Ku Puluswa Inze Mu Pila Mwahal’a Ñalelwa ye Tuna
“Bao ki ba ba zwa mwa ñalelwa ye tuna; ba tapisize liapalo za bona, ba li sweufalize mwa mali a Ngunyana.”—SINULO 7:14.
1. Ki bomañi ba ba k’a lumelisa ba ba zuhile mwa zuho ya fa lifasi-mubu?
BOLULE-LULE ba bañata ha ba k’a zusiwa mwa ‘zuho ya ba ba lukile ni ba ba si k’a luka,’ ha ba na ku zusezwa fa lifasi-mubu le li li mukungulu. (Likezo 24:15) Ba k’a zuhela mwa maino a’ zwiselizwepili ka bunde ni ku fumana kuli malobalo, liapalo, ni lico ze atile se li lukiselizwe bona. Ki bomañi ba ba k’a eza zona litukiso zeo? Ka ku utwahala fela, ku k’a ba ni batu ba ba pila mwa lifasi le linca pili zuho ya fa lifasi-mubu i si k’a kalisa kale. Ki bomañi? Bibele i bonisa kuli ba k’a ba bapunyuhi ba ñalelwa ye tuna ye taha. Kwa lituto za Bibele kaufela, ku si na kakanyo ye ki yona ye makalisa ka ku fitisisa—kuli basepahali ba bañwi ba k’a puluswa inze ba pila mwahal’a ñalelwa ye tuna mi ha ba na ku shwa ni kamuta. Buniti bwa yona sepo yeo bu boniswa hande-nde mwa Mañolo a’ Kenile.
Sina Mazazi a Nuwe
2, 3. (a) Ki ku swana kufi ko ku boniswa mwahal’a mazazi a Nuwe ni nako ya luna? (b) Ki sifi se si boniswa ki ku punyuha Munda kwa Nuwe ni lubasi lwa hae?
2 Kwa Mateu 24:37-39, Jesu Kreste n’a ezize bapanyo mwahal’a mazazi a Nuwe ni mazazi a maungulelo, ili ao cwale lu ipumana ku ona. N’a bulezi kuli: “Mo ne ku inezi mwa mazazi a Nuwe, ku ka ba cwalo kwa ku taha kwa Mwan’a mutu. Kakuli mo ne ku inezi kwa mazazi ale, munda o mutuna u si ka bonahala kale, batu ne ba ca, ba nwa, ba nyala, ba nyalisa, mane la fita lizazi l’a kena Nuwe mwa aleka. Ha ba si ka lemuha se siñwi, mane munda wa kena, mi wa ba kukisa kaufela; ku ka ba cwalo h’a ka taha Mwan’a mutu.”
3 Munda wa lifasi kamukana ne u kukisize bao kamukana ba ne ba si ka mamela temuso ya lushango lwa Mulimu. Niteñi, ne u si ka kukisa Nuwe ni lubasi lwa hae. Ne ba ‘keni mwa aleka,’ sina ka mwa n’a bulelezi Jesu. Bakeñisa buipeyo bwa bona bwa bumulimu, Jehova n’a ba file nzila ya ku banduka ka yona. Liñolo la 2 Pitrosi 2:5, 9 li ama kwa ku punyuha kwa Nuwe ni lubasi lwa hae ha li bulela kuli: “[Mulimu] u pilisize Nuwe, yena mubuleli wa Ku Luka, ni ba bañwi ba ba 7, nako y’a tisa Munda o bulaile lifasi la banyefuli; Mulena u ziba ku lamulela batu ba balapeli kwa miliko.” Jesu n’a ezize bapanyo mwahal’a lizazi la Nuwe ni mazazi a maungulelo ili ku bonisa kuli batu ka nañungelele ne ba si ke b’a utwa lushango lwa Mulimu lwa temuso. Nihakulicwalo, mwa ku eza cwalo hape n’a file buikolwiso bwa kuli Nuwe ni lubasi lwa hae ne ba ipeile ku utwa Jehova Mulimu, ne ba keni mwa areka, mi ba punyuha Munda o mutuna w’o. Ku punyuswa kwa Nuwe ni lubasi lwa hae ku supa kwa ku punyuha kwa batanga ba Mulimu ba ba sepahala kwa mafelelezo a lifasi le.
