Libaka Mulao O Mutuna Ka Ku Fitisisa—Ha U Sa Li O M’ata?
GAUDA ye twekile ha i unsufali ni kamuta, kacwalo lika za bukabali ze li za gauda li ngiwa ka butuna hahulu ni ku ba za butokwa. Mwa sibaka sa ku yumba lika za gauda ze sinyehile, bambuti ba gauda ba itusisa butale bo bwa butokwa ni ku eza lika ze nca za bukabali kakuli gauda ha i kusufali mwa butokwa bwa yona.
Ka ku swana, nihaike kuli Jesu n’a tumusize Mulao O Mutuna Ka Ku Fitisisa lilimo za likiti ze peli ze felile, butokwa bwa ona ha bu si ka kusufala. Ka ku batisisa, kamba ku fumana, mabaka a tahisa kuli u be ni m’ata, lwa kona ku itebuha butokwa bwa ona ku luna kacenu.
Jesu ha n’a lu file Mulao O Mutuna Ka Ku Fitisisa, “mi cwale linto kamukana ze mu lata kuli batu ba mi ezeze, mu ba ezeze zona ni mina,” n’a ekelize kuli: “Kakuli ki ona Mulao ni Bapolofita.” (Mateu 7:12) Balutiwa ba Jesu ni ba bañwi ba ne ba teelelize ku yena ne ba utwisisize se kamukwaufi?
“Ki Ona Mulao ni Bapolofita”
“Mulao” u supa ku ze ñozwi kwa makalelo ze ne li fitile fa ku ba libuka ze ketalizoho za Bibele, Genese ku yo fita ni kwa Deuteronoma. Zona ze li sinula mulelo wa Jehova wa ku tahisa peu ye ka zwisa bumaswe. (Genese 3:15) Se ne si kopanyizwe mwa libuka za kwa makalelo zeo za Bibele ne li Mulao, kamba kalulo ya litaelo, zeo Jehova ka 1513 B.C.E. n’a file kwa sicaba sa Isilaele ka Mushe sina muyema-mwahali fa Lilundu la Sinai.
Mulao wa bumulimu ne u kauhanyize Isilaele kwa macaba a sihedeni a n’a ba potolohile, mi Maisilaele ne ba sa swaneli ku eza nto ifi kamba ifi ye ne i ka sinya mayemo a bona a shemubilwe fapil’a Jehova. Ne ba li liluo la hae le li ipitezi mi ne ba na ni ku siyala inze ba li cwalo kuli ba amuhele limbuyoti za hae. (Exoda 19:5; Deuteronoma 10:12, 13) Kono fahalimw’a zeo Mulimu n’a ba tokwa ku eza, Mulao wa Mushe ne u bonisa buikalabelo bwa bana ba Isilaele mwa ku eza se sinde kwa bazwahule ba ba yahile mwa Isilaele. Sina ka mutala, ne u talusize kuli: “Muzwahule ya yahile ni mina, mu mu nge sina ya pepezwi habo mina, mi u mu late m’o itatela ili wena; kakuli ne mu li mazwahule mwa naha ya Egepita. Ki na [Jehova, NW] Mulimu wa mina.” (Livitike 19:34) Mwahal’a nako ya malena mwa Isilaele, bazwahule ba ne ba li bayahi ne ba ikola matohonolo a mañata, a cwale ka ku abana mwa ku yaha tempele ya Jehova mwa Jerusalema.—1 Makolonika 22:2.
Mulao o ne u filwe kwa Maisilaele ne u hanisa bubuki, bubulai, busholi ni ku lakaza za ba bañwi. Zona litaelo ze, ku kopanyeleza cwalo ni “milao ye miñwi,” i kona ku kopanyelezwa mwa mulao wa kuli, “Lata wahenu mo u itatela.” Muapositola Paulusi n’a ekelize kuli: “Lilato ha li ezi wahabo mutu maswe; hakulicwalo lilato ki peto ya mulao.”—Maroma 13:9, 10.
Haiba Mulao ne u file mutomo kwa Mulao O Mutuna Ka Ku Fitisisa, ku cwañi ka za “Bapolofita”?
Libuka za Mañolo a Siheberu za bupolofita ka ku swana li koñomeka m’ata a Mulao O Mutuna Ka Ku Fitisisa. Li bonisa Jehova sina Mulimu ya taleleza mulelo wa hae ka busepahali. U fuy’ola batanga ba hae ba ba sepahala ili bao, nihaike ha ba si ka petahala, ba lika ku eza tato ya hae ni ku bonisa ku baka kwa niti fahalimw’a likezo za bona ze maswe. “Mu tape, mu ikenise, mu zwise bumaswe bwa likezo za mina fapil’a meto a ka; mu lisele ku eza bumaswe; mu itute ku eza bunde; mu batisise se si lukile, mu babalele ya nyandile, mu atulele likuzana, mu yemele taba ya musali wa mbelwa.”—Isaya 1:16, 17.
