Eluda Y’a Li Ndate-Bana—ku Taleleza Bubeli bwa Likalulo Zeo

“Kakuli mutu h’a sa zibi ku busa ba ndu ya hae hande, u ka lisa cwañi Keleke ya Mulimu?” —1 TIMOTEA 3:5.

 1, 2. (a) Mwa lilimo za mwanda wa pili, baokameli ba makwasha ni baokameli ba ne ba nyezi ili ba ne ba si na bana ne ba konile cwañi ku sebeleza mizwale ba bona? (b) Akila ni Prisila ki ba ba li cwañi mutala ku bosinyalana ba bañata kacenu?

BAOKAMELI mwa puteho ya Sikreste ya kwa makalelo ne ba kona ku ba banna ba ba li makwasha kamba ba ba nyezi ili ba ba si na bana kamba bondate-lubasi ba ba na ni bana. Ku si na kakanyo Bakreste ba bañwi ba bao ne ba konile ku latelela kelezo ya muapositola Paulusi ye ne i filwe mwa kauhanyo 7 ya liñolo la hae la pili ku ba mwa Korinte, ili ku itulela mwa bukwasha. Jesu n’a bulezi kuli: “Ku na ni ba ba sa koni ku nyala, ba ba ikezize cwalo kabakala mubuso wa kwa lihalimu.” (Mateu 19:12) Makwasha ba ba cwalo, ka ku swana sina Paulusi mi mwendi ni sina ba bañwi ba bao n’a zamaya ni bona, ne ba ka be ba lukuluhile ku tama misipili kuli ba tuse mizwale ba bona.

² Bibele ha i buleli se siñwi ka za haiba Barnabasi, Mareka, Silasi, Luka, Timotea, ni Tite ne li makwasha. Haiba ne ba nyezi, ku bonahala kuli ne ba li ba ba lukuluhile mo ku likani kwa buikalabelo bwa lubasi kuli ba kone ku tamanga maeto a matelele kwa likalulo ze fitana-fitana. (Likezo 13:2; 15:39-41; 2 Makorinte 8:16, 17; 2 Timotea 4:9-11; Tite 1:5) Ne ku kana kwa ba kuli ne ba zamayanga ni basali ba bona, inge Pitrosi ni “baapositola ba bañwi,” ili bao ku bonahala kuli ne ba yanga ni basali ba bona ha ne ba etelanga libaka ze fitana-fitana. (1 Makorinte 9:5) Akila ni Prisila ki mutala wa bosinyalana ba ne ba tabela ku shimbuluka, ili ku latelela Paulusi ku zwa Korinte ku ya Efese, ku zwa f’o ku ya kwa Roma, mi ni ku kutela hape kwa Efese. Bibele ha i buleli se siñwi ka za haiba ne ba na ni bana. Ku sebeleza kwa bona mizwale ba bona kwa ka buipeyo ne ku ba tahiselize ku itebuhiwa ki “Likeleke kaufela za ba macaba.” (Maroma 16:3-5; Likezo 18:2, 18; 2 Timotea 4:19) Kacenu, ku si na kakanyo ku na ni bosinyalana ba bañata ili bao, ka ku swana sina Akila ni Prisila, ne ba ka sebeleza liputeho ze ñwi, mwendi ka ku tutela k’o butokwi bu li bo butuna.

Eluda Y’a Li Ndate-Bana

 3. Ki sifi se si akaleza kuli maeluda ba bañata ba mwa lilimo za mwanda wa pili ne li banna ba ba nyezi ili ba ba na ni mabasi?

³ Ne ku kana kwa bonahala kuli mwa lilimo za mwanda wa pili C.E., buñata bwa maeluda ba Sikreste ne li banna ba ba nyezi ili ba ba na ni bana. Paulusi ha n’a tomile ze tokwahala ku mutu ya “lata ku kena fa buluti,” n’a bulezi kuli Mukreste ya cwalo u swanela ku ba “ya busa ba ndu ya hae hande, a utwiwe ki bana ba hae, ba be ni kutwisiso.”—1 Timotea 3:1, 4.

