Mu Si Ke Mwa Ba Bautwi Fela Ba Ba Libala

“Mu be baezi ba Linzwi, isi bautwi fela ba ba ipuma.”—JAKOBO 1:22.

 1. Batu ba Isilaele wa kwakale ne ba bile ni tohonolo ya ku bona limakazo mañi?

PULELO ye ne ka talusa hande limakazo za n’a ezize Jehova mwa Egepita ya kwakale ki ya kuli “lika ze sa libalwi.” Ye ñwi ni ye ñwi ya Limakazo ze Lishumi kaniti luli ne li ye komokisa. Likozi zeo ne li latelezwi ki ku lukululwa ko ku komokisa kwa batu ba Isilaele ka ku ba fitisa mwa mezi a n’a kauhanyizwe a Liwate le Lifubelu. (Deuteronoma 34:10-12) Kambe ne mu iponezi likezo zeo, lu sepa kuli ne mu si ke mwa libala ni kamuta Ya n’a li tahisize. Kono walisamu n’a opezi kuli: “[Maisilaele] ba libala Mulimu, Mupilisi wa bona, ya n’a ezize linto ze tuna mwa Egepita, zona ze komokisa za mwa naha ya Kama, ni ze sabisa za mwa Liwate le Lifubelu.”—Samu 106:21, 22.

 2. Ki lika mañi ze bonisa kuli buitebuho bwa Isilaele kwa likezo za Mulimu ze tuna ne bu bile bwa ka nako ye kuswani?

² Ha se ba silile Liwate le Lifubelu, Maisilaele ba “saba [Muñ’a] Bupilo, [ba] lumela [Muñ’a] Bupilo.” (Exoda 14:31) Banna ba Isilaele ba swalisana ni Mushe mwa ku opelela Jehova pina ya tulo, mi Miriame ni basali ba bañwi bona ba mu lumbeka ka ku liza tulupanyana ni ku bina. (Exoda 15:1, 20) Ee, batu ba Mulimu ne ba susuelizwe ki likezo za Jehova ze tuna. Kono buitebuho bwa bona ku Ya n’a ezize likezo zeo ne bu bile bwa ka nako ye kuswani fela. Hamulahonyana, buñata bwa bona ba eza mane inge be ne ba kulile butuku bo butuna bwa ku libala. Ba kala ku bilaela ni ku tongoka Jehova. Ba bañwi ba ikenya mwa ku lapela maswaniso ni mwa buhule.—Numere 14:27; 25:1-9.

Ki Lika Mañi Ze Ne ka Lu Libalisa?

 3. Kabakala ku sa petahala kwa luna, lu kana lwa libala lika mañi?

³ Kaniti ku sa ba ni buitebuho kwa Isilaele kwa komokisa luli. Kono nto ye swana ya kona ku ezahala ku luna. Ki niti kuli ha lu si ka iponela limakazo za Mulimu ze cwalo. Kono mwa ku utwana kwa luna ni Mulimu, kaniti ku bile ni linako ze lu sa koni ku libala. Luna ba bañwi mwendi lwa hupula nako ye ne lu amuhezi niti ya Bibele. Linako ze ñwi za tabo li kana za kopanyeleza tapelo ya luna ya buineelo ku Jehova ni kolobezo ya luna mwa mezi ka ku ba Bakreste ba niti. Buñata bwa luna lu tusizwe ki Jehova ka linako ze ñwi mwa bupilo bwa luna. (Samu 118:15) Sa butokwa ka ku fitisisa, ka lifu la sitabelo la Jesu Kreste, yena Mwan’a Mulimu tota, lu bile ni sepo ya puluso. (Joani 3:16) Nihakulicwalo, ka libaka la kuli ha lu si ka petahala, ha lu tahelwa ki litakazo ze maswe ni lipilaelo za bupilo, ka bunolo-nolo lu kana lwa libala lika ze nde za lu ezelize Jehova.

 4, 5. (a) Jakobo u lemusa cwañi ka za kozi ya ku ba bautwi fela ba ba libala? (b) Lu kona cwañi ku sebelisa swanisezo ya Jakobo ya mutu ni siiponi?

