Jehova H’a Na ku Liyeha

“[Pono] ha i ka liyeha, u i talimele, kakuli i ka bonahala; mi ha i na ku liyeha.”—HABAKUKI 2:3.

 1. Batu ba Jehova ba bile ni tundamo mañi, mi i ba susuelize ku ezañi?

“NA Y’O yema mwa sibaka sa ka sa bulibeleli.” Ki mona mwa n’a ikatulezi Habakuki mupolofita wa Mulimu cwalo. (Habakuki 2:1) Batu ba Jehova ba mwa lilimo za mwanda wa bu 20 ba bonisize tundamo ye swana. Kacwalo, ba utwile ka tukufalelo zibahazo ye n’e utwahalizwe kwa mukopano o zwile mubano wa mwa September ya 1922 ye li: “Le ki lizazi le li ipitezi. A mu bone, Mulena wa busa! Ki mina bazibahazi ba hae. Kacwalo he mu zibahaze, mu zibahaze, mu zibahaze, Mulena ni mubuso wa hae.”

 2. Bakreste ba ba tozizwe ha se ba kalile ku sebeza hape ka tukufalelo hamulaho wa Nda ya Lifasi ya pili, ne ba kona ku zibahazañi?

² Hamulaho wa Ndwa ya Lifasi ya pili, Jehova n’a tahisize kuli bomasiyaleti ba ba tozizwe ba sebeze hape ka tukufalelo. Sina Habakuki, yo muñwi ni yo muñwi ku bona cwale n’a kona ku bulela kuli: “Na pahama fa tawala, kuli ni libelele, mi ni utwe s’a ka ni bulelela.” Manzwi a Siheberu a’ talusa “bulibeleli” ni “ku libelela” a kuta-kutezwi mwa bupolofita bo buñata.

“Ha I Na ku Liyeha”

 3. Ki kabakalañi ha lu lukela ku libelela?

³ Lipaki za Jehova ha ba nze ba utwahaza temuso ya Mulimu kacenu, ba lukela ku mamela kamita manzwi a mafelelezo a bupolofita bo butuna bwa Jesu, a’ li: “Mu libelele kihona, kakuli ha mu zibi [muñ’a] ndu nako y’a ka kuta, kana ki manzibwana, kamba fahal’a busihu, kamba mukombwe ha u lila, kamba nako ya kakusasa. Mu sa ezi cwalo, u ka swana a mi tulukela, mi a mi fumana mu lobezi. Se ni mi bulelela, ni si bulelela batu kaufela, ni li: Mu libelele!” (Mareka 13:35-37) Sina Habakuki, ni ka ku ya ka za n’a bulezi Jesu, lu lukela ku libelela!

 4. Muinelo wa luna u swana cwañi ni wa Habakuki ibat’o ba ka 628 B.C.E.?

⁴ Mwendi Habakuki n’a felize ku ñola buka ya hae ibat’o ba ka 628 B.C.E., mane pili Babilona i si ka ba kale mubuso wa lifasi o m’ata ka ku fitisisa. Ka lilimo-limo, katulo ya Jehova ya ku timeza Jerusalema wa buipanguli ne i nze i utwahazwa. Niteñi, ne ku sa zibahali hande kuli katulo yeo neikaba teñi lili. Ki mañi ya n’a ka lumela kuli hamulaho wa lilimo ze bat’o ba ze 21 fela Babilona ne i ka tahisa katulo ya Jehova yeo? Ka ku swana kacenu, ha lu zibi ‘lizazi ni nako’ ye u ka fela muinelo wo, kono Jesu u lu lemusize cimo kuli: “Mu itukise; kakuli Mwan’a mutu u ka taha nako ye mu sa zibi.”—Mateu 24:36, 44.

