Puo ye Kenile ya Macaba Kamukana

“Ka linako zeo ni ka fa macaba [puo, “NW”] ye kenile, kuli a bize kaufela Libizo la [Jehova, “NW”], a mu sebeleze ka pilu i li ñwi.”—ZEFANIA 3:9.

 1, 2. (a) Mwa ku talelezwa kwa Zefania 3:9, ki sifi seo Jehova a si eza mwa lizazi la luna? (b) Ku utwisisa ka mo lu amelwa ki bupolofita bwa Zefania, ki lipuzo lifi ze tokwa ku alabiwa?

JEHOVA MULIMU mwa lizazi la luna u peta musebezi o makaza luli. U kopanya batu ba ba zwelela mwa macaba kamukana. Sina ha n’a talusize cimo kwaikale mwa Linzwi la hae le li Kenile, u eza seo ka ku ba luta puo ye nca.—Zefania 3:9.

² Ki ifi yona puo yeo? Ki kabakalañi ha i tokwahala? Ku ituta yona ku tokwa nto mañi ku luna ka butu?

Mpo ya ku Bulela

 3. (a) Adama n’a kapwekilwe mpo ifi ye makaza? (b) Ki puo ifi ya n’a bulela Adama?

³ Buikoneli bwa ku buhisana ka ku bulela ki mpo ya bumulimu ye kauhanya mufuta wa mutu kwa pupo kamukana ya lifolofolo. Mutu wa pili, Adama, n’a bupilwe ni kutwisiso ye ne i kona ku tahisa muhupulo o butali. N’a kapwekilwe lilama za ku bulelisa, lilimi, ni milomo yeo n’a kona ku itusisa mwa ku bulela, hamohocwalo ni manzwi mane ni buikoneli bwa ku tahisa manzwi a manca. Adama n’a kona ku utwa Jehova ha n’a bulela ku yena, mi hape, Adama n’a kona ku beya mihupulo ya hae mwa manzwi. (Genese 1:28-30; 2:16, 17, 19-23) Puo ye ne i filwe ku Adama ka ku ya ka bupaki ki yona yeo hamulaho ne i fitile fa ku zibwa sina Siheberu. Ka ku kalela fa sipimo se sinyinyani, mwahal’a lilimo za pili ze fita fa 1,757 za ku ba teñi kwa mutu, ka ku ya ka bupaki, mufuta wa mutu kaufela ne u zwezipili ku bulela puo i liñwi yeo.—Genese 11:1.

 4. Likezahalo za mwa mazazi a Nimrodi ne li amile cwañi puo ya mufuta wa mutu?

⁴ Cwale, mwa mazazi a Nimrodi, ka ku paleliswa mihato ya batu ba ba maswe, Jehova a lyanganisa puo ya bao kamukana ba ne ba itiselezi ili bona mwa ku kubukanywa ni ku abana mwa ku yaha tawala ya Babele. (Genese 11:3-9) Ku bonahala kuli Jehova n’a zwisize mwa mihupulo ya bona zibo kamukana ya puo ya kwa makalelo mi cwale ni ku tahisa lipuo ze nca mwa minahano ya bona. Seo ne si sa ami fela manzwi a manca kono hape ni lipulelo ze nca ni linzila za ku nahana ka zona. Ku zwelela fa lipuo za na simuluzi Jehova kwa Babele, ze ñwi hañi-hañi za fita fa ku ba teñi ku to fita ni kacenu, ka ku ya ka ba lituto za lipuo, ku na ni malimi a bat’o fita fa likiti ze talu a bulelwa fa lifasi-mubu kaufela.

 5. Lu kona ku lemuha cwañi seo ‘puo ye kenile’ i si ama?

⁵ Kwa batu ba ba bulela zona lipuo zeo kaufela, kana ku cinceza kwa ‘puo ye kenile’ ku ka tokwa kuli ba tuhele puo ya bona tota ni ku ituta puo ya kwa makalelo yeo Mulimu n’a file Adama? Miinelo ye potolohile ku fiwa kwa bupolofita b’o i lu tusa ku alaba puzo yeo.

Tokwahalo ya Puo ye Kenile

 6-8. (a) Ki muinelo ufi kwa neku la bulapeli o ne u bile teñi mwa Juda pili bupolofita bwa Zefania 3:9 bu si ka fiwa kale? (b) Mwa macaba a n’a potolohile Juda, ki mubonelo mañi o ne u atile?

