Mu Swalele ka Pilu ya Mina Kaufela
“Ndate ya kwa lihalimu u ka mi eza cwalo, mutu ni mutu ya sa swaleli mwanahabo lifoso, ka pilu ya hae kaufela.”—MATEU 18:35.
1, 2. (a) Muezalibi ya ile nkuwa n’a bonisize cwañi kuli wa itebuha Jesu? (b) Jesu n’a talusize sisupo mañi kabakaleo?
MWENDI ne li lihule, isi mutu ye ne mu ka nahana kuli n’a ka fumaneha mwa ndu ya mulapeli. Haiba ku na ni be ne ba komokile ku mu bona mwa ndu yeo, u zibe za n’a ezize ne li ba komokisize ni ku fita. N’a atumezi munna wa muzamao o munde ka ku fitisisa mi a bonisa kuli wa itebuha misebezi ya hae, a mu tapisa kwa mahutu ka miyoko ya hae mi a i omisa ka milili ya hae.
2 Munna y’o, yena Jesu, n’a si ka kenda musali y’o, “wa mwa munzi, ili muezalibi.” Kono Mufalisi ya bizwa Simoni, yena muñ’a ndu yeo, a bilaela kuli musali y’o ki muezalibi. Kabakaleo Jesu a kandeka za banna ba babeli be ne ba kolotezi mutu yo muñwi. A li muñwi ku bona n’a kolotile mali a mañata hahulu. Mubeleki n’a kona ku hola mali a’ kuma f’o mwa lilimo ze bat’o ba ze peli. Yo muñwi yena n’a kolotile mali a fitiwa h’a lishumi ki ao, ili a n’a kwana tuelo ya likweli ze sa fiti ku ze talu. Sibeli sa bona ha ne ba palezwi ku kutisa mali ao, mukolotisi “a ba takulela mulatu ba babeli.” Kaniti, ya n’a takulezwi hahulu ki yena ya n’a kona ku mu lata hahulu. Ha s’a kenyize mwa taba yeo sishemo sa n’a mu bonisize musali yani, Jesu a fa ni sikuka se, se si li: “Ya swalelwa hanyinyani, u lata hanyinyani.” Kihona a bulelela musali y’o kuli: “U swalezwi libi za hao.”—Luka 7:36-48.
3. Lu tokwa ku ipuzisisa lipuzo mañi?
3 Mu ipuze kuli, ‘Kambe ne li na musali yani kamba kambe ne ni ipumani mwa muinelo o swana ni wa hae mi na hauhelwa, kana na ne ni ka hana ku swalela ba bañwi ka ku ba nyemela maswe?’ Mu kana mwa alaba kuli, ‘Batili!’ Kono kana mwa lumela luli kuli mw’a lata ku swalela? Kana kona mo mu inezi? Kana se mu swalezi hañata mu sa kata-kati, mi kana ba bañwi ne ba ka bulela kuli mu ba ba lata ku swalela? Ha lu boneñi libaka kaufel’a luna ha lu swanela ku ipuzisisa lipuzo zeo mwa lipilu za luna.
Swalelo ye Tokwahala—Ili Ye Lu Filwe
4. Ki ifi taba ye lu swanela ku itumelela?
4 Ha mu si ka petahala, sina mo mu zibela hande-nde. Ha ne mu ka buziwa, mane ne mu ka itumelela kuli ku cwalo, mwendi inze mu hupula manzwi a’ kwa 1 Joani 1:8, a’ li: “Ha lu bulela kuli ha lu na sibi, lwa ipuma, mi niti ha i yo ku luna.” (Maroma 3:23; 5:12) Ba bañwi ba kana ba ezize libi ze tuna maswe, ze swabisa. Niha ne ku ka ba kuli ne mu li ezize mu sa zibi, kaniti mu lobile likuka za Mulimu, ili ku eza sibi, ili hañata ni ka linzila ze ñata. Nji hakucwalo?
