa booko, bo bu mwa katendele, ili ko u yo fita mongola. Gauda i talusa nto ya butokwa hahulu, kacwalo booko bu sa tuhela fela ku sebeza, mutu wa shwa.
18. ‘Nkwana ya kwa liwelu-welu’ ya swanisezo kiñi, mi ku ezahalañi ha i tubeha?
18 ‘Nkwana ya kwa liwelu-welu’ ki pilu, ye amuhelanga mali a mañata-ñata ni ku a lumela hape mwa mubili kaufela. Mutu ha shwa, pilu i banga sina nkwana ye shwile, ye tubehezi kwa liwelu-welu kakuli ha i sa kona ku amuhela, ku buluka, ni ku pompa mali a tokwiwa kuli mubili u fepiwe ni ku matafazwa. ‘Wili ya kwa lisima ye lobehile’ i tuhela ku potoloha, ili ku palelwisa mali a pilisa mutu ku zamaya. Kacwalo Jehova n’a patululezi Salumoni mo a zamaela mali mwa mubili kale-kale pili William Harvey mualafi wa mwa lilimo za mwanda wa bu 17 a si ka bonisa kuli a zamaya.
19. Manzwi a Muekelesia 12:7 a talelezwanga cwañi fa lifu?
19 Mubuleli n’a ekelize kuli: “Liluli li si ka kutela kale mwa mubu mo li zwile, ni moya wa mutu ku kutela ku Mulimu ya n’a u fanile.” (Muekelesia 12:7) ‘Wili ya kwa lisima’ ha i lobehile cwalo, mubili wa mutu, ili w’o kwa makalelo n’o bupilwe ka liluli la lifasi, u kutela kwa liluli. (Genese 2:7; 3:19) Moyo wa shwa bakeñisa kuli moya, kamba m’ata a bupilo, a’ filwe ki Mulimu a kutela ku Mubupi wa luna mi a ba ku yena.—Ezekiele 18:4, 20; Jakobo 2:26.
Ba Ba Hupula Ba Ka Ba Cwañi Kwapili?
20. Mushe n’a kupañi ha n’a lapezi ka mo ku ñolezwi kwa Samu 90:12?
20 Salumoni n’a bonisize hande-nde butokwa bwa ku hupula Mubupi wa luna. Kaniti, ba ba hupula Jehova ni ku eza tato ya hae ka pilu ya bona kaufela ba na ni sepo ye ñwi kwand’a ku pila nakonyana fela mwa manyando. Ibe kuli ki banana kamba ba bahulu, ba ikutwa sina mwa n’a ikutwezi Mushe, ya n’a lapezi kuli: “U lu lute ku bala mazazi a luna, kuli lu ise lipilu za luna ku ze talifisa.” Mupolofita wa Mulimu ya ishuwa y’o n’a lakalize hahulu kuli Jehova a mu bonise, kamba a mu lute, hamoho ni sicaba sa Isilaele ku ba ni butali bwa ku bala ‘mazazi a bupilo bwa bona’ ni ku itusisa ona ka mw’a tokwela Mulimu.—Samu 90:10, 12.
21. Haiba lu bata ku bala mazazi a luna kuli Jehova a lumbekwe, lu lukela ku ezañi?
21 Ba banca ba Sikreste sihulu-hulu ba swanela ku tundamena ku utwa kelezo ya Mubuleli ya ku hupula Mubupi. Ba na ni nako ye nde hahulu ya ku sebeleza Mulimu! Kono ku si na taba ni fo lu kuma, haiba lu ituta ku bala mazazi a luna kuli Jehova a lumbekwe mwa “nako ya maungulo” ye, lu kana lwa kona ku zwelapili ku a bala ku ya ku ile. (Daniele 12:4; Joani 17:3) Kono kuli lu eze cwalo, lu lukela ku hupula Mubupi wa luna. Hape lu swanela ku peta swanelo ya luna kaufela ku Mulimu.
Ne Mu Ka Alaba Cwañi?
◻ Ki kabakalañi ba banca ha ba susuezwa ku hupula Mubupi wa bona?
◻ Ki ifi mitala ye miñwi ya mwa Mañolo ya batu be ne ba hupuzi Mubupi wa bona?
◻ Ki lifi ze ñwi ze tiswa ki busupali za n’a talusize Salumoni?
◻ Ba ba hupula Jehova ba ka ba cwañi mwa nako ya kwapili?
[Siswaniso se si fa likepe 11]
Davida, musizana wa Muisilaele ya n’a hapilwe, Anna, ni Simioni ne ba hupuzi Jehova
[Maswaniso a fa likepe 12]
Lipaki za Jehova ba basupali ba sebeleza Mubupi wa luna ka tabo