Ba Ba “Ka Piliswa” ki Bomañi?
“Mutu ni mutu ya ka lapela Libizo la [Jehova, NW] u ka pila.”—LIKEZO 2:21.
1. Ki kabakalañi Pentekonta ya 33 C.E. ha ne i li lizazi la kaulakanyi mwa litaba za lifasi?
LA PENTEKONTA ya 33 C.E. ne li lizazi la kaulakanyi mwa litaba za lifasi. Kabakalañi? Kakuli ku lona lizazi leo ne ku pepilwe sicaba se sinca. Pili, ne si si sicaba se situna—ka ku ba balutiwa ba Jesu ba 120 fela ba ne ba kopani mwa muzuzu wa fahalimu mwa Jerusalema. Kono kacenu, macaba a mañata a n’a li teñi kwamulaho k’o ha s’a libezwi, sicaba se ne si pepilwe mwa muzuzu wa fahalimu wani si sa li teñi mwahal’a luna. Taba yeo ki ya butokwa hahulu ku luna kaufela, kakuli seo ki sona sicaba se si ketilwe ki Mulimu kuli si be paki ya hae fapil’a mufuta wa mutu.
2. Ki likezahalo lifi ze makaza ze ne supile kwa ku pepiwa kwa sicaba se sinca?
2 Sona sicaba se sinca seo ha ne si kalisize ku ba teñi, likezahalo za butokwa ne li ezahezi ili ze ne talelelize manzwi a bupolofita bwa Joele. Lu bala ka za likezahalo zeo kwa Likezo 2:2-4 kuli: “Ka nako i liñwi fela, kwa utwiwa mulumo o zwa kwa lihalimu, inge wa moya wa liñungwa, mi wa t’o tala ndu kaufela ye ne ba inzi ku yona. Malimi a’ kauhana, a’ swana sina malimi a mulilo a ba tahela, a t’o ina fahalimw’a yo muñwi ni yo muñwi wa bona. Mi kamukan’a bona ba tala Moya o Kenile, mi ba kala ku bulela lipuo li sili, mo Moya n’o ba buleliseza.” Ka nzila yeo banna ni basali bao ba ba sepahala ili ba 120 ne ba bile sicaba sa kwa moya, ili lilama ba pili ba seo muapositola Paulusi hasamulaho n’a si bizize “Isilaele wa Mulimu.”—Magalata 6:16.
3. Ki bufi bupolofita bwa Joele bo ne bu talelelizwe fa Pentekonta ya 33 C.E.?
3 Likwata za kubukana kuli li t’o bonisisa za “moya wa liñungwa” w’o, mi muapositola Pitrosi a ba taluseza kuli bo buñwi bwa bupolofita bwa Joele ne bu swelwi ku talelezwa. Bupolofita bufi? Kihona, mu teeleze za n’a bulezi: “Mwa linako za maungulo, ku bulela Mulimu, ni ka sululela batu kamukana Moya wa ka; bana ba mina ba bashimani ni ba basizana ba ka polofita; micaha ya mina i bone lipono, mi basupali ba mina ba lole litolo. E, ni ka sululela batanga ba ka, ba banna ni ba basali, Moya wa ka mwa linako zani, mi ba ka polofita. Ni ka tahisa ze komokisa kwahalimu mwa lihalimu, ni limakazo mwatasi mwa lifasi, mali ni mulilo, ni mbundu ya musi. Lizazi li ka fetuha lififi, kweli i fetuhe mali, ku si ka taha kale lizazi la [Jehova, NW], lizazi le lituna, le li zibahala. Mi mutu ni mutu ya ka lapela Libizo la [Jehova, NW] u ka pila.” (Likezo 2:17-21) Manzwi ao Pitrosi n’a amile teñi a fumanwa kwa Joele 2:28-32, mi talelezo ya ona ne i talusa kuli sicaba sa Majuda ne si felelwa ki nako. “Lizazi la [Jehova, NW], lizazi le lituna, le li zibahala,” ili nako ya ku lombota Isilaele ya s’a sepahali, ne i li fakaufi. Kono ki bomañi ba ne ba ka piliswa, kamba ku banduka? Mi seo ne si yemelañi?
