Moya wa Jehova U Zamaisa Batu ba Hae
“Moya wa hao o munde u ni zamaise mwa nzila ye patami.”—SAMU 143:10.
1, 2. Ki lifi ze kana za tiseza batanga ba Jehova manyando a mwa maikuto?
‘NI IKUTWA ku ba ya nyandile hahulu! Ni ka fumana kai ku omba-ombiwa ko ku ñwi? Kana Mulimu u ni yubekile?’ Kana mwa ikutw’anga cwalo ka linako ze ñwi? Haiba ku cwalo, haki mina fela. Nihailikuli batanga ba Jehova ba ba sepahala ba pila mwa paradaisi ya kwa moya ye hula hande, ka linako ze ñwi ba talimana ni but’ata, litiko, ni miliko ye tisa manyando ye li teñi kwa mufuta wa mutu ka nañungelele.—1 Makorinte 10:13.
2 Mwendi mu potolohilwe ki tiko kamba nto ye tisa sineneketo ye tuna ye se i’ ngile nako ye telele. Ne mu kana mu ikutwa ku swaba hahulu ka za lifu la ye ne mu lata hahulu mi ne mu kana mwa ikutwa hahulu buinosi. Kamba pilu ya mina neikana ya bilaela ka za mapongo a mulikani ya lateha. Miinelo ye cwalo ne i ka fenya tabo ni kozo ya mina mi mane ne li ka beya tumelo ya mina mwa lubeta. Ki sika mañi se mu swanela ku eza?
Mu Kupe Mulimu Moya wa Hae
3. Haiba nto ye ñwi i fenya tulemeno twa mina to tu cwalo ka kozo ni tabo, ki sifi se ne si ka ba se si butali ku si eza?
3 Haiba nto ye ñwi i mi fenyeza kozo, tabo, kamba kalemeno ka kañwi ka bumulimu, ne ku ka ba ko ku butali ku lapelela moya o kenile, kamba m’ata a sebeza a Mulimu. Ki kabakalañi hakulicwalo? Kakuli moya wa Jehova u tahisa muselo o munde o tusa Mukreste ku talimana ni but’ata, litiko, ni miliko. Hamulaho wa ku fa temuso ka za “misebezi ya nama,” muapositola Paulusi n’a ñozi kuli: “Kono muselo wa Moya ki lilato, ni tabo, ki kozo, ki pilu-telele, ni musa, ni bunde, ki busepahali, ni ku ishuwa, ni buiswalo; ha ku na mulao o hana ze cwalo.”—Magalata 5:19-23.
4. Muta ku talimanwa ni tiko kamba muliko o muñwi, ki kabakalañi ha ne ku kana kwa ba ko ku swanela ku mutu ku ba ya nonga fa taba mwa litapelo za hae?
4 Bakeñisa mufuta wa tiko ye mu talimani ni yona, ne mu ka lemuha kuli mu mwa lubeta lwa ku latehelwa ki buishuwo, kamba mayemo a mina a ku ishuwa. Hakulicwalo mu nonge fa taba ka ku lapela ku Jehova Mulimu ku kupa muselo wa moya o’ li buishuwo. Haiba mu talimani ni muliko o muñwi, ka ku ipitela mu tokwa muselo wa buiswalo. Ka mo ku inezi fela, ne ku ka ba ko ku swanela ku lapelela tuso ya bumulimu mwa ku lwanisa miliko, mwa ku lamulelwa ku Satani, ni ku ba ni butali bo bu tokwahala ku tiyela miliko.—Mateu 6:13; Jakobo 1:5, 6.
5. Haiba miinelo ki ye nyandisa hahulu mwa maikuto kuli mane ha mu zibi muselo wa moya o mu ka lapelela, ki sifi se si kona ku eziwa?
5 Ka linako ze ñwi, nihakulicwalo, miinelo neikana ya ba ye nyandisa hahulu mwa maikuto kamba ye lyanganisa hahulu kuli mane h’a mu zibi kuli ki muselo ufi wa moya w’o mu tokwa. Ka buniti fela, tabo, kozo, buishuwo, ni tulemeno twa bumulimu to tuñwi kaufela ne tu kana twa ba mwa lubeta. Ki sika mañi cwale se si kana sa eziwa? Ki kabakalañi ku s’a kupa Mulimu moya o kenile ona ka sibili ni ku u tuhelela ku tahisa ku hula kwa muselo o takwahala mwa taba ya mina? Miselo ye tokwahala neikana ya ba lilato kamba tabo kamba kozo kamba miselo ya moya kamukan’a yona. Hape mu lapele kuli Mulimu a mi tuse ku ipeya kwatas’a ketelela ya moya wa hae, kakuli u itusisa ona ku etelela batu ba hae.
