Buineelo ni Tukuluho ya ku Iketela

“Kreste u lu lukuluzi kuli lu be ni tukuluho.”—MAGALATA 5:1.

 1. Manzwi a Siheberu ni Sigerike a tolokilwe sina “buineelo,” “kakulo,” kamba “ku sumekelwa” sihulu a’ ama kwa nto mañi?

BAÑOLI ba Bibele ne ba itusisize manzwi a sikai a Siheberu ni Sigerike mwa ku fitisa muhupulo wa ku kauhanyezwa ku peta mulelo o kenile. Mwa Libibele za Sikuwa ona manzwi ao a tolokilwe sina manzwi a’ cwale ka “buineelo,” “kakulo,” kamba “ku sumekelwa.” Fokuñwi ona manzwi ao a itusiswa kwa miyaho—hañata kwa tempele ya Mulimu ya mwa Jerusalema wa kwaikale ni bulapeli bo ne bu eziwa teñi. Manzwi ao a itusiswa ka siwela kwa litaba za silifasi.

Ku Ineela ku “Mulimu wa Isilaele”

 2. Ki kabakalañi Jehova ha n’a konwa ku bizwa ka swanelo kuli “Mulimu wa Isilaele”?

² Ka 1513 B.C.E., Mulimu a lukulula Maisilaele mwa butanga bwa Egepita. Hasamulahonyana, a ba kauhanya ku ba batu ba hae ba ba ketilwe, ili ku b’a ngela mwa swalisano ya bulikani ni yena. Ne ba bulelezwi kuli: “Cwale, haiba mu ka utwa Linzwi la ka luli, mwa mamela bulikani bwa ka, mu ka ba buswa bwa ka tota mwahal’a macaba a mañwi kaufela; kakuli lifasi kaufela ki la ka.” (Exoda 19:5; Samu 135:4) Ha se a bisize Maisilaele buswa bwa hae tota, Jehova n’a konwa ku bizwa ka swanelo kuli “Mulimu wa Isilaele.”—Joshua 24:23.

 3. Ki kabakalañi Jehova ha n’a sa bonisi ketululo ka ku keta Isilaele ku ba sicaba sa hae?

³ Mwa ku bisa Maisilaele batu ba hae ba ba ineezi, Jehova n’a sa ketululi, kakuli hape ka lilato n’a nahanile ka za ba ne ba si Maisilaele. N’a laezi batu ba hae kuli: “Muzwahule h’a til’o yaha ku mina, mu si ke mwa mu foseza. Muzwahule ya yahile ni mina, mu mu nge sina ya pepezwi habo mina, mi u mu late m’o itatela ili wena; kakuli ne mu li mazwahule mwa naha ya Egepita. Ki Na [Jehova, NW] Mulimu wa mina.” (Livitike 19:33, 34) Lilimo ze mianda-nda hasamulaho, mubonelo wa Mulimu ne u susuelize ka butungi muapositola Pitrosi, ya n’a lumezi kuli: “Luli ni lemuha kuli Mulimu h’a yi ka ku keta batu; Kono mwa sicaba ni sicaba, ya mu saba mi a eza se si lukile, u lumelelwa ki Yena.”—Likezo 10:34, 35.

 4. Swalisano ya mwahal’a Mulimu ni Isilaele ne i itingile fa nto mañi, mi kana Maisilaele ne ba ezize cwalo?

⁴ Hape, mu lemuhe kuli ku ba batu ba Mulimu ba ba ineezi ne ku itingile fa nto ye ñwi. Ne ba ka ba fela ‘buswa bwa hae tota’ ha ne ba ka utwa linzwi la Mulimu ni ku buluka bulikani bwa hae. Ka bumai, Maisilaele ne ba palezwi ku taleleza zona litokwahalo zeo. Ha se ba hanile Mesiya ya n’a lumilwe ki Mulimu mwa lilimo za mwanda wa pili C.E., ba latehelwa ki mayemo a bona a tohonolo. Jehova cwale n’a si “Mulimu wa Isilaele.” Mi Maisilaele ba ka sipepo cwale ne ba si batu ba Mulimu ba ba ineezi.—Mu bapanye Mateu 23:23.

