“Ube ni Bundume!”

1, 2. Ki kabakalañi Paulusi hasakomokiswi ki nyandiso yakopana ni yona mwa Jerusalema?

HASAAPILISIZWE kwa sicaba sesibifile mwa Jerusalema, Paulusi ukutela mwa tolongo hape. Muapositola yo yatukufalezwi hakomokiswi ki nyandiso yakopana ni yona mwa Jerusalema. Naataluselizwe kuli ‘ulibelezi kukenywa mwa tolongo ni kunyandiswa’ mwa muleneñi wo. (Lik. 20:22, 23) Mi nihasa zibi luli zekaezahala ku yena, Paulusi waziba kuli ukazwelapili kunyanda kabakala libizo la Jesu.—Lik. 9:16.

² Nihaiba bapolofita ba Sikreste nebalemusize Paulusi kuli naakatamiwa ni kufiwa “mwa mazoho a batu ba macaba.” (Lik. 21:4, 10, 11) Kwamulahonyana, sikwata sa Majuda nesibatile kumubulaya, mi nakonyana kuzwa fo, nekubonahezi inge kuli “naakasuhana atataulwa” ki manduna ba kuta ya Sanhedrini hane basweli kukananisana ka za hae. Ka nako ye, muapositola yo utamilwe ki masole ba Roma mi ukopana ni mizeko yemiñata ni kutamelezwa milatu yemiñata. (Lik. 21:31; 23:10) Kaniti, muapositola Paulusi utokwa kususuezwa!

 3. Ki lika mañi zelutusa kuzwelapili mwa musebezi waluna wa kukutaza?

³ Mwa linako ze za mafelelezo, lwaziba kuli “batu kaufela babalakaza kupila ka kusepahala ku Mulimu ka kuswalisana ni Kreste Jesu ni bona bakanyandiswa.” (2 Tim. 3:12) Ka linako zeñwi, ni luna lutokwanga kususuezwa kuli luzwelepili mwa musebezi waluna wa kukutaza. Luitumela hahulu kwa manzwi atiisa eluamuhelanga ka nako yeswanela ka lihatiso ni mikopano yelukiswa ki “mutanga yasepahala yanani kutwisiso”! (Mat. 24:45) Jehova ulusepisize kuli hakuna lila za taba yende zekakona kulupalelwisa. Halina kukona kutimeza batanga bahae sina sikwata kamba kuyemisa musebezi wabona wa kukutaza. (Isa. 54:17; Jer. 1:19) Kono kucwañi ka za muapositola Paulusi? Kana naafumani susuezo yanaatokwa kuli azwelepili kufa bupaki bobutezi kusina taba ni twaniso? Haiba ki cwalo, ki susuezo mañi yanaafilwe, mi naaezize cwañi kabakala susuezo yeo?

4, 5. Ki susuezo mañi yanaafilwe Paulusi, mi ki kabakalañi halukona kubulela kuli neifilwe ka nako yeswanela?

⁴ Mwa busihu bone bulatelezi hasayangwezwi mwa Sanhedrini, muapositola Paulusi naafumani susuezo yanaatokwa hahulu. Likande lene liñozwi ka susumezo ya moya lilubulelela kuli: “Mulena ato muyema kwatuko mi ali ku yena: ‘Ube ni bundume! Kakuli sina moupakezi zaka ka kutala mwa Jerusalema, ulukela kuyo paka cwalo ni mwa Roma.’” (Lik. 23:11) Ka ona manzwi asusueza ao anaazwa ku Jesu, Paulusi naakolwisizwe kuli ukasilelezwa. Naaziba kuli naaka punyuha ilikuli ayo fita kwa Roma kwanaaka yoba ni tohonolo ya kuyo paka za Jesu.