Jehova ki ya Itatela ku Tusa
6. Jesu n’a koñomekile cwañi mwa minahano ya balutiwa ba hae tokwahalo ya ku lapela ka ku tundamena?
6 Muta balutiwa ba Jesu Kreste ne ba batile litaelo ka za tapelo, mwa kalulo ye ñwi n’a ba susuelize ku lapelela moya wa Mulimu. Jesu pili n’a itusisize swanisezo ye ne i lukiselizwe ku ba susumeza ku lapela ka ku tundamena. N’a bulezi kuli: “Mutu ku mina h’a na ni mulikani, mi a ya ku yena fahal’a busihu, a mu kupa a li: Mulikani, u ni kalime linkwa ze talu za buhobe; kakuli ni fitezwi ki mulikan’a ka ya n’a ile mwa musipili, mi ha ni na se ni ka mu yumbula. Mi yo, ya mwa ndu, ka b’a mu alaba, a li: U si ke wa ni kataza; sikwalo si kwalilwe, mi bana ba ka ba banyinyani ba teñi ku na fa bulobalo; ni palelwa ku zuha kuli ni ku fe. Na mi bulelela, ni li: Niha n’a si ke a zuha ku y’o mu fa kabakala kuli ki mulikan’a hae, nihakulicwalo u ka zuha, a mu fe z’a tokwa kaufela, kabakala ku tundamena kwa hae.”—Luka 11:5-8.
7. Ki ifi taluso ya manzwi a Jesu kwa Luka 11:11-13, mi ki buikolwiso mañi bo a lu fa ka ku ama ku Mulimu ni moya wa hae?
7 Jehova ki ya itatela ku tusa ufi ni ufi wa batanga ba hae ba ba ineezi ba ba sepahala, mi wa teelez’anga kwa likupo za bona. Kono haiba mutu ya cwalo a ‘swalelela ku kupa,’ sina Jesu ha n’a susuelize, seo si bonisa takazo ya ka pilu kaufela mi ki ponahaliso ya tumelo. (Luka 11:9, 10) Kreste n’a ekelize kuli: “Ndat’ahe mutu ki ufi ku mina, ya ka fa mwan’a hae licwe h’a kupile buhobe? Kamba bakeñisa tapi, a ka mu fa noha? Kamba h’a kupa lii, a ka mu fa kabanze? Mbali mina ba ba na ni lunya, mu ziba ku fa bana ba mina lika ze nde, Ndate ya kwa lihalimu u ka mi fita hahulu mwa ku fa Moya o Kenile ku ba ba u kupa ku yena.” (Luka 11:11-13) Haiba mushemi wa silifasi, nihailikuli ki y’a bata i’ba ya lunya bakeñisa sibi sa sihozo, u f’anga lika ze nde ku mwan’a hae, kaniti luli Ndat’a luna wa kwa lihalimu u ka zwelapili ku fa moya wa hae o kenile ku ufi kamba ufi wa batanga ba hae ba ba sepahala ba ba u kupa ka buikokobezo.
8. Samu 143:10 i sebeza cwañi ku Davida, Jesu, ni batanga ba Mulimu ba mwa lizazi la cwale?
8 Kuli lu fumane tuso kwa moya wa Mulimu, lu lukela ku itatela ku latelela ketelelo ya ona sina mwa n’a bezi Davida. N’a lapezi kuli: “U ni lute ku eza tato ya hao, kakuli u Mulimu wa ka. Moya wa hao o munde u ni zamaise mwa naha ye patami.” (Samu 143:10) Davida, ya n’a sabisizwe ku pila kwa batu ki mulena Saule, n’a bata moya wa Mulimu ku mu etelela ilikuli a be ni buikolwiso bwa kuli nzila ya hae ne i li ye lukile. Kwa nalulelule Abiatare n’a tile ni efoda ya muprista ye ne i itusiswa mwa ku zibisisa ka buikolwiso ka za tato ya Mulimu. Ka ku ba muyemeli wa buprista wa Mulimu, Abiatare a laela Davida ka za nzila ya ku ya ka yona ilikuli a tabise Jehova. (1 Samuele 22:17–23:12; 30:6-8) Ka ku swana sina Davida, Jesu n’a zamaiswa ki moya wa Jehova, mi seo hape se si bile sa niti kwa balateleli ba ba tozizwe ba Kreste sina sikwata. Ka 1918-19, ne ba s’a li mwa mayemo a ku sil’okwa ki nyangela, mi lila za bona za bulapeli ne li nahana kuli ne li ka kona ku ba sinya. Ba ba tozizwe ne ba lapelezi nzila ya ku zwa mwa muinelo wa bona o si na misebezi, mi ka 1919, Mulimu n’a alabile litapelo za bona, a ba lukulula, mi a ba zusulusa sinca mwa sebelezo ya hae. (Samu 143:7-9) Kaniti, moya wa Jehova ka nako yeo ne u tusa ni ku etelela batu ba hae, sina mo se u ezelize ku t’o fita ni mwa lizazi la kacenu.
