TUTO 03
Kana Mwalumela Kuli Zeibulela Bibele ki za Niti?
Mwa Bibele, kunani lisepiso zeñata mane ni likelezo zende. Mwendi mubata kuziba luli zeibulela Bibele, kono hape mwendi mueza cwalo ka tokomelo. Kana mwaswanela kusepa lisepiso ni kuutwa likelezo zezwelela mwa buka yakale cwalo? Kana mwalumela luli zeibulela Bibele ka za kuli mwakona kuikola bupilo ka nako ya cwale mane ni kwapili? Batu babañata balumela taba yeo. Halunyakisiseñi zekona kumitusa kueza cwalo ni mina.
1. Kana litaba ze mwa Bibele ki za niti luli?
Bibele ibulela kuli inani “manzwi anepahezi a niti.” (Muekelesia 12:10) Mi mwa Bibele kunani makande a batu bane bapilile kwamulaho. (Mubale Luka 1:3; 3:1, 2.) Licaziba babañata ba litaba zeezahezi kwamulaho ni bapumbuli ba lika za kwaikale, bafumani kuli linako, batu, libaka, ni likezahalo zeñwi zebulezwi mwa Bibele neliezahalile luli mi ki za niti.
2. Ki kabakalañi halukona kubulela kuli Bibele yakona kulutusa nihaili buka yakale hahulu?
Mwa Bibele kunani litaba za butokwa zetusa ili zene basazibi batu ka nako yene iñolwa. Ka mutala, mwateñi kunani litaba za sayansi. Mi buñata bwa litaba zeo neli lwaniswa hahulu ki batu babañata ka nako yene iñolwa Bibele. Nihakulicwalo, kacenu, batu babañata bafumani kuli litaba za sayansi ze mwa Bibele ki za niti. Litaba ze mwa Bibele “ki zesepahala kamita, cwale ni kuya kuile.”—Samu 111:8.
3. Ki kabakalañi haluswanela kusepa zeibulela Bibele ka za kwapili?
Mwa Bibele kunani litaba za bupolofitaa zebulela ka za “lika zesika ezwa kale.” (Isaya 46:10) Neibulezi cimo lika zeñata zeneka ezahala kwapili, pili lisika ezahala kale. Hape neipolofitile ka kutala lika zeñata zesweli kuezahala mwa lifasi kacenu. Mwa tuto ye, lukanyakisisa bobuñwi bwa bupolofita bwa mwa Bibele. Bupolofita bo, butalelelizwe ka nzila yekomokisa luli!
MUBATISISE
Munyakisise mo litaba za sayansi kacenu liswalisanela ni Bibele, mi kihona mukanyakisisa bupolofita bobuñwi bwa mwa Bibele.
4. Litaba zeñwi za sayansi zalumelelana ni Bibele
Mwa linako za kwamulaho, batu babañata nebalumela kuli lifasi liinzi fa nto yeñwi. Mubuhe VIDIO.
Hamubone litaba zeneñozwi lilimo zefitelela 3,500 kwamulaho mwa buka ya mwa Bibele ya Jobo. Mubale Jobo 26:7, mi kihona mukanyakisisa puzo yelatelela:
Ki kabakalañi taba ye ya mwa Bibele ya kuli lifasi lipahekilwe “fa nto yesiyo” haikomokisa?
Batu nebakalile kuutwisisa hande za mupotoloho wa mezi mwa lilimo za ma 1800. Kono hamubone zene ibulezi Bibele lilimo zeñata-ñata kwamulaho. Mubale Jobo 36:27, 28, mi kihona mukanyakisisa lipuzo zelatelela:
Ki lika mañi zemikomokisa ka za moutaluselizwe mupotoloho wa mezi mwa liñolo le?
Kana mañolo a mwa Bibele emusazo bala atahisa kuli musepe hahulu Bibele?