⁵ Susuezo yeo neifilwe ku Paulusi ka nako yeswanela. Habusa luli, baana ba Majuda bane bafitelela 40 ‘baitama ka luci kuli habana kuca sesiñwi nikamuta kufitela babulaya Paulusi.’ Mulelo wo, one “baitamile ka luci” Majuda bao, ubonisa feela mone bafumbelezi kubulaya muapositola yo. Hane bakapalelwa kutaleleza mulelo wabona, nebalumela kuli nebaka ezahalelwa ki nto yeñwi yemaswe. (Lik. 23:12-15) Mulelo wabona, ili one ulumelelizwe ki baprisita babahulu ni baana-bahulu, neli wa kuli Paulusi akutisezwe mwa kuta ya Sanhedrini kuli abuziwe hape, ili kueza inge bane babata kuikolwisisa litaba zeñwi ka za hae. Kono batu nebaka mubandamena mwa nzila ni kumutaseza kuli bamubulaye.

 6. Mulelo wa kubulaya Paulusi neuzibahalile cwañi, mi ki ufi mutala obaswanela kulatelela babanca kacenu mwa likande le?

⁶ Kono mwanaa kaizelaa Paulusi wa mushimani naautwile za mulelo wo mi abihela Paulusi. Paulusi ni yena alukisa kuli mushimani yo ayo bihela muzamaisi wa masole ba Roma yabizwa Klaude Lisiasi. (Lik. 23:16-22) Kaniti Jehova ulata banana babaswana sina mwanaa kaizelaa Paulusi yo yasika pundiwa fa libizo, ili bao ka bundume baiyakatwa za batu ba Mulimu kufita kuiyakatwa zabona bañi, mi baeza mobakonela kaufela kuli bazwisezepili za Mubuso.

7, 8. Ki lika mañi zanaaezize Klaude Lisiasi kuli asileleze Paulusi?

⁷ Honafo, asazibiswa feela za mulelo wa kubulaya Paulusi, Klaude Lisiasi, yanaazamaisa baana ba 1,000, alaela kuli kulukiswe sitopa sa lindwalume ze 470, masole, batabani, ni bapahami ba lipizi kuli bafunduke mwa Jerusalema bona busihu bo mi basileleze Paulusi ni kumuisa kwa Sesarea. Hase bafitile kwa Sesarea, naakayo fiwa ku Mubusisi Felikisi.a Nihaike kuli mwa Sesarea, ona muleneñi mone kupila Maroma bane babusa Judea, nekunani Majuda babañatanyana bane bapila mwateñi, buñata bwa bayahi ba mwateñi neli ba Macaba. Lika mwa Sesarea nelizamaya ka mulao kufita mone kuinezi mwa Jerusalema, mone kufumaneha kuli babañata nebabonisa saluluti sa bulapeli ka bunyemi mi nebaikenya mwa mifilifili. Sesarea hape neli ona muleneñi omutuna wa zamaiso ya masole ba Roma mwa Judea.

⁸ Ka kulatelela mulao wa Maroma, Lisiasi alumela Felikisi liñolo lelitalusa taba ya Paulusi. Lisiasi naatalusize kuli hasaazibile kuli Paulusi neli Muroma, alamulela Paulusi kuli asike ‘abulaiwa’ ki Majuda. Lisiasi naabulezi kuli hakuna mulatu wanaafumani ku Paulusi “wanaaswanela kubulaelwa kamba kukenyezwa mwa tolongo,” kono kabakala mulelo wa Majuda wa kubata kubulaya Paulusi, naalukisize kuli Paulusi atahe ku mubusisi Felikisi kuli yena autwe taba ku bane bamuzekisa mi aatule.—Lik. 23:25-30.

 9. (a) Liswanelo za Paulusi za kuba Muroma nelisika kutekiwa ka nzila ifi? (b) Ki mwa miinelo mañi molukona kuitusisa liswanelo zaluna za buyahi bwa naha?

⁹ Kana Lisiasi naabulezi niti mwa litaba zanaañozi? Isiñi mwa litaba kaufela. Kubonahala kuli naabata kuikezeza libizo lelinde ku mubusisi. Naasika to lamulela Paulusi kabakala kuli naazibile kuli muapositola yo neli Muroma. Kuzwa fo, Lisiasi naapalezwi kupunya taba ya kuli naalaezi kuli Paulusi “atamiwe ka mawenge amabeli” ni kuli hasamulaho naafile taelo ya kuli “abuziwe inzaa natiwa.” (Lik. 21:30-34; 22:24-29) Lisiasi ka kueza cwalo naasika kuteka liswanelo za Paulusi ka kuba Muroma. Kacenu, Satani uitusisa batu babatukufalezwi mwa bulapeli bwa buhata kuli bakukueze batu kunyandisa batanga ba Jehova, mi bakona kulupalelwisa kuba ni tukuluho ya kulapela Mulimu. Kono sina mwanaaezelize Paulusi, batu ba Mulimu bakona kuitusisa liswanelo zabona za buyahi bwa naha ni kuisileleza ka mulao wa naha.