Ka m’o Moya u Tuseza
9. (a) Moya o kenile u sebeza cwañi sina “mutusi”? (b) Lu ziba cwañi kuli moya o kenile haki mutu? (Mu bone litaluso za kwatasi.)
9 Jesu Kreste n’a bizize moya o kenile sina “mutusi.” Sina ka mutala, n’a bulelezi balateleli ba hae kuli: “Ni ka lapela Ndate, mi u ka mi fa [mutusi, NW] yo muñwi, kuli a ine ni mina kamita, Ona Moya wa niti, o lifasi li sa koni ku u amuhela, kakuli ha li u boni, mi ha li u zibi; kono mina mwa u ziba, kakuli u inzi ni mina, mi u ta ba ku mina.” Fahalimu a lika ze ñwi, “mutusi” y’o n’a ka ba muluti, kakuli Kreste n’a sepisize kuli: “[Mutusi, NW], ha s’a tile, ye ni ka mi lumela bakeñisa Ndate, ona moya wa niti o zwa ku Ndate, ki ona o ka paka za ka.” Moya hape ne u ka fa bupaki ka za Kreste, mi n’a sepisize balutiwa ba hae ka buikolwiso kuli: “Kwa mi lukela ha ni ikela. Kakuli ha ni sa yi, [mutusi, NW] h’a na ku taha ku mina; kono ha ni ya, ni ka mi lumela yena.”—Joani 14:16, 17, 26; 15:26; 16:7.a
10. Ki ka mikwa ifi moya o kenile u bonahalile ku ba mutusi?
10 Ku zwelela kwa lihalimu, Jesu n’a abile moya o kenile o ne u sepisizwe fahalimu a balateleli ba hae ka lizazi la Pentenkonta ka 33 C.E. (Likezo 1:4, 5; 2:1-11) Ka ku ba mutusi, moya ne u ba file kutwisiso ye ekezehile ya tato ni mulelo wa Mulimu mi ne u ba kwalulezi Linzwi la hae la bupolofita. (1 Makorinte 2:10-16; Makolose 1:9, 10; Maheberu 9:8-10) Yena mutusi y’o hape n’a file balutiwa ba Jesu m’ata a ku ba lipaki mwa lifasi-mubu kaufela. (Luka 24:49; Likezo 1:8; Maefese 3:5, 6) Kacenu, moya o kenile wa kona ku tusa Mukreste ya ineezi ku hula mwa zibo haiba a ikungela tuso kwa litukiso za kwa moya ze ezwa ki Mulimu ka “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso.” (Mateu 24:45-47) Moya wa Mulimu wa kona ku fa tuso ka ku fa bundume ni m’ata ze tokwahala mwa ku fa bupaki sina yo muñwi wa batanga ba Jehova. (Mateu 10:19, 20; Likezo 4:29-31) Nihakulicwalo, moya o kenile hape u tusa batu ba Mulimu mwa linzila ze ñwi.
“Ka Sitongo se si sa Konwi ku Taluswa”
11. Haiba tiko i bonahala ku eshula, Mukreste u swanela ku eza sika mañi?
11 Haiba Mukreste a potolohiwa ki tiko ye bonahala ku mu eshula, ki sika mañi sa swanela ku eza? Ki hona, ki ku lapelela moya o kenile, ni ku u tuhelela ku eza musebezi wa ona! “Ni ona Moya u lu tusa mwa mifokolo ya luna,” ki mwa n’a bulelezi Paulusi, “kakuli ha lu zibi se lu lukela ku kupa; kono Moya isali ona wa lu lapelela, ka sitongo se si sa konwi ku taluswa. Mi yena ya tatuba lipilu u ziba muhupulo wa Moya, kakuli un’zo lapelela balumeli ka ku ya ka tato ya Mulimu.”—Maroma 8:26, 27.