5. Bibele neipolofitile likezahalo zeñwi za butokwa
Mubale Isaya 44:27–45:2, mi kihona mukanyakisisa puzo yelatelela:
Ki litaba mañi zene ibulezi cimo Bibele lilimo ze 200 pili muleneñi wa Babilona usika sinyiwa kale?
Litaba zeezahezi libonisa kuli Mulena Sirusi, wa Peresia ni mpi yahae nebatuzi muleneñi wa Babilona ka 539 B.C.E.b Nebakalisize mezi anaapotolohile muleneñi wa Babilona. Bakeñisa kuli likwalo za muleneñi neli siilwe inze likwaluluzwi, Sirusi ni mpi yahae nebakonile kukena hande mwa muleneñi ni kuuhapa kusina kulwana ndwa. Kacenu, ili hamulaho wa lilimo zefitelela 2,500, muleneñi wa Babilona usali matota. Cwale hamunyakisise zene ibulezi cimo Bibele.
Mubale Isaya 13:19, 20, mi kihona mukanyakisisa puzo yelatelela:
Bupolofita bo, nebutalelelizwe cwañi?
Sibaka fone kubanga muleneñi wa Babilona mwa naha ya Iraq
6. Bibele neibulezi cimo ka za lika zesweli kuezahala mwa linako zaluna
Bibele ibulela ka za linako zelupila ku zona kuli ki “mazazi a mafelelezo.” (2 Timotea 3:1) Hamubone zene ibulezi Bibele ka za linako zelupila ku zona.
Mubale Mateu 24:6, 7, mi kihona mukanyakisisa puzo yelatelela:
Ki lika mañi zebulezwi mwa Bibele kuli nelika ezahala mwa mazazi a mafelelezo?
Mubale 2 Timotea 3:1-5, mi kihona mukanyakisisa lipuzo zelatelela:
Ki mikwa mañi yene bakaba ni yona batu mwa mazazi a mafelelezo yebulezwi mwa Bibele?
Kwa mikwa yeo yebulezwi mwa Bibele, ki ifi yemuiponezi mina?
BABAÑWI BABULELANGA KULI: “Litaba za mwa Bibele ki matangu feela.”
Mina mubona cwañi, ki lika mañi zemikolwisa kuli Bibele ki buka yelukona kusepa?
LITABA KA BUKUSWANI
Litaba zeezahezi kwamulaho, litaba za sayansi, ni bupolofita linani bupaki bobukona kumitusa kusepa Bibele.
Mulundulule
Kana litaba ze mwa Bibele ki za niti kamba ki za kuikupulela feela?
Ki mwa litaba lifi mo Bibele ilumelelana ni litaba za sayansi?
Kana munahana kuli Bibele yakona kumitusa kuziba za kwapili? Haiba ki cwalo, ki kabakalañi hamulumela cwalo, mi haiba hamulumeli, ki kabakalañi hamusa lumeli taba yeo?
MUBONE LITABA ZEÑWI
Kana litaba zeñwi ze mwa Bibele ka za sayansi haki za niti?
“Kana Sayansi Yalumelelana ni Zeibulela Bibele?” (Taba ya fa webusaiti)
Ki lika mañi zebonisa kuli lupila mwa “mazazi a mafelelezo”?
Muitute ka za mo bupolofita bwa Bibele bobubulela ka za Mubuso wa Magerike nebutalelelizwe.
Mulemuhe mo bupolofita bwa Bibele butuselize muuna yomuñwi kuba ni mubonelo omunde ka za Bibele.
“Nenisa Lumeli Kuli Mulimu Uteñi” (Tawala ya Mulibeleli No. 5 2017)
a Bupolofita ki litaba zezwa ku Mulimu zetalusa lika zekaezahala kwapili.
b B.C.E. italusa “Before the Common Era,” [Pili Nako Yaluna Isika fita Kale] mi C.E. yona italusa “Common Era,” [Linako Zaluna].