Muselo—O Munde ni O Maswe
“[Jehova, NW] a ni bonisa pono, mi na bona lizuma ze peli za lifeiga . . . Sizuma se siñwi ne si na ni lifeiga ze munati, sina lifeiga ze kala ku buzwa pili; sizuma se siñwi ne si na ni lifeiga ze maswe hahulu, ze sa ciwi kabakala bumaswe.”—JEREMIA 24:1, 2.
1. Jehova n’a bonisize cwañi mufelañeke kwa batu ba hae, ba Isilaele, kono ne b’a ngile cwañi muhato?
NE LI ka silimo sa 617 B.C.E. Ne li fela lilimo ze lishumi pili katulo ye swanela ya Jehova i si ka fitiswa kale fahalimu a Jerusalema ni batu ba ona. Jeremia na s’a kutalize ka t’ata ka lilimo ze 30. Mu lemuhe tolongosho ya Ezira ye bonahala hande ya muinelo wo, ka mo i fumanehela kwa buka ya 2 Makolonika 36:15: “[Jehova, NW] Mulimu wa bokuku a bona n’a ba lemusize ka linumwana za hae; a kala ku li luma isali kakusasana; kakuli n’a utwela sicaba sa hae, ni sibaka sa ndu ya hae, butuku.” Mi ki sifi se ne si zwile mwa buikatazo b’o kaufela? Ka maswabi, Ezira u zwelapili ku talusa mwa 2 Ch 36 timana 16 kuli: “Kono ba seha ba ba lumilwe ki Mulimu, ba shwaula manzwi a hae, ba soma bapolofita ba hae; ku fitela [Jehova, NW] h’a halifela sicaba sa hae, mane ku tokwe ni se sikana se si ka tusa.”
2, 3. Mu taluse pono ye lemuseha hande yeo Jehova n’a bonisize Jeremia.
2 Kana seo ne si talusa kuli sicaba sa Juda ne si ka yundiswa ka ku tala? Kuli lu fumane kalabo, ha lu nyakisiseñi pono ye butokwa hahulu yeo cwale ne i filwe ku Jeremia ni ku ñolwa mwa Jer kauhanyo 24 ya buka ye na ni libizo la hae. Mulimu n’a itusisize lizuma ze peli za lifeiga mwa pono yeo ku ba sisupo sa likezahalo za mwahala batu ba ne ba li mwa bulikani ni yena. Bona bao ne ba ka yemelwa ki mifuta ya miselo ye mibeli ye fapahana, o munde ni o maswe.
3 Jeremia kauhanyo 24, litimana 1 ni 2, li talusa seo mupolofita wa Mulimu n’a boni: “Jehova a ni bonisa pono, mi na bona lizuma ze peli za lifeiga ze ne beilwe fapil’a Tempele ya [Jehova, NW]; fo, Nebukaderezare mulena wa Babilona n’a s’a felize ku isa mwa butanga Jekonia mwan’a Jojakimi, mulena wa Juda, ni ba bahulu ba Juda, ni bapangi, ni mambuti ba mwa Jerusalema; n’a s’a ba isize kwa Babilona. Sizuma se siñwi ne si na ni lifeiga ze munati, sina lifeiga ze kala ku buzwa pili; sizuma se siñwi ne si na ni lifeiga ze maswe hahulu, ze sa ciwi kabakala bumaswe.”
Lifeiga ze Nde za mwa Pono
4. Ki lushango lufi lo lu omba-omba l’o pono ya lifeiga ne i na ni lona kwa Maisilaele ba ba sepahala?
4 Hamulaho wa ku buza Jeremia ka za sa n’a boni, Jehova n’a zwezipili ku bulela mwa Jer 24 litimana 5 ku isa 7 kuli: “Sina lifeiga zeo ha li li munati, Majuda ba ba swelwi, be ni zwisize mwa sibaka mo, mi ni ba isize mwa naha ya Makalade, bao, ni ka ba ziba, kuli ni ba eze hande. Ni ka ba talima kuli ni ba eze hande, ni ka ba kutiseza mwa naha ye; mi ni ka ba yahisa, ha ni na ku ba zwisa; ni ka ba cala, mi ha ni na ku ba kumula. Ni ka ba fa pilu ya ku ni ziba kuli ki Na [Jehova, NW], mi i ka ba sicaba sa ka. Na ni be Mulimu wa bona; kakuli ba ka kutela ku Na ka pilu ya bona kaufela.”