⁴ Jakobo, munyan’a Jesu ku bom’ahe, ha n’a ñolela Bakreste ba bañwi, n’a lemusize ka za kozi ya ku ba bautwi fela ba ba libala. N’a ñozi kuli: “Mu be baezi ba Linzwi, isi bautwi fela ba ba ipuma. Kakuli mutu h’a utwa Linzwi, a sa li ezi, u swana sina mutu ya talima mwa siiponi pata ya hae y’a pepilwe ni yona; Mihe a man’o ipona, wa ikela mi u libala kapili mw’a inezi.” (Jakobo 1:22-24) Jakobo n’a talusañi ka manzwi ao?

⁵ Kakusasana ha lu zuha, kamita lu talimanga mwa siiponi kuli lu bone ze lu kona ku eza ka za ponahalo ya luna. Ha lu nze lu eza lika ze shutana-shutana mi minahano ya luna i ya kwa lika ze ñwi, lu tuhela ku nahana ze ne lu boni mwa siiponi. Nto yeo i kona ku ezahala ni kwa neku la kwa moya. Ha lu talima mwa Linzwi la Mulimu, lwa kona ku bapanya seo lu li sona ni seo Jehova a bata kuli lu be sona. Kacwalo, lu talimana ni bufokoli bwa luna. Zibo yeo i swanela ku lu susumeza ku cinca mo lu inezi. Kono ha lu nze lu peta mipateho ya luna ya ka zazi ni ku tandanisa butata bwa luna, lu kona ka bunolo ku tuhela ku nahana lika za kwa moya. (Mateu 5:3; Luka 21:34) Ku swana inge kuli lu libala likezo ze lilato z’a lu ezelize Mulimu. Seo haiba si ezahala, mihupulo ya sibi i kona ku lu kenela ka bunolo.

 6. Ki nyakisiso mañi ya ka Mañolo ye kona ku lu tusa ku sa libala linzwi la Jehova?

⁶ Mwa liñolo la hae la pili le li buyelezwi l’a ñolela Makorinte, muapositola Paulusi u bulela za Maisilaele ba mwa lihalaupa be ne ba li balibali. Manzwi a Paulusi n’a tusize Bakreste ba mwa lilimo za mwanda wa pili, mi ni luna ha lu ka tatuba za n’a ñozi, lu ka tusiwa ku sa libala linzwi la Jehova. Kacwalo, ha lu nyakisiseñi 1 Makorinte 10:1-12.

Mu Hane Litakazo za Lifasi

 7. Maisilaele ne ba amuhezi bupaki mañi bo bu sa koni ku latulwa bwa kuli Jehova n’a ba lata?

⁷ Za n’a bulezi Paulusi ka za Maisilaele ki temuso kwa Bakreste. Kalulo ye ñwi ya z’a ñola Paulusi i li: “Banabahesu, ha ni lati ha mu tokwa ni ku ziba kuli bokuku a luna ba kale ba kile ba ina kaufela mwatas’a lilu, ni kuli kaufela ne ba silile liwate; ba kolobelizwe kaufela ku Mushe, mwa lilu ni liwate.” (1 Makorinte 10:1-4) Batu ba Isilaele ba mwa mazazi a Mushe ne ba boni liponahazo ze tuna za m’ata a Mulimu, ku kopanyeleza cwalo ni lilu le li yemi nonga le li makaza le ne li ba etelela musihali ili hape le ne li ba tusize ku banduka ka ku fita mwa Liwate le Lifubelu. (Exoda 13:21; 14:21, 22) Ee, Maisilaele bao ne ba amuhezi bupaki bo bu sa koni ku latulwa bwa kuli Jehova n’a ba lata.

