Naaitutile Kwa Mafosisa Ahae

1, 2. (a) Ki lika mañi zeneezahezi ku Jonasi ni bafuluhi ba sisepe bakeñisa mafosisa ahae? (b) Likande la Jonasi lilulutañi?

JONASI naaikutwa inge akafelisa milumo yesabisa yeneutwahala. Milumo yeo nesi feela ya moya omaata one unyanganyisa mihala yetiisa sisepe; nesi feela milumo ya mandinda anata kwa sisepe, yeneutwahala sisepe inze sizamaya. Kono milumo yeneutwisa hahulu Jonasi butuku ki mihuwo ya bafuluhi ba sisepe, ili muzamaisi ni sikwata sahae, bane bafuluha ka taata kuli sisipe sisike satiba. Jonasi naaziba kuli baana bao nebatuha bashwa kabakala hae!

² Ki kabakalañi Jonasi hanaali mwa muinelo oziyeza cwalo? Naafosize hahulu ka kusautwa Mulimu wahae, yena Jehova. Naaezizeñi? Kana silikani sahae ni Jehova nesifelile? Likalabo za lipuzo zeo likalutusa hahulu. Ka mutala, likande la Jonasi liluluta kuli nihaiba batu babanani tumelo yetiile bakona kueza mafosisa, kono hape bakona kulukisa mafosisa abona.

3-5. (a) Batu banahananga lika mañi ka za Jonasi? (b) Luzibañi ka za simuluho ya Jonasi? (Mubone ni litaluso za kwatasi.) (c) Ki kabakalañi musebezi wa Jonasi wa kupolofita hane usi obunolo kamba otabisa?

³ Batu habanahananga za Jonasi, hañata bahupulanga mafosisa ahae, acwale ka kusautwa Mulimu ni kuba ni muñañatoho. Kono kunani lika zeñwi zeluswanela kuziba ka za Jonasi. Muhupule kuli Jonasi naaketilwe kuli abe mupolofita wa Jehova Mulimu. Jehova naasike amuketa kuli aeze musebezi omutuna wo kambe naali mutu yasasepahali ni yamaswe.

⁴ Bibele hai lubuleleli litaba zeñata ka za simuluho ya Jonasi. (Mubale 2 Malena 14:25.) Naazwa kwa sibaka sesibizwa Gati-Heferi, ili likilomita zeene kuzwa kwa Nazareta, yona tolopo yanaaka hulela kuyona Jesu Kreste lilimo zebato eza 800 hasamulaho.a Jonasi naasebelize sina mupolofita mwa puso ya Mulena Jeroboami wabubeli wa mubuso wa Isilaele wa masika alishumi. Elia nasaashwile kale-kale; naayolilwe ki Elisha yanaashwile ka nako ya puso ya ndatahe Jeroboami. Jehova niha naaitusisize bapolofita bababeli bao kufelisa bulapeli bwa Baale, Maisilaele bakeluha mwa bulapeli bwa niti hape. Nebalatelela mutala wa mulena ‘yanaaeza zemaswe mwa meeto a Muñaa Bupilo.’ (2 Mal. 14:24) Ka mukwa ocwalo, musebezi wa Jonasi wa kupolofita nesi obunolo mi neusa tabisi. Kono Jonasi aueza ka kusepahala.

⁵ Kono zazi leliñwi, kwaezahala nto yabutokwa mwa bupilo bwa Jonasi. Afiwa musebezi ki Jehova, wanaaikutwa kuli neli otaata hahulu. Ki musebezi mañi ona wo wanaamufile?