5, 6. (a) Maisilaele ba bañwi ‘ne ba isizwe cwañi ka mukwa o munde’ kwa Kaladeya? (b) Jehova n’a ‘talimile hande cwañi’ Maisilaele ba ba sepahala ba ba mwa butanga?
5 Kacwalo ku zwelela ku za n’a bulezi Jehova fa ku bonahala kuli linako ze nde ne li li kwapili, ni kuli sicaba sa Juda ne si si ke s’a yundiselezwa. Kono ki bufi butokwa bwa sizuma se sa lifeiga ze nde.
6 Jekonia, kamba Jojakini, na s’a bile mulena wa Juda ka likweli ze talu ni mazazi a’ lishumi fela pili a si ka fa Jerusalema ku Mulena Nebukadenezare ka ku itatela. Mwahal’a ba ne ba hapilwe ni yena ni ku iswa mwa butanga ne ku na ni Daniele ni balikani ba hae ba balalu ba Maheberu bo Hanania, Mishaele, ni Azaria, hamohocwalo ni Ezekiele. Bupilo bwa bona ne bu bukelelizwe ki mulena wa Babilona, kacwalo ne ku konwa ku bulelwa kuli Jehova n’a bona bahapiwa bao kaufela sina ba ba isizwe mwa naha ya Makalade ka ku eziwa hande. Kana ne mu lemuhile kuli hape Jehova n’a sepisize ku ‘ba talima kuli a ba eze hande’? Seo ne si talelelizwe cwañi? Ka 537 B.C.E., ili lilimo ze 80 hamulaho wa f’o, Jehova n’a tahisize Mulena Sirusi ku fa muhuwo o’ ne u lumeleza bomasiyaleti ba baikulu ba bona kuli ba kutele kwa naha ya Juda. Bona Majuda ba ba sepahala bao ne ba yahile sinca muleneñi wa Jerusalema; ba toma tempele ye nca ya ku lapelela teñi Mulimu wa bona, yena Jehova; mi ne ba kutile ku yena ka pilu ya bona kaufela. Kacwalo mwahal’a zeo kaufela, ku Jehova bona bahapiwa bao ni baikulu ba bona ne ba swana sina lifeiga ze nde hahulu za makalelo.
7. Ki l’ili mi ki kamukwaufi Jehova n’a talimile “hande” ba sitopa sa Jeremia ba mwa linako za cwale?
7 Ne mu kana mwa hupula kuli mwa taba ya luna ye felile ye ama manzwi a bupolofita bwa Jeremia, ne lu itutile kuli bu na ni taluso ya mwa lilimo za luna za mwanda wa bu-20. Kauhanyo 24 ni yona i cwalo. Mwahal’a lilimo ze si na sepo za Ndwa ya Lifasi ya I, ba bañata ba batanga ba Jehova ba ba ineezi ne ba tile mwatas’a susuezo ya Babilona yo Mutuna ka mikwa ye fitana-fitana. Kono Jehova n’a ‘ba talima kuli a ba eze hande.’ Kacwalo ne ku bile kuli ka Sirusi yo Mutuna, yena Jesu Kreste, Jehova n’a sinyize m’ata a Babilona yo Mutuna fahalimu a bona mi hañi-hañi a ba tisa mwa paradaisi ya kwa moya. Bona Maisilaele ba kwa moya bao ne b’a ngile muhato ni ku kuta ku Jehova ka pilu ya bona kaufela. Cwale, ka 1931, ne ba nyakalalile ku amuhela libizo la Lipaki za Jehova. Ka niti fela, cwale ne ku ka bulelwa kuli ne ba fitile fa ku ba sina sizuma sa lifeiga ze nde hahulu mwa meto a Jehova.