 5. Sihulu ki sifi se si susueza ka za manzwi a Mulimu a kwa Habakuki 2:2, 3?

⁵ Ki lona libaka Jehova ha n’a file Habakuki musebezi o tabisa wa kuli: “U ñole pono, u i ñole hande fa matapa, kuli ya i bala a i bale ka bubebe. Kakuli pono yeo i sa bulukezwi nako ya yona, kono i ka itahanela kwa maungulo, mi ha i na ku puma. Ha i ka liyeha, u i talimele, kakuli i ka bonahala; mi ha i na ku liyeha.” (Habakuki 2:2, 3) Kacenu, bumaswe ni mifilifili li sweli za ekezeha kai ni kai mwa lifasi, ili nto ye bonisa kuli lu fakaufi-ufi ni “lizazi la [Muñ’a] Bupilo, le lituna, le li sabisa.” (Joele 2:31) Ka niti, manzwi a Jehova ka sibili a tiisezo a’ susueza, a’ li: “Ha i na ku liyeha”!

 6. Lu ka kona ku punyuha cwañi lizazi le li taha la katulo?

⁶ Kacwalo, lu ka kona ku punyuha cwañi lizazi le li taha la katulo yeo? Jehova wa alaba ka ku bonisa fapano ye mwahal’a ba ba lukile ni ba ba si ka luka, u li: “Bona! yena wa inuneka mwa pilu ya hae, mi pilu ya hae ha i si ka luka. Kono ya lukile u ka pila ka tumelo ya hae.” (Habakuki 2:4) Baeteleli ni batu-tu ba ba inuneka ili ba ba na ni mukwañuli ba bulaile bolule-lule ba ba si na mulatu, sihulu mwa lindwa za lifasi ze peli ni mwa lindwa za mikowa. Kono batanga ba Mulimu ba ba tozizwe ili ba ba lata kozo ba itiisize ka busepahali. Ki bona “sicaba se si lukile, se si sepahala.” Sona sicaba seo, ni balikani ba sona, ona “lingu ze ñwi,” ba utwa kelezo ye li: “Mu sepe [Muñ’a] Bupilo kamita; kakuli Mulena [Muñ’a] Bupilo ki Licwe la ka mwaha ni mwaha.”—Isaya 26:2-4; Joani 10:16.

 7. Ka ku ya ka m’o Paulusi n’a itusiselize Habakuki 2:4, lu lukela ku ezañi?

⁷ Muapositola Paulusi, ha n’a ñolezi Bakreste ba Maheberu, n’a kutezi ku bulela manzwi a kwa Habakuki 2:4 ha n’a bulelezi batu ba Jehova kuli: “Mu swanezi ku tundamena ku eza se si latwa ki Mulimu, ni kuli mu fiwe se mu sepisizwe. Ku sa siyezi nako ye nyinyani, mi yena ya na ni ku taha u ka taha; mi h’a na ku liyeha. Cwale, ya lukile u ka pila ka tumelo; kono mutu ya kutela mwamulaho, moya wa ka ha u mu katelwi.” (Maheberu 10:36-38) Ye haki nako ya ku tepelela kamba ku kwecekiwa ki lifasi la Satani le li lata sifumu, le li shwile kwa minyaka. Ki sifi se lu lukela ku eza ku fitela “nako ye nyinyani” yeo i fela? Sina Paulusi, luna ba ba li sicaba sa Jehova se si kenile lu lukela ku ‘eza mo lu konela kaufela ku fita ku ze kwapili, ku matela kwa sikonkwani’ sa bupilo bo bu sa feli. (Mafilipi 3:13, 14) Mi sina Jesu, lu lukela ku ‘itiisa kabakala tabo ye lu beezwi kwapili.’—Maheberu 12:2.