 6. Jehova naafile Jonasi musebezi mañi, mi ki kabakalañi musebezi wo hane ubonahala kuli neli otaata hahulu?

⁶ Jehova abulelela Jonasi kuli: ‘Nanuha, uye kwa munzi omutuna wa Ninive, uyo tabela mwateñi mukosi; kakuli bumaswe bwaona bukambamezi ku na.’ (Jona. 1:2) Kunani mabaka amañata anaatahiseza Jonasi kunahana kuli musebezi wanaafilwe neli otaata hahulu. Muleneñi wa Ninive neuli kwa upa wa Galilea, ili musipili wa likilomita zebato eza 800, okona kuzamaiwa kweli mukatumbi ka mahutu. Kono kubonahala kuli nekunani nto yeñwi yenebilaeza hahulu Jonasi, isiñi musipili wo. Jonasi naakayo shaela katulo ya Jehova kwa Maasirya bane bali mwa Ninive, bane bazibahala ka situhu ni bukebenga bwabona. Naaboni kuli batu ba Mulimu babañata nebasa muutwi, mi naahupula kuli batu ba mwa Ninive bane basazibi Mulimu nebasike bamuutwa ni hanyinyani. Mutangaa Jehova yo naakayo pila cwañi mwa muleneñi omutuna wo wa Ninive, onotilo bizwa kuli “munzi wa mali”?—Nah. 3:1, 7.

7, 8. (a) Ki kabakalañi halukona kubulela kuli Jonasi naatundamezi kumatela kwahule hahulu kusaba musebezi wanaamufile Jehova? (b) Ki kabakalañi halusa swaneli kubulela kuli Jonasi naali lipyeha?

⁷ Haluzibi nji Jonasi naabile ni minahano yecwalo. Zeluziba kikuli Jonasi naamatezi kusili. Jehova naamubulelezi kuli aye kwa upa; Jonasi yena aliba kwa wiko, kwahule-hule. Ashetumukela kwa likamba la liwate la muleneñi wa Jopa, ili kwanaafumani sisepe sene siliba kwa Tareshishi. Bo caziba babañwi babulela kuli Tareshishi neifumaneha mwa naha ya Spain. Haiba ki cwalo, uzibe Jonasi naakazamaya musipili wa likilomita zebato eza 3,500 kuzwa kwa Ninive. Musipili wo wa kuliba kwa mafelelezo a Liwate Lelituna neukona kuunga silimo. Kaniti, Jonasi naaiketezi kumatela kwahule hahulu kusaba musebezi wanaamufile Jehova!—Mubale Jonasi 1:3.

⁸ Kana taba yeo ibonisa kuli Jonasi naali lipyeha? Haluswaneli kumatukela kubulela cwalo. Sina moluka itutela, Jonasi naaezize lika zebonisa kuli naanani bundume luli. Ka kuswana ni luna, Jonasi naasika petahala mi naaezanga mafosisa. (Samu 51:5) Ki mañi ku luna yasasabangi?

 9. Lukona kuikutwa cwañi fokuñwi ka za musebezi walufile Jehova, mi ki taba ifi ya niti yeluswanela kuhupulanga mwa linako zecwalo?

⁹ Fokuñwi, mwendi luikutwanga kuli Mulimu ulukupa kueza lika zetaata, kamba mane zesakonahali. Mane lukona kuikutwa kuli halukoni kukutaza taba yende ya Mubuso wa Mulimu, ili musebezi obalaezwi kueza Bakreste. (Mat. 24:14) Kubunolo hahulu kulibala taba ya niti yanaabulezi Jesu hanaaize: ‘Lika kaufela zakonahala ku Mulimu.’ (Mare. 10:27) Haiba fokuñwi lwalibalanga taba yeo, mwendi lwakona kuutwisisa butata bwanaali ku bona Jonasi. Kono ki lika mañi zeneezahezi Jonasi hanaasabile musebezi wanaafilwe?

10, 11. (a) Ki nto mañi mwendi yanaahupula Jonasi sisepe sa libyana hasifuula? (b) Ki kozi mañi yenetahezi sisepe ni bafuluhi?

¹⁰ Mueze inge kuli mubona Jonasi inzaa itukiseza kukwela sisepe seo, mwendi ili sisepe sa libyana sa kwa Fenisia. Naanzaa bona yomuhulu wa bafuluhi ni bona bafuluhi inze baitukiseza kufuula sisepe. Sisepe hasinze sizamaya kuzwa fa likamba, Jonasi mwendi naahupula kuli naapunyuhile kozi yanaasaba maswe. Kono ka sipundumukela, muinelo wacinca.