Litalelezo ze Peli za Bupolofita
4, 5. Ka ku beya mwa munahano likezahalo ze taha, Pitrosi n’a file kelezo ifi, mi ki kabakalañi kelezo yeo ha ne i ka sebeza kwapili hamulaho wa lizazi la hae?
4 Mwa lilimo za hamulaho wa 33 C.E., Isilaele wa Mulimu wa kwa moya n’a hulile, kono sicaba sa Isilaele wa kwa mubili ne si si ka hula. Ka 66 C.E., Isilaele wa kwa nama n’a lwanisana ni Roma. Ka 70 C.E., Isilaele n’a batile ku yunda, mi Jerusalema ni tempele ya yona ne i yongisizwe. Ka la Pentekonta ya 33 C.E., Pitrosi n’a file kelezo ye nde ka ku beya mwa munahano likayamana leo le ne li taha. Ka ku ama hape ku Joele, n’a ize: “Mutu ni mutu ya ka lapela Libizo la [Jehova, NW] u ka pila.” Mujuda ni Mujuda n’a na ni ku eza katulo ya ka butu ya ku lapela libizo la Jehova. Seo ne si kopanyeleza ku utwa litaelo ze ñwi za Pitrosi, ze li: “Mu bake, mi mutu ni mutu wa mina a kolobezwe ka Libizo la Jesu Kreste, kuli a fiwe swalelo ya libi.” (Likezo 2:38) Bateelezi ba Pitrosi ne ba na ni ku amuhela Jesu sina Mesiya, ya n’a hanilwe ki sicaba sa Isilaele.
5 Manzwi ao a bupolofita bwa Joele ne a bile ni ku ama ko kutuna ku ba ba ishuwa mwa lilimo za mwanda wa pili. Nihakulicwalo, a na ni ku ama ko kutuna ni ku fita kacenu kakuli, sina ka mo li boniseza likezahalo mwa lilimo za mwanda wa bu 20, ku bile ni talelezo ya bubeli ya bupolofita bwa Joele. Ha lu boneñi ka mo ku bezi cwalo.
6. Silimo sa 1914 ha ne si nze si atumela, Isilaele wa Mulimu n’a kalisize cwañi ku zibahala hande?
6 Hamulaho wa lifu la baapositola, Isilaele wa Mulimu n’a fitile fa ku shwatama mwa mufuka wa Bukreste bwa buhata. Kono mwahal’a nako ya maungulelo, ye ne i kalisize ka 1914, sicaba sa kwa moya seo ne si zibahalile hape. Zeo kaufela ne li taleleza nguli ya Jesu ya buloto ni mufuka. (Mateu 13:24-30, 36-43) Silimo sa 1914 ha ne si nze si atumela, Bakreste ba ba tozizwe ne ba kalisize ku ikauhanya ku Krestendomu ya sa sepahali, ili ku hana ka bundume lituto za hae za buhata ni ku kutaza mafelelezo a’ taha a “linako za bamacaba.” (Luka 21:24) Kono ndwa ya lifasi ya pili, ye ne i kalile ka 1914, ne i tisize litaba ze ne ba si ka libelela. Ha ne ba li mwatas’a sineneketo ye tuna, ba bañata ne ba fokozi, mi ba bañwi ne ba shengokile tumelo. Silimo sa 1918 ha si t’o esha musebezi wa bona wa ku kutaza ne se u bat’o ba o’ tuhezwi.
7. (a) Ki ifi kezahalo ye swana ni ya Pentekonta ya 33 C.E. ye ne bile teñi ka 1919? (b) Ku kala ka 1919, ku sululwa kwa moya wa Mulimu ne ku bile ni ku ama kufi kwa batanga ba Jehova?