 8. Ki mañi “mutu” ya bulezwi kwa Habakuki 2:5, mi ki kabakalañi ha ka palelwa?

⁸ Habakuki 2:5 i talusa za “mutu” ya sa swani ni batanga ba Jehova. Mutu y’o u palelwa ku peta mulelo wa hae, niha n’a ‘atamisize mulomo wa hae inge libita.’ Yena mutu ya ‘sa kuli’ y’o ki mañi? Ka m’ata a swana ni a Babilona ya mwa miteñi ya Habakuki, “mutu” wa likalulo-kalulo y’o ya li mibuso ya bupolitiki—ibe Fasizimu, Nazi, Komyunizimu, kamba mane ye ba li ki demokrasi—u lwanela ku yandulula linaha za hae. Hape u taza Sheol, lona libita, ka mioyo ye si na mulatu. Kono yena “mutu” wa likalulo-kalulo wa mubeteki y’o wa lifasi la Satani, ili ya ipa hahulu butuna, wa palelwa ha lika ku ‘ikubukanyeza macaba kaufela, ni ku ikubelela mishobo kamukana.’ Ki Jehova Mulimu a nosi ya kona ku swalisanisa batu kaufela, mi u ka eza cwalo ka Mubuso wa Mesiya.—Mateu 6:9, 10.

Ya Pili kwa Liziyezi Ze Ketalizoho Ze Kakamalisa

 9, 10. (a) Jehova cwale u zibahazañi ka Habakuki? (b) Ka za ku fuma ka bupumi, ki ufi muinelo kacenu?

⁹ Jehova, ka mupolofita wa hae Habakuki, cwale u zibahaza liziyezi ze ketalizoho ka ku tatamana. Zeo ki likatulo ze lukelwa ku fitiswa kuli lifasi-mubu li lukisezwe ku pila teñi ki balapeli ba Mulimu ba ba sepahala. Basepahali bao ba ‘yumba nguli’ y’a bulela Jehova. Lu bala kwa Habakuki 2:6 kuli: “Bumai ki bwa hae ya ikubukanyeza s’e si sa hae! u ka eza cwalo inz’a nga nako ye kuma kai? Ni yena ya itwalela mulwalo wa likoloti u na ni bumai!”

¹⁰ Se si koñomekwa fa ki ku fuma ka bupumi. Mwa lifasi la luna, bafumi ba zwelapili ku fuma hailif’o babotana ba zwelapili ku sheba. Balekisi ba milyani ye kola ni masholi ba ikubukanyeza sifumu se siñata, kono batu-tu fela ba lapa. Kutwi palo ye eza 25 pesenti ya ba ba yahile mwa lifasi kaufela ba botanile ku feleleza. Batu ba nyanda maswe mwa linaha ze ñata. Ba ba lakaza kuli lifasi kambe li ka luka, ba li: Manyando a, a ñatafalile mwa “nako ye kuma kai”? Niteñi, mafelelezo a fa ngo ni mulomo! Ka niti, pono yeo “ha i na ku liyeha.”

11. Habakuki u bulelañi ka za ku sulula mali a batu, mi lu kona ku bulelelañi kuli fa lifasi kacenu ku na ni mulatu o mutuna wa ku sulula mali a batu?

¹¹ Mupolofita y’o u bulelela ya maswe kuli: “Kakuli s’o sinyize macaba a mañata, a’ siyezi kwa macaba, a ka ku sinya cwalo; kakuli u suluzi mali a batu, u sinyize naha ni munzi ni batu kaufela ba ba ne ba yahile ku ona.” (Habakuki 2:8) Ki mulatu kwa butuna wa ku sulula mali a batu o mwa lifasi kacenu! Jesu n’a bulezi ka ku utwahala hande kuli: “Kaufela ba ba swala mukwale, ba ka bulaiwa ka mukwale.” (Mateu 26:52) Niteñi, mwa lilimo za mwanda fela wo wa bu 20, macaba ni batu ba ba na ni mulatu wa ku sulula mali ba bulaile batu ba ba fitelela bolule ba ba mwanda. Bumai ki bwa bao ba ba bulaya batu ba bañata cwalo!

Ziyezi ya Bubeli

12. Ki ifi ziyezi ya bubeli ya n’a ñozi Habakuki, mi lu kona ku ziba cwañi kuli ku fuma ka bupumi ha ku na ku tusa se siñwi?