Buineelo bwa “Isilaele wa Mulimu”

 5, 6. (a) Jesu n’a talusañi ka manzwi a hae a bupolofita a ñozwi kwa Mateu 21:42, 43? (b) “Isilaele wa Mulimu” n’a pepilwe lili mi ki ka mukwa ufi?

⁵ Kana seo ne si talusa kuli Jehova cwale n’a si ke a ba ni batu ba ba ineezi? Kutokwa. Ha n’a ama kwa manzwi a walisamu, Jesu Kreste n’a bulezi cimo kuli: “Kikuli ha mu si ka bala mwa Mañolo manzwi a’ li: Licwe le ba hanile bayahi, ki lona le li fetuhile [muñ’a] lilulu; li ezizwe cwalo ki Mulena, mi ki taba ye komokisa mwa meto a luna. Kifo, ni li ku mina: Mu ka amuhiwa mubuso wa Mulimu, mi u ka fiwa sicaba si sili, se si ka beya lukau lwa ona.”—Mateu 21:42, 43.

⁶ ‘Sicaba se si beya lukau lwa ona’ ne li puteho ya Sikreste. Mwa nakonyana ya n’a li fa lifasi-mubu, Jesu n’a ketile ba ne ba ka ba lilama za yona ba pili. Kono fa lizazi la Pentekonta ya 33 C.E., ne li Jehova Mulimu ka sibili ya n’a tomile puteho ya Sikreste ka ku sululela moya wa hae o kenile fahalimw’a lilama za yona za pili, b’a 120. (Likezo 1:15; 2:1-4) Sina muapositola Pitrosi mwa n’a ñolezi hasamulaho, yona puteho ye ne sa zo tomiwa yeo cwale ne li ‘lusika lo lu ketilwe, buprisita bwa silena, mushobo o kenile, sicaba sa Mulimu tota.’ Ku ketelwañi? Kuli ba “bulele ze nde za hae Yena ya [ba] bizelize ku zwa mwa lififi, ni ku kena mwa liseli la hae le li komokisa.” (1 Pitrosi 2:9) Balateleli ba Kreste, ba ne ba tozizwe ka moya wa Mulimu, cwale ne ba li sicaba se si ineezi, ili “Isilaele wa Mulimu.”—Magalata 6:16.

 7. Lilama za Isilaele wa Mulimu ne ba ka ikola nto mañi, mi kacwalo ne ba bulelezwi ku tokolomoha nto mañi?

⁷ Nihaike kuli lilama za sicaba se si kenile ne ba li ‘sicaba sa Mulimu tota,’ ne ba si ke ba kenyiwa mwa butanga. Kono, ne ba ka ikola tukuluho ye tuna hahulu ku fita ya sicaba se ne si ineezi sa Isilaele wa ka sipepo. Jesu n’a sepisize ba ne ba ka ba lilama za sicaba se sinca seo kuli: “Mu ka ziba niti, mi niti i ka mi lukulula.” (Joani 8:32) Muapositola Paulusi n’a bulezi kuli Bakreste ne ba lukuluzwi kwa litokwahalo za bulikani bwa Mulao. Ka ku ama ku seo n’a elelize balumeli sina yena ba kwa Galatia kuli: “Kreste u lu lukuluzi kuli lu be ni tukuluho. Mu tiye cwale, mi mu si ke mwa bofwa hape kwa coko ya buzike.”—Magalata 5:1.

 8. Ki mwa nzila mañi m’o tukiso ya Sikreste i fela batu tukuluho ye tuna ku fita ye ne bile teñi mwatas’a bulikani bwa Mulao?