¹¹ Kwakala kufuka moya omuñata mi liwate labifa, mi mandinda alona naakona kukwahela nihaiba lisepe za mazazi a. Nekusike kwaanga nako yetelele kuli sisepe seo sisinyehe hane sinze sizukuzwa ki mandinda amatuna ao. Kana Jonasi naazibile ka nako yeo kuli ‘Muñaa Bupilo ki yena yanaazusize moya omutuna ni liñungwa lelituna mwa liwate,’ sina mwanaañolezi hasamulaho? Haluzibi. Kono naaboni kuli bafuluhi bao nebakalile kuhuweleza kwa milimu yabona kukupa tuso, mi naaziba kuli milimu yeo neisa koni kubatusa. (Liv. 19:4) Jonasi naañozi kuli: ‘Sisepe sabata kulobeha.’ (Jona. 1:4) Jonasi naakakona cwañi kulapela ku Mulimu yanaasaba ku yena?

12. (a) Ki kabakalañi halusa swaneli kumatukela kunyaza Jonasi hanaalobezi moya omutuna hane ufuka? (Mubone ni litaluso za kwatasi.) (b) Jehova naapatuluzi cwañi yanaatahisize butata?

¹² Ka kuikutwa kuli naasakoni kutusa bafuluhi bao, Jonasi aya kwatasi mwa sisepe kuyo bata fa kulobala. Teñi ko, Jonasi aya fa buloko bobutuna.b Yomuhulu wa bafuluhi afumana Jonasi, amuzusa, mi amubulelela kuli alapele ku mulimu wahae, sina mone baezeza babañwi kaufela mwa sisepe. Bakeñisa kuli bafuluhi bao nebaikolwisize kuli moya wo nesi moya-moya feela, baposa loto ilikuli bazibe yanaatahisize butata bo. Mwendi Jonasi naaikalezwi hahulu loto hane inze iposwa cwalo isasupi yomuñwi ni yomuñwi wa baana bao. Niti neituha izibahala. Jehova ki yena yanaatahisize moya omutuna, mi hape ki yena yanaatahisize kuli loto iwele Jonasi!—Mubale Jonasi 1:5--7.

13. (a) Jonasi naaizibahalize cwañi kwa bafuluhi? (b) Jonasi naabulelezi bafuluhi kueza nto mañi, mi ki kabakalañi?

¹³ Jonasi abulelela bafuluhi lika kaufela. Ababulelela kuli ki mutangaa Mulimu yamaata kaufela, yena Jehova. Naafoselize Mulimu yo ka kusaba ku yena, mi ka kueza cwalo abakenya mwa kozi yetuna. Bafuluhi bambemuka maswe; Jonasi abona kuli nebasabile luli. Bamubuza kuli nebatokwa kuezañi ku yena kuli basileleze sisepe ni kupilisa bupilo bwabona. Jonasi naabaalabile cwañi? Mwendi naasabile maswe hanaanahana mwanaaka shwela mwa liwate lelisabisa leo. Kono Jonasi naakatuhelela cwañi baana bao kaufela kushwela mwa liwate inze aziba kuli naakona kubapilisa? Kihaa babulelela kuli: ‘Amu niinge, muniyumbele mwa liwate, mi liwate lika mikuzeza. Naziba hande kuli ki kabakala ka, liñungwa lelituna hali mitahezi.’—Jona. 1:12.

14, 15. (a) Lukona kulikanyisa cwañi tumelo ya Jonasi? (b) Bafuluhi nebaezize cwañi Jonasi hanaa babulelezi kuli bamunepele mwa liwate?

¹⁴ Zanaabulezi Jonasi libonisa kuli naasi lipyeha. Kaniti, Jehova naatabisizwe ki bundume ni buitomboli bwanaabonisize Jonasi mwa muinelo otaata wo. Jonasi naabonisize kuli naanani tumelo yetiile luli. Lwakona kulikanyisa tumelo yahae ka kuiyakatwa hahulu za babañwi kufita zaluna. (Joa. 13:34, 35) Halulemuha kuli mutu yomuñwi utokwa tuso, ibe kuli utokwa kutusiwa nto yeñwi mwa bupilo, utokwa kutiiswa, kamba kutusiwa kusutelela ku Jehova, kana lwalikanga ka taata kutusa mutu yo? Haiba lueza cwalo, lukatabisa hahulu Jehova!