7 Niteñi, seo ne si si k’a nga nako ye telele. Ku kala ka 1919, Jehova n’a kalisize ku sululela moya wa hae fa batu ba hae ka nzila ye ne i hupulisize za Pentekonta ya 33 C.E. Ka mo ku inezi fela, ka 1919 ne ku si na ku bulela ka malimi mi ne ku si na moya wa liñungwa. Lu utwisisa ka manzwi a Paulusi a’ kwa 1 Makorinte 13:8 kuli nako ya limakazo ne se i felile kale-kale. Kono moya wa Mulimu ne u iponezwi hande-nde ka 1919 ili f’o, kwa mukopano o mutuna kwa Cedar Point, Ohio, U.S.A., Bakreste ba ba sepahala ne ba tiisizwe sinca mi ne ba kalisize hape musebezi wa ku kutaza taba ye nde ya Mubuso. Ka 1922 ne ba kutezi kwa Cedar Point mi ne ba nyangumuzwi ka kupo ye li “Mu zibahaze, mu zibahaze, mu zibahaze Mulena ni mubuso wa hae.” Sina ka mo ne ku ezahalezi mwa lilimo za mwanda wa pili, lifasi ne li fitisizwe fa ku lemuha ku ama kwa ku sululwa kwa moya wa Mulimu. Mukreste ya ineezi kamukana—munna ni musali, yo muhulu ni yo munca—ne ba kalisize ku “polofita,” f’o kikuli, ku zibahaza “ze tuna za Mulimu.” (Likezo 2:11) Ka ku swana sina Pitrosi, ne ba elelize ba ba ishuwa kuli: “Mu ipabalele kwa mushobo o sitani wo.” (Likezo 2:40) Ba ba nga muhato ne ba eza cwañi seo? Ka ku utwa manzwi a Joele a’ fumaneha kwa Joele 2:32, a’ li: “Mutu ni mutu ya ka lapela Libizo la [Jehova, NW] u ka piliswa.”
8. Lika li zwezipili cwañi kwa neku la Isilaele wa Mulimu haisali ku zwiwa ka 1919?
8 Haisali ku zwiwa mwa mazazi ao a kwa makalelo, litaba za Isilaele wa Mulimu li zwezipili. Ku swaiwa kwa ba ba tozizwe ku bonahala kuli se ku ya inge ku fela, mi haisali ku zwiwa mwa ma 1930 buñata bo butuna bwa ba ba ishuwa ili ba ba na ni sepo ya fa lifasi-mubu ba bonahezi. (Sinulo 7:3, 9) Kaufela ba ikutwa ku ba mwa putako, kakuli talelezo ya bubeli ya Joele 2:28, 29 i bonisa kuli lu fakaufi ni lizazi la Jehova le li sabisa hahulu ni ku fita, ili f’o muinelo wa mwa lifasi kamukana wa za bulapeli, bupolitiki, ni litekisano li ka shandaulwa. Lu na ni mabaka a mañata a ku ‘lapelela libizo la Jehova’ ka tumelo ye tezi ya kuli u ka lu punyusa!
Lu Lapela Cwañi Libizo la Jehova?
9. Ki lifi lika ze ñwi ze amilwe mwa ku lapela libizo la Jehova?
9 Ki sifi se si amiwa mwa ku lapela libizo la Jehova? Litaba mo i fumanwa Joele 2:28, 29 li lu tusa ku alaba puzo yeo. Sina ka mutala, Jehova h’a utwi mutu ni mutu ya mu lapela. Ka mupolofita yo muñwi, Isaya, Jehova n’a ize ku Isilaele: “Niha mu ka otololela mazoho ku Na, ni ka talima ku sili; e, niha mu ka eza litapelo ze ñata, ha ni na ku li utwa.” Jehova n’a haneziñi ku teeleza batu ba hae? Yena ka sibili u talusa kuli: “Mazoho a mina a tezi mali.” (Isaya 1:15) Jehova h’a na ku teeleza bafi kamba bafi ba ba na ni mulatu wa mali kamba ba ba eza sibi. Ki kabakaleo Pitrosi ha n’a bulelezi Majuda ka la Pentekonta kuli ba bake. Mwa manzwi a Joele 2:28, 29, lu fumana kuli Joele ni yena u koñomeka ku baka. Sina ka mutala, kwa Joele 2:12, 13, lu bala kuli: “Kanti ni cwale, ku bulela [Jehova, NW], a mu kutele ku Na ka pilu ya mina kaufela, ni ka ku itima lico, ni ka ku lila, ni ka ku bonahala ku swaba. Mu pazule lipilu za mina isi liapalo, mi mu kutele ku [Jehova, NW] Mulimu wa mina; kakuli u na ni musa, u tezi sishemo, u liyeha ku halifa, u na ni mukekecima o mutuna.” Ku kala ka 1919, Bakreste ba ba tozizwe ne b’a ngile muhato ka ku lumelelana ni manzwi ao. Ne ba bakezi bupalelwi bwa bona mi ne ba ikatulezi kuli ni kamuta ha ba na ku shengoka hape tumelo kamba ku fokola. Seo ne si kwaluzi nzila ya ku sululwa kwa moya wa Mulimu. Mutu ni mutu ya bata ku biza fa libizo la Jehova ni ku utwiwa u lukela ku latelela nzila ye swana.