8. Ki ka nzila ifi Lipaki za Jehova ba zibahalize kwahule munati o swana ni wa feiga wa lushango lwa Mubuso?
8 Mi Lipaki za Jehova ha ba si ka latehelwa ki mulelo wa sishemo sa Mulimu se si si ka libelelwa sa ku ba lukulula ku Babilona yo Mutuna. Ha ba si ka ipulukela munati o swana ni wa feiga wa lushango lwa Mubuso lwa taba ye nde, kono ba lu zibahalize ka ku zamaelela ni manzwi a Jesu kwa Mateu 24:14: “Evangeli ye ya mubuso i ka bulelwa mwa lifasi kaufela, ibe bupaki mwa macaba kamukana.” Mi ki sifi se si zwile mwateñi? Ba ba swana sina lingu ba ba fitelela 4,700,000 ba ba si Isilaele wa kwa moya ba lukuluhile ku Babilona yo Mutuna!
Lifeiga ze Maswe za mwa Pono
9. Ki bomañi ba ne ba swaniselizwe ki lifeiga ze maswe mwa pono ya Jeremia, mi ki sifi se ne si k’a ezahala ku bona?
9 Kono ku cwañi ka za sizuma sa lifeiga ze maswe mwa pono ya Jeremia? Jeremia cwale u kutisa kwamulaho mamelelo ya hae kwa manzwi a Jehova a’ fumaneha kwa Jeremia kauhanyo 24, litimana 8 ku isa 10 kuli: “Cwale, ka lifeiga ze maswe ze sa konwi ku ciwa kabakala kuli li maswe hahulu, [Jehova, NW] s’a bulela ki se, u li: Luli, ki mo ni ka ezeza Zedekia mulena wa Juda, ni makwambuyu ba hae, ni masialeti ba mwa Jerusalema ba ba sa siyezi mwa naha ye, ni ku ba ba yahile mwa naha ya Egepita. Ni ka ba fa ku hasanyezwa mwa mibuso kaufela ya lifasi, ku ba utwisa butuku; ba nyefulwe, ba fetuhe sisupo ni sisomo ni sikuto mwa mabaka kaufela mo ni ka ba hasanyeza. Ni ka lumela lilumo mwahal’a bona, ni tala, ni ncwa ye yambukela, kuli ba fele mwa naha ye ni file bona ni bokuku a bona.”
10. Ki kabakalañi Jehova ha n’a nga Zedekia kuli ki ‘feiga ye maswe’?
10 Kacwalo Zedekia ka buniti fela n’a fitile fa ku fumaneha ku ba ‘feiga ye maswe’ mwa meto a Jehova. N’a si ka kwenuhela fela Mulena Nebukadenezare ka ku loba buitamo bwa ku sepahala bwa n’a ezize ku mulena y’o ka libizo la Jehova kono hape n’a hanile ka ku tala mufelañeke wa Jehova o ne u filwe ku yena ka Jeremia. Ka mo ne ku inezi fela, mane n’a fitile ni fa sipimo sa ku kwalela Jeremia mwa tolongo! Ha ku komokisi kuli Ezira u puma taba ya mubonelo wa mulena ka mw’a ezeza kwa buka ya 2 Makolonika 36:12 ka ku bulela kuli: “A eza ze maswe fapil’a [Jehova, NW] Mulimu wa hae; n’a si ka ikokobeza.” Mwa meto a Jehova, Zedekia ni ba ne ba siyezi mwa Jerusalema ne ba swana sina sizuma sa lifeiga ze maswe, ze bolile!
Lifeiga z’e Bolile za ka Swanisezo mwa Lizazi la Luna
11, 12. Ki bomañi ba ba bonwi ku ba lifeiga ze maswe kacenu, mi ki sifi se si ka ezahala ku bona?