Mutala wa mwa Lilimo za Mwanda wa Pili
4. Ka ku ba telelezo ya manzwi a Jesu, ki likezahalo mañi ze ne li isize kwa sinyeho ya Jerusalema ka 70 C.E.?
4 Jesu hape n’a bulezi ka za likezahalo ze ne li ka ezahala kwa maungulelo a lifasi le. Kwa Mateu 24:21, 22, lu bala kuli: “Mwa nako yeo, ñalelwa ikaba ye tuna; la li ku simuluha lifasi, ku tisa cwale, ha ku si ka bonwa ñalelwa ye tuna cwalo, mane ni kwapili. Kabesi kuli mazazi ao a ka fukuzwa, kabe ku si na sibupiwa se si ka piliswa; kono kabakala ba ba ketilwe, mazazi ao a ka fukuzwa.” Manzwi ao ne a bile ni talelezo ya makalelo mwa lilimo za mwanda wa pili wa Nako ya luna ye Zibahala. Ka 66 C.E., muleneñi wa Jerusalema ne u tengelelizwe ki limpi za Siroma mwatas’a Cestius Gallus. Limpi za Siroma za fita fa sipimo sa ku shekeshisa limota la tempele, mi Majuda ba bañata ne ba itukiselize ku hapiwa. Nihakulicwalo, ka ku sa libelela ni ka libaka le li sa zibahali, Cestius Gallus a kwenula limpi za hae. Hamulaho wa ku bona kuli Maroma ba ikemile, Bakreste b’a nga muhato fa manzwi a Jesu, a n’a bulezwi lilimo ze ñata kwamulaho: “Ha mu bona Jerusalema u ambekilwe ki limpi, cwale mu zibe kuli ku sinyeha kwa ona ku sutelezi. Nako yeo, ba ba li mwa Judea ba sabele mwa malundu; ba ba li mwa munzi ba zwe mwateñi; mi ba ba li mwa naheñi, ba si ke ba kutela mwa munzi.” (Luka 21:20, 21) Majuda ba ne ba fitile fa ku ba Bakreste, ba ne ba ketilwe, onaf’o fela ba siya muleneñi wa Jerusalema o ne u talimani ni ku shandaulwa mi kacwalo ne ba pulusizwe mwa sinyeho ye maswe ye ne i tile fahalimu a ona hañi-hañi. Ka 70 C.E., limpi za Siroma mwatas’a Muzamaisi Titus za kuta. Ba tibelela ka ku potoloha Jerusalema, ba tengeleza muleneñi, ni ku u shandaula.
5. Ñalelwa ye ne i tahezi Jerusalema ka 70 C.E. ne i kusufalizwe ka kutwisiso mañi?
5 Muñoli wa Mujuda wa litaba za kwaikale Josephus u talusa kuli Majuda ba ba fita fa 1,100,000 ne ba shwile, hailif’o ba 97,000 ne ba punyuhile mi ne ba isizwe mwa butanga. Bona bapunyuhi bao ba ne ba si Bakreste kaniti luli n’e si ba ne “ba ketilwe” ba mwa bupolofita bwa Jesu. Ka ku bulela kwa sicaba sa Sijuda sa bukwenuheli, Jesu n’a kile a bulela kuli: “A mu bone, ndu ya mina i siyala ku mina ili matota. Kakuli na mi bulelela, ni li: Ku zwa cwale, ha mu sa na ku ni bona, ku fitela ha mu ka li: Ku lumbekwe ya taha ka Libizo la Mulena.” (Mateu 23:38, 39) Ha ku na bupaki bo bu bonisa kuli Majuda bao ba ne ba itakatezi mwa Jerusalema, ka nako ya mafelelezo ne ba amuhezi Jesu sina Mesiya, ne ba fitile fa ku ba Bakreste, mi ne ba shemubilwe ki Jehova. Nihakulicwalo, ñalelwa ye ne i tile fahalimw’a Jerusalema ka 70 C.E. ne i kusufalizwe. Ku tengelezwa ki mpi ya Siroma kwa mafelelezo ne ku si kwa nako ye telele. Seo ne si tahisize kuli Majuda ba bañwi ba punyuhe, ilikuli ba isiwe kwa libaka ze fapahana-fapahana za Puso ya Roma sina batanga.