10. (a) Ku baka kwa niti kiñi? (b) Jehova u’ nga cwañi muhato kwa ku baka kwa niti?
10 Mu hupule kuli, ku baka kwa niti ki nto ye fita ku bulela fela kuli, “Ni fosize.” Maisilaele ne ba pazulanga liapalo za bona za kwande ka ku bonisa butuna bwa maikuto a bona. Kono Jehova u li: “Mu pazule lipilu za mina isi liapalo.” Ku baka kwa niti ku zwa kwa pilu, ku zwa mwa butungi bwa butu bwa luna luli. Ku kopanyeleza teñi ku fulalela bufosi, sina ka mo lu balela kwa Isaya 55:7 kuli: “Ya maswe a tuhele nzila ya hae, mi ya si na niti a tuhele mihupulo ya hae; a sikuluhele ku [Jehova, NW].” Ku ama ku toya sibi, sina mwa n’a si toyezi Jesu. (Maheberu 1:9) Ku zwa f’o, lu sepa kuli Jehova u ka lu swalela ka mutomo wa sitabelo sa tiululo bakeñisa kuli Jehova “u na ni musa, u tezi sishemo, u liyeha ku halifa, u na ni mukekecima o mutuna.” U ka amuhela bulapeli bwa luna, ili nubu ya luna ya lico ni ya ze nwiwa ya kwa moya. U ka teeleza ha lu mu lapela.—Joele 2:14.
11. Bulapeli bwa niti bu swanela ku ba ni sibaka mañi mwa bupilo bwa luna?
11 Mwa Ngambolo ya fa Lilundu, Jesu n’a lu file nto ye ñwi ye lu swanela ku hupula ha n’a bulezi kuli: “Mu bate pili mubuso wa Mulimu ni Ku Luka kwa Hae.” (Mateu 6:33) Bulapeli bwa luna ha bu swanelwi k’u ngiwa ka likesha, ili nto ye lu eza fela ka kutokwa nahanisiso ka ku kolwisa fela lizwalo la luna. Ku sebeleza Mulimu ku tokwa sibaka sa pili mwa bupilo bwa luna. Kacwalo, ka Joele, Jehova u zwelapili ku bulela kuli: “Mu lize tolombita mwa Sione. . . . Mu kopanye sicaba, mu kenise Kopano. Mu pute ba ba hulile, mu kubukanye bana ni ba ba sa anya; munyali a zwe mwa ndu ya hae, ni munyaliwa mwa musiyo wa hae!” (Joele 2:15, 16) Ku bunolo hahulu ku bosinyalana ba banca ku yaululwa, ka ku ba ba ba isa mamelelo ku ili bona fela. Kono ni ku bona, ku sebeleza Jehova ku lukela ku ba mwa sibaka sa pili. Ha ku na se si swanela ku fita ku kubukanyezwa ku Mulimu wa luna kwa luna, ili ku lapela libizo la hae.