¹⁵ Bafuluhi bao mwendi neba mushwezi makeke, kakuli kwa makalelo nebahanile kueza zanaa babulelezi! Bafuluha ka taata kuli basike batibiswa ki liñungwa leo, kono bapalelwa. Liñungwa laekezeha hahulu. Kwa mafelelezo, babona kuli hakuna zene bakona kueza. Bahuweleza ku Mulimu wa Jonasi, yena Jehova, kuli abashemube, mi baanga Jonasi ni kumunepela mwa liwate.—Jona. 1:13-15.

16, 17. Mutaluse zeneezahezi ku Jonasi hanaanepezwi mwa liwate. (Mubone ni maswaniso.)

¹⁶ Jonasi awela mwa liwate lelibifile. Mwendi naalikile kutapa kuli asike amina mikope, mi hanaa nzaa eza cwalo abona sisepe sinze siya. Kono mandinda amaata amukasheza kwatasaa mezi. Hanaa nzaa ya cwalo kwatasi, afelelwa ki sepo.

¹⁷ Hasamulaho, Jonasi atalusa mwanaaikutwezi ka nako yeo. Mwa nakonyana yeo, naanze anahana lika zeñwi za mwa bupilo bwahae. Aikutwa bumaswe hanahana kuli hasana hape kubona tempele yende ya Jehova mwa Jerusalema. Naaikutwa kuli naashetumukela kwatasaa liwate, kwa masina a malundu, kwanaa izo tatezwa ki luyuya lwa mwa liwate. Nekubonahala inge kuli leo nelika ba lona libita lahae.—Mubale Jonasi 2:2-6.

18, 19. Ki lika mañi zeneezahezi ku Jonasi hanaali kwatasaa liwate? Ki sibupiwa mañi sene simumizize? Ki mañi yanaatahisize kuli zeo kaufela liezahale? (Mubone ni litaluso za kwatasi.)

¹⁸ Kono Jonasi hanaali kwatasi cwalo, nekunani nto yenesweli kutaha kuyena—neli sibupiwa sesituna sesinsu. Sibupiwa seo samuliba. Hane sinze sitaha cwalo, saatamisa mulomo wasona, samuswala, mi samumiza!

¹⁹ Mwendi Jonasi naaikutwile kuli ao neli ona mafelelezo a bupilo bwahae. Kono alemuha nto yeñwi yenekomokisa. Naasapila! Naasapyatehi, kulubeha, kamba kufipelwa. Jonasi naasapila niha naali mwa mba ya sibupiwa seo, mwanaahupula kuli nelika ba libita lahae. Hanyinyani-hanyinyani, Jonasi akala kusaba hahulu. Kaniti luli, neli Mulimu wahae, yena Jehova, yanaalumile ‘tapi yetuna kuto miza Jonasi.’c—Jona. 1:17.

20. Lukona kuitutañi ka za Jonasi kwa tapelo yanaalapezi hanaali mwa mba ya tapi yetuna?

²⁰ Kwafita lihola zeñata Jonasi inzaa li mwa mba ya sibupiwa seo. Hanaali cwalo mwa lififi lelituna lasika bona kale, akala kunahana mi alapela ku Jehova Mulimu. Lwakona kuituta zeñata ka za Jonasi kwa tapelo yahae, ili yeñozwi mwa kauhanyo yabubeli ya buka yahae. Tapelo yeo ibonisa kuli Jonasi naaziba hahulu Mañolo, kakuli manzwi ayona aama hahulu kwa buka ya Lisamu. Hape ibonisa kalemeno kakande kanaanani kona, ili ka buitumelo. Jonasi naafelize tapelo yahae ka kubulela kuli: ‘Kono na, nika kuezeza matabelo a buitumelo, nilife za buitamo bwaka: Kupilisa ki kwa Muñaa Bupilo.’—Jona. 2:9.