12, 13. (a) Maroma 8:26, 27 i sebeza cwañi kwa litapelo ze ezwa mwa miinelo ye tahisa tiko ka ku ipitela? (b) Ki sifi seo Paulusi ni ba ne ba li ni yena ne ba ezize ha ne ba li mwatas’a sineneketo ye tuna mwa sikiliti sa Asia?
12 Bona ba ba kenile bao moya wa Mulimu u lapelela ki balateleli ba Jesu ba ba tozizwe, ba ba na ni sepo ya kwa lihalimu. Kono nihaiba mu na ni pizo ya kwa lihalimu kamba ya fa lifasi-mubu, sina Mukreste mwa kona ku fumana tuso ya moya o kenile wa Mulimu. Jehova ka linako ze ñwi u f’anga kalabo ye nongile fa taba kwa tapelo ye nongile fa sisupo. Ka linako ze ñwi, nihakulicwalo, ne mu ka ba mu nyandile hahulu mwa maikuto kuli mane ha mu koni ku talusa maikuto a mina ka manzwi mi ne mu kana mwa kona fela ku kupa Jehova ka ku s’a wa pilu ili ka sitongo se si sa konwi ku bulelwa. Ka mo ku bezi fela, ne mu kana mwa s’a zibi nto ye mi swanela ka ku fitisisa mi mane ne mu kana mwa kupa nto ye fosahezi konji haiba mu lapelela moya o kenile. Mulimu u ziba kuli mu bata tato ya hae ku eziwa, mi wa ziba se mu bata luli. Fahalimu a seo, ka moya wa hae o kenile, n’a tahisize kuli litapelo ze ñata li ñolwe mwa Linzwi la hae, mi zeo li sebelisana ni miinelo ye tahisa tiko. (2 Timotea 3:16, 17; 2 Pitrosi 1:21) Kacwalo, Jehova u kona k’u nga maikuto a mañwi a’ bulezwi mwa litapelo ze cwalo ze buyelezwi sina zona lipulelo ze ne mu ka lata ku bulela sina yo muñwi wa batanga ba hae, mi wa kona ku mi alabela zona.
13 Paulusi ni ba n’a li ni bona ne ku kana kwa ba kuli ne ba sa zibi sa ku lapelela ha ne ba talimana ni but’ata mwa sikiliti sa Asia. Ka ku ‘imelwa hahulu, ku fita mane mata a bona, ne ba ikutwile kuli ne ba atulezwi lifu.’ Kono ne ba kupile ba bañwi ku ba lapelela mi ne ba sepile Mulimu, ya kona ku zusa ba ba shwile, mi n’a ba yangwezi. (2 Makorinte 1:8-11) Ki ko ku omba-omba hakalo kuli Jehova Mulimu wa utwa ni k’u nga muhato kwa litapelo za batanga ba hae ba ba sepahala!
14. Ki bunde bufi bo ne bu ka zwa mwateñi haiba Jehova a lumeleza tiko ku zwelapili ka nakonyana?
14 Batu ba Mulimu sina kopano hañata ba potolohiwa ki litiko. Sina ha se ku bonwi pili, ne ba nyandisizwe mwahal’a Ndwa ya Lifasi ya I. Nihailikuli ka nako yeo ne ba si ka ba kale ni kutwisiso ye nde ka za mayemo a bona mi kacwalo ne ba sa zibi seo luli ne ba ka lapelela, Linzwi la Jehova ne li na ni litapelo za bupolofita ili zeo n’a alabile kwa neku la bona. (Samu 69, 102, 126; Isaya, kauhanyo 12) Kono ku cwañi haiba Jehova a lumeleza tiko ku zwelapili ka nakonyana? Seo ne si kana sa fa bupaki, ni ku isa ba bañwi kwa ku ikungela niti, mi si fa Bakreste sibaka sa ku bonisa lilato la sizwale ka ku lapelela kamba mwendi ku tusa balumeli ba bañwi ba ba nyanda. (Joani 13:34, 35; 2 Makorinte 1:11) Mu hupule kuli Jehova u etelela batu ba hae ka moya wa hae o kenile, u ba ezeza se sinde ka ku fitisisa, mi kamita u sebelisana ni litaba ka mukwa o ka kutekehisa ni ku twekisa libizo la hae le li kenile.—Exoda 9:16; Mateu 6:9.