5. Ki sifi se lu swanela ku itumela ku Mulimu?
5 Kacwalo, muinelo wa mina mwendi wa swana ni w’a talusa muapositola Paulusi kuli: “Mina be ne mu shwile kabakala lifoso za mina ni ku tokwa mupato mwa mubili wa mina, [Mulimu] u mi pilisize hamoho ni yena [Jesu]; kakuli u lu swalezi lifoso kamukana.” (Makolose 2:13; Maefese 2:1-3) Mu lemuhe pulelo ye li “u lu swalezi lifoso kamukana.” Taba yeo i ama lika ze ñata. Kaufel’a luna lwa swanela luli ku itilelela inge mwa n’a itilelezi Davida kuli: “Wena [Muñ’a] Bupilo, kabakala Libizo la hao, u swalele bumaswe bwa ka kakuli ki bo butuna.”—Samu 25:11; litaku li siyamisizwe ki luna.
6. Lu kona ku kolwañi ka za Jehova ni swalelo?
6 Mu kona cwañi ku fumana swalelo mina ka sibili—kamba mañi ni mañi wa luna? Taba ya butokwa kikuli Jehova Mulimu w’a lata ku swalela. Ki mona mw’a inezi. (Exoda 34:6, 7; Samu 86:5) Mulimu u bata kuli lu lapele ku yena ni ku kupa kuli a lu hauhele, ku lu swalela, mi seo sa utwahala. (2 Makolonika 6:21; Samu 103:3, 10, 14) Hape u lukisize mutomo wa ka mulao wa ku swalela k’o—sona sitabelo sa Jesu se si liulula.—Maroma 3:24; 1 Pitrosi 1:18, 19; 1 Joani 4:9, 14.
7. Mu swanela ku bata ku likanyisa Jehova mwa nto mañi?
7 M’o Mulimu a latela ku swalela ku swanela ku lu bonisa mo lu lukela ku ezeza ba bañwi. Paulusi n’a talusize ona nto yeo ka ku ñola kuli: “Mu ezane ka musa, mu utwelane butuku, mu swalelane, sina Mulimu ni Yena h’a mi swalezi ka Kreste.” (Maefese 4:32) Ku si na kakanyo, sisupo sa Paulusi f’o kikuli lu swanela ku likanyisa mutala wa Mulimu, kakuli timana ye tatama i zwelapili kuli: “Mu be ba ba likanyisa Mulimu sina bana ba ba latwa.” (Maefese 5:1) Kana mw’a bona mo i swalisanela taba yeo? Jehova Mulimu u mi swalezi, kacwalo—ka mw’a taluseza Paulusi ka m’ata—mu tokwa ku Mu likanyisa ni ku ‘utwela ba bañwi butuku, ku ba swalela.’ Kono mu ipuze kuli, ‘Kana na eza cwalo? Haiba haki mona mo ni inezi, kana n’a sebeleza fateñi, ili ku lika ka t’ata luli ku likanyisa Mulimu kwa ku swalela?’
Lu Tokwa ku N’o Swalela
8. Lu swanela ku hupulañi ka za ba ba mwa puteho ya luna?
8 Ne ku ka ba hande ku nahana kuli mwa puteho ya Sikreste, ki ka siwela lu tamehile ku eza mukwa wa silumeli wa ku swalela. Kono hakucwalo. Ki niti, mizwale ni likaizeli za luna ba Sikreste ba lika ka t’ata ku likanyisa mutala wa Jesu wa ku bonisa lilato. (Joani 13:35; 15:12, 13; Magalata 6:2) Ba kalile kale-kale ku kwa minahanelo, mibulelelo, ni miezezo ye yambile lifasi le li maswe le, mi ba sa ikataza ku eza cwalo. Luli ba bata ku bonisa butu bo bunca. (Makolose 3:9, 10) Niteñi, ha lu koni ku itibaza taba ya kuli puteho ya mwa lifasi kaufela, hamoho ni puteho ye ñwi ni ye ñwi, i tezi batu ba ba si ka petahala. Ka nañungelele, ba inzi hande ku fita mo ne ba bezi kwamulaho, kono isali ba ba si ka petahala.
9, 10. Ki kabakalañi ha lu sa tokwi ku komoka ha ku ba ni litongoko mwahal’a mizwale?