¹² Ziyezi ya bubeli, ye ñozwi kwa Habakuki 2:9-11, ki ya “ya batela ndu ya hae bufumu bo bu maswe, kuli a y’o yahela siyaleto sa hae fo ku lumbile, kuli a si ke a fumanwa ki likozi!” Ku fuma ka bupumi ha ku tusi se siñwi, sina walisamu mw’a utwahaleza kuli: “U si ke wa saba, mutu nih’a fetuha muluwi, bufumu bwa ndu ya hae nih’a bu ekezeha; kakuli h’a shwa h’a na ku nga se siñwi; bufumu bwa hae ha bu na ku shetumukela mwa libita ni yena.” (Samu 49:16, 17) Kacwalo he, kelezo ye butali ya Paulusi i swanela ku utwiwa luli, ye li: “Laela ba ba luwile bufumu bwa nako ya cwale, kuli ba si ke ba ipona butuna, ba si ke ba sepa bufumu bo bu sa tiyi; kono ba sepe Mulimu ya lu fanga linto kaufela ka buñata kuli lu li tabele.”—1 Timotea 6:17.

13. Ki kabakalañi ha lu swanela ku zwelapili ku utwahaza temuso ya Mulimu?

¹³ Ki kwa butokwa hahulu kuli likatulo za Mulimu li shaelwe kacenu! Bafalisi ha ne ba hanisize nyangela ku lumbeka Jesu kuli ki “Muywandi ya taha ka Libizo la Mulena,” Jesu n’a ize: “Na mi bulelela, bao ha ba kuza, macwe a ka huweleza.” (Luka 19:38-40) Ka ku swana, batu ba Mulimu kacenu ha ne ba ka palelwa ku patulula bumaswe bo bu mwa lifasi le, ‘licwe le li mwa limota ne li ka huwa.’ (Habakuki 2:11) Kacwalo ha lu zweleñipili ka bundume ku utwahaza temuso ya Mulimu!

Ziyezi ya Bulalu ni Taba ya Mulatu wa ku Sulula Mali

14. Bulapeli bwa lifasi bu na ni mulatu ufi wa ku sulula mali?

¹⁴ Ziyezi ya bulalu ye zibahalizwe ka Habakuki i nyakisisa taba ya mulatu wa ku sulula mali. Habakuki 2:12 i li: “Bumai ki bwa mutu ya yaha munzi ka ku sulula mali, mi a u tiisa ka ze si ka luka!” Mwa muinelo wo wa linto, ku sa luka hañata ku zamaelelanga ni lipulayano. Bulapeli bwa lifasi sihulu ki bona bo bu tahisize lipulayano ze maswe haisali. Sina ka mutala, lindwa mwahal’a ba ba twi ki Bakreste ni Mamozilemu; Muhato wa Katolika wa ku Fa Koto mwa Spain ni mwa Latin America; Ndwa ya Yurope ya Lilimo ze 30 ya mwahal’a Maprotesitanti ni Makatolika; ni lindwa ze peli za lifasi za mwa lilimo za mwanda wo ze ne bulaile batu ba bañata ka ku fitisisa, ne li kalezi mwa Krestendomu.

15. (a) Macaba a zwelapili ku ezañi ze yemelwa ni ku lumelelwa ki likeleke? (b) Kana Kopano ya ba Macaba ya kona ku tuhelisa lifasi le ku ba ni lilwaniso?