 4. Ki sifi se ne si tokwahala kwa Bakreste ba ba mwa linyalo ili ba ne ba na ni bana?

⁴ Sina ha se lu boni, muokameli n’a sa tokwi ku ba ni bana, kamba nihaiba ku ba ya nyezi. Kono haiba ki ya nyezi, kuli a fite ku ze konisa za ku ba eluda kamba mutang’a bukombwa, Mukreste n’a na ni ku sebelisa butoho bo bu swanela ni bo bu lilato fahalimu a musal’a hae ni ku bonahaza kuli ki ya kona ku buluka bana ba hae mwa ku ipeya kwatasi ko ku swanela. (1 Makorinte 11:3; 1 Timotea 3:12, 13) Bufokoli bo butuna bufi kamba bufi mwa ku zamaisa lapa la hae ne bu ka tisa kuli muzwale a be ya sa fiti ku ze konisa za matohonolo a’ ipitezi mwa puteho. Kabakalañi? Paulusi u talusa kuli: “Kakuli mutu h’a sa zibi ku busa ba ndu ya hae hande, u ka lisa cwañi Keleke ya Mulimu?” (1 Timotea 3:5) Haiba bao ba ba li nama ya hae tota ha ba tabeli ku ipeya kwatas’a buokameli bwa hae, ba bañwi ne ba ka eza cwañi?

“Ya Na ni Bana Ba Ba Lumela”

 5, 6. (a) Ki tokwahalo ifi ya za bana yeo Paulusi n’a bulezi ku Tite? (b) Ki sifi se si libelelwa kwa maeluda ba ba na ni bana?

⁵ Ha n’a laela Tite kuli a kete baokameli mwa puteho ya mwa Kreta, Paulusi n’a file tokwahalo ye li: “Ha ku na ni munna ya sa nyazahali, ya nyezi musali a li muñwi, ya na ni bana ba ba lumela, ba ba sa nyazwi ka mifilifili kamba ka bungulunde. Kakuli ku swanezi kuli muluti a be mutu ya sa nyazahali, kakuli ki sikombwa sa Ndu ya Mulimu.” Ki sifi luli se si taluswa ki tokwahalo ya kuli “ya na ni bana ba ba lumela”?—Tite 1:6, 7.

⁶ Pulelo ya kuli “bana ba ba lumela” i ama ku ba banca ba ba se ba neezi bupilo bwa bona ku Jehova mi se ba kolobelizwe kamba kwa banana ba ba sweli ku eza zwelopili ye liba kwa buineelo ni kolobezo. Lilama za puteho ba libelela kuli bana ba maeluda ka nañungelele ba be ba mikwa ye minde ni ba ba utwa. Ku swanela ku bonahala kuli eluda u sweli ku eza mw’a konela kaufela mwa ku yaha tumelo kwa bana ba hae. Mulena Salumoni n’a ñozi kuli: “Luta mwana nzila y’a swanezi ku zamaya, nih’a supala h’a na ku i keluha.” (Liproverbia 22:6) Kono ku cwañi haiba yo munca ya amuhezi tuto ye cwalo u hana ku sebeleza Jehova kamba mane u eza mafosisa a matuna?

 7. (a) Ki kabakalañi ha ku bonahala kuli Liproverbia 22:6 ha i fi mulao o sa hakuluhi? (b) Haiba mwan’a eluda a s’a keti ku sebeleza Jehova, ki kabakalañi eluda y’o ha si ke a latehelwa ki matohonolo a hae ka seo fela?