Buñata Bo Butuna bwa Bapunyuhi
6, 7. (a) Ki muleneñi-tuna mañi wa bulapeli o sa na ni ku shandaulwa, ka ku ba kalulo ya ñalelwa ifi ye si na ye likana ni yona? (b) Ki sifi sa n’a polofitile Joani ka za ñalelwa ye tuna ye taha fa lifasi le?
6 Hailif’o sinyeho ya Jerusalema ka 70 C.E. kaniti luli ne i tisize “ñalelwa ye tuna” fa muleneñi wa bulapeli w’o, talelezo ye tuna ya manzwi a Jesu i sa na ni ku ba teñi. Muleneñi wa bulapeli o mutuna ni ku fita, Babilona yo Mutuna, yona kopano ya lifasi kamukana ya bulapeli bwa buhata, i k’a ipumana mwa ñalelwa ye tuna ye bulaya ye k’a tatamwa kapili-pili ki ñalelwa ye si k’a bonwa kale fa kalulo ye ñwi ya muinelo wa linto wa Satani. (Mateu 24:29, 30; Sinulo 18:21) Lilimo ze bat’o ba ze 26 hamulaho wa ku sinyeha kwa Jerusalema, muapositola Joani, kwa Sinulo 7:9-14, n’a ñozi ka za ñalelwa ye tuna yeo ye kwahela lifasi kamukana. N’a bonisize kuli buñata bo butuna bwa batu ne ba k’a i punyuha.
7 Bona bapunyuhi bao, ba ba bizwa “buñata bo butuna,” ba zibahala ka likezo za buikatuleli bo bu tiile ze ba eza. Ka ku ya ka Sinulo 7:14, yo muñwi wa ba bahulu ba 24 kwa lihalimu n’a bulelezi Joani kuli: “Bao ki ba ba zwa mwa ñalelwa ye tuna; ba tapisize liapalo za bona, ba li sweufalize mwa mali a Ngunyana.” Ee, buñata bo butuna ba lumba Jehova sina yena simuluho ya puluso ya bona. Ba bonisa tumelo mwa mali a Jesu a’ suluzwi mi ba na ni mayemo a’ lukile fapil’a Mubupi wa bona ni Mulena wa hae ya ketilwe, Jesu Kreste.
8. Ki swalisano ifi ye nde ye mwahal’a “buñata bo butuna” ni bomasiyaleti ba banyani ba Jesu ba ba tozizwe?
8 Kacenu, lilama ba ba bat’o ba bolule baketalizoho ba buñata bo butuna ba pila mwatas’a bueteleli bo bu zwelapili bwa Mulena wa kwa lihalimu, Jesu Kreste. Ba ipeile kwatas’a Kreste mi ba swalisana ka ku tala ni banyani ba hae ba ba tozizwe ba ba sa li fa lifasi-mubu. Ka ku ama ka m’o buñata bo butuna b’a ngela bona batoziwa bao, Jesu u bulela kuli: “Kaniti na mi bulelela, ni li: Kamita ha mu ezize yo muñwi wa banyani ba ka bao cwalo, nihaiba yo munyinyani ku bona, ki na ye mu ezize cwalo.” (Mateu 25:40) Bakeñisa kuli ba fa tuso ye si na buitati kwa banyani ba Kreste ba ba tozizwe, bao ba buñata bo butuna ba atulwa kuli ba eza ze nde ku Jesu yena ka sibili. Seo si ba tusa ku ba ni swalisano ye nde ni Jesu Kreste ni Jehova Mulimu. Se ba na ni tohonolo ya ku swalisana ni bomasiyaleti ba ba tozizwe mwa ku ba Lipaki za Mulimu ni balwali ba libizo la hae.—Isaya 43:10, 11; Joele 2:31, 32.
Ku Tona
9, 10. (a) Ki sifi se lu lukela ku eza mwa ku buluka mayemo a luna a’ lukile fapil’a Mwan’a mutu? (b) Lu lukela k’u nga cwañi muhato kuli lu “tone”?
9 Buñata bo butuna ba lukela ku buluka mayemo a bona a’ kenile fapil’a Mwan’a mutu ku si na ku tuhela, ili nto ye tokwa ku zwelapili ku libelela ku yo fita kwa mafelelezo. Jesu n’a bulezi seo ka ku utwahala hande ha n’a ize: “Mu tokomele kuli lipilu za mina li si ke za sinyiwa ki ku ca maswe, ni ku kolwa bucwala, ni ku bilaela za bupilo; mane lizazi leo li t’o mi tulukela mu si ka itukisa; Kakuli li ka wela ba ba yahile mwa lifasi kaufela sina sikwela. Kifohe, mu tone mi mu lapele kamita, kuli mu kone ku banduka ku zeo kaufela ze ka bonahala, ni ku yema fapil’a Mwan’a mutu.”—Luka 21:34-36.
