Basali ba Sikreste ba Swanelwa ku Fiwa Tompo ni Likute

“Mina banna, mu pilisane ni bona ka kutwisiso, kakuli musali ki piza ye fokola ku fita mina; mu ba kuteke.”—1 PITROSI 3:7.

 1, 2. (a) Ku ambolisana kwa Jesu ni musali wa Musamaria kwatuko a lisima ne ku tisize pilaelo ifi, mi ki kabakalañi? (Mu bone ni litaluso za kwatasi.) (b) Ka ku kutaza ku musali wa Musamaria, Jesu n’a bonisize nto mañi?

KWA lisima la kale bukaufi ni muleneñi wa Sikare ka nako ye ñwi fahal’a musihali bukaufi ni mafelelezo a 30 C.E., Jesu n’a patuluzi ka mwa n’a ikutwela kuli ki mona mo ba swanelwa k’u ngelwa basali. Kakusasana kaufela n’a zamaile mwahal’a naha ya malundu ya Samaria mi n’a fitile kwa lisima leo a katezi, ku lapa, ni ku shwa linyolwa. Ha nze a inzi kwatuko a lisima, musali wa Musamaria a sutelela ku t’o ka mezi. “Ni fe kwa mezi, ni nwe,” ki mwa n’a bulelezi Jesu ku yena. Ku lukela ku ba kuli musali y’o n’a mu kelyekile ka ku makala. Musali a buza kuli: “U li Mujuda, u ni kupa cwañi mezi na ni li musali wa Musamaria?” Hamulaho, balutiwa ba hae ha ne ba kutile ku zwa kwa ku leka lico, ne ba komokile, ni ku ipuza libaka Jesu ha n’a “bulela ni musali.”—Joani 4:4-9, 27.

² Ki sika mañi se ne si tahisize puzo ya musali y’o ni pilaelo ya balutiwa? N’a li Musamaria, mi Majuda ne ba si na kopano ni Masamaria. (Joani 8:48) Kono ka mo ku bonahalela fela hape ne ku na ni libaka le liñwi la pilaelo. Ka nako yeo, sizo sa baluti ba Sijuda ne si hanisa banna ku bulela ni basali fa nyangela.a Niteñi, Jesu n’a kutalize fa patalaza ku musali ya buniti y’o, mane ni ku patulula ku yena kuli n’a li Mesiya. (Joani 4:25, 26) Jesu teñi f’o n’a bonisize kuli n’a si ke a tamwa ki lizo ze si za mwa Mañolo, ku kopanyeleza cwalo ni zeo ze ne li nyefulisa basali. (Mareka 7:9-13) Ka ku fapahana, ka sa n’a ezize ni sa n’a lutile, Jesu n’a bonisize kuli basali ba swanelwa k’u ngiwa ka tompo ni likute.

Ka M’o Jesu N’a Ngela Basali

 3, 4. (a) Jesu n’a ngile cwañi muhato ku musali ya n’a sweli kwa siapalo sa hae? (b) Jesu n’a tomezi cwañi banna ba Sikreste mutala o munde, sihulu baokameli?

³ Mufelañeke o lilato wa Jesu kwa batu ne u bonwi mwa nzila yeo n’a sebelisana ka yona ni basali. Ka nako ye ñwi musali ya n’a kulile mweya ka lilimo ze 12 n’a batile Jesu mwa undi-wa-nyangela. Muinelo wa musali y’o ne u tahisa kuli ka sizo a be ya silafezi, kacwalo n’a sa swaneli ku ba k’o. (Livitike 15:25-27) Kono n’a kalezwi hahulu kuli mane a kundulukela kwamulaho wa Jesu. Ha n’a sweli kwa siapalo sa Jesu, musali y’o a fola onaf’o! Nihaike kuli n’a li mwa lieto la ku ya kwa ndu ya Jairusi, y’o mwan’a hae wa musizana n’a kula hahulu, Jesu a yema. Ka ku ba ya utwile m’ata a zwa ku yena, a bata ya n’a mu sweli. Kwa nalulelule, musali y’o a taha mi a wela fapil’a hae a nze a kuña. Kana Jesu n’a ka mu hanyaukela ka libaka la ku ba mwa sikwata seo kamba ka libaka la ku mu swala kwa siapalo a si ka lumelezwa? Ka ku fapahana, musali y’o n’a fumani Jesu ku ba ya silikani ni ya sishemo. “Mwan’a ka,” ki mwa n’a bulelezi Jesu, “tumelo ya hao i ku pilisize.” Yeo ne li yona fela nako yeo Jesu n’a bizize musali ka ku nonga kuli “mwan’a ka.” Linzwi leo li lukela ku ba le ne li wisize pilu ya musali y’o hakalo!—Mateu 9:18-22; Mareka 5:21-34.