9 Mwa Bibele, Mulimu u lu bulelela a sa pati kuli lwa kona ku fumana ku sa petahala mwa puteho, mwahal’a mizwale ni likaizeli za luna. Ka mutala, mu nyakisise za n’a bulezi Paulusi ze ñozwi kwa Makolose 3:13: “Mu ezane hande, mi mutu h’a na ni s’a tongoka yo muñwi, mu swalelane; sina [Jehova, NW] h’a mi swalezi, mu eze cwalo ni mina.”
10 Mu lemuhe kuli Bibele fa i lu hupuza kuli, kuli Mulimu a lu swalele, lu tamehile ku swalela ba bañwi, mi lu tokwa ku swalela. Ki kabakalañi ku eza cwalo ha ku li t’ata? Ka mwa n’a taluselize Paulusi, libaka kikuli yo muñwi a kana a ba “ni s’a tongoka yo muñwi.” N’a lemuhile kuli litongoko ze cwalo ne li ka ba teñi. Li lukela ku ba ze n’e li teñi mwa lilimo za mwanda wa pili, mane mwahal’a “balumeli” ba Sikreste, be ne ba ‘beezwi sepo kwa lihalimu.’ (Makolose 1:2, 5) Cwale ha lu koni ku nahana kuli ne ku si ke kwa ba cwalo kacenu. Esi mane buñata bwa Bakreste ba niti ha ba na bupaki bwa moya bwa kuli ki “ba ba ketilwe ki Mulimu, ba ba kenile, ba ba latwa.” (Makolose 3:12) Kabakaleo, lu si ke lwa nahana kuli ku na ni se si fosahezi hahulu mwa puteho ya luna haiba ku ba ni litongoko—ili ku ikutwa bumaswe mwa pilu kabakala lifoso za luli kamba za ku ikupulela.
11. Mulutiwa Jakobo u lu lemusizeñi?
11 Za n’a bulezi Jakobo, munyan’a Jesu ku bom’ahe, ni zona li bonisa kuli lu lukela ku ziba kuli fokuñwi ku kana kwa taha lika ze ka tokwa kuli lu swalele mizwale ba luna. N’a ize: “Kana ku mina ku na ni ya na ni butali ni kutwisiso? A bonahalise ka muzamao wa hae o munde kuli misebezi ya hae i ezwa ka musa o lukela mutu ya butali. Kono ha mu na ni muna o baba, ni kañi, mwa lipilu za mina, fohe mu si ke mwa itumba mi mu si ke mwa eza lishano la ku lwanisa niti.” (Jakobo 3:13, 14) “Muna o baba, ni kañi” mwa lipilu za Bakreste ba niti? Kaniti, manzwi a Jakobo ao a akaleza hande kuli zeo ne li bile teñi mwa puteho ya mwa lilimo za mwanda wa pili mi li ka ba teñi ni kacenu.
12. Ne ku zuhile butata mañi mwa puteho ya Filipi ya ikale?
12 Mutala luli ki wa Bakreste ba babeli ba ba tozizwe be ne ba ile libubo le linde la ku sebeza ka t’ata hamoho ni Paulusi. Mwendi mwa hupula ku bala za Evodia ni Sintike, lilama za puteho ya Filipi. Mafilipi 4:2, 3, nihaike ha i talusi taba ka butungi, i bonisa kuli ne ku na ni butata bo buñwi mwahal’a sibeli sa bona. Kana se ne si labuzi taba ne li lipulelo za ku kayaula ze si ze sishemo, ku shwaula wahabo, kamba mwendi ne li muna o n’o tisizwe ki ku bata ku ipahamisa? Ku si na taba kuli butata b’o ne bu li cwañi, ne bu hulile hahulu kuli mane Paulusi a y’o utwa ka za bona kwahule-hule kwa n’a inzi, kwa Roma. Mwendi likaizeli za kwa moya ba babeli bao ne ba tuhezi ku bulelisana, ili ku kala ku ambukana kwa mikopano kamba ku cana busifa.