Ni Kamuta mu si ke mwa Swabisa Moya
15. Bakreste ba kona ku itinga fa moya wa Jehova ku ba ezeza nto mañi?
15 Kacwalo, haiba mu batanga ba Jehova, mu lapelele moya o kenile mwa linako za tiko ni ka linako ze ñwi cwalo. Mi cwale mu be ni buikolwiso bwa ku latelela ketelelo ya ona, kakuli Paulusi n’a ñozi kuli: “Mu si ke mwa swabisa Moya o Kenile wa Mulimu o mu swailwe nombolo ka Ona, bakeñisa lizazi la ku liululwa kwa mina.” (Maefese 4:30) Moya wa Mulimu ne li liswayo mi ki liswayo, kamba “swalele,” ya ze ne li sa taha za Bakreste ba ba tozizwe—ili, bupilo bo bu sa shwi mwa lihalimu. (2 Makorinte 1:22; Maroma 8:15; 1 Makorinte 15:50-57; Sinulo 2:10) Bakreste ba ba tozizwe hamohocwalo ni ba ba na ni sepo ya fa lifasi-mubu ba kona ku itinga fa moya wa Mulimu ku ba ezeza ze ñata. U kona ku ba etelela mwa bupilo bwa busepahali ni ku ba tusa ku pima misebezi ya sibi ye isa kwa ku sa lumelelwa ki Mulimu, ku latehelwa ki moya wa hae o kenile, ni ku palelwa ku fumana bupilo bwa ku ya ku ile.—Magalata 5:19-21.
16, 17. Mukreste n’a kana a swabisa cwañi moya?
16 Mukreste, ka ku ziba kamba ka ku s’a ziba, n’a kana a swabisa cwañi moya? Ki hona, Jehova u itusisa moya wa hae mwa ku hulisa swalisano ni ku keta banna ba ba na ni buikalabelo mwa puteho. Kacwalo, haiba silama sa puteho n’a kana a tong’oka-tong’oka ka za maeluda ba ba ketilwe, ku eza bumenemene, ni ze ñwi cwalo, n’a si ke a ba ya latelela ketelelo ya moya wa Mulimu kwa neku la kozo ni swalisano. Ka nzila ya ka nañungelele, n’a ka ba ya swabisa moya.—1 Makorinte 1:10; 3:1-4, 16, 17; 1 Matesalonika 5:12, 13; Juda 16.
17 Ha n’a ñolela Bakreste mwa Efese, Paulusi n’a file temuso ka za litengamo za bupumi, buhali bo bu zwelapili, ku uzwa, lipulelo ze sa swaneli, licisehelo ze sa tabisi za buozwa, muzamao o swabisa, ni ku eza lishea ka ze swabisa. Haiba Mukreste a itumeleza ku yaulukela kwa lika ze cwalo, n’a kabe a lwanisa kelezo ya Bibele ye buyelezwi ki moya. (Maefese 4:17-29; 5:1-5) Ee, ka sipimo se siñwi kacwalo n’a kabe a swabisa moya wa Mulimu.
18. Ki sika mañi se si kona ku ezahala ku Mukreste ufi kamba ufi ya keshebisa kelezo ya Linzwi la Mulimu le li buyelezwi ki moya?
18 Ka mo ku inezi fela, Mukreste ufi kamba ufi ya keshebisa kelezo ya Linzwi le li buyelezwi ka moya la Jehova n’a kana a kalisa ku tahisa mibonelo kamba litengamo ze ne li ka tahisa sibi sa ka bomu ni ku latehelwa ki ku lumelelwa kwa bumulimu. Nihaike n’a kana a s’a ezi sibi ka nako ya cwale, n’a ka ba ya libile kwa ku eza cwalo. Mukreste ya cwalo ya eza ka ku lwanisana ni ketelelo ya moya n’a ka u swabisa. Kacwalo n’a kabe a lwanisa ni ku swabisa Jehova, yena Simbule sa moya o kenile. Ya lata Mulimu n’a si ke a bata ku eza cwalo ni kamuta!