⁶ Mubuso wa Juda kihona u sa z’o busiwa pili ki Manase mi cwale ni Amoni, ya na tomile lialetare za Baale, a itusisa bulauli, ni ku yemela likezo za sebelezo ya milimu. (2 Malena 21:1-6; 2 Makolonika 33:21-23) Ka seo, mwahal’a puso ya mwan’a Amoni ili muyoli wa hae, Josiasi, Jehova n’a file mupolofita wa hae Zefania musebezi wa ku lemusa kuli katulo ya bumulimu ne i ka tiswa fahalimw’a naha.—Zefania 1:1, 2.

⁷ Nihaike kuli ba mwa Juda ne ba izibela ku zwelela mwa litaba za bona za kwaikale ni ku zwelela mwa Mañolo a buyelezwi kuli Jehova ki yena Mulimu wa niti, ne ba ikenyize mwa lizo za muzamao o maswe za bulapeli bwa Baale. Ne ba kubamela lizazi ni kweli ni sishawa sa linaleli sa zodiac, ili nto ye ne i loba luli mulao wa Mulimu. (Deuteronoma 4:19; 2 Malena 23:5) Fahalimw’a seo kaufela, ne ba abana mwa nto ya mufuta wa tumelo ya mazwake, ku eza inge kuli bulapeli kamukana ne li bo bu swana, ka ku eza buitamo bwa ku konka ka Jehova hamohocwalo ni mwa libizo la mulimu wa buhata Malikomi. Mubonelo wa bona ne li wa kuli “[Jehova, NW] h’a koni ku eza hande kamba ku eza maswe.” (Zefania 1:4-6, 12) Haili ka za macaba a na potolohile Juda, kaufel’a ona n’a zibahala ka ku lwanisa Jehova ni batu ba hae, kacwalo ni ona n’a na ni ku fiwa katulo ya bumulimu ye lukile.—Zefania 2:4-15.

⁸ Ki ka ku ba ni mutomo wa likezahalo ze cwalo Jehova ha n’a talusize cimo kuli n’a “ka fa macaba [puo, NW] ye kenile, kuli a bize kaufela Libizo la [Jehova, NW], a mu sebeleze ka pilu i li ñwi.” (Zefania 3:9) Cwale, ki ifi he, yona puo ye kenile yeo?

 9. (a) Ki kabakalañi puo ye kenile haisi Siheberu kamba Linzwi la Mulimu le li ñozwi ka bunolo fela? (b) Puo ye kenile ki nto mañi, mi i ama cwañi bupilo bwa bao ba ba i bulela?

⁹ Kana ki puo ya Siheberu? Batili; batu ba mwa Juda ne se ba bile kale ni yona, kono lika ze ne ba bulela ni ku eza ka niti luli ne si ze kenile ni ze lukile mwa meto a Jehova. Mi puo ye kenile ka bunolo haki Linzwi fela la Mulimu le li ñozwi. Ni lona hape ne li li teñi ku bona. Kono se ne ba tokwa ne li kutwisiso ye nepahezi ya niti ka za Mulimu ni milelo ya hae, mi ki Jehova fela ya n’a kona ku fa seo ka moya wa hae. Ha ne ba ka ituta ku bulela yona puo ye kenile yeo, muhupulo wa bona, lipulelo za bona, ni muzamao wa bona, ne li ka tomwa fa temuho ya sisupo sa kuli Jehova ki yena fela Mulimu wa niti. (Zefania 2:3) Ne ba ka mu sepa ka ku tala ni ku fa kemelo ye tezi kwa bubusi bwa hae. Seo si hoha mamelelo ye ipitezi ku luna kacenu. Ki kabakalañi?

Bao ba ba Fiwa Puo ye Kenile

10. Ki mwahal’a nako mañi m’o bupolofita bwa Zefania 3:9 ne bu na ni ku talelezwa?

¹⁰ Ka ku supa kwa talelezo ya bupolofita mwa nako ya teñi ka sibili, Zefania 3:9 i talusa kuli: “Ka linako zeo ni ka fa macaba [puo, NW] ye kenile.” Ki l’ili onafo? Timana 8 i alaba kuli ki mwahal’a nako yeo Jehova ha ‘kopanya macaba kaufela,’ pili a si ka a ‘sululela buhali bwa hae bo bu babula,’ ki fona fa ka fela ba ba lukile ba fa lifasi-mubu puo ye kenile.