13. Mwendi bo Evodia ni Sintike ne ba petileñi, mi ba lu siyezi tuto mañi?
13 Kana mu kile mwa iponela nto yeo, inge cwalo ye ne ezahezi mwahal’a ba bañwi mwa puteho ya habo mina kamba ye ne mu ipumani ku yona? Mwendi butatanyana bo bu cwalo bu teñi. Lu kona ku ezañi? Mwa taba ya kwaikale yani, Paulusi n’a susuelize basali ba babeli ba ba ineezi bani “kuli ba be ni pilu i liñwi ku Mulena.” Mwendi ne ba lumelelani ku ambola taba, ku tatulula butata, ku lata ku swalelana, mi kihona mane ba likanyisa mukwa wa Jehova wa ku lata ku swalela. Ku si na kakanyo bo Evodia ni Sintike ne ba konile ku swalelana, mi ni luna lwa kona ku swalelana. Ku lata ku swalela cwalo kwa konahala ni kacenu.
Mu Be Ni Kozo—Mu Swalele
14. Ki kabakalañi hañata ha ku banga ko ku konahala ili ko kunde hahulu ku siya fela lifapano?
14 Ku tokwahalañi luli kuli mu swalele ha mu ñoñoleha Mukreste yo muñwi? Ku bulela fela niti, ha ku na mukwa u li muñwi o bunolo o li teñi, kono Bibele i fa mitala ye tusa ni likelezo ze nga lika ka mo li inezi. Akalezo ye butokwa ki ku libala fela taba, ku i siya—nihaike ku t’ata ku amuhela akalezo yeo ni ku i sebelisa. Hañata, ha ku ba ni butata, sina mo ne ku bezi ku bo Evodia ni Sintike, yo muñwi ni yo muñwi u ikutwa kuli mulikan’a hae ki yena y’a fosize kamba ki yena ya fosize hahulu. Kacwalo, hakubacwalo, mu kana mwa nahana kuli Mukreste yo muñwi ki yena a nosi ya fosize kamba ki yena ya fosize hahulu. Nihakulicwalo, kana mwa kona ku libala fela taba ka ku swalela? Mu lemuhe kuli, haiba Mukreste yo muñwi ki yena sifosi yo mutuna, kamba ki yena ya labuzi butata—nihaike ki ka siwela ku ba cwalo—ki mina ba pili ba ba kona ku libala taba, kuli i swalezwi ni ku fela.
15, 16. (a) Mika n’a talusize kuli Jehova u cwañi? (b) Ku talusañi kuli Mulimu ki y’a “libala libi”?
15 Lu si libali kuli Mulimu ki yena mutala wa luna wa ku swalela. (Maefese 4:32–5:1) Mupolofita Mika n’a ñozi cwana ka za mutala wa Hae wa ku libala lifoso: “Ki ufi Mulimu ya swana sina Wena, ya swalela bumaswe, ya libala libi za masialeti a buswa bwa hao? H’a buluki buhali bwa hae kamita, kakuli u tabela ku shemuba.”—Mika 7:18.
16 Ka ku talusa kuli Jehova ki Mulimu y’a “libala libi,” Bibele ha i talusi kuli h’a koni ku hupula libi zeo, inge kuli wa kona ku keta ku itibaza lika ze ñwi. M’u nge mutala wa bo Samisoni ni Davida, be ne ba ezize mafosisa a matuna. Mulimu n’a konile ku hupula libi zeo nako ye telele hasamulaho; ni luna lwa ziba ze ñwi za libi ze ne ba ezize kakuli Jehova n’a boni teñi kuli za ñolwa mwa Bibele. Nihakulicwalo, Mulimu wa luna y’a swalela n’a hauhezi banna ba babeli bao, mi u file kuli ibe mitala ya tumelo ku luna ya ku likanyisa.—Maheberu 11:32; 12:1.
17. (a) Ki nto mañi ye lu kona ku eza kuli lu siye mafosisa, kamba kashwau, ka ba bañwi? (b) Ha lu ikataza ku eza cwalo, lu ka na lu likanyisa cwañi Jehova? (Mu bone litaluso za kwatasi.)