12. Ki bufi butuna bwa ko i kona ku fita kulo bo bu bonahala mwa piho ya Kupuzo ya ñohola?
12 Ka ku hupula seo, ha lu nyakisiseñi ka za lipalo ze patuluzwi ki Piho ya Silimo sa Sebelezo sa 1997 sa Lipaki za Jehova. Ñohola ne lu bile ni palo ye tuna ya bahasanyi ba Mubuso ba 5,599,931—ki buñata bo butuna hakalo bwa balumbeki! Palo ya ba ne ba fumanehile kwa Kupuzo ne li 14,322,226—ili ba ba fita palo ya bahasanyi ka palo ye bat’o ba bolule ba 8 ni licika. Palo yeo i bonisa butuna bwa ko i kona ku fita kulo. Buñata ba ba eza bolule ba 8 ni licika bao ne ba sweli ku ituta Bibele ni Lipaki za Jehova ka ku ba batu ba ba tabela kamba bana ba bashemi ba ba kolobelizwe. Ba bañata ku bona ne ba fumanehile kwa mukopano lwa pili luli. Ku fumaneha teñi kwa bona ne ku file Lipaki za Jehova sibaka se sinde sa ku ba ziba ni ku ifana ku ba tusa ku eza zwelopili ye ekelizwe. Ku zwa f’o, ku na ni ba ba tahanga ka silimo ni silimo kwa Kupuzo mi mwendi ba fumanehanga kwa mikopano ye miñwi ye sikai, kono ha ba ezi zwelopili ye fitelela f’o. Ka mo ku inezi fela, ba ba cwalo ba amuhelwa kwa ku kopana ni luna. Kono lu ba susueza kuli ba yeye ka tokomelo fa manzwi a bupolofita bwa Joele ni ku nyakisisa ka za mihato ye miñwi ye ba lukela k’u nga kuli ba ikolwise kuli Jehova u ka utwa ha ba ka lapela libizo la hae.
13. Haiba se lu biza libizo la Jehova, lu na ni buikalabelo mañi ku ba bañwi?
13 Muapositola Paulusi n’a koñomekile muinelo o muñwi wa ku lapela libizo la Mulimu. Mwa liñolo la hae kwa Maroma, n’a amile kwa manzwi a bupolofita bwa Joele, kuli: “Mutu ni mutu ya biza Libizo la [Jehova, NW] u ka piliswa.” Cwale n’a nahanisisize kuli: “Ba ka biza cwañi ye ba si na tumelo ku yena? Mi ba ka lumela ku yena cwañi, ba si ka utwa za hae? Mi ba ka utwa cwañi, mubuleli h’a li siyo?” (Maroma 10:13, 14) Ee, ba bañwi ba bañata ba ba sa zibi Jehova ni nako ye ba tokwa ku biza libizo la hae. Ba ba se ba zibile kale Jehova ba na ni buikalabelo bwa ku kutaza, ni ku fita ku bona ili ku ba fa tuso yeo.
Paradaisi ya kwa Moya
14, 15. Ki limbuyoti lifi za paradaisi zeo batu ba Jehova ba ikola bakeñisa kuli ba lapela libizo la hae ka nzila ye mu tabisa?
14 Ki mona m’o batoziwa hamohocwalo ni lingu ze ñwi ba bonela lika, mi kacwalo, Jehova wa ba fuyaula. “[Jehova, NW] a utwela naha ya hae butuku, mi a shemuba sicaba sa hae.” (Joele 2:18) Ka 1919, Jehova n’a bonisize kutwelo-butuku ni sishemo kwa batu ba hae ha n’a ba kutisize ni ku ba tisa mwa paradaisi ya kwa moya. Yeo luli ki paradaisi ya kwa moya, ye talusizwe hande ki Joele ka manzwi a, a li: “Si sabi wena lifasi! U be ni munyaka, u tabe, kakuli [Jehova, NW] u ezize ze tuna. Mu si ke mwa saba, mina lifolofolo za mwa naha, kakuli mafulisezo a mwa lihalaupa a ka ba a matala; kota i ka beya miselo ya yona, likota za feiga ni za veine li tahise bufumu bwa zona. Mi cwale, mina bana ba Sione, mu be ni munyaka, mi mu wabelelwe [Jehova, NW] Mulimu wa mina; kakuli u mi fa pula ya maseulo ka tikanyo ye lukela, mi u mi neliseza lipula ze tuna ni za maungulo. Lihoto li ka tala buloto; ku yubauke lipiza ze tezi veine ni oli.”—Joele 2:21-24.
15 Ki muinelo kwa ku tabisa! Lico ze talu ze ciwa hahulu mwa bupilo bwa Isilaele—ili buloto, oli ya olive, ni veine—ne li ka fiwa ka buñata hamohocwalo ni mitapi ye mituna. Mwa lizazi la luna manzwi ao a bupolofita a talelelizwe ka nzila ya kwa moya. Jehova u lu fa lico za kwa moya kaufela ze lu tokwa. Kana ha mu tabeli ku atelwa ko ku cwalo ko ku filwe ki Mulimu? Ka buniti fela, sina mwa n’a bulelezi cimo Malaki, Mulimu wa luna u ‘tibuluzi mahaulo a kwa lihalimu, mi u lu sululezi mbuyoti, mane sibaka mo lu i amuhelela si taele.’—Malaki 3:10.