Batu ba Mulimu ha ne ba ezize se sinde ku ba bañwi ni ku Mulimu, Jehova n’a koñomekile kemelo ya hae. “[Jehova, NW] s’a bulela ki se, u li: ‘Mu zamaise ka mulao mi mu eze ze na ni niti. . . . Mbuyoti ki ya mutu ya eza seo, ni ya mwan’a mutu ya tiiseza ku sona.”—Isaya 56:1, 2.
Kreste U Etelela Puteho Ya Hae
Kreste u tile ku to taleleza Mulao ni Bapolofita, mi haisali ku zwiwa fa nako ya hae, mulelo wa ku ya ku ile wa Jehova u se u zwezipili. (Mateu 5:17; Maefese 3:10, 11, 17-19) Mulao wa kale wa Mushe u se u yolilwe ki bulikani bo bunca, bo bu kopanya Bakreste ba ba tozizwe ba Sijuda hamoho cwalo ni Balicaba. (Jeremia 31:31-34) Nihakulicwalo, puteho ya Sikreste ya mwa lizazi la luna i sa latelela Mulao O Mutuna Ka Ku Fitisisa. Mi ki le libaka le liñwi le li tahisa kuli lu amuhele kuli mulao u sa sebeza: Kreste ki yena ya sebeza sina Toho ya puteho ya Sikreste ya mwa lizazi la cwale. Ha si ka cinca litaelo za hae. Kelezo ya hae ye buyelezwi i sa li ye nde.
Pili a si ka funduka kale ku zwa fa lifasi-mubu le, Jesu n’a laelezi balateleli ba hae ku eza balutiwa ku zwelela mwa macaba kamukana ni ku ba luta ku “mamela ze ni mi laezi kaufela.” Yona taelo yeo i kopanyeleza cwalo ni Mulao O Mutuna Ka Ku Fitisisa. Jesu n’a koñomekile kwa balutiwa ba hae kuli: “Mi, a mu bone, na, ni inzi ni mina ka mazazi kaufela, ku isa kwa mafelelezo a lifasi.”—Mateu 28:19, 20.
Sina ka mo ku ñolezwi kwa Luka 6:31, Jesu n’a laezi kuli: “Mo mu latela kuli batu ba mi eze, mu ba eze cwalo ni mina.” Ki mutala o munde hakalo w’o Jesu n’a u beile mwa ku nga muhato wa ku eza se sinde ku ba bañwi!
Mwahal’a bukombwa bwa hae bwa fa lifasi-mubu, Jesu ka tokomelo n’a boni lika ze ne li nyandisa batu, mi n’a ba utwezi makeke. Mwahal’a o muñwi wa misipili ya hae ya ku kutaza, n’a boni undi-wa-nyangela mi a ba shwela makeke. Kono ka ku sa eza fela seo, n’a ezize litukiso za ku ba tusa. Kamukwaufi? Ka ku lukisa muhato wa ku kutaza ko kutuna ko ne ku tahisize kuli balutiwa ba hae ba fite kwa mandu a batu. Sina ha na laelezi kuli: “Ha mu kena mwa munzi, kamba mwa munzinyana, mu buze kana ya swanela mwateñi ki mañi; mu ine ku yena ku fitela ha mu yelela.” Haili ka za kuli musebezi w’o ne u na ni kemelo ya hae ni mbuyoti ya Ndat’ahe ku konwa ku bonwa ka ku tala ku zwelela mwa manzwi a Jesu a latelela: “Ya mi amuhela, wa ni amuhela; mi ya ni amuhela, u amuhela ya ni lumile. . . . Mutu kaufela ya ka nwisa yo muñwi wa ba banyinyani bao komoki ya mezi a bata, kabakala kuli ki mulutiwa wa ka, kaniti na mi bulelela, h’a na ku latehelwa ki mupuzo wa hae.”—Mateu 9:36–10:42.