17 Kaniti, Jehova n’a kona ku “libala”a libi, sina mane Davida ha n’a kuta-kutezi ku mu kupa cwalo. (2 Samuele 12:13; 24:10) Kana lwa kona ku likanyisa Mulimu ku seo, ili ku lata ku libala kashwau ni tulatu to ba eza batanga ba bañwi kabakala ku sa petahala kwa bona? Mu nahane kuli mu mwa fulai ye fukumukile ili ye nanuhela mwahalimu. Ha mu nangela fande, mu bona mutu ye mu ziba ya yemi kwatuko ni mukwakwa mo i mata fulai inze a bonisa kashwau ka bwanana ka ku sibula lilimi la hae. Mu ziba kuli u nyemile mi mwendi u shwaula mina. Kamba mwendi h’a ezi mina cwalo. Ki yeo fulai ya fetuha kuli i lende mwahalimu, ki mina bale mwahalimu mwa siya mutu y’o, y’o cwale h’a sa bonahala hahulu. Hora ha i fita se mu zamaela kwahule-hule luli, mi kashwau ka n’a ezize ha mu sa ka bona. Ka ku swana, hañata ku ka lu tusa ku swalela ha lu lika ku ba inge Jehova ni ku siya fela ze lu foselizwe. (Liproverbia 19:11) Kana kashwau kao ha ka na ku bonahala bunyinyani-nyinyani ha se ku fitile lilimo ze lishumi kamba ze 200 ha se lu keni mwa Lilimo ze Sikiti? Ha mu sa libali fela kiñi?
18. Haiba lu palelwa ku libala fela za ku fosezwa ko lu foselizwe, lu kona ku utwa kelezo ifi?
18 Nihaike nto ye i ezahalanga ka siwela, mwendi fokuñwi mu kana mu lapezi ka za taba mi mu likile ku swalela, kono mu ikutwa kuli ha mu koni. Cwañi cwale? Jesu n’a susuelize za ku ya ku ya ñoñolehiwa ni ku lika ku tatulula fapano mwahal’a sibeli sa mina fela kuli ite mu kutisane. “Cwalehe, ha u tahisa mpo ya hao fa aletare, mi kwateñi u hupula kuli mwanahenu u na ni taba ni wena; siya mpo ya hao fo, fapil’a aletare; u y’o kutisana pilu ni mwanahenu pili, kihona u ka t’o tahisa mpo ya hao.”—Mateu 5:23, 24.
19. Lu swanela ku ba ni mulelo ufi mi ki ufi o lu swanela ku pima ha lu nze lu bata ku kutisana ni muzwale wa luna?
19 Mu lemuhe kuli, Jesu n’a si ka bulela kuli mu ye ku mwanahenu ku y’o mu kolwisa kuli mina ha ku na se mu fosize, y’a fosize ki yena. Mwendi ki yena y’a fosize. Kono mwendi niti kikuli, sibeli sa mina ne mu ezize mafosisa a mañwi. Nihakulicwalo, mulelo u si ke wa ba wa ku eza kuli yo muñwi a itumelele bufosi, ili ku eza inge y’a wela fafasi ka pata. Haiba kona mo mu bata ku tatululela butata cwalo, u zibe mwendi ku ka pala. Mulelo hape ha u tokwi ku ba kuli mu londoloze taba ni taba ya bufosi bo bu ezahalile kamba bo bu nahaniwa kuli bu ezahalile. Ha mu ambola inze mu ombezi ili ka lilato la Sikreste mi mu lemuha kuli butata luli kikuli ne mu si ka utwisisana fela, sibeli sa mina mwa kona ku lika ku tatulula taba yeo. Kono nihaike kuli ngambolo yeo ha i tahisi kuli mu lumelelane ka ku tala, kana ku eza cwalo kwa tokwahala kamita? Esi ne ku ka ba hande sibeli sa mina ha ne mu ka lumelelana fela kuli kaufel’a mina mu bata luli ku sebeleza Mulimu wa luna ya lata ku swalela? Ha m’u nga lika cwalo, ku kana kwa mi bela bunolo kaufela ku bulela ka pilu kaufela kuli, “Mu ni swalele kuli ku sa petahala kwa luna ku tisize fapano ye. Na mi kupa, ha lu i libaleñi fela.”