10 Kuli lu kone ku yema fapil’a Mwan’a mutu, lu lukela ku ba ni tumelezo ya hae, ili yeo lu si ke lwa ba ni yona haiba lu iteselela mwa ku susuezwa ki munahano wa lifasi le. Muhupulo wa lifasi w’a kwasheka mi wa kona ku tahiseza mutu ku yongobela mwa minyaka ya nama kamba ku fita fa ku totobezwa ki but’ata bwa mwa bupilo kuli mane mutu h’a sa buluka licisehelo za Mubuso mwa sibaka sa pili. (Mateu 6:33) Nzila ye cwalo i fokolisa mayemo a mutu a kwa moya mi i kona ku mu tiseza kuli a keshebise buikalabelo bwa hae kwa neku la Mulimu ni ba bañwi. W’a kona ku fita fa ku s’a sebeza kamba ku beya sibaka sa hae mwa puteho mwa mayemo a’ lubeta ka ku eza sibi se situna, mwendi ni ku bonisa moya wa ku sa baka. Yo muñwi ni yo muñwi mwa buñata bo butuna u swanela ku itibelela. U lukela ku zwelapili ku ikambusa kwa lifasi le ili le li si la bumulimu ni likezo za lona.—Joani 17:16.
11. Ki ku sebelisa likuka lifi za mwa Mañolo ko ku k’a lu tusa ku punyuha Armagedoni?
11 Kwa neku la seo, Jehova se a lu file se lu tokwa ka Linzwi la hae, moya wa hae o kenile, ni kopano ya hae ye bonahala. Lu lukela ku fumana tuso ye tezi ku zona zeo. Fahalimu a seo, lu lukela ku tiyela mwa tapelo ni ku utwa Mulimu haiba lu libelela ku shemubiwa ki yena. Nto ye ñwi hape, lu lukela ku hulisa sitoyo se situna ku se si maswe. Walisamu n’a bulezi kuli: “Ha ni na taba ni ba lishano, ha ni zamayangi ni ba ba ipa. Ni toile siango sa ba ba maswe, mi ha ni inangi ni ba ba lunya. U si ke wa ni kopanya ni baezalibi mwa lifu la bona, bupilo bwa ka bu si ke bwa fela sina bwa batu ba mali.” (Samu 26:4, 5, 9) Mwa puteho ya Sikreste, ba banca ni ba ba hulile ka ku swana ba tokwa ku pima liswalisano ze s’a tokwahali ni bao ba ba si ka ineela ku Jehova. Kuli lu shemubiwe ki Mulimu, lu tundamene mwa ku sa nyazahala ni ku s’a ba ni litiba la za lifasi. (Samu 26:1-5; Jakobo 1:27; 4:4) Kacwalo, lu ka ba ni buikolwiso bwa kuli fa Armagedoni, Jehova h’a na ku lu byangulela mwa lifu hamoho ni batu besi ba bumulimu.
Ba Bañwi ‘Ha Ba Na ku Shwa ni Kamuta’
12, 13. (a) Pili a si k’a zusa kale Lazaro, Jesu n’a bulezi manzwi afi ao Mareta n’a si k’a utwisisa ka ku tala? (b) Ki sifi se ne si si k’a taluswa ki manzwi a Jesu ka za kuli ba bañwi ‘ha ba na ku shwa ni kamuta’?
12 Ki nto ye nyangumuna ku nahanisisa ka za ku punyuha mafelelezo a muinelo wo wa linto ni muinelo wa ku sa fita fa ku shwa ni kamuta. Yeo ki yona tibelelo ye filwe ku luna ki Jesu. Nakonyana pili a si ka zusa kale mulikan’a hae ya n’a shwile Lazaro, Jesu n’a taluselize kaizel’a Lazaro yena Mareta kuli: “Ki na zuho ni bupilo; ya lumela ku na, nih’a shwile u ka pila. Mi mutu kaufela ya pila mi a lumela ku na, h’a na ku shwa ni kamuta. Kana u lumela cwalo?” Mareta n’a lumela mwa zuho, kono n’a sa utwisisi seo kaufela Jesu n’a si bulela.—Joani 11:25, 26.