⁴ Jesu n’a bona miinelo ye kwatas’a miñolo tota ya Mulao. N’a bona moya o i tahisa ni tokwahalo ya mukekecima ni mufelañeke. (Mu bapanye Mateu 23:23.) Jesu n’a lemuhile miinelo ya ku kalelwa ya musali y’o wa mukuli mi n’a beile mwa munahano taba ya kuli n’a susuelizwe ki tumelo. Kacwalo n’a file mutala o munde kwa banna ba Sikreste, sihulu baokameli. Haiba kaizeli wa Sikreste a talimani ni butata bwa ka butu kamba muinelo wa tiko o ipitezi, maeluda ba swanela ku lika ku bona se si kwatas’a manzwi ni likezo ze iponelwa kapili ni ku beya mwa munahano miinelo ni milelo. Kutwisiso ye tungile ye cwalo neikana ya bonisa kuli pilu-telele, kutwisiso, ni mufelañeke ki zona z’e tokwahala mwa sibaka sa kalimelo kamba sikululo.—Liproverbia 10:19; 16:23; 19:11.

 5. (a) Ki ka nzila ifi basali ne ba tibezwi ki lizo za baluti ba Sijuda? (Mu bone litaluso za kwatasi.) (b) Ki bomañi ba ne ba li ba pili ku bona ni ku fa bupaki ka za zuho ya Jesu?

⁵ Ka ku tengelekezwa ki lizo za baluti ba Sijuda, basali ba ne ba pila mwa linako zeo Jesu n’a li fa lifasi-mubu ne ba tibezwi ku sebeza sina lipaki ku za mulao.b Mu nyakisise se ne si ezahezi hamulahonyana wa ku zusiwa kwa Jesu ku zwa kwa bafu kakusasana la Nisani 16, 33 C.E. Ki bomañi ba ne ba k’a ba ba pili mwa ku bona Jesu ya zusizwe ni ku fa bupaki kwa balutiwa ba bañwi bwa kuli Mulen’a bona u zusizwe? Ne ba fitile fa ku ba basali ba ne ba li bukaufi ni fa n’a kokotezwi ku fitela a shwa.—Mateu 27:55, 56, 61.

 6, 7. (a) Ki sifi seo Jesu n’a bulelezi basali ba ne ba tile kwa libita? (b) Balutiwa ba Jesu ba banna ne b’a ngile cwañi muhato kwa bupaki bwa basali kwa makalelo, mi ki sifi se si konwa ku itutiwa ku seo?

⁶ Ka mapakela fa lizazi la pili la viki, Maria Magdalena ni basali ba bañwi ne ba ile kwa libita ni milyani ya ku y’o toza situpu sa Jesu. Ha ba fumani libita li li mukungulu, Maria a mata ku y’o bulelela Pitrosi ni Joani. Basali ba bañwi ba siyala. Hañihañi, lingeloi la bonahala ku bona ni ku ba bulelela kuli Jesu u zusizwe. “Mu akufe, mu y’o bulelela balutiwa ba hae,” ki mo ne li ba laelezi lingeloi leo. Basali bao ha ne ba nze ba akufa ku y’o fitisa litaba zeo, Jesu yena ka sibili a bonahala ku bona. “Mu y’o bulelela banabahesu,” ki mwa n’a ba bulelezi. (Mateu 28:1-10; Mareka 16:1, 2; Joani 20:1, 2) Ka ku s’a lemuha ku pota kwa lingeloi ni ka ku eshulwa ki maswabi, Maria Magdalena a kutela kwa libita le li mukungulu. Jesu n’a bonahezi ku yena teñi k’o, mi Maria ha s’a mu zibile, Jesu a li: “U y’o bulelela banabahenu kuli ni sa kambamela ku ndate, Yena Ndat’a mina; ku Mulimu wa ka, Yena Mulimu wa mina.”—Joani 20:11-18; mu bapanye Mateu 28:9, 10.