 8. Ku libala lika za kwa moya kwa Maisilaele ne ku ba tahiselizeñi?

⁸ Paulusi u zwelapili u li: “Kono Mulimu h’a si ka katelwa buñata bwa bona, haili mo ba felezi mwa lihalaupa.” (1 Makorinte 10:5) Ki bumai kwa butuna! Buñata bwa Maisilaele be ne ba zwile mwa Egepita ne ba ipalelwisize ku kena mwa Naha ya Sepiso. Kabakala ku sa ba ni tumelo kwa bona, Mulimu n’a si ka ba katelwa mi ba shwela mwa lihalaupa. (Maheberu 3:16-19) Lu kona ku itutañi ku seo? Paulusi u li: “Zeo ki litemuso ku luna, ze supa kuli lu si ke lwa lakaza ze maswe, mo ne ba lakalelize.”—1 Makorinte 10:6.

 9. Jehova n’a ezelize cwañi batu ba hae litukiso, mi Maisilaele bona ne ba ezize cwañi?

⁹ Ha ne ba li mwa lihalaupa, Maisilaele ne ba na ni lika ze ñata ze n’e ka ba ezisa ku zwelapili ku isa mamelelo kwa lika za kwa moya. Ne ba itamile bulikani ni Jehova mi ba ba sicaba se si neezwi ku yena. Hape, ne ba filwe buprisita, tabernakele kuli i be yona ko ne ba ka lapelelanga, ni tukiso ya ku ezeza Jehova matabelo. Kono ku fita ku wabelwa ka limpo za kwa moya zeo, ba ituhelela ku sa kolwa ka lika za n’a ba file Mulimu.—Numere 11:4-6.

10. Ki kabakalañi ha lu lukela ku hupula Mulimu ka linako kaufela?

¹⁰ Batu ba Jehova kacenu ha ba swani ni Maisilaele, kakuli bona ba katelwa ki Mulimu. Kono ka buñwi, ku butokwa kuli lu hupule Mulimu ka linako kaufela. Ku eza cwalo ku ka lu tusa ku hana litakazo za buitati ze n’e ka kona ku foufaza pono ya luna ya lika za kwa moya. Lu lukela ku tundamena “ku tuhela mukwa wa ku sa saba Mulimu ni wa ku shukelwa za lifasi, ni kuli lu pile mwa linako za cwale ka kutwisiso, ni ka ku luka, ni ka bulumeli.” (Tite 2:12) Luna ba ba bile mwa puteho ya Sikreste ku zwa kwa bwanana lu si nahani ni kamuta kuli ku na ni ze nde ze lu yawa. Muta mihupulo ye cwalo i taha mwa minahano ya luna, lu ka eza hande ku hupula Jehova ni limbuyoti ze nde z’a lu bulukezi.—Maheberu 12:2, 3.

Ku Utwa Jehova ka ku Tala

11, 12. Mutu u kona cwañi ku fetuha mulapeli wa maswaniso nih’a sa ikenyi mwa ku lapela maswaniso a luli?

¹¹ Paulusi u lu fa temuso ye ñwi h’a ñola kuli: “Hape mu si ke mwa fetuha ba ba lapela milimu ya maswaniso sina ba bañwi ku bona; mo ku ñolezwi kuli: Sicaba sa ina fafasi ku ca ni ku nwa, kiha [si] yema sa bapala.” (1 Makorinte 10:7) Paulusi u talusa za nako yeo Maisilaele ne ba kolwisize Aruni ku panga namani ya gauda. (Exoda 32:1-4) Nihaike mwendi ha lu koni ku kala ku lapela luli maswaniso, lu kona ku fetuha balapeli ba maswaniso ka ku tuhelela litakazo za luna za buitati ku lu palelwisa ku lapela Jehova ka pilu kaufela.—Makolose 3:5.