20. Lu kona ku itutañi kwa mutala wa baapositola?
20 Mu hupule kuli niheba baapositola ne ba shelananga, sina fani ba bañwi ku bona ha ne ba tukufalezwi hahulu ku ipahamisa. (Mareka 10:35-39; Luka 9:46; 22:24-26) Nto yeo ne i tisize kohano, mwendi mane ne i tunkile ba bañwi kwa pilu, kamba mane ku ba nyemisa luli. Kono ne ba konile ku siya lifapano ze cwalo ni ku zwelapili ku swalisana. Yo muñwi wa bona hasamulaho n’a ñozi kuli: “Ya ikutwa ku lata ku pila, ni ku bona mazazi a mande, a sabise lilimi la hae kwa bumaswe, ni mulomo wa hae kwa ku bulela za ku puma; a kauhane ni bumaswe mi a eze bunde; a bate kozo, mi a i tundamene.”—1 Pitrosi 3:10, 11.
21. Jesu n’a file kelezo mañi ye tuna ka za ku swalela?
21 Ne lu boni nto i liñwi: kuli Mulimu u swalezi libi ze ñata ze lu ezize kwamulaho, kacwalo lu swanela ku mu likanyisa ni ku swalela mizwale ba luna. (Samu 103:12; Isaya 43:25) Kono ku sa na ni nto ye ñwi. Jesu ha s’a bulezi tapelo ye li mutala, n’a ize: “Ha mu swalela batu lifoso za bona, Ndat’a mina ya kwa lihalimu u ka mi swalela ni mina.” Silimo si li siñwi ku zwa f’o, n’a kutezi sisupo sa tapelo yeo, ka ku luta balutiwa ba hae ku lapela kuli: “U lu swalele libi za luna; kakuli ni luna lu swalela ba ba na ni milatu ku luna.” (Mateu 6:12, 14; Luka 11:4) Mi, mazazi a’ balwa pili a si ka shwa kale, Jesu a ekeza kuli: “Ha mu yemi inze mu lapela, haiba mu na ni taba ni mutu, mu mu swalele, kuli Ndat’a mina ya kwa lihalimu, a mi swalele milatu ya mina.”—Mareka 11:25.
22, 23. Ku lata kwa luna ku swalela ku kona ku ama cwañi nako ya luna ya kwapili?
22 Kaniti, kuli Mulimu a zwelepili ku lu swalela, ku itingile hahulu ku za haiba ni luna lwa lata ku swalela mizwale ba luna. Ha ku ba ni butata mwahal’a Bakreste, mu ipuze kuli, ‘Kana ku eza lika ze ka tisa kuli Mulimu a ni swalele haki kwa butokwa hahulu ku fita kuli ni bonise kuli muzwale kamba kaizeli u fosize h’a si ka ni eza hande, h’a ezize foso ye si na mo i inezi, kamba ku bonisa ku sa petahala kwa butu?’ Mwa ziba kalabo.
23 Kono cwale cwañi haiba taba ki ye tuna hahulu ku fita foso kamba butatanyana fela? Mi kelezo ya Jesu ye ñozwi kwa Mateu 18:15-18 i sebeza mwa muinelo mañi? Lu ka nyakisisa litaba zeo mwa taba ye tatama.
[Litaluso za kwatasi]
a Caziba yo muñwi u bulela kuli swanisezo ya Siheberu ye itusisizwe kwa Mika 7:18 i “zwelezi fa mukwa wa muzamai ya zwelapili ku zamaya a sa lemuhi silo s’a sa lati ku isa pilu. Ha i talusi kuli Mulimu h’a boni sibi, kamba kuli u s’i nga inge kuli ki se sinyinyani kamba ha si na tuso. Kono i talusa kuli h’a si mameli ka mulelo wa ku fa koto; kuli h’a fi koto, u swalela fela.”—Baatuli 3:26; 1 Samuele 16:8.
Kana Mwa Hupula?
◻ Jehova u lu fa cwañi mutala o lu swanela ku latelela ku za ku swalela?
◻ Lu lukela ku hupulañi ka za ba ba mwa puteho?
◻ Hañata, ha lu si ka ezwa hande kamba ku nyemiswa, ki lika mañi ze lu swanela ku eza ku si na butata?
◻ Haiba ku tokwahala, lu kona ku ezañi kuli lu kutisane ni muzwale wa luna?
[Siswaniso se si fa likepe 10]
Ha mu shelana ni Mukreste yo muñwi, mu like ku libala fela; nako ha i nze i ya, taba yeo i ka bonahala bunyinyani