⁷ Jesu n’a ka kona ku bonahala pili ku Pitrosi, Joani, kamba yo muñwi wa balutiwa ba bañwi ba banna. Mwa sibaka sa seo, n’a ketile ku shemuba basali bao ka ku ba ezisa bona ba pili ku iponela zuho ya hae ni ka ku fa musebezi wa ku fa bupaki ka za yona kwa balutiwa ba banna. Banna bao pili ne b’a ngile cwañi muhato? Taba yeo i bulela kuli: “Manzwi ao a ba sina litangu ku bona; mi ha ba si ka ba lumela.” (Luka 24:11) Kana kikuli ne ba fumani bupaki b’o ku ba bo bu t’ata hahulu ku bu lumela bakeñisa kuli ne bu zwa kwa basali? Haiba ku cwalo, ha ku fitile nako ne ba amuhezi bupaki bo bu atile bwa kuli Jesu u zusizwe kwa bafu. (Luka 24:13-46; 1 Makorinte 15:3-8) Kacenu, banna ba Sikreste ba eza hande ha ba beya mwa munahano maikuto a likaizeli za bona za kwa moya.—Mu bapanye Genese 21:12.

 8. Ka nzila yeo n’a sebelisani ka yona ni basali, ki sifi sa n’a patuluzi Jesu?

⁸ Ka buniti fela ki ko ku tabisa pilu ku lemuha ka m’o Jesu n’a sebelisanela ni basali. Ka ku ba ni mufelañeke kamita ni ya itikanelezi ka ku tala mwa ku sebelisana ni basali, n’a si ka ba pahamisa kamba ku ba nyaziseza. (Joani 2:3-5) N’a hanile lizo za baluti ba Sijuda ze ne li ba byanguzi ku kutekeha kwa bona ni ze ne li felisize Linzwi la Mulimu. (Mu bapanye Mateu 15:3-9.) Ka k’u nga basali ka tompo ni likute, Jesu tota n’a patuluzi ka m’o Jehova a ikutwela kuli ki mona mo ba swanelwa k’u ngelwa. (Joani 5:19) Jesu hape n’a tomezi banna ba Sikreste mutala o munde hahulu wa ku likanyisa.—1 Pitrosi 2:21.

Tuto ya Jesu ka ku Ama kwa Basali

 9, 10. Jesu n’a hanile cwañi lizo za baluti ba Sijuda ze ama basali, mi ki sifi sa n’a bulezi Bafalisi ha ne ba zusize puzo ka za telekano hamulaho?

⁹ Jesu n’a hanile lizo za baluti ba Sijuda mi n’a kutekile basali isiñi fela ka likezo za hae kono hape ni ka lituto za hae. Sina ka mutala, mu nyakisise sa n’a lutile ka za telekano ni bubuki.

¹⁰ Ka ku ama kwa telekano, Jesu n’a buzizwe puzo ye: “Kikuli munna u lumelezi ku leleka musal’a hae, ka mulatu kaufela?” Ka ku ya ka taba ya Mareka, Jesu n’a bulezi kuli: “Mutu ufi kamba ufi ya leleka musal’a hae [konji ka mulatu wa buhule] kuli a nyale u sili, wa mu foseza ka bubuki; Mi musali ni yena h’a hana munn’a hae, mi a nyalwa ki yo muñwi, wa buka.” (Mareka 10:10-12; Mateu 19:3, 9) Manzwi ao a’ bulezwi ka bunolo n’a bonisize likute kwa ku kutekeha kwa basali. Ka mukwa ufi?