11. (a) Ki litalelezo lifi ze peli zeo Zefania 3:9 i bile ni zona pili linako za cwale li si ka fita kale? (b) Ku talelezwa kwa lona kacenu ku fapahana kamukwaufi?

¹¹ Mwahal’a mazazi a Mulena Josiasi, pili Jehova a si ka tuhelela limpi za Babilona kuli li fe katulo, ba bañata ne ba zwile mwa bulapeli bwa buhata, mi cwale, ba sebeleza Jehova. (2 Makolonika 34:3-33) Hape, mwa lilimo za mwanda wa pili C.E., pili Jerusalema a si ka sinyiwa kale ki Maroma, batu ba ba fita fa likiti-kiti ne ba itutile niti ka za Mulimu ni milelo ya hae mi ba swalisana hamoho mwa sebelezo ya hae. Ka nako yeo puo ya niti ne i tiisizwe hahulu ka lika za na ezize Jesu Kreste mwa ku taleleza mulelo wa Jehova. Kono ki mwa lizazi la luna luli m’o bupolofita bwa Zefania bu talelezwa ka sipimo sa lifasi kamukana. Macaba kamukana cwale a swelwi ku kubukanyezwa kwa ndwa ya lizazi le lituna la Mulimu ya M’ata Kaufela kwa Armagedoni. (Sinulo 16:14, 16) Ko na ku kubukanyiwa k’o se ku zwezipili haisali ku zwiwa fa ku pepwa kwa Mubuso mwa 1914. Mi ki mwahal’a yona nako ye swana yeo Jehova ha sweli ku fa batu mwa lifasi kamukana puo ye kenile ili ku taleleza bupolofita b’o. Ku ituta yona puo yeo ki nto ya butokwa hahulu kakuli bapunyuhi ba mwa ñalelwa ye tuna ye taha ba k’a ba batu ba se ba ezize luli yona puo ye kenile yeo ku ba puo ya bona.—Joele 2:32.

12. (a) Pono ye ñozwi kwa Isaya 6 i ama cwañi bupolofita bwa puo ye kenile? (b) Ki kabakalañi bomasiyaleti ha ne ba tokwa tuso kuli ba zwelepili mwa sebelezo ye amuheleha ku Jehova?

¹² Ka ku lumelelana ni seo, ne li kwa makalelo a nako ya hamulaho wa Ndwa ya Lifasi ya I f’o Jehova na kalisize ku kwalula meto a kutwisiso a batanga ba hae ba ba tozizwe fa pono ye makaza ye ñozwi kwa Isaya kauhanyo 6. (Litimana 1-4) Yona pono yeo i koñomeka butokwa bwa ku ba kwa luna ni milomo ye kenile ili kuli lu sebeleze Jehova ka nzila ye amuheleha. I bonisa kuli, mwa kutwisiso ye tuna ka ku fitisisa, Jehova ki ya kenile. Batanga ba hae ni bona hape ba lukela ku bonahaza muinelo o cwalo. (1 Pitrosi 1:15, 16) Kono bomasiyaleti ba ba tozizwe ne ba tokwa tuso kwa neku la seo. Mwahal’a Ndwa ya Lifasi ya I, ka ku fita fa sipimo se siñwi ne ba itiselezi ili bona mwa ku silafazwa ka ku ikenya mwa litaba za lifasi. “Sabo ya [Jehova, NW] i kenile,” kamba ku tweka, kono ne ba tuhelezi sabo ya bona ya ku saba mutu ni likopano za butu ku ama milomo ya bona, ku kuzisa zibahazo ya bona ya Linzwi la Mulimu ka ku fita fa sipimo se situna. (Samu 19:9) Ka ku swalisana ni Krestendomu, bomasiyaleti ne ba sa tampakani ka lizo ni likezo za hae ze ñwi.

13, 14. (a) Bomasiyaleti ne ba bonisize cwañi mubonelo o lukile, mi ki muhato mañi wa n’a ngile Jehova kwa neku la bona? (b) Jehova n’a file bomasiyaleti puo ye kenile kamukwaufi?