⁷ Ki ko ku iponelwa hande-nde kuli lishitanguti le li amilwe fahalimu ha li tomi mulao o sa hakululehi. Ha li zwisi teñi sikuka sa tukuluho mwa ku eza keto. (Deuteronoma 30:15, 16, 19) Mwana ha fita fa buhulu bwa k’u nga buikalabelo, u lukela ku eza katulo ya ka butu ka ku ama kwa buineelo ni kolobezo. Haiba eluda u file luli tuso ya kwa moya, ketelelo, ni kalimelo ye tokwiwa, mi niteñi yo munca ha keti ku sebeleza Jehova, seo hasi tahisi kuli ndate a be ya sa fiti ku ze konisa za ku sebeza sina muokameli. Kwa neku le liñwi, haiba eluda u na ni bana ba banana ba sikai ba ba pila mwa lapa la hae ili bao, ka ku tatamana, ba fita fa ku kula kwa moya ni ku kena mwa butata, n’a kana a fita fa ku s’a ngiwa ku ba “ya busa ba ndu ya hae hande.” (1 Timotea 3:4) Sisupo ki sa kuli, ku swanela ku bonahala kuli muokameli u sweli ku eza mw’a konela kaufela mwa ku ba ni “bana ba ba lumela, ba ba sa nyazwi ka mifilifili kamba ka bungulunde.”a

Ya Nyezi “Musali Ya Sa Lumeli”

 8. Eluda u swanela k’u nga cwañi musal’a hae ya sa lumeli?

⁸ Ka ku ama kwa banna ba Sikreste ba ba nyezi ba ba sa lumeli, Paulusi n’a ñozi kuli: “Mulumeli h’a na ni musali ya sa lumeli, mi ili ya lata ku ina ni yena, a si ke a mu leleka. . . . Kakuli . . . musali ya sa lumeli u keniswa ki munna ya lumezi; kabesi cwalo, kabe bana ba mina ki ba ba masila; kanti cwale ki ba ba kenile. Kakuli . . . wena munna, u zibañi, nji u ka pilisa musal’a hao?” (1 Makorinte 7:12-14, 16) Pulelo ya “ya sa lumeli” fa ha i ami ku musali ya si na litumelo za bulapeli kono ku ya si ka ineela ku Jehova. N’a kana a li Mujuda, kamba mulumeli wa milimu ya sihedeni. Kacenu, eluda n’a kana a li mwa linyalo ni musali wa bulapeli busili, ya lumela kuli ha ku na se si konwa ku zibwa hande, kamba nihaiba ya sa lumeli za Mulimu. Haiba ki ya tabela ku pila ni yena, h’a swaneli ku yubeka musali y’o, ka libaka fela la ku shutana kwa litumelo. U sa swanela ku ‘pilisana ni yena ka kutwisiso, kakuli musali ki piza ye fokola ku fita yena, mi a mu kuteke,’ ili ku pila ka ku sepa kuli u ka mu pilisa.—1 Pitrosi 3:7; Makolose 3:19.

 9. Mwa linaha m’o mulao u fa munna hamohocwalo ni musali tukelo ya ku zibisa bana ba bona litumelo za bulapeli bwa bona bo bu fapahana, eluda u swanela k’u nga cwañi muhato, mi seo si ka ama cwañi matohonolo a hae?

⁹ Haiba muokameli u na ni bana, u ka sebelisa butoho bo bu swanela bwa munna ya nyezi ili bwa bundate mwa ku ba hulisa “ka ku ba lemusa, ni ka tuto ya Mulena.” (Maefese 6:4) Mwa linaha ze ñata mulao u fa bubeli bwa bosinyalana tukelo ya ku luta bana ba bona za bulapeli. Mwa muinelo o cwalo musali n’a kana a bata ku sebelisa tukelo ya hae ya ku zibisa bana litumelo ni likezo za bulapeli bwa hae, ili nto ye neikana ya ama ku ya ni bona kwa keleke ya hae.b Ka mo ku inezi fela, bana ba swanela ku latelela lizwalo la bona le li twaelizwe ka Bibele ka ku ama kwa ku sa abana mwa mikiti ya za bulapeli bwa buhata. Ka ku ba toho ya lubasi, ndate u ka sebelisa tukelo ya hae tota ya ku ituta ni bana ba hae ni ku ya ni bona kwa mikopano kwa Ndu ya Mubuso ha ku konahala. Ha ba ka fita fa buhulu bwa ku kona ku ikezeza likatulo, ba ka ikatulela ka za nzila ye ba ka zamaya ku yona. (Joshua 24:15) Haiba maeluda sina yena ni lilama za puteho ba kona ku bona kuli u sweli ku eza z’a lumelezwa ki mulao kaufela mwa ku luta hande bana ba hae mwa nzila ya niti, h’a na ku zwisiwa fa buokameli.