10. Ki milatu ifi yemituna yanaatamilwe Paulusi?

¹⁰ Mwa Sesarea, Paulusi ‘naakantelwa mwa ndu ya bulena ya Heroda’ kulibelela bane bamuzekisa fone bakafitela kuzwa kwa Jerusalema. (Lik. 23:35) Hamulaho wa mazazi aketalizoho, bafita ili Ananiasi Muprisita Yapahami, Tertulo muuna yaziba kubulela hande kwa nyangela, ni sikwata sa baana-bahulu. Tertulo pili acolaula Felikisi ka misebezi yanaaezeza Majuda, mwendi ka mulelo wa kumuutwisa hande ilikuli amushemube.b Mi kihona cwale Tertulo ashatukela kwa taba ya Paulusi ka kubulela kuli “muuna yo ki sikatazi, utahisa petuhelo mwahalaa Majuda mwa lifasi kaufela, mi hape ki yena mueteleli wa sikwata sa Manazareta. Hape naabata kusilafaza tempele, kiha lumuswala.” Majuda babañwi ‘ni bona bane bamulwanisa, babulela kuli litaba zeo neli za niti.’ (Lik. 24:5, 6, 9) Milatu yecwale ka kukukueza batu kukwenuhela muuso, kuetelela sikwata sesimaswe sa bakeluhi, ni kusilafaza tempele neikona kutahisa kuli mutu aatulelwe lifu.

11, 12. Paulusi naahanile cwañi litaba zanaatamwa?

¹¹ Paulusi cwale kihona afiwa kolo ya kubulela. Akala ka kubulela kuli: “Niikalabela ka tabo fapilaa hao.” Ahana litaba kaufela zanaatamiwa. Muapositola yo naasika silafaza tempele, kamba kulika kutahisa petuhelo. Naabulezi kuli mane naasiyo mwa Jerusalema ka “lilimo zeñata” mi naatile ni “limpo za sishemo” zona linubu zeneya kwa Bakreste ili bao bunjebwe bwabona mwendi nebutahisizwe ki lukupwe ni nyandiso. Paulusi naakoñomekile kuli pili asika kena kale mwa tempele ‘naaikenisize ka sizo’ ni kuli naaezize mwanaakonela kaufela kuli abe ni “lizwalo lelikenile fapilaa Mulimu ni batu.”—Lik. 24:10-13, 16-18.

¹² Nihakulicwalo, Paulusi naaitumelezi kuli naafa sebelezo yekenile ku Mulimu wa bo kukwaa hae “ka yona nzila yeo yebabiza kuli ki sikwata.” Kono naakoñomekile kuli naalumela “lika kaufela zeñozwi mwa Mulao ni mwa litaba za Bapolofita.” Mi ni yena naanani sepo yeswana ni yene banani yona bane bamuzekisa, ya kuli kukaba ni “zuho ya babalukile ni babasika luka.” Cwale Paulusi akupa kuli bane bamuzekisa batise bupaki bwa litaba zene bamutama ka zona, ali: “Utuhele batu babali teñi fa kuli bataluse bufosi bobafumani ku na hane niyemi fapilaa Sanhedrini, kwandaa taba iliñwi ye, yene nibulezi ka kutiisa hane niyemi mwahalaa bona: ‘Niatulwa fapilaa hao kacenu kabakala sepo ya kuli babashwile bakazuha!’”—Lik. 24:14, 15, 20, 21.

13-15. Ki kabakalañi Paulusi hali mutala omunde ku luna wa kupaka ka bundume fapilaa baeteleli?