13 Jesu n’a s’a talusi kuli baapositola ba hae ba ba sepahala ne ba ka zwelapili ku pila mwa nama mi ne ba si ke ba shwa ni kamuta. Ka ku fapahana, hamulaho n’a bonisize kuli balutiwa ba hae ne ba k’a shwa. (Joani 21:16-23) Ka mo ku inezi fela, ku ketiwa kwa bona ka moya o kenile fa Pentekonta ya 33 C.E. ne ku talusa kuli ne ba na ni ku shwa kuli ba amuhele sanda sa bona sa kwa lihalimu sina malena ni baprisita. (Sinulo 20:4, 6) Kacwalo, ka ku ya kwa nako, Bakreste kaufela ba mwa lilimo za mwanda wa pili ne ba fitile fa ku shwa. Niteñi, Jesu n’a bulezi s’ani ka mulelo o muñwi. Manzwi a hae ka za ku pila mutu a s’a shwi muta o muñwi a k’a talelezwa.
14, 15. (a) Manzwi a Jesu a kuli ba bañwi ‘ha ba na ku shwa ni kamuta’ a k’a talelezwa cwañi? (b) Ki ufi muinelo wa lifasi le, kono ki sepo mañi yeo ba ba lukile ba na ni yona?
14 Ka libaka le liñwi, Bakreste ba ba sepahala ba ba tozizwe ni kamuta ha ba na ku ipumana mwa lifu le li s’a feli. (Sinulo 20:6) Hape, manzwi a Jesu a supa kwa nako tota muta Mulimu a k’a kena mwa litaba za batu mi u ka felisa bumaswe fa lifasi-mubu, sina mwa n’a ezelize mwa lizazi la Nuwe. Batu ba ba sepahala ba ba ka fumanwa inze ba eza tato ya Mulimu ka nako yeo ha ba na ku bulaiwa ki likezo za Mulimu za katulo. Ka ku fapahana, ka ku swana sina Nuwe ni lubasi lwa hae, ba k’a ba ni sibaka sa ku punyuha sinyeho ya lifasi. Sepo ye cwalo i tiile, ka ku ba ye tomile fa lituto za Bibele ni ye bonisizwe ka mitala. (Mu bapanye Maheberu 6:19; 2 Pitrosi 2:4-9.) Ku talelezwa kwa bupolofita bwa Bibele ku bonisa kuli ona cwale-cwale fa lifasi la cwale le li na ni nyangela ya mufuta wa mutu ye si ka luka li ka fela ka sinyeho. Muinelo wa cwale ha u konwi ku kondolokiswa, kakuli lifasi se li cinezi hahulu mwa bumaswe kuli mane ha li koni ku cinca. Sa n’a bulezi Mulimu ka za lifasi la mwa lizazi la Nuwe ki sa niti hape ni kwa lifasi kacenu. Bumaswe bu tezi mwa lipilu za buñata bwa batu, mi mihupulo ya bona ki ye maswe fela ka nako kaufela.—Genese 6:5.
15 Jehova u lumelelize batu ku busa lifasi-mubu ka lilimo ze myanda-nda ku si na ku ikenya teñi kwa bumulimu, kono nako ya bona se i bat’o fela. Ona cwale-cwale fa Jehova u ka timeza ba ba maswe kaufela fa lifasi-mubu, sina ka mo i taluseza Bibele. (Samu 145:20; Liproverbia 2:21, 22) Nihakulicwalo, h’a na ku timeza ba ba lukile hamoho ni ba ba maswe. Mulimu ni kamuta h’a si ka eza nto ye cwalo! (Mu bapanye Genese 18:22, 23, 26.) Ki kabakalañi ha n’a ka timeza bao ba ba lika ku mu sebeleza ka busepahali, ka sabo ya bumulimu? Ki taba fela ye utwahala ya kuli balapeli ba Jehova ba ba sepahala ba ba pila muta ñalelwa ye tuna i ka kalisa ba ka fumana shemubo mwa meto a hae mi ha ba na ku timezwa, sina Nuwe ni lubasi lwa hae ha ne ba si k’a sinyiwa muta lifasi le li maswe la mwa lizazi la hae ne li fitile fa mafelelezo a’ li likayamana. (Genese 7:23) Ba ka fumana pukelezo ya bumulimu mi ba ka punyuha mafelelezo a lifasi le.