21. Jonasi naaitutileñi ka za kupiliswa, mi ki tuto mañi yabutokwa yeluswanela kuhupulanga?

²¹ Jonasi hanaali “mwa mba ya tapi,” naaitutile kuli Jehova wakona kupilisa mutu ufi kamba ufi, yainzi mwa sibaka sifi kamba sifi, ka nako ifi kamba ifi. Nihaiba mwa sibaka seo, Jehova amufumana mwateñi mi apilisa mutangaa hae yo yanaaziyelehile. (Jona. 1:17) Jehova ki yena feela yanaakona kupilisa mutu ni kumubabalela mwa mba ya tapi yetuna ka mazazi amalaalu ni masihu amalaalu. Ni luna luswanela kuhupulanga kuli Jehova ki ‘Yena yasweli bupilo bwaluna mwa lizoho lahae.’ (Dan. 5:23) Lwapila mi lwabuyela kabakala hae. Bakeñisa kuli Jehova ki yena yalubupile, luswanela kuitumela kuyena ka kumuutwa.

22, 23. (a) Jonasi naalikilwe cwañi? (b) Lukona kuitutañi ku Jonasi muta lueza mafosisa?

²² Jonasi yena naaezize cwañi? Kana naabonisize buitumelo ka kuutwa Jehova? Naaezize cwalo. Hamulaho wa mazazi amalaalu ni masihu amalaalu, tapi yene mumizize ‘yatazeza Jonasi fa likamba.’ (Jona. 2:10) Munahane feela taba yeo—Jonasi naasatokwi kutapa kuli aye fa likamba! Ki niti kuli Jonasi hanaali fa likamba naatokwa kufumana nzila yanaaka liba kuli ayofita kwanaalumilwe. Kono kusika fita nako yetelele, Jonasi alikiwa kubona haiba naaitumezi luli ku Mulimu. Liñolo la Jonasi 3:1, 2, libulela kuli: ‘Linzwi la Muñaa Bupilo lata ku Jonasi lwabubeli, lali: “Yema, uye kwa munzi omutuna wa Ninive, mi kwateñi uyo bulela litaba zeni kubulelezi.”’ Ki sika mañi sanaaka eza Jonasi?

²³ Jonasi naasika zina-zina. Bibele ili: ‘Jonasi ananuha, aya kwa Ninive ka taelo ya Muñaa Bupilo.’ (Jona. 3:3) Jonasi naautwile Mulimu. Kaniti, naaitutile kwa mafosisa ahae. Luswanela kulikanyisa tumelo ya Jonasi ka nzila yeo hape. Kaufelaa luna lwaezanga sibi mi lwafosanga. (Maro. 3:23) Kono kana lwatuhelanga kusebeleza Mulimu, kamba kana lwaitutanga kwa mafosisa aluna ni kukala kuutwa Mulimu hape?

24, 25. (a) Jonasi naafilwe mupuzo mañi hanaasapila? (b) Jonasi ukafiwa limbuyoti mañi kwapili?

²⁴ Kana Jehova naafile Jonasi mupuzo kabakala kumuutwa? Eni naaezize cwalo. Kubonahala kuli mupuzo omuñwi wanaafilwe ki kuto ziba kuli bafuluhi bani bane bamunepezi mwa liwate nebapunyuhile. Jonasi hasaanepezwi mwa liwate, moya omutuna wafela, mi bafuluhi bakala ‘kusaba Muñaa Bupilo hahulu’ mi baezeza Jehova matabelo mwa sibaka sa kuezeza matabelo milimu yabona ya buhata.—Jona. 1:15, 16.

²⁵ Jonasi naafilwe mupuzo omutuna ni kufita hamulaho wa lilimo zeñata. Jesu naabulezi kuli nako yanaainzi Jonasi mwa mba ya tapi yetuna neisupa kwa nako yanaaka ba mwa libita. (Mubale Mateu 12:38-40.) Munahane feela tabo yakaba ni yona Jonasi hakaziba za taba yeo muta azusiwa kwa bafu fa lifasi! (Joa. 5:28, 29) Jehova ubata kumifuyaula ni mina. Sina Jonasi, kana ni mina mukaituta kwa mafosisa amina ni kuutwa Mulimu ni kubonisa lilato ku babañwi?