⁸ Ka ku fapana ni Isilaele wa ka sipepo wa kale, Isilaele wa Mulimu u latelezi luli litokwahalo za buineelo bwa hae ku fitela ni kacenu le. Seo ha si swaneli ku komokisa kakuli lilama za hae ne li itatezi ku ipeya ku utwa. Hailif’o lilama za Isilaele wa ka sipepo ne li ineezi kabakala sipepo, lilama za Isilaele wa Mulimu ne li ineezi ka ku iketela. Kacwalo tukiso ya Sikreste ne i fapana ni bulikani bwa Mulao bwa Sijuda, bo ne bu kenya batu mwa buineelo ku si na ku ba fa tukuluho ya ku iketela.

 9, 10. (a) Jeremia n’a bonisize cwañi kuli ne ku ka ba ni cinceho ye ama buineelo? (b) Ki kabakalañi ha ne mu ka bulela kuli haki Bakreste ba ba ineezi kaufela kacenu ba ba li lilama za Isilaele wa Mulimu?

⁹ Mupolofita Jeremia n’a bulezi cimo ka za cinceho ye ama buineelo ha n’a ñozi kuli: “[Jehova, NW] wa bulela, u li: A mu bone! Mazazi a taha ao ni ka iswala bulikani bo bunca ni ba ndu ya Isilaele ni ba ndu ya Juda. Bulikani bo, bu si ke bwa ba sina bulikani bo ne ni isweli ni bokuku a bona ba kale, zazi le ni ba swala kwa lizoho ku ba zwisa mwa naha ya Egepita; bulikani bo, ba kile ba bu sinya, ibo ku bona ne ni li sina ya ba nyezi, ku bulela [Jehova, NW]. Ki bo bulikani bo ni ka iswala ni ba ndu ya Isilaele, mazazi ao h’a sa felile, ku bulela [Jehova, NW]; ni ka ñola mulao wa ka mwa lifuba za bona, ni u ñole mwa lipilu za bona. Ni ka ba Mulimu wa bona, bona i be sicaba sa ka.”—Jeremia 31:31-33.

¹⁰ Ka ku ba ni mulao wa Mulimu “mwa lifuba za bona,” ku ñolwa, ka swanisezo, “mwa lipilu za bona,” lilama za Isilaele wa Mulimu ba susuezwa ku pila ka buineelo bwa bona. Ba na ni susuezo ye tiile ku fita ya Maisilaele ba ka sipepo, ba ne ba ineezi ka sipepo, isi ka ku iketela. Kacenu, susuezo ye tiile ya ku eza tato ya Mulimu, ye boniswa ki Isilaele wa Mulimu, hape i kwa balapeli ba bañwi ba ba fitelela bolule ba ketalizoho mwa lifasi kamukana. Ni bona ba neezi bupilo bwa bona ku Jehova Mulimu kuli ba eze tato ya hae. Nihaike kuli bona batu bao ha ba na sepo ya ku pila kwa lihalimu sina sepo ya lilama za Isilaele wa Mulimu, ba tabela tibelelo ya ku pila kamita fa lifasi-mubu mwatas’a puso ya Mubuso wa Mulimu wa kwa lihalimu. Ba bonisa ku itebuha Isilaele wa kwa moya ka ku tusa ka tukufalelo lilama za yona ze sikai ze sa li teñi mwa ku peta musebezi wa bona wa ku ‘bulela ze nde za hae Yena ya ba bizelize ku zwa mwa lififi, ni ku kena mwa liseli la hae le li komokisa.’

Ku Itusisa ka Butali Tukuluho ye Filwe ki Mulimu

11. Mutu n’a bupilwe ni buikoneli mañi, mi bu swanela ku itusiswa cwañi?

¹¹ Mulimu n’a bupile batu kuli ba itebuhe tukuluho. N’a ba file m’ata a ku iketela. Batu ba pili ba babeli ne ba itusisize tukuluho ya bona ya ku iketela. Nihakulicwalo, ka kutokwa butali ni lilato ne ba ezize keto ye ne tahiselize bona ni bana ba bona butata. Niteñi, seo si bonisa hande kuli Jehova ni kamuta ha hapelezi libupiwa ze talifile ku eza ka nzila ye fapana ni milelo kamba litakazo za bona za mwa pilu. Mi bakeñisa kuli “Mulimu u lata ya fana a tabile,” u amuhela fela buineelo bo bu tomile fa lilato, bo bu eziwa ka ku itatela ili ka tabo, ili bo bu tomile fa tukuluho ya ku iketela. (2 Makorinte 9:7) Bufi kamba bufi bo buñwi ha bu amuhelehi.