Mu Zwelepili ku Lapelela Moya o Kenile
19. Ki kabakalañi batu ba Jehova ha ba tokwa moya wa hae sihulu kacenu?
19 Haiba mu batanga ba Jehova, mu zwelepili ku lapelela moya wa hae o kenile. Bakreste ba tokwa tuso ya moya wa Mulimu, sihulu mwa “mazazi a maugulelo” a, ni linako za ona za but’ata ze t’ata cwalo ku sebelisana ni zona. (2 Timotea 3:1-5) Diabulosi ni badimona ba hae, ba ba lunduzwi kwa lihalimu mi cwale ba fakaufi ni lifasi-mubu, ba ndongwami ku ngundunganya kopano ya Jehova. Kacwalo, ka nako ya cwale ku fita l’ili kaufela, batu ba Mulimu ba tokwa moya wa hae o kenile ku ba etelela, kamba ku ba zamaisa, ni ku ba konisa ku tiyela but’ata ni nyandiso.—Sinulo 12:7-12.
20, 21. Ki kabakalañi ha lu swanela ku latelela ketelelo ya Linzwi, moya, ni kopano ya Jehova?
20 Kamita mu bonise buitebuho ka za tuso yeo Jehova Mulimu a fa ka moya wa hae o kenile. Mu latelele ketelelo ya Linzwi la hae le li buyelezwi ki moya, yona Bibele. Mu swalisane ka ku tala ni kopano ya Mulimu ya fa lifasi-mubu ye zamaiswa ka moya. Ni kamuta mu si ke mwa itumeleza ku biukela mwa nzila ye si ya ka mañolo ili nto ye ne i ka likana ni ku swabisa moya o kenile, kakuli seo kwa nalulelule ne si ka isa kwa ku amuhiwa ona ili nto ye ne i ka tisa kozi ya kwa moya.—Samu 51:11.
21 Ku zamaiswa ki moya wa Jehova ki yona nzila fela inosi ya ku mu tabisa ni ku ba ni bupilo bwa kozo, bo bu na ni tabo. Mu hupule, hape, kuli Jesu n’a bizize moya o kenile sina “mutusi,” kamba “muomba-ombi.” (Joani 14:16, NW, litaluso za kwatasi) Ka ona, Mulimu u omba-omba Bakreste ni ku ba tiisa kuli ba talimane ni but’ata bwa bona. (2 Makorinte 1:3, 4) Moya u fa batu ba Jehova m’ata a ku kutaza taba ye nde mi u ba tusa ku hupula lisupo za mwa Mañolo ze tokwahala mwa ku fa bupaki bo bunde. (Luka 12:11, 12; Joani 14:25, 26; Likezo 1:4-8; 5:32) Ka tapelo ni ketelelo ya moya, Bakreste ba kona ku talimana ni litiko za tumelo ka butali bwa kwa lihalimu. Mwa miinelo kaufela ya bupilo, kacwalo, ba swalelela ku lapelela moya o kenile wa Mulimu. Ka seo, moya wa Jehova u zamaisa batu ba hae.
[Litaluso za kwatasi]
a Nihailikuli u taluswa inge mutu sina “mutusi,” moya o kenile haki mutu, kakuli linzwi la Sigerike le li yemela libizo la sika ili le li sa bonisi muinelo wa sona kwa neku la bunna kamba busali (le li tolokilwe sina “u”) li itusisizwe kwa moya. Manzwi a yemela libizo la sika a sisali a Siheberu a sebeliswa ka ku swana kwa butali ha bu taluswa inge mutu. (Liproverbia 1:20-33; 8:1-36) Fahalimu a seo, moya o kenile ne u ‘abilwe,’ ili nto ye sa konwi ku eziwa ku mutu.—Likezo 2:33.
Likalabo za Mina ki Lifi?
◻ Ki kabakalañi ha lu swanela ku lapelela moya o kenile wa Jehova?
◻ Ki kamukwaufi moya o kenile u li mutusi?
◻ Ku swabisa moya ku talusañi, mi lu kona cwañi ku pima ku eza cwalo?
◻ Ki kabakalañi ku swalelela ku lapelela moya o kenile ni ku latelela ketelelo ya ona?
[Siswaniso se si fa likepe 23]
Sina ndate ya lilato h’a f’anga lika ze nde ku mwan’a hae, Jehova u fa cwalo moya o kenile kwa batanga ba hae ba ba u kupa
[Siswaniso se si fa likepe 25]
Kana mwa ziba m’o moya wa Mulimu u lapelela Bakreste ba ba bata ku lapela?