Limakazo Ze Mu Iponezi!

LINZWI la “makazo” hape li kona ku talusa “kezahalo kamba sika se si ipitezi luli, kamba nto ye ezizwe ka ku ipitela.” Kaufela luna lu iponezi makazo ya mufuta wo, ye sa tokwi kuli konji Mulimu ha ka eza se siñwi.

Bakeñisa ku ekezeha kwa zibo ya milao ya mwa pupo, batu ba konile ku peta lika zeo ka nako ye ñwi ne li ngiwa kuli ha li konahali. Ka mutala, lilimo ze mwanda kwamulaho, batu ba bañata ne ba sa hupuli kuli lika ze atile kacenu ze eziwa ki likompyuta, ma-TV, lipangaliko za mwa mbyumbyulu, ni mishini ye miñwi ne li kona ku ezahala.

Ba sayansi ba bañwi, ka ku lemuha kuli ba ziba fela kalulo ye nyinyani ya lika ze makaza za bupile Mulimu, ba itumelela kuli ha ba sa kona ku bulela ngambu ka za haiba nto ye ñwi ya konahala kamba kutokwa. Hañata ba kona fela ku akaleza kuli ku bonahala kuli mwendi nto ye ñwi ha i konahali. Ka nzila yeo, ba siya kolo ya kuli mwendi kwapili haiba ku konahala ku yo ezahala “limakazo” za lika zeo ne bonahala ku sa konahala.

Niha ne lu ka itusisa taluso ye zibahala hahulu ya linzwi la “makazo,” ili ye talusa kuli makazo ki lika ze ezizwe ki “mioya ye m’ata ku fita batu,” lwa kona ku bulela kuli kaufela luna lu iponezi limakazo. Ka mutala, lwa iponelanga lizazi, kweli ni linaleli—ili lika ze ezizwe ki Mubupi ka sibili, ya “m’ata ku fita batu.” Mi hape ki mañi ya kona ku talusa hande mo u sebeleza mubili wa mutu? mo bu sebeleza booko? kamba mo i hulela mbututu mwa mba? Buka ye bizwa The Body Machine i li: “Mubili wa mutu, ili o zamaiswa ki booko, ki sipangaliko se si ipitezi se si nahana, ki injini ye kona ku itamaisa i li yona, ki kompyuta ye kona ku panga kompyuta ye swana ni yona—u bupilwe ka ku komokisa mi ha lu koni ku u utwisisa mwa linzila ze ñata.” Mulimu ya bupile “mubili wa mutu” n’a ezize makazo luli, ye sa lu komokisa ni kacenu le. Ku na ni limakazo za mifuta ye miñwi hape ze mu iponezi, nihaike ha mu si ka lemuha kuli ki limakazo.

Kana Buka Ya Kona ku Ba Makazo?

Ha ku na buka ye hasanyizwe hahulu inge Bibele. Kana mwa bona makazo ye mwa Bibele? Kana lwa kona ku nga kuli i tile ka m’ata a’ fita a batu? Ki niti kuli Bibele ne i ñozwi ki batu, kono batu bao ba bulela kuli ne ba ñozi mihupulo ya Mulimu, isiñi ya bona beñi. (2 Samuele 23:1, 2; 2 Pitrosi 1:20, 21) Mu nahane taba ye. Banna ba ne ba ñozi Bibele n’e li ba 40, mi ne ba pilile ka linako ze shutana-shutana mwahal’a lilimo ze 1,600. Ne ba na ni lisimuluho ze fitana-fitana; ba bañwi ku bona n’e li balisana, masole, mandui, babeleki ba muuso, baalafi, baprisita ni malena. Niteñi, ne ba konile ku ñola litaba ze lumelelana ili ze fa sepo, mi ki litaba za niti ni ze nepahezi.