12, 13. Timotea u bile cwañi mutala wa ku luta hande bana, mi mutala wa hae u libisize ba banca ba bañata kwa nto mañi?

¹² Ka ku ziba hande yona tokwahalo yeo, Lipaki za Jehova ba babaza ku ineela ku Mulimu kwa mutu, kono ni kamuta ha ba hapelezi ufi kamba ufi, mane nihaiba bana ba bona ka sibili, ku eza buineelo bo bu cwalo. Ka ku fapana ni likeleke ze ñata, Lipaki ha ba kolobezi bana ba bona inze ba sa li limbututu, inge kuli kwa konahala ku ba hapeleza ku ineela ku si na tuso ya ku eza keto ya ka butu. Mutala wa ka Mañolo wa ku likanyisa ki wa n’a latelezi mutangana Timotea. Ha na li yo muhulu, n’a bulelezwi ki muapositola Paulusi kuli: “U tiyele ku z’o itutile, ze ku kolisize, u nz’o ziba y’o itutile zona ku yena. Ku zwa kwa bwanana u ziba Mañolo a kenile, a’ kona ku ku talifisa kuli u piliswe ka ku lumela ku Jesu Kreste.”—2 Timotea 3:14, 15.

¹³ Ki ko ku lemuseha kuli Timotea n’a ziba mañolo a kenile bakeñisa kuli n’a a lutilwe ku zwa kwa bwanana. N’a kolisizwe—isi ku hapelezwa—ku lumela lituto za Sikreste ki bom’ahe ni bokukw’a hae ba basali. (2 Timotea 1:5) Ka seo, Timotea a lemuha butali bwa ku ba mulateleli wa Kreste mi kacwalo a iketela ka butu buineelo bwa Sikreste. Mwa miteñi ya cwale, likiti-kiti ze mashumi za batangana ni likalibe bao bashemi ba bona ba li Lipaki za Jehova ba latelezi ona mutala wo. (Samu 110:3) Ba bañwi ha ba si ka u latelela. Ki taba ya ku iketela ka butu.

Ku Keta ku Ba Mutang’a Mañi?

14. Maroma 6:16 i lu bulelelañi ka za tukuluho ye tezi?

¹⁴ Ha ku na mutu wa fa lifasi-mubu ya lukuluhile ka ku tala. Tukuluho ya mañi ni mañi i ciñekeliswa ki milao ya mwa pupo, ye cwale ka mulao wa m’ata a hohela lika fafasi, ili ye sa konwi ku keshebiswa ku si na kolofalo ye zwa mwateñi. Hape ka kutwisiso ya kwa moya, ha ku na ya lukuluhile ka ku tala. Paulusi n’a nahanisize kuli: “Kikuli ha mu zibi kuli ha mu ikeza batanga ba mutu ku mu utwa, mu batanga ba hae yena ye mu utwa; nihaiba batanga ba sibi se si isa kwa lifu, kamba batanga ba ku utwa ko ku isa kwa ku luka?”—Maroma 6:16.

15. (a) Batu ba ikutwa cwañi ka za ku ba batanga, kono ki sifi se ba ezanga ba bañata? (b) Ki lifi lipuzo ze swanela ze ne lu kana lwa ipuza?