Mafelelezo a Muinelo wa Linto
16. (a) Ku sululwa kwa moya wa Jehova ku talusañi mwa linako za luna? (b) Ki lifi ze kwapili?
16 Ki hamulaho wa ku bulela cimo muinelo wa paradaisi wa batu ba Mulimu f’o Joele a polofita ka za ku sululelwa moya wa Jehova. Pitrosi ha n’a amile kwa bupolofita b’o ka Pentekonta, n’a bulezi kuli ne bu talelelizwe “mwa linako za maungulo.” (Likezo 2:17) Ku sululelwa moya wa Mulimu kwamulaho k’o ne ku talusize kuli linako za maungulo za muinelo wa linto wa Sijuda ne se li kalisize. Ku sululelwa kwa moya wa Mulimu ku Isilaele wa Mulimu mwa lilimo za mwanda wa bu 20 ku talusa kuli lu pila mwa linako za maungulo za muinelo wa linto wa mwa lifasi kamukana. Ka seo, ki lifi ze kwapili? Bupolofita bwa Joele bu zwelapili ku lu bulelela kuli: “Ni ka tahisa limakazo mwa lihalimu ni mwa lifasi, mali, ni mulilo, ni musi o bonahala inge tukundukundu. Lizazi li ka fetuha lififi, kweli i fetuhe inge mali, ku si ka taha kale lizazi la [Jehova, NW], le lituna, le li sabisa.”—Joele 2:30, 31.
17, 18. (a) Ki lifi lizazi la Jehova le li sabisa le ne li tahezi Jerusalema? (b) Ku taha luli kwa lizazi la Jehova le li sabisa mwa nako ya kwapili ku lu susueza ku ezañi?
17 Ka 66 C.E., manzwi ao a bupolofita ne a kalisize mwa Judea likezahalo ha ne li nze li liba ka ku sa konwa ku tuheliswa kwa kaungu-ungu ka lizazi la Jehova le lituna ili le li sabisa ka 70 C.E. Ki nto ye ne i sabisa cwañi ku ba mwahal’a ba ne ba sa lapeli libizo la Jehova ka nako yeo! Kacenu, miinelo ye sabisa ka nzila ye swana i kwapili, muinelo wa linto kamukana wa lifasi le ha u ka shandaulwa ki Jehova. Niteñi, ku banduka kwa konahala. Bupolofita bu zwelapili ku bulela kuli: “Mihe, mutu ni mutu ya ka lapela Libizo la [Jehova, NW] u ka piliswa; kakuli fa lilundu la Sione ni mwa Jerusalema, ki mo ku ka t’o pila ba ba bandukile, mw’a bulelezi [Jehova, NW]; mi ba ba pilile ki ba ba bizizwe ki [Jehova, NW].” (Joele 2:32) Lipaki za Jehova ki ba ba itumela luli kuli ba ziba libizo la Jehova, mi ba na ni sepo ye tezi ya kuli u ka ba pilisa ha ba ka lapela libizo la hae.
18 Nihakulicwalo, ki sifi se si ka ezahala muta lizazi la Jehova le lituna le li zibahala li ka taseza lifasi le ka buhali bwa lona kaufela? Seo si ka buhisanwa mwa taba ya mafelelezo ya tuto.
Kana Mwa Hupula?
◻ Ne li lili f’o Jehova n’a sululezi batu ba hae moya wa hae lwa pili?
◻ Ki lika lifi ze ñwi ze amilwe mwa ku lapela libizo la Jehova?
◻ Lizazi la Jehova le lituna le li zibahala ne li tahezi lili Isilaele wa kwa nama?
◻ Jehova u fuyaula cwañi ba ba lapela libizo la hae kacenu?
[Siswaniso se si fa likepe 21]
Sicaba se sinca ne si pepilwe fa Pentekonta ya 33 C.E.
[Siswaniso se si fa likepe 23]
Kwa makalelo a lilimo za mwanda wo, Jehova hape n’a sululezi batu ba hae moya wa hae ka ku ba talelezo ya Joele 2:28, 29
[Siswaniso se si fa likepe 24]
Batu ba lukela ku tusiwa kuli ba lapele libizo la Jehova