11 Cwale mu talime ku potoloha lifasi kacenu. Kana mu nahana kuli lw’a kona ku fumana sizuma sa swanisezo sa lifeiga ze maswe? Ha lu nyakisiseñi litaba ka mo li inezi luli ka ku bapanya lizazi la luna ni la Jeremia. Mwa lilimo za mwanda wo wa bu-20, Jehova u itusisize sitopa sa Jeremia, ili bomasiyaleti ba ba tozizwe, mwa ku zwelapili ku fa temuso kwa macaba ka za buhali bwa hae bo bu taha fa ñalelwa ye tuna. U susuelize likwata za macaba ku mu fa tumbo ye swanela libizo la hae, ku mu lapela ka moya ni ka niti, ni ku lumela Mwan’a hae ya busa, yena Kreste Jesu, ku ba yena Mubusi wa lifasi-mubu ya na ni tukelo. B’a ngile cwañi muhato ku seo? Ki ka ku swana fela ni mwa lizazi la Jeremia. Macaba a zwelapili ku eza ze maswe mwa meto a Jehova.
12 Ki bomañi ba ba kukueza ona mubonelo wa bukwenuheli wo? Ki bomañi ba ba zwelapili ku seha ba ba swana sina Jeremia ba ba tahisa lushango ba ba lumilwe ki Mulimu ka ku honona mayemo a bona a ku sebeza sina likombwa za Mulimu? Ki bomañi ba ba zwelapili ku nyaziseza Linzwi la Mulimu? Ki bomañi bao kacenu ba tahisize buñata bwa nyandiso ya Lipaki za Jehova? Kalabo ki ye iponahaza hande ku b’ote—ki Krestendomu, sihulu ba bahulu ba bulapeli! Mi mu talime fela kwa muselo o maswe, o bolile wa Krestendomu o ne u buhisanwi mwa taba ye felile. Ee luli, ka buniti fela ku na ni sizuma sa swanisezo sa lifeiga ze maswe fa lifasi-mubu kacenu. Ka mo ku inezi mane, Jehova u bulela kuli ha li “ciwi kabakala bumaswe.” Manzwi a Jehova ka Jeremia a utwahala ku t’o fita ni mwa lizazi la luna, a’ li: ‘Ba k’a fela.’ Buhali bwa Jehova ku Krestendomu ha bu na ku fumana se si ka tusa.
Tuto ye Li Temuso ku Luna
13. Ka ku beya mwa munahano manzwi a Paulusi a’ fumanwa kwa 1 Makorinte 10:11, lu swanela ku utwisisa cwañi pono ya lizuma ze peli za lifeiga?
13 Ha lu nze lu tatuba litaluso za lushango lwa litemuso ze buyelezwi za Jeremia, manzwi a muapositola Paulusi kwa buka ya 1 Makorinte 10:11 a’ utwahala mwa lizebe za luna, a’ li: “Litaba zeo ha li tahezi bale, ki linguli ku luna; li ñozwi kuli lu elezwe, luna ba ba tahezwi ki linako za maungulo.” Kana luna ka butu lu amuhezi ka butungi temuso ye tahisizwe ku luna ka pono ye ya lizuma ze peli za lifeiga? Nto ye se lu buhisani ki kalulo ye butokwa hahulu ya lika ze ne tahile fahalimu a Isilaele sina mutala o’ li temuso ku luna.
14. Isilaele n’a ngile cwañi muhato kwa pabalelo ye nde ya Jehova?
14 Ka ku feleleza, ha lu hupuleñi manzwi a Jehova ku Mulena Davida ka ku ama ku Isilaele, sina ka mo a fumanelwa kwa buka ya 2 Samuele 7:10: “Ni lukiselize sicaba sa ka sa Isilaele naha, si ine habo sona.” Jehova ka sishemo n’a babalezi batu ba hae, Isilaele, ka nzila ye ñwi ni ye ñwi. Ne ku na ni libaka le li swanela kwa neku la kuli Maisilaele ba tahise miselo ye minde mwa bupilo bwa bona. Ne ba swanela fela ku teeleza kwa tuto ya bumulimu ya Jehova ni ku buluka milao ya hae. Niteñi, ki ba banyinyani fela ku bona ba ne ba ezize cwalo. Buñata ne ba s’a cinci mi ne ba s’a lati ku zamaiswa kuli mane ne ba tahisize muselo o bolile, o maswe.