¹³ Paulusi naalutomezi mutala omunde oluswanela kulatelela muta lutiswa fapilaa baeteleli kabakala bulapeli bwaluna mi lutamelezwa milatu yecwale ka taba ya kuli lushangumuna mifilifili, lususueza batu kufetuhela muuso, kamba ya kuli lu mwa ‘sikwata sesimaswe sa bakeluhi.’ Paulusi naasika swala-swala mubusisi fa meeto, ka kuitusisa manzwi a kalembeshwa sina mwanaaezelize Tertulo. Paulusi naazwezipili kuba yawile pilu ni yanani likute. Ka maseme, afa bupaki bobuutwahala ni bwa niti. Paulusi naatalusize kuli “Majuda babañwi bane bazwa kwa provinsi ya Asia” bane bamutamelelize kuli naasilafalize tempele nebasiyo mi ka kuya ka mulao, naaswanela kukopana ni bona kuli aikutwele litaba zene bamutameleza.—Lik. 24:18, 19.

¹⁴ Kono sa butokwa ni kufita kikuli Paulusi naasika palelwa kufa bupaki ka za litaba zanaalumela. Muapositola yo ka bundume akutela kubulela tumelo yahae ya kuli bafu bakazuha, yona taba yenezusize mufilifili omutuna hanaali fapilaa kuta ya Sanhedrini. (Lik 23:6-10) Hanaaikalabela, Paulusi naakoñomekile sepo ya zuho. Ki kabakalañi hanaaezize cwalo? Ki kabakala kuli Paulusi naapaka za Jesu ni za kuzuha kwahae kwa bafu ili taba yene basalumeli bahanyezi bahae. (Lik. 26:6-8, 22, 23) Ki cwalo luli, muzeko kaufela neutomile fa taba ya zuho sihulu yona taba ya kulumela ku Jesu ni kuli naazuhile kwa bafu.

¹⁵ Sina Paulusi, ni luna lwakona kupaka ka bundume ni kutiiswa ki manzwi anaabulezi Jesu kwa balutiwa bahae, hanaaize: “Mi mukatoiwa ki batu kaufela kabakala libizo laka. Kono yaitiisize kuisa kwa mafelelezo ukapiliswa.” Kana luswanela kuikalelwa ka seluka bulela? Batili, kakuli Jesu naaize: “Haba miisa kwa kuta, musike mwaikalelwa semuka bulela; kono mubulele semuka fiwa kubulela kaufela ka nako yeo, kakuli haki mina mubulela, kono ki moya okenile.”—Mare. 13:9-13.

16, 17. (a) Felikisi naatalimile cwañi taba ya Paulusi? (b) Ki kabakalañi Felikisi hanaasabile, kono ki lifi libaka hanaakuta-kutezi kubiza Paulusi?

¹⁶ Lo nesi lona lwapili Mubusisi Felikisi kuutwa zebalumela Bakreste. Likande lili: “Felikisi naaziba hande litaba za Nzila ya Mulena [ka mone bubizezwa Bukreste kwa makalelo], akwala taba yabona mi ali: ‘Fakafitela muzamaisi wa masole Lisiasi, ki fona fonika talimela taba yamina.’ Mi alaela yomuhulu wa sikwata sa masole kuli Paulusi atamiwe, kono afiwe tukuluhonyana, ni kuli batu bahae balumelezwe kumufanga zatokwa.”—Lik. 24:22, 23.

¹⁷ Hamulaho wa mazazinyana, Felikisi, inze ali ni musalaa hae Drusila, yanaali Mujuda, aluma batu kuyo biza Paulusi mi “amuteeleza hanaatalusa za kulumela ku Kreste Jesu.” (Lik. 24:24) Kono Paulusi hanaasweli “kubulela za kuluka, ni buiswalo, ni katulo yetaha, Felikisi asaba,” mwendi kabakala kuli litaba zeo nelisisita lizwalo lahae bakeñisa likezo zemaswe zanaaezize mwa bupilo bwahae. Kihaa bulelela Paulusi kuli aye, ka kubulela kuli: “Ka nako ya cwale wakona kuya, mi hanika ba ni kolo nika kubiza hape.” Felikisi naakuta-kutezi kubiza Paulusi kuzwa fo, isiñi ka mulelo wa kubata kuziba niti, kono ka mulelo wa kuli mwendi Paulusi naaka muleka kweta.—Lik. 24:25, 26.