¹⁵ Muhupulo wa ku ba mutang’a mutu ha u latiwi ki batu ba bañata. Niteñi, mwa lifasi la kacenu niti kikuli hañata batu ba itatela ku pumiwa ni ku kukuezwa mwa linzila ze ñata ze sa lemusehi mi ku ba tiseza ku eza ka ku sa itatela ze ba bata ba bañwi kuli ba li eze. Sina ka mutala, bafundoti ba lika ni ba ba talima za ku itabisa ka zona ba lika ka t’ata ku susueza batu kuli ba eze ka ku swana, ili ku ba tomela lipimo kuli ba li latelele. Likopano za bupolitiki ni za bulapeli li susueza batu ku yemela mihupulo ni milelo ya zona, kamita isi ka mabaka a kolwisa, kono hañata ka ku susueza muhupulo wa swalisano kamba busepahali. Bakeñisa kuli Paulusi n’a lemuhile kuli ‘lu batanga ba mutu ye lu utwa,’ mañi ni mañi ku luna u eza hande ku ipuza kuli, ‘Ni mutang’a mañi? Ki mañi ya susueza hahulu likatulo za ka ni mupilelo wa ka? Kana ki ba bahulu ba bulapeli, baeteleli ba bupolitiki, ba lipisinisi ze tuna, kamba ba ba tahisa za ku itabisa ka zona? Ki mañi ye ni ipeya ku utwa—Mulimu kamba batu?’

16. Bakreste ki batanga ba Mulimu ka nzila ifi, mi ki ufi mubonelo o lukile wa butanga b’o?

¹⁶ Bakreste ha b’a ngi ku utwa Mulimu ku ba ko ku kapula tukuluho ya ka butu. Ba lata ku itusisa tukuluho ya bona sina mwa n’a itusiselize yona Mufi wa bona wa Mutala, yena Jesu Kreste, ili ku bisa litakazo za ka butu ni lika za bona za butokwa ku ba ze lumelelana ni tato ya Mulimu. (Joani 5:30; 6:38) Ba hulisa “muhupulo wa Kreste,” ili ku ipeya kwatas’a hae sina Toho ya puteho. (1 Makorinte 2:14-16; Makolose 1:15-18) Seo si swana sina musali ya nyezwi ili ya itatela ku swalisana ni munna ya lata. Mane, sitopa sa Bakreste ba ba tozizwe si bulelwa ku ba mwalyanjo ya kenile ya beelelize Kreste.—2 Makorinte 11:2; Maefese 5:23, 24; Sinulo 19:7, 8.

17. Lipaki za Jehova kaufela ba ketile ku bañi?

¹⁷ Yo muñwi ni yo muñwi wa Lipaki za Jehova, ibe kuli u na ni sepo ya ku pila kwa lihalimu kamba ya ku pila fa lifasi-mubu, u ineezi ka butu ku Mulimu kuli a eze tato ya hae ni ku mu utwa sina Mubusi. Ku Paki yo muñwi ni yo muñwi, buineelo bu bile keto ya ka butu ya ku ba mutang’a Mulimu ka ku sa tabela ku ba mutang’a batu. Seo sa lumelelana ni kelezo ya muapositola Paulusi ye li: “Mu lekilwe ka teko ye tuna; mu si ke mwa fetuha batanga ba batu.”—1 Makorinte 7:23.

Ku Ituta Kuli Lu Ituse

18. Ya kona ku ba Paki u fita lili ku ze konisa za kolobezo?

¹⁸ Mutu a si ka fita kale fa ku ba yo muñwi wa Lipaki za Jehova, u swanela ku fita ku ze tokwahala za mwa Mañolo. Maeluda ba tokomela hahulu ha ba atula ka za haiba ya kona ku ba Paki y’o wa utwisisa luli ze amiwa mwa buineelo bwa Sikreste. Kana luli u bata ku ba yo muñwi wa Lipaki za Jehova? Kana u lata ku pila ka taluso ya seo? Haiba hakucwalo, ha swaneli ku kolobezwa.