11. Manzwi a Jesu a’ li “konji ka mulatu wa buhule” a bonisa nto mañi ka za tamo ya linyalo?

¹¹ Pili, ka manzwi a’ li “konji ka mulatu wa buhule” (a’ fumanwa mwa taba ye mwa Evangeli ya Mateu), Jesu n’a bonisize kuli tamo ya linyalo ha i swanelwi k’u ngiwa ka likesha kamba ku shandaulwa ka bunolo. Tuto ya baluti ba Sijuda ye ne i atile ka nako yeo ne i lumeleza telekano fa milatu ye minyinyani ye cwale ka ku s’a tateha hande sico kwa musali kamba ku ambola ni munna ya sienyi. Ee, telekano mane ne i lumelezwa haiba munna a fumana musali yo munde ni ku fita ka mubonelo wa hae! C’aziba yo muñwi wa litaba za Bibele u talusa kuli: “Jesu ha n’a bulezi ka mwa n’a bulelezi n’a . . . yemela basali ka ku bata ku kutisa linyalo fa mayemo ao li swanela ku ba ni ona.” Ka buniti fela, linyalo li swanela ku ba swalisano ye inelela yeo ku yona musali a kona ku ikutwa ku ba ni buiketo.—Mareka 10:6-9.

12. Ka manzwi a kuli “wa mu foseza ka bubuki,” ki muhupulo ufi wa n’a tahisa Jesu?

¹² Sa bubeli, ka pulelo ya kuli “wa mu foseza ka bubuki,” Jesu n’a tisize mubonelo o ne u siyo mwa likuta za baluti ba Sijuda—muhupulo wa kuli munna u foseza musal’a hae ka ku eza bubuki. The Expositor’s Bible Commentary i talusa kuli: “Mwa bulapeli bwa Sijuda bwa baluti, musali ka ku ba ni tobali ni mutu u sili n’a ka foseza munn’a hae ka bubuki; mi munna, ka ku ba ni liswalisano za tobali ni musal’a mutu, n’a ka foseza muñ’a musali ka bubuki. Kono munna ni kamuta n’a si ke a foseza musal’a hae ka bubuki, ku si na taba ni s’a ezize. Ka ku beya munna mwatas’a tamo ya muzamao ye swana ni ya musali, Jesu n’a hulisize mayemo ni ku kutekeha kwa basali.”

13. Ka ku ama kwa telekano, Jesu n’a bonisize cwañi kuli mwatas’a muinelo wa Sikreste, ne ku ka ba ni sipimo si li siñwi kwa banna hamohocwalo ni basali?

¹³ Sa bul’alu, ka pulelo ya kuli “h’a hana [“leleka,” NW] munn’a hae,” Jesu u lemuha tukelo ya basali ya ku leleka munna ya sa sepahali—ili mukwa o bonahala kuli ne u zibwa kono ne u si k’a ata mwatas’a mulao wa Sijuda mwa lizazi leo.c Ne ku bulezwi kuli “musali n’a kana a lelekiwa ku si na taba ni kuli n’a lumela seo kamba ku tokwa, kono munna konji haiba a lata.” Nihakulicwalo, ka ku ya ka Jesu, mwatas’a muinelo wa Sikreste, sipimo se si swana ne si ka sebeza kwa banna ni basali.

14. Ka lituto za hae, Jehova n’a bonisize nto mañi?

¹⁴ Lituto za Jesu ka ku utwahala fela li patulula ku iyakatwa ko ku tungile kwa neku la buiketo bwa basali. Kacwalo, haki ko ku t’ata ku utwisisa libaka basali ba bañwi ha ne ba ikutwile ku lata hahulu Jesu cwalo kuli ne ba babalela butokwi bwa hae ka bufumu bwa bona. (Luka 8:1-3) “Tuto ya ka ha i zwi ku na,” ki mwa n’a bulelezi Jesu, “kono i zwa ku Ya ni lumile.” (Joani 7:16) Ka sa n’a lutile, Jesu n’a bonisize mamelelo ye lilato ya Jehova yena tota kwa neku la basali.

“Mu Ba Kuteke”

15. Ki sifi sa n’a ñozi muapositola Pitrosi ka za nzila yeo banna ba swanela k’u nga ka yona basali ba bona?

¹⁵ Muapositola Pitrosi n’a iponezi luli ka m’o Jesu n’a sebelisanezi ni basali. Lilimo ze bat’o ba ze 30 hamulaho, Pitrosi n’a file basali kelezo ye lilato mi a ñola kuli: “Ni mina banna, mu pilisane ni bona ka kutwisiso, kakuli musali ki piza ye fokola ku fita mina; mu ba kuteke, haili fo ba ka ca hamoho ni mina sanda sa sishemo sa bupilo; kuli milapelo ya mina isike ya paleliswa ki se siñwi.” (1 Pitrosi 3:7) Ki sifi sa n’a talusa Pitrosi ka manzwi a’ li “mu ba kuteke”?