¹³ Ka ku itemuhela muinelo wa bona, bomasiyaleti ne ba bulezi, sina mwa n’a ezelize mupolofita Isaya kuli: “Ni maibile! ni shwile, kakuli ni mutu wa mulomo o masila; ni yahile mwahal’a sicaba sa milomo ye masila; mi meto a ka a boni Mulena, [Jehova, NW] wa limpi.” (Isaya 6:5) Ne ba lemuhile kuli muinelo wa bona ne u sa amuhelehi. Ne ba si ka zwelapili ka bufokoli mwa nzila ya bona ye fosahezi kamba ka muñañatoho ku hana ku amuhela nyazo ye ne i zwelela ku Jehova. Ne ba si ka swalisana ni bahulu ba bulapeli muta bona bao ha ne ba file fela sebelezo ya ka mulomo kwa Mubuso wa Mulimu mi ka nako yeo ni ku fa kemelo kwa kopano ya League of Nations inge kuli ne li yona Mubuso w’o.

¹⁴ Bakeñisa mubonelo wa ku baka wa bona bomasiyaleti bao ba ne ba na ni buikokobezo, Jehova mwa sishemo sa hae se si si ka libelelwa a zwelapili ku kenisa milomo ya bona. Isaya 6:6, 7 i lu taluseza kuli: Cwale serafimi ye ñwi ya fufela ku na, i sweli lishala le li tuka mwa lizoho la yona, le i ilo yaka fa aletare. Ya swala mulomo wa ka ka lona, ya li: Lishala le, li sweli milomo ya hao; cwale bumaswe bwa hao bu zwisizwe, sibi sa hao si felisizwe.” Ne li taba ye kenisa ku zwelela mwa Linzwi la Mulimu ye ne i cisize sina ka mulilo lizo ni lituto za batu. Ne i tanyezi mwa lipilu za bona sabo ya ku saba mutu ni ku beya teñi cisehelo ye tuka kuli ba itusise milomo ya bona mwa ku tompa Jehova. Kacwalo Jehova n’a taleleza sepiso ya hae ya ku “fa macaba [puo, NW] ye kenile [ka mutomo luli ki, milomo ye kenile], kuli a bize kaufela Libizo la [Jehova, NW].”—Zefania 3:9.

15. Muhato wa bomasiyaleti ne u zamaelela cwañi ni libaka Jehova ha n’a ba file puo ye kenile?

¹⁵ Kacwalo sitopa sa Isaya mwa linako za cwale ha ne si kalisize ku utwa linzwi la Jehova inze li buza, sina ka mo ku ñolezwi kwa Isaya 6:8 kuli: “Ni ka luma mañi? ku ka ya mañi bakeñisa luna?” ka tabo ne ba alabile kuli: “Ki na yo, u lume na!” Ne ku si ko ku bunolo ku bona kaufela ku kalisa bukombwa bwa fa nyangela, kono ne ba bata ku itusiswa ki Mulimu sina batu ba libizo la hae. Moya wa hae ne u ba m’atafalize. Lipalo za bona za hula.

16. (a) Ki miselo mañi ye ne i si ka libelelwa ye tisizwe ki ku kutaza kwa bomasiyaleti? (b) Buñata bo butuna ba fa cwañi bupaki bwa kuli ni bona cwale ba bulela puo ye kenile?

¹⁶ Nako ha ne inze i ya muinelo ne u fitile fa ku bonahala kuli ku kutaza kwa bona ne ku tahisa miselo ye ne i si ka libelelwa. Ka bona, Jehova n’a tusa sikwata se siñwi kuli si itute puo ye kenile. (Isaya 55:5) Bona bao ne ba sa abani mwa sepo ya bupilo bwa kwa lihalimu, kono ne b’a nga kuli ki tohonolo ku ba balikani ba bomasiyaleti ba ba li bacalifa ba Mubuso ni ku sebeza ka swalisano ni bona sina bazibahazi ba Mubuso wa Mulimu. Hanyinyani-hanyinyani, bona bao ne ba zwelela mwa “mishobo, ni mwa masika, ni mwa lipuo kaufela” ku fitela cwale ba eza “buñata bo butuna” bo bu fita ku bolule-lule. Taba ye zwelela mwa milomo ya bona haki ye kona ku ba zibahaza ni miinelo ifi kamba ifi ya lifasi ili ye aluhanya batu. Ha ba tomi lisepo za bona ku mutu kamba kopano ifi kamba ifi ya butu. Ka ku fapahana, “ba huwa ka manzwi a tiile, ba li: Ku pilisa ki kwa Mulimu wa luna ya inzi mwa Lubona, ni kwa Ngunyana!”—Sinulo 7:9, 10.