¹² Ka nako ye ñwi, Paulusi n’a ñozi ka za ba bañwi be ne ba isa hahulu mamelelo kwa bufumu ku fita kwa lika za kwa moya. Ka za bona bao be ne ba li “lila za [kota ya linyando ya, NW] Kreste,” n’a ñozi kuli: “Ku fela kwa bona ikaba ku sinyeha; mulimu wa bona ki mba.” (Mafilipi 3:18, 19) Mulimu ye ne ba lapela ne si siswaniso. Ne ba lapela takazo ya bona ya sifumu. Ki niti kuli haki litakazo kaufela ze li ze fosahezi. Jehova ha n’a lu bupile, n’a beile ku luna butokwi bwa butu ni ku kona ku ikola minyaka ye shutana-shutana. Kono kaniti, ba b’a nga ndongwamo ya minyaka ku ba ya butokwa ku fita silikani ni Mulimu ba fetuha ku ba balapeli ba maswaniso.—2 Timotea 3:1-5.

13. Lu kona ku itutañi kwa taba ya namani ya gauda?

¹³ Maisilaele ha se ba zwile mwa Egepita, ba panga namani ya gauda ya ku lapela. Kwand’a temuso ka za ku lapela maswaniso, taba ye i lu fa tuto ye ñwi hape. Maisilaele ne ba si ka latelela taelo ye n’e ikutwahalela hande ye n’e zwa ku Jehova. (Exoda 20:4-6) Kono ne ba si ka lela ku hana Jehova ku ba Mulimu wa bona. Ne ba ezelize namani ye suluzwi yeo matabelo ni ku biza kezahalo yeo kuli ne li “mukiti wa [Muñ’a] Bupilo.” Ka mukwa o muñwi, ne ba ipumile ka ku nahana kuli Mulimu n’a si ke a isa pilu kwa ku sa utwa kwa bona. K’o ne li ku lwaha Jehova, mi nto yeo ne i mu halifisize hahulu.—Exoda 32:5, 7-10; Samu 106:19, 20.

14, 15. (a) Ki kabakalañi Maisilaele ha ne ba si na libaka la ku ba bautwi fela ba ba libala? (b) Haiba lu na ni tundamo ya ku sa ba bautwi fela ba ba libala, lu ka ezañi ka za litaelo za Jehova?

¹⁴ Neikaba nto ye komokisa luli kuli yo muñwi wa Lipaki za Jehova a yo kena mwa bulapeli bwa buhata. Kono niha ba li mwa puteho, ba bañwi ba kana ba hana ketelelo ya Jehova ka linzila ze ñwi. Batu ba Isilaele ne ba si na libaka la ku ba bautwi ba ba libala. Ne ba utwile Milao ye Lishumi mi ne ba li teñi Mushe ha n’a ba file taelo ya Mulimu ya kuli: “Mu si ke mwa ikezeza milimu ku i bapanya ni Na; milimu ya silivera kamba ya gauda mu si ke mwa ikezeza yona.” (Exoda 20:18, 19, 22, 23) Niteñi, Maisilaele ba lapela namani ya gauda.

¹⁵ Ni luna ne lu si ke lwa ba ni libaka le li tiile ha ne lu ka ba bautwi ba ba libala. Mwa Mañolo, lu na ni ketelelo ye zwa ku Mulimu ka za likalulo ze ñata za bupilo. Ka mutala, Linzwi la Jehova li bonisa hande-nde kuli ku kolota ni ku sa kutisa ku fosahezi. (Samu 37:21) Bana ba laelwa ku utwa bashemi ba bona, mi bashemi ba libelelwa ku hulisa bana ba bona “ka tuto ya Mulena.” (Maefese 6:1-4) Bakreste ba ba siyo mwa manyalo ba laelwa ku kena mwa linyalo “fela ibe ku Mulena,” mi batanga ba Mulimu ba ba mwa manyalo ba talusezwa kuli: “Linyalo li kutekiwe kwa batu kaufela, mi bulobalo bu tokwe masila; kakuli Mulimu u ka atula mahule ni ba ba buka.” (1 Makorinte 7:39; Maheberu 13:4) Haiba lu na ni tundamo ya ku sa ba bautwi fela ba ba libala, lu k’a nga liketelelo zeo ni ze ñwi ze zwa ku Mulimu ku ba za butokwa hahulu ni ku li latelela.