16. (a) Ki ifi taluso ya linzwi la Sigerike la ku eza sika le li tolokilwe “likute”? (b) Jehova n’a kutekile cwañi Jesu mwahal’a ku fetuha ka ku benya, mi lu itutañi ku seo?

¹⁶ Ka ku ya ka muñoli yo muñwi wa madikishinari, linzwi le li talusa sika la “likute” (ti·meʹ) li talusa “teko, butokwa, tompo, ku kuteka.” Miinelo ye miñwi ya linzwi la Sigerike leo i tolokilwe “limpo” (NW) ni “butokwa.” (Likezo 28:10; 1 Pitrosi 2:7) Lu fumana kutwisiso ye tungile ka za seo ku kuteka mutu ku talusa haiba lu tatuba muitusisezo wa Pitrosi wa mufuta wa linzwi le li swana kwa 2 Pitrosi 1:17. Teñi k’o n’a bulezi ka ku ama kwa ku fetuha kwa Jesu ka ku benya kuli: “N’a filwe ki Mulimu Ndate likute ni kanya, nako y’a fitelwa ki linzwi le li zwa kwa kanya ye pahami, le li li: Yo ki Mwan’a ka ya latwa, ye ni katelwa.” Fa ku fetuha kwa Jesu ka ku benya, Jehova n’a kutekile Mwan’a hae ka ku talusa ku katelwa Jesu kwa hae, mi Mulimu n’a ezize cwalo a utwiwa ki ba bañwi. (Mateu 17:1-5) Munna ya kuteka musal’a hae, kacwalo, h’a mu swabisi ni ku mu nyefula. Ka ku fapahana, u bonisa ka manzwi ni ka likezo za hae—kwa mukunda kamba fa nyangela—kuli u m’u nga ka likute.—Liproverbia 31:28-30.

17. (a) Ki kabakalañi musali wa Sikreste h’a na ni ku fiwa likute? (b) Ki kabakalañi munna h’a s’a swaneli ku ikutwa kuli u na ni butokwa bo bu fita bwa musali mwa meto a Mulimu?

¹⁷ Likute leo, ka mw’a bulelela Pitrosi, li swanelwa ku fiwa ki banna ba Sikreste kwa basali ba bona. Li na ni ku fiwa, isiñi sina shemubo fela, kono sina nto ye li tukelo ya bona. Ki kabakalañi basali ha ba lukelwa ku fiwa likute le li cwalo? Kakuli “ba ka ca hamoho ni mina sanda sa sishemo sa bupilo,” ki mw’a taluseza Pitrosi. Mwa lilimo za mwanda wa pili C.E., banna ni basali ba ne ba amuhezi liñolo la Pitrosi kaufela ne ba bizizwe ku ca sanda hamoho ni Kreste. (Maroma 8:16, 17; Magalata 3:28) Ne ba si na buikalabelo bo bu swana mwa puteho, kono kwa nalulelule ne ba ka abana mwa ku busa ni Kreste kwa lihalimu. (Sinulo 20:6) Kacenu, hape, muta buñata bwa batu ba Mulimu ba na ni sepo ya fa lifasi-mubu, ne a ka ba mafosisa a matuna ku munna ufi kamba ufi wa Mukreste ku ikutwa kuli kabakala matohonolo a n’a kana a ba ni ona mwa puteho, u na ni butokwa bo bu fita bwa basali mwa meto a Mulimu. (Mu bapanye Luka 17:10.) Banna ni basali ba na ni mayemo a kwa moya a’ swana fapil’a Mulimu, kakuli lifu la Jesu la sitabelo ne li kwalulezi banna hamohocwalo ni basali tohonolo ye swana—ya ku lukululwa kwa katulo ya sibi ni lifu, ka ku ba ni tibelelo ya bupilo bo bu sa feli.—Maroma 6:23.