Seo ku Ituta Puo ku si Tokwa ku Luna

17. Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa kuli lu itute puo ye kenile hande ni ku zwisezapili buikoneli bwa luna mwa ku itusisa yona?

¹⁷ Ku si na taba ni kuli ki butelele bo bu fita kai b’o se lu swalisani ni kopano ya Jehova, ku na ni ze ñata ze lu kona ku eza mwa ku zwisezapili zibo ya luna ya puo ye kenile ni buikoneli bwa luna mwa ku itusisa yona hande. Ki kwa butokwa ku eza ka tata mwa ku taleleza seo. Ki kabakalañi? Kakuli seo si bonisa lilato la luna la ku lata niti.

18, 19. (a) Isali kwa makalelo fela, ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa ku hulisa lilato le li tiile kwa niti? (b) Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa ku zwelapili ku ekeza lilato le li cwalo?

¹⁸ Kwa makalelo, lilato le li cwalo li tusa mwa ku kwalula muhupulo ni pilu ya mutu ili kuli a kone ku utwisisa mañolo a bonisizwe ku yena; li mu susueza ku taha bukaufi ni Jehova ni ku itebuha kopano ya Hae. Kacwalo, lilato la ku lata niti ki sinotolo mwa ku ikayutula mwa mawenge a bulapeli bwa buhata. Batu ba bañwi ba bulela kuli ba na ni cisehelo mwa taba ye mwa Bibele kono luli ni kamuta ha ba tuheli mikwa ya bulapeli bwa buhata ni nzila ya bona ya bupilo bwa mutakafululele. Ki kabakalañi ha ba sa ezi cwalo? Sina ha ku talusizwe kwa 2 Matesalonika 2:10, ha ba “si ka amuhela lilato la ku lata niti, kuli ba piliswe.” Ki kwa butokwa hakalo kuli lu be ni lilato le li cwalo!

¹⁹ Lu sa amuhela fela niti, ku ba kwa luna ni lilato le li cwalo ki nto ye tuna mwa ku hula kwa luna kwa kwa moya. Mu beye mwa munahano kuli Jehova u supa kwa niti sina “puo.” Muta mutu a ituta puo ye nca, u na ni ku eza ka tukufalelo ye tuna ku ekeza manzwi a hae, ku biza manzwi ka ku nepahala, ku ituta litaba ze tungile ka za mibulelelo, ni ze ñwi cwalo. Lilato la ku lata puo ye nca ni batu ba ba i bulela li ka mu tusa mwa ku eza zwelopili. N’a kana a kona ku bulela puo yeo ka ku fita fa sipimo se siñwi mwahal’a likweli li sikai fela, kono k’u nga lilimo za buikatazo bo bu tezi ku i bulela sina muñ’a puo. Buikatazo bo bu swana bwa tokwahala ili kuli mutu a be caziba wa puo ye kenile.

20. (a) Ki sifi se si tahisa kuli puo ye kenile i be ye kenile luli? (b) Ki kabakalañi tokomelo ye tuna ha i tokwahala ku mañi ni mañi wa ku luna?

²⁰ Ki nto ye kona ku lemuhiwa hahulu-hulu kuli puo yeo Mulimu a i fa batanga ba hae i bulelwa kuli ki ye kenile. Seo ki sa niti, isiñi ka libaka la muinelo wa lipulelo, kono kabakala kuli i fa bupaki bwa bukeni bwa muzamao ni bwa kwa moya. Ku yona puo yeo ha ku na sibaka sa ku bulela buhata, bupumi, kamba lilimi la bumangulungwa. Bao ba ba bulela yona puo yeo ba lukela ku bulela niti kamita. (Zefania 3:13; Maefese 4:25) Lipulelo za bona kacwalo li lukela ku bonisa lipimo za Jehova ze pahami ka ku ama kwa muzamao wa tobali. (Maefese 5:3, 4) Mañolo hape a lu lemusa kuli nto ifi kamba ifi ye swalisani ni Babilona yo Mutuna, kopano ya lifasi kamukana ya bupaleli bwa buhata, ki ye masila. (Sinulo 18:2-4) Muinelo wa milimu ya yona u bizwa sina o “nyefulwa.” (Jeremia 50:2) Kacwalo, kwa swanela kuli, bao ba ba ituta puo ye kenile ba lukela ku zwisa tungwali-ngwali kamukana twa bulapeli bwa buhata, ni ku hana lituto za bona, ku ikayutula kwa mikiti ya bona, hape ni ku zwisa lipulelo ze bonisa muhupulo o fosahezi mwa lingambolo za bona. Fahalimw’a seo, kwa Sinulo 16:13-16, lu lemusizwe kuli litaba ze kubukanya macaba mwa ku lwanisa Mubuso wa Mulimu ni zona hape ha li si ka kena, bakeñisa kuli li zwelela kwa badimona. Kacwalo lu tokwa ku ba ba ba tona kuli lu si ke lwa tuhelela se siñwi sa zona lika zeo ze si ka kena ku yambukela lipulelo za luna.

