Kana Mwa Kona ku Sepa Lizwalo la Mina?

KAMITA, compass ki sipangaliko se si sepeha. Kasipi ka yona, ka ka zamaiswa ki m’ata a lifasi a ku hoha lika, kamita ka supile kwa mutulo. Bazamai kacwalo ba kona ku itinga fa compass kwa neku la ketelelo haiba ba sa zibi nzila. Kono ku ezahalañi magineti ha i beiwa kwatuko ni compass?Kasipi ka ka supa ko ku inzi magineti ku fita ku supa kwa mutulo. Ketelelo ya kona ha i sa sepahala.

Nto ye swana ya kona ku ezahala kwa lizwalo la mutu. Mubupi n’a lu file kalemeno kao kuli ka lu etelele hande. Bakeñisa kuli lu ezizwe ka siswaniso sa Mulimu, lizwalo kamita li swanela ku lu supeza nzila ye lukile ha lu tokwa ku eza likatulo. Li swanela ku lu susumeza ku bonisa lipimo za Mulimu za muzamao. (Genese 1:27) Hañata li ezanga cwalo. Sina ka mutala, Paulusi muapositola wa Mukreste n’a ñozi kuli nihaiba ba ba sa zibi mulao w’a file Mulimu “ba eza ka sizwalo ze laelwa ki Mulao.” Libaka? Kakuli “ba pakelwa ki lizwalo la bona.”—Maroma 2:14, 15.

Niteñi, lizwalo fokuñwi la ulumananga fo li swanela ku ngela muhato. Kabakala ku sa petahala kwa butu, lu hanelela ku eza lika ze lu ziba kuli li fosahezi. Paulusi n’a itumelezi kuli, “Ni tabela Mulao wa Mulimu ka mutu wa mwahali; kono ni bona mulao usili mwa lilama za ka, o lwanisana ni mulao wa kutwisiso ya ka, mi u ni isa mwa butanga bwa mulao wa sibi, o li teñi mwa lilama za ka.” (Maroma 7:22, 23) Haiba hañata lwa komiwanga ki litengamo ze maswe, lizwalo la luna li kana la mbumbutela hanyinyani-hanyinyani ku fitela li tuhela ku lu bulelela kuli muzamao o cwalo u maswe.

Kono niha lu si ka petahala, lwa kona ku ezisa lizwalo la luna ku lumelelana ni lipimo za Mulimu. Luli, ku butokwa kuli lu eze cwalo. Lizwalo le li kenile, ili le li lutilwe hande ha li lu tusi fela ku ba ni silikani se situna ni Mulimu kono la tokwahala kuli lu puluswe. (Maheberu 10:22; 1 Pitrosi 1:15, 16) Hape, lizwalo le linde li ka lu tusa ku eza liketo ze butali mwa bupilo, ili ku lu tahiseza kozo ni tabo. Walisamu n’a bulezi se ka za mutu wa lizwalo le li cwalo: “Mulao wa Mulimu wa hae u inzi mwa pilu ya hae; h’a zamaya, h’a sitatali.”—Samu 37:31.

Ku Luta Lizwalo

Ku luta lizwalo ha ku talusi fela ku peta mukoloko wa milao ni ku i kumalela. Seo ki sona se ne ba ezize Bafalisi ba mwa lizazi la Jesu. Baeteleli ba bulapeli bao ne ba ziba Mulao mi ne ba pangile lizo ze ñata-ñata, ze twi ne li ka tusa batu ku sa loba Mulao. Kacwalo, ne ba matukezi ku nyaza balutiwa ba Jesu la Sabata ha ne ba yanguzi bubeke ni ku ca makunka. Mi ne ba kananisize Jesu ha n’a folisize lizoho le li omelezi la munna yo muñwi la Sabata. (Mateu 12:1, 2, 9, 10) Ka sizo sa Bafalisi, sibeli sa likezo zeo ne li lobile taelo ya bune.—Exoda 20:8-11.

Bafalisi kaniti ne ba itutile Mulao. Kono kana mazwalo a bona n’a lumelelana ni lipimo za Mulimu? Kutokwa! Mane, ba sa feza fela ku ñuñuna ka za ze ne ba li ki ku loba mulao wa Sabata ko ku komokisa, Bafalisi ba lelisana ‘mo ba ka bulaela’ Jesu. (Mateu 12:14) Mu nahane fela—baeteleli ba bulapeli ba baipi bao ne ba nyemisizwe ki kezo ya ku ca makunka a sa z’o yangulwa ni ku folisa la Sabata; kono ne ba si ka sisimunwa ki ku lela lifu la Jesu!