“Ibe Ya Busa Ba Ndu ya Hae Hande”

10. Haiba ndate-lubasi ki eluda, musebezi wa hae o’ mutomo ki ufi?

¹⁰ Nihaiba ku eluda ya li ndate-bana mi ili y’o musal’a hae a li Mukreste sina yena, haki ko ku bunolo ku abela hande nako ni mamelelo ya hae ku musal’a hae, bana ba hae, ni buikalabelo bwa hae bwa mwa puteho. Mañolo a utwahaza hande kuli ndate wa Mukreste u na ni tamo ya ku babalela musali ni bana ba hae. Paulusi n’a ñozi kuli: “Mutu h’a sa babaleli banabahabo, sihulu ba ndu iliñwi ni ya hae, ki ya latuzi tumelo, mi u fitwa ki ya si ka lumela.” (1 Timotea 5:8) Mwa liñolo le li swana leo, Paulusi n’a bulezi kuli ki banna ba ba nyezi fela ili bao ba se ba iponahalize ku zamaisa hande linyalo ni lubasi ba ba swanela ku babazwa kuli ba sebeze sina baokameli.—1 Timotea 3:1-5.

11. (a) Eluda u swanela ku ‘babalela banabahabo’ ka linzila lifi? (b) Seo si kona ku tusa cwañi eluda ku kwanisa buikalabelo bwa hae bwa mwa puteho?

¹¹ Eluda u swanela ku ‘babalela’ ba ndu ya hae isiñi fela ku za kwa mubili kono hape ni ku za kwa moya ni za mwa maikuto. Mulena ya butali Salumoni n’a ñozi kuli: “U kale ka musebezi wa hao wa kwande. U lime simu ya hao; ha ku felile zeo, u ka ziba ku yaha ndu ya hao.” (Liproverbia 24:27) Kacwalo ha nze a babalela butokwi bwa kwa mubili, maikuto, ni bwa za ku itabisa bwa musal’a hae ni bana ba hae, muokameli hape u swanela ku ba yaha kwa moya. Seo si nga nako—ili nako yeo a si ke a kona ku neela kwa litaba za puteho. Kono ki nako ye kona ku tisa mupuzo o mutuna wa za tabo ni mayemo a kwa moya a lubasi. Kwa nalulelule, haiba lubasi lwa hae ki lo lu tiile kwa moya, eluda a kana a fita fa ku sa tokwa ku itusisa nako ye ñata mwa ku talima butata bwa lubasi. Seo si ka fa munahano wa hae sibaka sa ku talima litaba za puteho. Mutala wa hae wa ku ba munna ya zamaisa hande linyalo ni lubasi u ka ba o tusa puteho kwa moya.—1 Pitrosi 5:1-3.

12. Ki mwa taba ifi ya lubasi m’o bondate ba ba li maeluda ba swanela ku fa mutala o munde?

¹² Ku busa hande ba ndu ya mutu ku kopanyeleza cwalo ni ku tomahanya nako ya ku zamaisa tuto ya lubasi. Ki kwa butokwa hahulu kuli maeluda ba fe mutala o munde ku seo, kakuli mabasi a’ tiile a eza liputeho ze tiile. Nako ya muokameli ha i swaneli ku ba ye patehisizwe hahulu ka matohonolo a mañwi a sebelezo kuli mane ha na nako ya ku ituta ni musal’a hae ni bana ba hae. Haiba ku bile cwalo, u swanela ku nyakisisa sinca tomahanyo ya hae. N’a kana a tokwa ku tomahanya sinca kamba ku kusufaza nako yeo a neela kwa litaba ze ñwi, nihaiba ku hana matohonolo a mañwi ka linako ze ñwi.

Buokameli Bo Bu Itikanelezi

13, 14. Ki kelezo ifi yeo “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso” a file kwa maeluda ba ba na ni mabasi?