Kabakala ku ituta yona ka tokomelo, Lipaki za Jehova ba nga Bibele “isi sina linzwi la mutu, kono sina Linzwi la Mulimu,” ku likana ni mwa n’a ñolezi muapositola Paulusi. (1 Matesalonika 2:13) Mwahal’a lilimo-limo ze fitile, lihatiso za bona li talusize lika ze bonahala inge za itwanisa mo li swalisanela ni lushango lo lutuna lo lu mwa Bibele. Ku swalisana kwa yona k’o, ku bonisa kuli i zwa ku Mulimu.a

Ha ku na buka ye ñwi ye lwanisizwe hahulu kuli i sinyiwe sina mo i lwaniselizwe Bibele. Nihakulicwalo, isali teñi mwa lipuo ze fitelela 2,000, ibe mutumbi wa yona kamba likalulo za yona fela. Ku silelezwa kwa yona ka sibili ni ku sa cinca-cinca kwa litaba za yona ku bonisa m’ata a Mulimu. Kaniti, Bibele ki makazo luli!

Makazo Ye ‘Pila Ili Ye Na ni M’ata’

bLimakazo ze ne ezahezi kwakale, inge cwalo za ku folisa ni ku zusa bafu, ha li sa ezahala kacenu. Kono lu na ni buikolwiso bwa kuli mwa lifasi le linca la Mulimu le li taha, limakazo ze cwalo li ka ezahala hape, kono ka nako yeo li ka ezahala mwa lifasi kaufela. Li ka tisa kimululo ye inelela ili ye lu sa koni ku utwisisa cwale.

Nihaiba ka nako ye, Bibele ye lu amuhezi ka makazo y’a kona ku eza lika ze kona ku likanyezwa kwa limakazo za kale, ka ku tusa batu ku eza lincinceho ze nde mwa butu bwa bona. (Mu bone mutala mwa sikwenda se si li “M’ata a Linzwi la Mulimu,” fa likepe 8.) Maheberu 4:12 i li: “Linzwi la Mulimu ki le li pila, mi li na ni mata; kwa buhali li fita lilumo le li lozizwe kafa ni kafa, mi li punya ku y’o fita kwa makauhanelo a moya ni pilu, ni kwa makopanelo a masapo, ni kwa mooko; mi li na ni bubebe mwa ku atula maikuto ni mihupulo ya mwa pilu.” Ki niti, Bibele i konile ku cinca bupilo bwa batu ba ba fitelela 6 milioni mwa lifasi kamukana, ili ku ba fa mulelo mwa bupilo ni ku ba fa sepo ye nde ya nako ya kwapili.

Kana mwa kona ku tuhelela Bibele kuli i eze makazo mwa bupilo bwa mina?

[Litaluso za kwatasi]

[Mbokisi/Siswaniso se si fa likepe 6]

KANA NA S’A SHWILE KALE KAMBA N’A SA PILA?

Ka ku ya ka Joani 19:33, 34, Jesu na s’a shwile kale muta “yo muñwi wa masole a mu taba mwa makupo ka lilumo; mi kapili kwa zwa mali ni mezi.” Kono mwa Libibele ze ñwi, Mateu 27:49, 50 i bonisa kuli Jesu n’a sa pila ha ku ezahala cwalo. Ki kabakalañi ha ku na ni shutano yeo?

Mulao wa Mushe ne u hanisa kuli sikebenga ya pahekilwe kwa kota a siyale kwa kota busihu kaufela. (Deuteronoma 21:22, 23) Kacwalo, mwa miteñi ya Jesu, haiba sikebenga ya n’a kokotezwi n’a sa pila ka nako ya manzibwana, hañata n’a lobiwanga mahutu ilikuli a shwe kapili. Mi n’a si ke a kona ku inuka kuli a buyele hande. Taba ya kuli masole ne ba lobakile mahutu a likebenga ze peli ze ne kokotezwi kwatukwa Jesu kono ne ba si ka lobaka mahutu a Jesu, i bonisa kuli na s’a shwile kale. Mwendi musole za n’a mu tabezi mwa makupo kikuli a ikolwisise fela kamba u shwile ni ku sabisa kuli a ka suhana a angulukelwa mi ku shaelwe buhata bwa kuli u zuhile kwa bafu.