16. Ku lapela namani ya gauda ne ku tahisize lika mañi?

¹⁶ Maisilaele ne ba likile ku lapela Jehova ka mo ne ba latela, kono yena n’a si ka ba lumeleza ku eza cwalo. Batu b’a 3,000 ne ba bulailwe, mwendi ka libaka la kuli ne li bona be ne ba etelezi mwa kezo ya bukwenuheli ya ku lapela namani ya gauda. Lifosi ba bañwi ne ba natilwe koto ki Jehova. (Exoda 32:28, 35) Yeo ki tuto ye tuna ku bafi kamba bafi ba ba bala Linzwi la Mulimu kono ili ba ba iketela ze ba bata ku utwa!

“Mu Sabe Buhule”

17. Liñolo la 1 Makorinte 10:8 ne li talusa za kezahalo mañi?

¹⁷ Paulusi u bonisa kalulo ye ñwi m’o litakazo za nama li kona ku tisa ku libala lika za kwa moya h’a li: “Hape lu si ke lwa eza buhule, mo ba ezelize ba bañwi ku bona, mi ka lizazi li li liñwi ku wile ba ba eza 23,000.” (1 Makorinte 10:8) Paulusi fa u talusa za nto ye n’e ezahezi mwa Mabala a Moabi kwa mafelelezo a musipili wa Maisilaele wa lilimo ze 40 mwa lihalaupa. Jehova kihona ha n’a sa zo tusa Maisilaele ku hapa linaha ze n’e li kwa upa wa Jordani, kono buñata ba libala ni ku sa itebuha. Inge ba li kwa museto wa Naha ya Sepiso, ne ba pepelizwe ku kena mwa buhule ni mwa bulapeli bo bu masila bwa Baale-Peori. Batu b’a 24,000 ne ba bulailwe, mi b’a 1,000 ku bona bao ne li bona be ne ba etelezi mwa bumaswe b’o.—Numere 25:9.

18. Ki likezo mañi ze kona ku libisa kwa buhule?

¹⁸ Batu ba Jehova kacenu ba zibahala ka lipimo za bona za muzamao ze pahami. Kono Bakreste ba bañwi ha ba tahezwi ki muliko wa ku eza buhule, ba tuhezi ku hupula Mulimu ni likuka za hae. Ba bile bautwi fela ba ba libala. Pili, muliko u kana wa sa ba o ama buhule. I kana ya ba takazo ya ku buha maswaniso a mapunu, ku ikenya mwa ku eza lishea la butanya kamba linyawe, kamba ku eza sango se situna ni batu ba muzamao o si ka tiya. Lika zeo kaufela li kenyize Bakreste mwa ku eza sibi.—1 Makorinte 15:33; Jakobo 4:4.

19. Ki kelezo mañi ya ka Mañolo ye lu tusa ku ‘saba buhule’?

¹⁹ Haiba lu kena mwa muliko wa ku eza lika ze si ka luka, ha lu lukeli ku tuhela ku nahana Jehova. Lu latelele likelezo ze mwa Linzwi la hae. (Samu 119:1, 2) Ka ku ba Bakreste, buñata bwa luna lu lika ka mo lu konela kaufela ku ba ni muzamao o kenile. Kono ku eza ze lukile mwa meto a Mulimu ku tokwa buikatazo bo bu zwelapili. (1 Makorinte 9:27) Paulusi n’a ñolezi Bakreste ba kwa Roma kuli: “Ku utwa kwa mina ku ile libubo kwa batu kaufela. Ni mi tabezi kihona; kono ni lata kuli mu be ba ba butali kwa neku la ze nde, mi mu be likuba kwa neku la ze maswe.” (Maroma 16:19) Sina mo ne ba bulaezwi Maisilaele b’a 24,000 kabakala libi za bona, mahule ni lifosi ba bañwi ba ka tuha ba welwa ki katulo ya Jehova ye tuna. (Maefese 5:3-6) Kacwalo, ku fita ku ba bautwi fela ba ba libala, lu lukela ku zwelapili ku ‘saba buhule.’—1 Makorinte 6:18.