¹⁵ Nto ye ñwi ye maswe hahulu ka za ndwa ya lifasi ya bubeli ne li ba Nazi be ne ba yundisize Majuda ni ba bañwi ba kwa Yurope ba ba eza bolule-lule ili be ne ba si na mulatu. Baeteleli ba Roma Katolika mwa France kihona cwale ba sa zo itumelela kuli ne ba palezwi ku hanisa kuli batu b’a likiti-kiti ze mianda ba iswe ko ne ba izo bulaiwa ki ba Nazi. Niteñi, macaba a sa itukiseza ku bulaya batu, mi a yemelwa ni ku lumelelwa ki likeleke. Ka za Keleke ya Orthodox ya kwa Russia, magazini ye bizwa Time (ye balwa mwa linaha ze ñata) cwanoñu fa ne i ize: “Keleke ye zuhile sinca hape i kukueza ka m’ata likolo la ndwa la Russia, mi yeo ki nto ye ne sa nahanelwi sapili . . . . Ibato ba nako kaufela kwa fuyaulwa ba ba lwana ka lifulai ni miyaho mo ku pila masole. Mwa November, mwa Muyaho wa bulapeli wa Danilovsky kwa Moscow, ko ku fumaneha baeteleli ba bulapeli bwa si-Russia, ba bahulu ba bulapeli mane ne ba sumekezi lilwaniso za nyukilia za Russia.” Kana Kopano ya ba Macaba ya kona ku hanisa lifasi le ku ba hape ni lilwaniso za sidimona? Kutokwa! Ka ku ya ka mutende o bizwa The Guardian, wa kwa London, kwa England, y’a n’a winile mupuzo wa Nobel kabakala ku tahisa kozo n’a bulezi cwana: “Se si filikanya hahulu kikuli zona lilama ze ketalizoho za kamita ze li katengo ka za buiketo ka Kopano ya ba Macaba ki zona ze lekisa hahulu lilwaniso mwa lifasi.”

16. Jehova u ka ezañi kwa macaba a’ lata lindwa?

¹⁶ Kana Jehova u ka atula macaba a tahisa lindwa? Habakuki 2:13 i li: “A mu bone! Taba ha i kile ya lelwa ki [Muñ’a] Bupilo wa limpi, ya bonahala! Mi kifo, macaba a ikataleza misebezi ye ka ciswa ki mulilo, mi batu ba tukufalelwa ze si na tuso.” Ki “[Muñ’a] Bupilo wa limpi”! Ka niti, Jehova u na ni limpi za mangeloi kwa lihalimu, z’a ka itusisa ku timeza batu ni macaba ba ba lata lindwa!

17. Zibo ka za Jehova i ka tala cwañi mwa lifasi ha s’a timelize macaba a’ situhu?

¹⁷ Jehova ha s’a atuzi macaba a’ situhu ao, ki sifi se si ka latelela? Habakuki 2:14 i alaba kuli: “Lifasi li ka tala zibo ya kanya ya [Muñ’a] Bupilo, sina mo ku talezi mezi mwa liwate.” Ki tibelelo kwa bunde yeo! Fa Armagedoni, bubusi bwa Jehova bu ka boniswa kuli bu lukile, ku ya ku ile. (Sinulo 16:16) U lu kolwisa kuli u ka ‘bubanisa sibaka sa mautu a hae,’ lona lifasi le fo lu pila. (Isaya 60:13) Batu kaufela ba ka lutiwa mupilelo wa silumeli, kabakaleo mwa lifasi ku ka tala zibo ka za milelo ye minde ya Jehova mane sina mezi mo a talezi mwa mawate.

Ziyezi ya Bune ni ya Buketalizoho

18. Ki ifi ziyezi ya bune ye zibahalizwe ka Habakuki, mi i boniswa cwañi ki muzamao wa lifasi kacenu?

¹⁸ Ziyezi ya bune i talusizwe cwana kwa Habakuki 2:15: “Bumai ki bwa ya fa wahabo ku nwa; ki bwa hao, wena ya mu sela se si buhali ku mu kolisa, kuli u mu bone h’a tubuzi.” Seo si talusa muinelo o mwa lifasi wa ku sa iswala, ili wa buipanguli. Buhule bwa lona, bo bu lumelelwa mane ki baeteleli ba bulapeli, se bu fitelezi hahulu-hulu. Matuku a cwale ka AIDS ni a mañwi a sihule, a atile kai ni kai mwa lifasi. Ku fita ku nahana za “kanya ya [Muñ’a] Bupilo,” lusika l’o lo lu itata lu sweli ku totobela hahulu mwa bumaswe lu nze lu libile kwa katulo ya Mulimu. Ka ku ba kuli ‘sico sa lona ikaba maswabi, isi ku bubekwa,’ lifasi le li ipanguzi le, li ka tuha li nwela mwa sinwiso sa buhali bwa Jehova, se si yemela tato ya hae ku lona. ‘Kashwau ka ka swabisa ka ka feza libubo la lona.’—Habakuki 2:16.