18. Ki libaka lifi le lituna leo Pitrosi a fa la kuli munna a kuteke musal’a hae?

¹⁸ Pitrosi u fa libaka le liñwi le lituna munna h’a swanela ku kuteka musal’a hae, “kuli milapelo ya [hae] isike ya paleliswa ki se siñwi.” Pulelo ya ku “paleliswa ki se siñwi” i zwa fa linzwi la Sigerike la ku eza sika (en·koʹpto) leo ka mo li inezi luli li talusa “ku kaula.” Ka ku ya ka Expository Dictionary of New Testament Words ya Vine, ne li “itusiswa kwa ku paleliswa batu ka ku sinya-sinya mukwakwa, kamba ka ku beya mikwalelo ye iponelwa hande mwa nzila.” Kacwalo munna ya palelwa ku fa musal’a hae likute u kona ku fumana kuli ku na ni mukwalelo mwahal’a litapelo za hae ni ku utwa kwa Mulimu. Munna n’a kana a ikutwa ku s’a swanela ku atumela Mulimu, kamba Jehova n’a kana a tengamela kwa ku s’a teeleza. Ka buniti fela, Jehova u isa hahulu pilu kwa nzila yeo banna b’a nga basali ka yona.—Mu bapanye Malilo 3:44.

19. Banna ni basali mwa puteho ne ba kana ba sebeza cwañi hamoho ka ku kutekana?

¹⁹ Tamo ya ku bonisa likute ha i yo kwa banna fela. Hailif’o munna u swanela ku kuteka musal’a hae ka ku m’u nga ka lilato ni ka ku kutekeha, musali u swanela ku kuteka munn’a hae ka ku ipeya kwatasi ni ku mu fa likute le lituna. (1 Pitrosi 3:1-6) Fahalimu a seo, Paulusi n’a elelize Bakreste kuli ba ‘fanane likute.’ (Maroma 12:10) Yeo ki memo ya kuli banna ni basali mwa puteho ba sebeze hamoho ka ku kutekana. Muta moya o cwalo u ba teñi, basali ba Sikreste ha ba na ku bulela ka nzila ye fokolisa tamaiso ya ba ba fa ketelelo. Ka ku fapahana, ba k’a fa kemelo kwa maeluda ni ku swalisana ni bona. (1 Makorinte 14:34, 35; Maheberu 13:17) Kwa neku la bona, baokameli ba Sikreste ba k’a nga ‘basali ba ba hulile inge bome; likalibe sina likaizeli, ka mukwa o kenile kaufela.’ (1 Timotea 5:1, 2) Ka butali, maeluda ba k’a fa nyakisiso ye sishemo kwa linzwi la likaizeli za bona za Sikreste. Kacwalo, kaizeli h’a bonisa likute la hae kwa butoho bwa teokratiki mi u buza puzo kamba mane ku bonisa nto ye ñwi ye tokwa mamelelo, maeluda ka tabo ba ka nyakisisa puzo kamba butata bwa hae.

20. Ka ku ya ka se si ñozwi mwa Mañolo, basali ba swanelwa k’u ngiwa cwañi?

²⁰ Haisali ku zwiwa fa ku tahiswa kwa sibi mwa Edeni, basali mwa lizo ze ñata se ba kashelizwe mwa mayemo a ku s’a kutekeha. Kono wo haki ona m’ungelo w’o Jehova kwa makalelo n’a ba lelezi ku ipumana ku ona. Ku si na taba ni mibonelo ya sizo kwa basali ye neikana i atile, se si ñozwi mwa Mañolo a Siheberu ni a Sigerike a Sikreste si bonisa hande-nde kuli basali ba ba utwa Mulimu ba swanelwa k’u ngiwa ka tompo ni ka likute. Ki swanelo ye ba filwe ki Mulimu.

[Litaluso za kwatasi]

Kalabo ya Mina Ki Ifi?

◻ Ki mitala ifi ye bonisa kuli Jesu n’a ngile basali ka tompo ni ka likute?

◻ Lituto za Jesu ne li bonisize cwañi likute kwa ku kutekeha kwa basali?

◻ Ki kabakalañi munna h’a swanela ku fa likute ku musal’a hae wa Mukreste?

◻ Ki tamo ifi ya ku bonisa likute yeo Bakreste kamukana ba na ni yona?

[Siswaniso se si fa likepe 31]

Ka ku ba tiseza tabo, basali ba ba utwa Mulimu ne ba li ba pili ku bona Jesu ya zusizwe, ya na ba file ku yo fa bupaki kwa mizwale ba hae