Kono Mateu 27:49, 50 mwa Libibele ze ñwi i bonisa kuli ne ku ezahalezi mu sili. I bala kuli: ‘Yo muñwi wa masole a mu taba mwa makupo ka lilumo; mi kapili kwa zwa mali ni mezi. Kono Jesu a huwa hape ka linzwi le lituna, mi a felelwa ki moya.’ Kono manzwi ao a’ siyami, h’a fumanehi mwa miputo kaufela ya kale ya Bibele. Licaziba ba bañata ba lumela kuli manzwi ao n’a zwisizwe mwa Buka ya Evangeli ya Joani kihona a shangelwa kwa liñolo le ili ku cinca taluso ya lona. Kona libaka litoloko ze ñata li beile manzwi ao mwa tukwenda, ku ekeza litaluso za kwatasi, kamba ku a tula kaufela ona.

Litaba za Westcott ni Hort, fo i tomile hahulu toloko ya New World Translation, li beile manzwi ao mwa tukwenda. Mi ku ñozwi kuli manzwi ao a “lukela luli ku ba a n’a shangezwi ki bañoli.”

Kacwalo bupaki bo buñata bu paka kuli Joani 19:33, 34 i bulela niti mi Jesu na s’a shwile kale muta musole wa Muroma a mu taba lilumo.

[Mbokisi/Siswaniso se si fa likepe 8]

M’ATA A LINZWI LA MULIMU

Detlef, ili y’o bashemi ba hae ne ba kauhani inz’a sa li mutangana, a kalisa ku itusisa milyani ye kola, ku nwa bucwala, ni ku teeleza kwa lipina za ku mbombola.b Hasamulaho n’a til’o zibahala ka bubangoki, mi bubangoki bwa hae bwa mu tiseza butata kwa mapokola.

Ka 1992 libangoki ba 60 ni likebenga ba bañwi ba ba bat’o ba 35 ba lwana kwa sibaka se siñwi cwana sa macelo ni manwelo kwa mutulo-upa wa Germany. Thomas, yo muñwi wa likebenga zeo, n’a natakilwe maswe kuli mane bakeñisa ku holofala hahulu a fita fa ku timela. Ba bañwi ba baeteleli ba likwata zeo, hamohocwalo ni Detlef, ne ba tamilwe hamulaho wa ku zekiswa mwa muzeko o n’o hasanyizwe hahulu mwa makande.

Ha se ku fitile nakonyana ku zwa f’a lukululelwa Detlef mwa tolongo, a fiwa pampili ye ñwi ki Lipaki za Jehova. Pampili yeo ne i na ni toho ya taba ye li “Ki Kabakalañi Bupilo Ha Bu Tezi But’ata Cwalo?” Kapili-pili, Detlef a lemuha buniti bwa ze ne i bulela pampili yeo, mi a kalisa ku ituta Bibele ni Lipaki. Nto yeo ya mu tusa ku cinca mupilelo wa hae ka ku tala. U bile Paki ya Jehova ya tukufalezwi ku kala ka 1996.

Siegfried ya n’a banga sikebenga, mulikani yo mutuna wa Thomas yena mutangana ya n’a bulailwe; ni yena a t’o ba Paki mi cwale s’a li eluda mwa puteho. Siegfried ha n’a ile ku yo fa ngambolo ya Bibele kwa puteho ya habo Detlef (bomahe Thomas ni bona ba fumanehanga kwa mikopano fokuñwi), Detlef a mu mema ku yo ca ni yena lico. Lilimo ze bat’o ba ze lishumi kwamulaho, ne ku ka ba bela t’ata kuli ba si ke ba bonisa sitoyo sa bona. Kono lilato la sizwale le ba latana ka lona kacenu le la iponahaza.

Detlef ni Siegfried ba libelezi nako ye ba ka kopana ni Thomas h’a ka zuswa kwa bafu mwa paradaisi ya fa lifasi-mubu. Detlef u li: “Na lotisanga mioko ha ni nahananga fela ka za teñi. Ni utwa hahulu bumaswe bakeñisa ze ne ni ezize.” Mwa sibeli sa bona, ba lakaza ku yo tusa Thomas ku ziba Jehova ni ku tabela sepo ye mwa Bibele sina mo ba tuseza ba bañwi cwale.

Ki niti, Linzwi la Mulimu li m’ata cwalo!

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 6]

Mubili wa mutu u ezizwe ka nzila ye komokisa

[Manzwi a bañi ba siswaniso]

Anatomy Improved and Illustrated, London, 1723, Bernardino Genga