21. Ki sifi se si amiwa mwa puo ye kenile fahalimw’a manzwi a bulelwa?

²¹ Se lu ituta si bizwa puo, mi kwa swanela, kono seo ha si talusi kuli bao ba ba i bulela ba ituta fela ka mwa ku itusiseza lipulelo ze atile hahulu kwa batu ba Jehova. Mu utwahalelo wa linzwi, mubonahalelo wa mwa pata, ni lisupo za ka mazoho ni zona hape ki za butokwa. Zona zeo ne li kana za fa litaba ili zeo manzwi a nosi n’a si ke a kona ku fa. Hañata li bonisa seo lu li sona mwahali. Li kona ku bonisa haiba se lu yumbile muna, mifilifili, ni kacima-cima, ili ze li misebezi ya nama ya buezalibi. Moya wa Mulimu ha u sebeza ka tukuluho mwa bupilo bwa luna, miselo ya ona i fita fa ku bonahala ka nzila yeo lu ambolisana ni ba bañwi.—Magalata 5:19-23; Maefese 4:31, 32.

22. Haiba lu ituta hande puo ye kenile, i ka ama cwañi liketo za luna ze lu eza?

²² Mutu ufi kamba ufi ya s’a itutile puo ye nca wa ziba kuli likulutendano se li petilwe muta a ipumana inze a nahana ka sibili mwa puo ye nca, mwa sibaka sa ku toloka ku zwelela mwa lilimi la habo. Kacwalo, hape, ha lu ituta niti, ni ku eza buikatazo bo bu tiile mwa ku i sebelisa mwa bupilo bwa luna, mi ni ku i abana ni ba bañwi kamita, nako ha inze i ya lu ipumana inze lu nahana mwa likuka za niti. Ha lu sa zwelapili ku bapanya sa kale ni se sinca mi cwale ni ku satalala mwa ku eza keto. Nihaiba mwa lika ze nyinyani, likuka za Bibele li fita fa ku ba teñi mwa muhupulo ni ku lu fa ketelelo ye tokwahala.—Liproverbia 4:1-12.

23. Ku si na taba ni kuli lilimi la habo bona ki lifi, ki sifi se si bonisa kuli Lipaki za Jehova lifasi-mubu kamukana ba bulela puo ye kenile?

²³ Ki nto ya niti kuli ku na ni lipuo ze likiti-kiti ze itusiswa ki mufuta wa mutu, kono puo ye kenile ya kona ku sebeliswa ku zona zeo kaufela. Ka ku swalisana, lifasi-mubu kamukana, Lipaki za Jehova ba itusisa hande puo ye kenile ha ba nze ba sebelisana hamoho mwa ku fa bupaki bwa fa nyangela bo bu fa tompo ku Jehova, Mulimu wa luna ya lilato.

Lipuzo za Lundululo

◻ Ki sifi se si kopanyizwe kwa mpo ya ku bulela?

◻ Puo ye kenile ki nto mañi?

◻ Zefania 3:9 se i talelelizwe ku bomañi?

◻ Lu kona ku fa cwañi bupaki bwa kuli lu lata luli puo ye kenile?

[Siswaniso se si fa likepe 17]

Bao ba ba ziba puo ye kenile ba i abana ni ba bañwi

[Siswaniso se si fa likepe 19]

Ku si na taba ni kuli lilimi la habo bona ki lifi, Lipaki za Jehova lifasi-mubu kamukana ba bulela puo ye kenile