16. Ki lika mañi ze komokisa ze k’a ezahala mwa lifasi le linca, ili ku talusa nto mañi kwa neku la bapunyuhi?
16 Kiha ku k’a ezahalañi cwale? Mwa lifasi le linca, limbuyoti za ku folisa li k’a shetumukela kwa mufuta wa mutu lituso za sitabelo sa Jesu sa tiululo ha li nze li sebeliswa ka ku tala. Bibele i bulela ka za “nuka [ya swanisezo] ya mezi a bupilo, ye benya sina kristale, ye zwa mwa Lubona lwa Mulimu ni lwa Ngunyana. Mwahali a patelo ya munzi, ni fa likamba la nuka, buse bwa kwanu ni mwa buse, ku na ni kota ya bupilo ye beya miselo ha 12, inz’e buzwisa miselo ka kweli ni kweli; mi matali a kota yeo ki a ku folisa macaba.” (Sinulo 22:1, 2) Ka ku ba nto ye makalisa ku i bulela, kona “ku folisa” k’o ku kopanyeleza cwalo ni ku tulwa kwa lifu ka sibili le li simuluha ku Adama! “U mizize lifu ku ya ku ile; Mulena Muñ’a Bupilo u ka takula miyoko kwa lipata kamukana.” (Isaya 25:8) Kacwalo, ba ba k’a punyuha ñalelwa ye tuna ku kena mwa lifasi le linca ni kamuta ha ba na ku ba mwa mayemo a ku talimana ni lifu!
Sepo ye Buniti
17. Sepo ya kuli ba bañwi ba k’a punyuha Armagedoni mi ‘ha ba na ku shwa ni kamuta’ ki ye tiile cwañi?
17 Kana lwa kona ku ba ni buikolwiso bo bu tezi mwa sepo yeo ye komokisa? Ee luli! Jesu n’a taluselize Mareta kuli ne ku k’a ba ni nako yeo ku yona batu ne ba ka pila ba s’a shwi ni kamuta. (Joani 11:26) Fahalimu a seo, mwa kauhanyo 7 ya Sinulo yeo Jesu n’a file Joani, ne ku sinuzwi kuli buñata bo butuna bu zwa mwa ñalelwa ye tuna, ili ku i punyuha. Kana lwa kona ku lumela s’a bulezi Jesu Kreste ni taba ya kwamulaho ye ama Munda wa mwa lizazi la Nuwe? Luli, ku si na ku honona ni ko ku kana! Fahalimu a zeo, Bibele i na ni litaba ze ñwi za likezahalo zeo ku zona Mulimu n’a punyusize batanga ba hae mwahal’a linako za katulo ni ku timezwa kwa macaba. Kana nto ye cwalo ha i swanelwi ku libelelwa mwa nako ye ya maungulelo? Kana ku na ni nto y’a kona ku palelwa Mubupi?—Mu bapanye Mateu 19:26.
18. Lu kona ku ba cwañi ni buikolwiso ka za bupilo mwa lifasi le linca le li lukile la Jehova?
18 Ka ku sebeleza Jehova ka busepahali ona cwale, lu na ni koñomeko ya bupilo bo bu sa feli mwa lifasi la hae le linca. Kwa neku la bolule ba ba si na palo, bupilo ku lona lifasi leo le linca bu ka taha ka zuho. Niteñi, mwa lizazi la luna, bolule-lule ba batu ba Jehova—ee, buñata bo butuna bo bu s’a konwi ku baliwa ki mutu kamba ku fiwa maciñekelo—bu ka ba ni tohonolo ye ipitezi ya ku puluswa inze ba pila mwahal’a ñalelwa ye tuna. Mi ni kamuta ha ba na ku shwa.
Shangwe Mu Taluse
◻ Ku punyuha Armagedoni ne ku bonisizwe cimo cwañi mwa lizazi la Nuwe?
◻ Ki sifi se lu lukela ku eza kuli lu zwelepili ku yema muta Jesu a taha ku t’o fitisa likatulo za Jehova?
◻ Ki kabakalañi ha lu kona ku bulela kuli bapunyuhi ba Armagedoni ‘ha ba na ku shwa ni kamuta’?