Baprisita ba bahulu ne ba bonisize maikuto a swana a’ sitani. Masholi bao ne ba si ka tabeha ni hanyinyani ha ne ba sepisize Judasi masheleñi a silivera a 30 a mwa sibulukelo sa tempele kuli a beteke Jesu. Kono Judasi ha n’a kutisize masheleñi ao ka sipundumukela, ili ku a latela mwa tempele, mazwalo a baprisita ba bahulu a talimana ni singanyenganye sa za mulao. Ne ba bulezi kuli, “Ha ku swaneli ku a beya [masheleñi] mwa sibulukelo se si kenile, kakuli ki teko ya mali.” (Mateu 27:3-6) Bupaki bu bonisa kuli baprisita ba bahulu bao ne ba ikalezwi kuli mali a Judasi cwale n’a silafezi. (Mu bapanye Deuteronoma 23:18.) Niteñi, bona banna ba ba swana bao ne ba si ka bona bufosi bwa ku lifa mutu mali kuli a beteke Mwan’a Mulimu!

Ku Lumelelana ni Maikuto a Mulimu

Mitala ye bulezwi i bonisa kuli ku luta lizwalo ha ku talusi fela ku peta mukoloko wa milao. Ki niti kuli ku ziba milao ya Mulimu ku butokwa, mi ku i mamela kwa tokwahala kuli mutu a puluswe. (Samu 19:7-11) Kono, kwand’a ku ituta milao ya Mulimu, lu lukela ku ba ni pilu ye lumelelana ni maikuto a Mulimu. Kihona bupolofita bwa Jehova ka Isaya bu ka talelezwa ku luna, kuli: “U ka talima baluti ba hao ka meto. Mi ha mu ka ya ku la bulyo kamba la nzohoto, lizebe za mina li ka utwa mwamulaho a mina linzwi le li li: Nzila ki yona ye, mu zamaye ku yona!”—Isaya 30:20, 21; 48:17.

Kaniti luli, seo hasi talusi kuli ha lu tokwa ku eza katulo ye buima, linzwi tenyene li ka lu bulelela sa ku eza. Niteñi, maikuto a luna h’a lumelelana ni maikuto a Mulimu fa taba yeo, lizwalo la luna li ka kona ku lu tusa ku eza likatulo ze ka mu tabisa.—Liproverbia 27:11.

M’u nge Josefa, ya n’a pilile mwa lilimo za mwanda wa bu 18 B.C.E. Musal’a Potifaro ha n’a mu hapelelize kuli a buke ni yena, Josefa n’a hanile, a li: “Ni ka eza cwañi bumaswe bo butuna cwalo, na foseza Mulimu?” (Genese 39:9) Mwa mazazi a Josefa, ne ku si na mulao wa Mulimu o ñozwi o hanisa bubuki. Kwand’a seo, Josefa n’a pila mwa Egepita, kwahule ni kalimelo ya lubasi kamba milao ya toho ya lubasi. Kiñi he se ne si tusize Josefa ku tiyela tiko? Ka bunolo fela, ne li lizwalo la hae le li lutilwe. Josefa n’a bile ni mubonelo wa Mulimu wa kuli munna ni musali ne ba ka ba “nama i li ñwi fela.” (Genese 2:24) Kacwalo n’a boni kuli n’a ka fosa ha n’a k’a nga musal’a mutu. Maikuto a Josefa n’a lumelelana ni maikuto a Mulimu fa taba yeo. N’a ikutwa kuli bubuki bu fosahezi.

Kacenu, ki ba sikai fela ba ba swana ni Josefa. Buhule bu atile, mi ba bañata ha ba ikutwi kuli ba swanela ku ba ni mizamao ye kenile fapil’a Mubupi wa bona, bona beñi, kamba mane ni bosinyalana ni bona. Ku swana fela sina mo i taluseza buka ya Jeremia kuli: “Ku tokwa ni a li muñwi ya swabela bumaswe bwa hae, ya li: Ni ezize cwañi? Mutu ni mutu u kutela mwa mikwa ya hae sina pizi ye matela kwa ndwa.” (Jeremia 8:6) Kacwalo, lu tokwa hahulu ku lumelelana ni maikuto a Mulimu. Lu filwe tukiso ye nde kuli i lu tuse ku eza cwalo.

Nto ye Tusa ku Luta Lizwalo

Mañolo a buyelezwi a “na ni tuso kwa ku luta, ni ku kolisa, ni ku nyaza, ni ku hulisa ka ku luka; kuli mutu wa Mulimu a petahale mi a talifele luli misebezi kaufela ye minde.” (2 Timotea 3:16, 17) Ku ituta Bibele ku ka lu tusa ku luta seo Bibele i biza “kutwisiso” ya luna, ilikuli lu kete ze nde ku ze maswe. (Maheberu 5:14) Ku ka lu tusa ku lata z’a lata Mulimu ni ku toya z’a toile.—Samu 97:10; 139:21.

Kacwalo, lu ituta Bibele kuli lu utwisise mulelo ni butokwa bwa niti ku fita fela ku ba ni zibo ye tungile. Mwa musulo wa yona wa September 1, 1976, The Watchtower ne ize: “Ha lu ituta Mañolo lu swanela ku lika ku yelaseli katulo, lilato ni ku luka kwa Mulimu ni ku li beya mwa lipilu za luna ilikuli li fite fa ku ba za butokwa ku luna sina ku ca ni ku buyela. Lu swanela ku lika ku ziba ka ku tala lika ze lukile ka ku ba ni kutwisiso ye tungile ya za se sinde ni se si maswe. Kwand’a seo, lu swanela ku twaeza lizwalo la luna kuli li utwisise hahulu buikalabelo bwa lona ku Mutomi wa Milao ili Muatuli ya petehile. (Is. 33:22) Kacwalo, ha lu nze lu ituta ka za Mulimu, lu like ku mu likanyisa mwa miinelo kaufela ya bupilo.”