18. Ki kabakalañi Paulusi hanaabulelezi Felikisi ni musalaa hae za “kuluka, buiswalo, ni katulo yetaha”?

¹⁸ Ki kabakalañi Paulusi hanaabulelezi Felikisi ni musalaa hae za “kuluka, ni buiswalo, ni katulo yetaha”? Muhupule kuli nebabata kuziba zanaatokwa kueza mutu ‘yalumela ku Kreste Jesu.’ Paulusi yanaaziba hande za mupilelo wabona wa buitamaeli, situhu, ni sobozi, naatalusa hande lika zene batokwa kueza batu kaufela bane babata kuba balateleli ba Jesu. Zanaabulezi Paulusi nelibonisa kuli likuka za Mulimu za kuluka nelishutanela kwahule ni mupilelo one bapila ka ona Felikisi ni musalaa hae. Taba yeo neiswanela kubatusa kulemuha kuli batu kaufela bakailabela ku Mulimu kabakala zebanahana, zebabulela, ni zebaeza ni kubatusa kulemuha kuli katulo ya butokwa hahulu neli yene bakaatulwa ka yona fapilaa Mulimu kufita katulo yanaaatulwa ka yona Paulusi. Ki lona libaka Felikisi ‘hanaasabile!’

19, 20. (a) Luswanela kueza cwañi haiba belukutaza ku bona babonahala inge babatabela niti kono kanti habalati kucinca mupilelo wabona? (b) Luziba cwañi kuli Felikisi naasi mulikanaa Paulusi?

¹⁹ Lwakona kufumana batu babaswana sina Felikisi mwa bukombwa bwaluna. Kwa makalelo bakona kubonahala inge babatabela niti, kono kanti habalati kucinca mupilelo wabona. Luswanela kutokomela luli halutusa batu babacwalo. Kono sina mwanaaezelize Paulusi, ka maseme, lwakona kubataluseza likuka za Mulimu zelukile. Mwendi niti ika bafita kwa lipilu. Kono haiba lulemuha kuli habatabeli kusiya mupilelo wabona wa sibi, kipeto lwabatuhela ni kuyo bata basili babanani linyolwa luli la kubata kuziba niti.

²⁰ Haili ka za Felikisi, sene sili luli mwa pilu yahae nesipatuluzwi ka manzwi ali: “Lilimo zepeli halifelile, Felikisi ayoliwa ki Porsiusi Festusi; mi kabakala kuli Felikisi naabata kutabelwa ki Majuda, asiya Paulusi mwa tolongo.” (Lik. 24:27) Felikisi kaniti nesi mulikanaa Paulusi. Felikisi naaziba kuli balateleli ba “Nzila ya Mulena” nesi bafetuheli ba muuso kamba bane bakukueza batu kuba bakwenuheli. (Lik. 19:23) Hape naaziba kuli Paulusi naasika tula mulao wa Maroma ni omukana. Kono Felikisi asiya muapositola yo mwa tolongo kabakala ‘kubata kutabelwa ki Majuda.’

21. Nekuezaheziñi ku Paulusi ka nako yeo Porsiusi Festusi naabile mubusisi, mi Paulusi naazwezipili kutiiswa ki nto mañi?

²¹ Sina mokuboniselizwe mwa timana ya mafelelezo ya Likezo kauhanyo 24, Paulusi naasali mwa tolongo ka nako yeo Porsiusi Festusi naayolile Felikisi fa bubusisi. Kiha kukalisa mizeko yesafeli, mi Paulusi naatisizwe fapilaa makwambuyu babashutana-shutana. Kaniti, muapositola ya bundume yo ‘aiswa fapilaa malena ni babusisi.’ (Luka 21:12) Sina moluka bonela, kwapili naakayo fa bupaki ku mubusi yamaata hahulu mwa miteñi yeo. Mwa litaba zeo kaufela, tumelo yahae neisika fokola. Kusina kukakanya, naazwezipili kutiiswa ki manzwi a Jesu, ali: “Ube ni Bundume!”