19. Makalelo a ziyezi ya buketalizoho ye zibahalizwe ka Habakuki a bulela zañi, mi ki kabakalañi manzwi ao h’a ama lifasi la kacenu?

¹⁹ Kwa makalelo a ziyezi ya buketalizoho ku fiwa temuso ye tiile ka za ku lapela maswaniso a’ betilwe. Jehova u tahisa kuli mupolofita y’o a zibahaze manzwi a, a m’ata: “Bumai ki bwa ya bulelela kota kuli: Zuha! Mi kwa licwe le li sa buleli, u li: Yema! Kikuli siswaniso si ka kona ku talifisa? A mu bone, si apesizwe gauda ni silivera; kono ha ku na moya ku sona!” (Habakuki 2:19) Haisali, Krestendomu ni ba ba twi ki bahedeni se ba kubamezi lifapano, siswaniso sa Maria, ni maswaniso a mañwi a swana sina batu ni lifolofolo. Kaufel’a ona ao h’a koni ku lamulela balapeli ba ona muta Jehova a ka t’o atula. Gauda ni silivera ye a apesizwe i ba ye si na tuso ha i bapanyiwa ni kanya ya Mulimu wa kamita, yena Jehova, ni bunde bwa ze pila z’a bupile. Haike lu lumbeke kamita-ni-mita libizo la hae le li si na le li likana ni lona!

20. Lu na ni tohonolo ya ku sebeza ka tabo mwa tukiso mañi ya tempele?

²⁰ Ka niti, tumbo kaufela i swanela ku ya ku Mulimu wa luna, Jehova. Ka likute le lituna ku yena, ha lu mameleñi temuso yeo ye tiile ya ku sa lapela maswaniso. Kono mu teeleze! Jehova u sa bulela, u li: “[Muñ’a] Bupilo u mwa Tempele ya hae ye kenile: Lifasi kaufela li kuze fapil’a hae.” (Habakuki 2:20) Ku si na kakanyo mupolofita y’o n’a hupula za tempele ya mwa Jerusalema. Kono luna kacenu lu na ni tohonolo ya ku lapela mwa tukiso ya tempele ya kwa moya ye tuna hahulu, ili m’o Mulen’a luna Jesu Kreste a ezizwe Muprisita yo Mutuna. Teñi m’o mwa malapa a fa lifasi-mubu a tempele yeo, ki mona mo lu kopanela, ku sebeleza, ni ku lapelela, ha lu nze lu fa Jehova likute le li swanela libizo la hae le lituna. Mi lu tabile hakalo ku sebeleza Ndat’a luna ya lilato wa kwa lihalimu ka pilu ya luna kaufela!

Kana Mwa Hupula?

• Mu ikutwa cwañi ka za manzwi a Jehova a’ li: “Ha i na ku liyeha”?

• Ki lifi litaluso za cwale za maziyezi a n’a zibahalizwe ka Habakuki?

• Ki kabakalañi ha lu swanela ku zwelapili ku utwahaza temuso ya Jehova?

• Lu na ni tohonolo ya ku sebeza mwa lapa la tempele mañi?

[Maswaniso a fa likepe 21]

Sina Habakuki, batanga ba Mulimu ba mwa miteñi ya cwale ba ziba kuli Jehova h’a na ku liyeha

[Maswaniso a fa likepe 24]

Kana mwa itebuha tohonolo ya ku lapela Jehova mwa lapa la tempele ya hae ya kwa moya?

[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 22]

U.S. Army Photo