¹³ Kelezo ya ku likanyeleza buikalabelo bwa mwa lubasi ni bwa mwa puteho haki ye nca. Ka lilimo-limo “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso” s’a file kelezo kwa maeluda ka za taba yeo. (Mateu 24:45) Lilimo ze fitelela ze 37 kwamulaho k’o, The Watchtower ya September 15, 1959, makepe 553 ni 554, ne i elelize kuli: “Luli, kana haki taba fela ya ku beya mwa buitikanelelo litokwahalo zeo kaufela za nako ya luna? Mwa ku likanyeleza k’o haike koñomeko ye swanela i fiwe kwa licisehelo za lubasi lwa mina tota. Ka buniti fela Jehova Mulimu n’a si ke a tokwa kuli mutu a itusise nako ya hae kaufela mwa misebezi ya puteho, mwa ku tusa mizwale ba hae ni bomuyahwa ni bona kuli ba piliswe, mi niteñi a si ke a babalela za ku piliswa kwa ba ndu ya hae tota. Musali ni bana ba hae mutu ki bona buikalabelo bwa hae bwa pili.”

¹⁴ The Watchtower ya November 1, 1986, likepe 22, ne i elelize kuli: “Ku abana mwa bukombwa bwa mwa simu sina lubasi ku ka mi bisa ba ba utwana ni ku fita, niteñi butokwi bo bu ipitezi bwa bana bu tokwa ku fiwa kwa nako ya mina ya ka butu ni m’ata a mwa maikuto. Kacwalo, buitikanelelo bwa tokwahala mwa ku bona kuli ki nako ye kuma kai ye mu kona ku itusisa mwa . . . misebezi ya puteho ha mu nze mu babalela ‘banabahabo mina’ ku za kwa moya, maikuto, ni kwa mubili. [Mukreste u] lukela ku ‘ituta pili ku bonisa bulumeli bwa [hae] ku ba ndu i liñwi ni yena.’ (1 Timotea 5:4, 8)”

15. Ki kabakalañi eluda ya na ni musali ni bana ha tokwa butali ni ngana?

¹⁵ Lishitanguti la mwa Mañolo li bulela kuli: “Butali ki muyahisi wa ndu, ngana ki mukondisi wa yona.” (Liproverbia 24:3) Ee, kuli muokameli a kone ku taleleza misebezi ya hae ya teokratiki mi ka nako ye swana ni ku yaha ba ndu ya hae, ka buniti fela u tokwa butali ni ngana. Ka mañolo, u na ni likalulo za buokameli ze fitelela i liñwi. Lubasi lwa hae ni buikalabelo bwa hae bwa mwa puteho za amiwa teñi. U tokwa kutwisiso kuli a likanyeleze likalulo zeo. (Mafilipi 1:9, 10) U tokwa butali kuli a tomahanye lika za butokwa. (Liproverbia 2:10, 11) Niha n’a ka ikutwa cwañi ku bata ku babalela matohonolo a hae a mwa puteho, u swanela ku lemuha kuli ka ku ba munna ya nyezi ili ya li ndate-bana, buikalabelo bwa pili b’o a filwe ki Mulimu ki pabalelo ni ku piliswa kwa lubasi lwa hae.

Banna Ba Ba Zamaisa Hande Lubasi Ili Ba Ba Eza Hande mwa Bueluda

16. Eluda u tuseha cwañi haiba yena hape ki ndate-bana?

¹⁶ Eluda ya na ni bana ba ba utwa u kona ku ba ya na ni tuso hahulu. Haiba u itutile ku babalela hande lubasi lwa hae, u ba mwa mayemo a ku tusa mabasi a mañwi mwa puteho. U utwisisa butata bwa bona hande hahulu mi u kona ku fa kelezo ye bonisa yeloseli ya hae tota. Ka tabo, maeluda ba ba eza likiti-kiti mwahal’a lifasi kamukana ba sweli ku peta hande misebezi ya bona sina banna ba ba nyezi, bondate-bana, ni baokameli.