19. Ki kabakalañi ha ku si na libaka la ku nyaza mutu ya keta ku ba mutang’a Mulimu ya ineezi?

¹⁹ Nihakulicwalo, mutu ha fita ku zote ze tokwahala, kana wa swanela ku nyazezwa ku itatela kwa hae ku eza keto ya ka butu ya ku bata ku susuezwa ki Mulimu ni Linzwi la Hae le li buyelezwi? Kana ha ku amuhelehi mutu ha bata ku susuezwa ki Mulimu isi batu? Kamba kana seo hasi tusi? Lipaki za Jehova ha ba nahani cwalo. Ba lumela ka pilu kaufela manzwi a Mulimu a n’a ñozi Isaya, a li: “Ki Na [Jehova, NW] Mulimu wa hao, ni ku luta se si ku swanela, ni ku zamaisa ka nzila y’o lukela ku zamaya ku yona.”—Isaya 48:17.

20. Ki mwa linzila mañi m’o batu ba lukululwa ki niti ya Bibele?

²⁰ Niti ya Bibele i lukulula batu kwa ku lumela lituto za bulapeli za buhata, ze cwale ka ku nyandiswa kwa kamita mwa lihele la mulilo. (Muekelesia 9:5, 10) Kono, i taza lipilu za bona ka buitumelo kwa sepo ya luli kwa neku la ba ba shwile—ili zuho ye konahala ka mutomo wa sitabelo sa tiululo sa Jesu Kreste. (Mateu 20:28; Likezo 24:15; Maroma 6:23) Niti ya Bibele i lukulula batu kwa lizwafo za ku itinga fa lisepiso za bupolitiki ze sa talelezwi kamita. Kono, i bisa lipilu za bona ku tala tabo ya ku ziba kuli Mubuso wa Jehova wa busa kwa lihalimu mi ona cwale fa u ka busa lifasi-mubu kamukana. Niti ya Bibele i lukulula batu kwa likezo zeo, nihaike li tabisa nama ye mwa sibi, li shwaula Mulimu ni ku tisa ze maswe hahulu ze ama ku palelwana, matuku, ni ku shwa ka ku itahanela. Ka bukuswani, ku ba mutang’a Mulimu kwa tusa hahulu ku fita ku ba mutang’a batu. Mane, ku ineela ku Mulimu ku sepisa lituso “mwa nako ya cwale . . . mi mwa linako ze taha, bupilo bo bu sa feli.”—Mareka 10:29, 30.

21. Lipaki za Jehova b’a nga cwañi buineelo ku Mulimu, mi takazo ya bona ki ifi?

²¹ Lipaki za Jehova kacenu haki ba sicaba se si ineezi ka sipepo sina Maisilaele ba kwaikale. Lipaki ki lilama za puteho ya Bakreste ba ba ineezi. Paki ya kolobelizwe yo muñwi ni yo muñwi u fitile fa ku ba cwalo ka ku itusisa ka buñwi tukuluho ya ku iketela ku ineela. Ka niti luli, kwa Lipaki za Jehova, buineelo bu tahisa swalisano ni Mulimu ye silikani ili ya ka butu ye boniswa ka sebelezo ku yena ya ka ku itatela. Ba lakaza ka pilu kaufela ku bukeleza yona swalisano ye tabisa yeo, ku kumalela kamita kwa tukuluho ya n’a ba lukululezi Jesu Kreste.

Ne Mu Ka Alaba Cwañi?

◻ Ki kabakalañi Mulimu ha n’a sa bonisi ketululo mwa ku keta Isilaele ku ba ‘buswa bwa hae tota’?

◻ Ki kabakalañi ha ne mu ka bulela kuli buineelo bwa Sikreste ha bu ami ku latehelwa ki tukuluho?

◻ Ki lifi lituso za ku ineela ku Jehova Mulimu?

◻ Ki kabakalañi ha ku li ko kunde hahulu ku ba mutang’a Jehova ku fita ku ba mutang’a batu?

[Siswaniso se si fa likepe 13]

Mwa Isilaele wa kwaikale, buineelo ku Mulimu ne bu ya ka sipepo

[Siswaniso se si fa likepe 14]

Buineelo bwa Sikreste bu ya ka ku iketela