Ku Ba Ni “Muhupulo wa Kreste”

Ku ituta Bibele hape ku ka lu tusa ku ba ni “muhupulo wa Kreste,” ona maikuto a n’a bonisize Jesu a ku ipeya ku utwa ni ku ikokobeza. (1 Makorinte 2:16) Jesu n’a nga ku eza tato ya Ndat’ahe sina nto ye tabisa, isiñi mukwa fela wa ku latelela a sa nahani. Mubonelo wa hae ne u polofitilwe cwana ki walisamu Davida, ya n’a ñozi kuli: “Se ni tabela, ki ku eza tato ya hao, Mulimu wa ka; e, mulao wa hao u mwa pilu ya ka.”a—Samu 40:8.

Ku ba ni “muhupulo wa Kreste” ku butokwa mwa ku luta lizwalo. Ha n’a li mutu ya petehile fa lifasi, Jesu n’a bonisize tulemeno ni butu bwa Ndat’ahe ka mwa n’a konela kaufela sina mutu wa fa lifasi. Kacwalo, n’a kona ku bulela kuli: “Ya ni boni, u boni Ndate.” (Joani 14:9) Ku za n’a ipumana ku zona kaufela fa lifasi, Jesu n’a ezize sa n’a bata Ndat’ahe. Kacwalo, ha lu nyakisisa bupilo bwa Jesu, lu ituta mw’a inezi Jehova Mulimu.

Lu bala kuli Jehova ki ya “makeke ni musa, ya sa akufi ku halifa, ya tezi sishemo.” (Exoda 34:6) Hañata-ñata, Jesu n’a bonisize tulemeno t’o ha n’a swalisana ni baapositola ba hae. Ha ne ba pihelezi ku kanana ka za yo mutuna ku bona, Jesu ka pilu-telele a ba luta ka lingambolo ni ka mutala kuli “ya lata ku ba yo mutuna ku mina, ibe yena mutang’a mina; mi ya lata ku ba wa pili, ibe yena muzike wa mina.” (Mateu 20:26, 27) Wo ki mutala u li muñwi fela o bonisa kuli lwa kona ku lumelelana ni maikuto a Mulimu ka ku nyakisisa bupilo bwa Jesu.

Ha lu nze lu ituta za Jesu, lu ka kona hande ku likanyisa Ndat’a luna ya kwa lihalimu, Jehova. (Maefese 5:1, 2) Lizwalo le li lumelelana ni maikuto a Mulimu li ka lu supeza nzila ye lukile. Jehova u sepisa ba ba mu sepa kuli: “Ni ka ku talifisa, ni ku lute nzila y’o swanezi ku zamaya; ni ka ku eleza, meto a ka inz’a ku shalimile.”—Samu 32:8.

Ku Tusiwa ki Lizwalo Le Li Lutilwe

Ka ku ziba ku yembuluka kwa batu ba ba si ka petahala, Mushe n’a lemusize Maisilaele kuli: “Mu ise lipilu za mina kwa litaba kamukana ze ni mi pakezi kacenu; ki zona ze mu ka laela bana ba mina, kuli ba itiise ku ya ka manzwi kamukana a milao yeo.” (Deuteronoma 32:46) Ni luna lu lukela ku suña mulao wa Mulimu mwa lipilu za luna. Haiba lu eza cwalo, lizwalo la luna li ka kona ku etelela mihato ya luna ni ku lu tusa ku eza likatulo ze lukile.

Niteñi, lu lukela ku tokomela. Nguli ya Bibele i li: “Nzila ye ñwi i ka bonahala ku mutu inge i lukile, kanti mafelelezo a yona ki lifu.” (Liproverbia 14:12) Ki kabakalañi seo hasi ezahalanga hañata? Kakuli, sina Bibele ha i bulela: “Pilu ya puma ku fita linto kaufela, i sinyehile ku feleleza; ki mañi ya ka i ziba?” (Jeremia 17:9) Kacwalo, kaufel’a luna lu tokwa ku mamela kelezo ye kwa Liproverbia 3:5, 6, ye li: “U sepe [Jehova, NW] ka pilu ya hao kaufela, mi u si ke wa tiyela fa butali bwa hao; u beye [Jehova, NW] mwa milelo ya hao kaufela, mi Yena u ka lukisa linzila za hao.”

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 7]

Sina “compass,” lizwalo le li lutilwe ka Bibele la kona ku lu supeza nzila ye lukile

[Manzwi a bañi ba siswaniso]

Compass: Ka tumelezo ya Peabody Essex Museum, Salem, Mass.