Ka za kuli Mulao O Mutuna Ka Ku Fitisisa u ama ku nga muhato kwa neku la ba bañwi ku boniswa ki seo Jesu n’a si bulezi muta o muñwi: “Kakuli ha mu latana ni ba ba latana ni mina, mu ka bona buitumelo bufi? Kakuli ni bona baezalibi ba latana ni ba ba latana ni bona. Mi ha mu eza hande ba ba mi eza hande, mu ka bona buitumelo bufi? Kakuli ni bona baezalibi ki mo ba ezeza. Kono mina, mu late bao ili lila ku mina, mu ba eze hande, . . . mi mupuzo wa mina ikaba o mutuna.” (Luka 6:32, 33, 35) Kamukwaocwalo, ku buluka Mulao O Mutuna Ka Ku Fitisisa ili o sa na ni m’ata ku ka lu susueza ku nga muhato wa ku eza se sinde nihaiba kwa batu bao lu s’a zibi ka butu.
U Sa Na Ni M’ata, U Sa Sebeza
Mwendi bupaki bo butuna ni ku fita bo bu bonisa kuli Mulao O Mutuna Ka Ku Fitisisa u sa na ni m’ata bu zwelela ku ze bonwi ka sibili ki bao ba ba pila ka ona. Bakreste ba ba ipuluka ili bona ka ku lumelelana ni milao ya Mulimu ka zazi ni zazi ba fumana tabo ye tuna mi, hañata, ni limbuyoti ze si ka libelelwa. Ka ku bonisa likute ni sishemo kwa babeleki ba sipatela seo n’a itusisa sona, musali yo muñwi wa Sikreste n’a fumani kuli n’a fumana tuso ka nzila yeo bababaleli ni b’alafi ne ba mu babalela ka yona.
Lipaki za Jehova ba ba abana mwa ku yaha Mandu a Mubuso a ka putako ni bona hape ba kona ku koñomeka m’ata a Mulao O Mutuna Ka Ku Fitisisa. Lipoto ze sishemo kwa batu ba ba pila bukaufi ni sibaka sa muyaho ili ku ba zibisa se si lelilwe hañata ku tahisanga kamuhelo ye nde. Batu bao kwa makalelo ne ba lwanisanga Lipaki kacwalo ba iponela kuli ba eza se sinde ku bomuyahwa ni bona, mi ba iponela lwa pili ka m’o batu ba Mulimu ba swalisana hamoho mwa musebezi wa bona. Kacwalo, ba bañwi ba se ba itatezi ku tusa kwa muyaho, ka ku sebeza ka sibili kamba ka ku fumanehisa liitusiso.—Mu bapanye Zakaria 8:23.
Paki ya n’a zwelela kwa Iran ili y’a pila mwa London, England, ha n’a lekile sico mwa sintolo se ñwi, a lwahiwa ki muñ’a sintolo bakeñisa kuli n’a li muzwahule. Ka ku sa isa seo kwa pilu, Paki ka sishemo ni ka maseme a talusa kuli yena, ka ku ba yo muñwi wa Lipaki za Jehova, h’a na maikuto a maswe kwa neku la batu ba macaba a mañwi. Ka ku fapahana, n’a potela bomuyahwa ni yena kaufela ka taba ye mwa Bibele. Ki sifi se ne si ezahalile? Muñ’a sintolo a ekeza lico ze ñwi ze nde fahalimw’a ze ne li lekilwe ki Paki.
Ka mo ku inezi fela, Mulao O Mutuna Ka Ku Fitisisa ha u si ka felela fela fa likezo ze nyinyani za sishemo ze cwalo. Kaniti luli, sisupo sa ona se situna ka ku fitisisa ki bunde bo bu eziwa ki Lipaki za Jehova lifasi kamukana ka ku pota kwa mandu a bomuyahwa ni bona ili ku tahisa lushango lwa taba ye nde ya Mubuso wa Mulimu.
Ku Pila ka Mulao O Mutuna Ka Ku Fitisisa
Ku sebelisa Mulao O Mutuna Ka Ku Fitisisa ku talusa ku hohela mamelelo ya mina ku ba bañwi. Ki ketelelo ye tahisa ku nga muhato. Mu ka tokwa ku bata linako zeo mu ka kona ku eza se sinde ku ba ba mi potolohile. Mu be ba ba lata ku swalisana ni ba bañwi ni ba ba na ni tokomelo ku ba bañwi, ku ba ni cisehelo ya ka butu ku bona! (Mafilipi 2:4) Ka ku eza cwalo, mu ka kutula limbuyoti ze tuna. Mu ka kona ku latelela kelezo ya Jesu ye li: “Liseli la mina a li bonise batu cwalo, kuli ba bone misebezi ya mina ye minde, mi ba lumbe Ndat’a mina ya kwa lihalimu.” (Mateu 5:16) Jehova, yena cwale u ka ba Mufani wa mina wa mupuzo ha mu nze mu mu bata ka buniti ni ku pila ka Mulao O Mutuna Ka Ku Fitisisa ka zazi ni zazi.—Maheberu 11:6.