15. Isilaele wa kwa moya kacenu ni balikani ba hae ba ba swana sina lingu b’a ngile cwañi muhato kwa mufelañeke wa Jehova?
15 Kihona, cwalehe, ku cwañi ka za lizazi la luna? Jehova u bonisize mufelañeke o mutuna ku bomasiyaleti ba Isilaele wa hae wa kwa moya ni balikani ba bona ba ba swana sina lingu. Meto a hae a bile fahalimu a bona kamita haisali ku zwiwa fa tukuluho ya bona ya kwa moya ka 1919. Sina ka mo ne a bulelezi cimo ka Isaya, ka zazi ni zazi ba amuhela taelo ya bumulimu ku zwelela ku Muluti yo mutuna ka ku fitisisa mwa pupo kamukana, yena Jehova Mulimu. (Isaya 54:13) Yona tuto ya bumulimu yeo, ye zamaiswa ka Mwan’a hae ya latiwa, Jesu Kreste, i tahisize kozo ye tuna mwahal’a bona mi ka ku tiya i ba tisize mwa ku ba ni swalisano ye tuna hahulu ni Jehova. Seo si fa maino a’ makalisa hakalo a kwa moya a kuli luna kaufela lu zibe Jehova, ku teeleza ku yena, ni ku zwelapili ku tahisa muselo o munde mwa bupilo bwa luna—ili muselo o tisa tumbo ku Jehova! Ki wa butokwa hahulu kwa bupilo bwa luna luli!
16. Yo muñwi ni yo muñwi wa luna u kona ku sebelisa cwañi pono ya lizuma ze peli za lifeiga?
16 Kono ku si na taba ni sishemo kaufela se si si ka libelelwa sa Mulimu, ku sa na ni ba bañwi ba ba fita fa ku ba bakwenuheli ni ba lipilu ze t’ata, sina mo ne ba ezelize ba bañata mwa Juda wa kwaikale, ni ba ne ba tahisize muselo o maswe, o bolile mwa bupilo bwa bona. Seo ne li se si maswe luli! Haike ku si ke kwa ba ni yo mukana ku luna y’a biula mamelelo kwa tuto ya temuso ye tahiswa kwa mamelelo ya luna ki lizuma ze peli za lifeiga zeo ni muselo wa zona—o munde ni o maswe. Katulo ye swanela ya Jehova fahalimu a Krestendomu ha inze i akufa, haike lu fe mamelelo kwa kelezo ye tiile ya Paulusi ye li: “Mu zamaye ka mukwa o swanela [Jehova, NW], a mi katelwe kai ni kai, mi mu beye miselo mwa misebezi ye minde kaufela.”—Makolose 1:10.
Ku Lundulula “Muselo—O Munde ni O Maswe” ni maparagilafu 1-4 a taba ye li “Muzeko wa Jehova ni Macaba”
◻ Sizuma sa lifeiga ze nde si yemela nto mañi?
◻ Sizuma sa lifeiga ze maswe sa mwa pono ne si fitile cwañi fa ku iponelwa?
◻ Ki tuto mañi ye li temuso yeo lushango lwa Jeremia lu lu fa?
◻ Ki sifi se ne si li sa butokwa ka za silimo sa 607 B.C.E.? ni 1914 C.E.?
[Siswaniso se si fa likepe 13]
Ka ku ba sina lifeiga ze nde, batu ba Mulimu ba tahisize muselo o’ munati wa Mubuso
[Siswaniso se si fa likepe 13]
Krestendomu u fitile fa ku bonahala sina sizuma sa lifeiga ze maswe