Kamita Mu Itebuhe Z’a Lu Fa Jehova

20. Maisilaele ne ba likile cwañi Jehova, mi ki lifi ze n’e zwile mwateñi?

²⁰ Buñata-ñata bwa Bakreste ha ba ezangi buhule. Niteñi, lu tokwa ku tokomela kuli ha lu ituheleli ku kena mwa nzila ye ka lu ezisa ku ba batongoki. Nzila yeo i kona ku tahisa kuli Mulimu a si ke a lu tabela. Paulusi u lu eleza kuli: “Hape lu si ke lwa lika Mulena, mo ba mu likezi [Maisilaele] ba bañwi ku bona, mi ba bulailwe ki linoha. Hape mu si ke mwa tongoka, mo ba tongokezi ba bañwi ku bona, mi ba bulailwe ki muyundisi.” (1 Makorinte 10:9, 10) Maisilaele ne ba tongokile ka za Mushe ni Aruni, mane ni ka za yena Mulimu ka sibili. Ne ba bilaezi ka za manna ye ne ba filwe ka makazo. (Numere 16:41; 21:5) Kana Jehova n’a si ka nyemiswa hahulu ki ku tongoka kwa bona sina mwa n’a nyemiselizwe ki buhule bwa bona? Taba ya Bibele i bonisa kuli batongoki ba bañata ne ba bulailwe ki linoha ze cisa. (Numere 21:6) Mwa kezahalo ye n’e ezahezi pili, ne ku bulailwe batongoki ba bakwenuheli ba ba fitelela 14,700. (Numere 16:49) Kacwalo, lu si ke lwa lika pilu-telele ya Jehova ka ku shwaula lika z’a lu fa.

21. (a) Paulusi n’a buyelezwi ku ñola kelezo mañi? (b) Ka ku ya ka Jakobo 1:25, lu kona cwañi ku ba ba ba tabile luli?

²¹ Paulusi h’a ñolela Bakreste sina yena, u feza mukoloko wa litemuso ka ku fa kelezo ye: “Litaba zeo ha li tahezi bale, ki linguli ku luna; li ñozwi kuli lu elezwe, luna ba ba tahezwi ki linako za maungulo. Hakubacwalo, ya hupula kuli u yemi, a itibelele, kuli a si ke a wa.” (1 Makorinte 10:11, 12) Sina Maisilaele, ni luna Jehova u lu file limbuyoti ze ñata. Kono luna lu si ke lwa eza inge bona. Ni kamuta lu si ke lwa libala ni ku palelwa ku itebuha lika ze nde z’a sweli ku lu ezeza Mulimu. Ha lu imezwa ki lipilaelo za bupilo, lu nahane ka za lisepiso ze nde ze fumaneha mwa Linzwi la hae. Haike lu hupule silikani sa luna ni Jehova se si li sa butokwa ni ku zwelapili ku eza musebezi o lu filwe wa ku kutaza Mubuso. (Mateu 24:14; 28:19, 20) Ku eza cwalo kaniti ku ka lu tiseza tabo, kakuli Mañolo a sepisa kuli: “Ya talimisisa mwa Mulao o petehile, ona Mulao wa tukuluho, mi a tiiseza mwateñi, isi muutwi fela ya libala, kono muezi ya eza musebezi, mutu y’o u ka fuyaulwa ku z’a eza kaufela.”—Jakobo 1:25.

Ne Mu Ka Alaba Cwañi?

• Ki lika mañi ze kona ku lu ezisa ku ba bautwi fela ba ba libala?

• Ki kabakalañi ku utwa Mulimu ka ku tala ha ku li kwa butokwa?

• Lu kona cwañi ku ‘saba buhule’?

• Lu swanela ku ba ni mubonelo mañi ka za ze lu fiwa ki Jehova?

[Siswaniso se si fa likepe 15]

Maisilaele ne ba libezi likezo ze tuna za n’a ba ezelize Jehova

[Siswaniso se si fa likepe 16]

Batu ba Jehova ba tundamezi ku zwelapili ku ba ni lipimo ze pahami za muzamao