17. (a) Ki sifi seo munna ya li ndate-bana ili ya li eluda a sa swaneli ku si libala ni kamuta? (b) Lilama ba bañwi ba puteho ba swanela ku bonisa cwañi kuli ba utwela ba bañwi butuku?

¹⁷ Kuli ndate-lubasi a be eluda, u lukela ku ba Mukreste ya hulile ili y’o, ha nze a babalela musali ni bana ba hae, u kona ku lukisa misebezi ya hae ilikuli a kone ku neela nako ni mamelelo ku ba bañwi mwa puteho. Ni kamuta h’a swaneli ku libala kuli musebezi wa hae wa bulisana u kalela mwa lapa. Ka ku ziba kuli maeluda ba ba na ni musali ni bana ba na ni buikalabelo bwa lubasi lwa bona hamohocwalo ni bwa misebezi ya bona mwa puteho, lilama za puteho ha ba na ku lika ku pitihanya nako ya maeluda ka ku sa swanela. Sina ka mutala, eluda ya na ni bana ba ba na ni ku ya kwa sikolo kakusasana fa lizazi le li tatama n’a si ke a fumaneha ka nako ye telele hamulaho wa mikopano ya manzibwana. Lilama ba bañwi ba puteho ba swanela ku utwisisa seo ni ku bonisa mukekecima.—Mafilipi 4:5.

Lu Katelwe Maeluda ba Luna

18, 19. (a) Nyakisiso ya luna ya 1 Makorinte kauhanyo 7 i lu lemuhisize nto mañi? (b) Lu swanela k’u nga cwañi banna ba Sikreste ba ba cwalo?

¹⁸ Ku nyakisisa kwa luna kauhanyo 7 ya liñolo la Paulusi la pili ku ba mwa Korinte ku lu konisize ku bona kuli, ka ku latelela kelezo ya Paulusi, ku na ni banna ba bañata ba makwasha ba ba sweli ku itusisa tukuluho ya bona mwa ku sebeleza licisehelo za Mubuso. Hape ku na ni mizwale ba ba eza likiti-kiti ba ba nyezi kono ili ba ba si na bana ili bao, hailif’o ba fa mamelelo ye swanela kwa basali ba bona, ba sebeza hande sina baokameli mwa likiliti, mipotoloho, liputeho, ni mwa mitai ya Watch Tower, ka swalisano ye babazeha ya basali ba bona. Ka ku feleleza, mwa liputeho za batu ba Jehova ze bat’o ba ze 80,000, ku na ni bondate ba bañata ili bao kwand’a ku babalela ka lilato basali ni bana ba bona hape ba itusisa nako mwa ku sebeleza mizwale ba bona sina balisana ba ba na ni pabalelo.—Likezo 20:28.

¹⁹ Muapositola Paulusi n’a ñozi kuli: “Ba bahulu ba ba lisa hande, u ba talime kuli ba lukela ku kutekiwa mane ku fita, sihulu ba ba sebeza ka ku talusa ni ka ku luta Linzwi.” (1 Timotea 5:17) Ee, maeluda ba ba zamaisa hande mwa malapa a bona ni mwa puteho ba swanelwa ki lilato ni likute la luna. Ka buniti fela lu swanela ku ‘katelwa ba ba cwalo.’—Mafilipi 2:29.

[Litaluso za kwatasi]

Ka ku Ba Lundululo

◻ Lu ziba cwañi kuli maeluda ba bañata mwa lilimo za mwanda wa pili C.E. ne li bondate-lubasi?

◻ Ki sifi se si tokwahala kwa maeluda ba ba nyezi ili ba ba na ni bana, mi ki kabakalañi?

◻ Ki sifi se si taluswa ki ku ba ni “bana ba ba lumela,” kono ku cwañi haiba mwan’a eluda a sa keti ku sebeleza Jehova?

◻ Ki mwa miinelo mañi m’o eluda a swanela ku ‘babalela banabahabo’?

[Siswaniso se si fa likepe 18]

Mabasi a’ tiile a eza liputeho ze tiile