Ba Banca—Mu Hane Moya wa Lifasi

“Haili luna ha lu si ka amuhela moya wa lifasi, kono lu amuhezi Moya o zwa ku Mulimu.”—1 MAKORINTE 2:12.

 1, 2. (a) Ki ifi fapano ye bonahala mwahal’a ba banca ba mwa lifasi ni ba banca ba mwa liputeho za Lipaki za Jehova? (b) Ki ifi pabazo ye nde ye kona ku fiwa kwa buñata bwa ba banca ba ba li Lipaki?

“BA BANCA ba kacenu ba zwafile, ba yubekilwe mi ba kwenuhile.” Ki mona mo ne u bulelezi mutende wa kwa Australia o bizwa The Sun-Herald. Ne u ekelize kuli: “Lipiho ze futuka kwa likuta li bonisa kuli palo ya banana ba ba zekisezwa bubangoki i ekezehile ka 22 pesenti [ku fita ñohola] . . . Palo ya ba banca ba ba iponda i ekezehile halalu ku zwa fahali-hali a ma 1960 . . . Mi kabakala ku sa utwana mwa mabasi, buñata-ñata bwa ba banca ba sweli ku isinya ka milyani ye kola, lino ze kola ni buipulai.” Kono wo haki muinelo wa naha i liñwi fela. Kakai ni kakai mwa lifasi, bashemi, baluti, ni bocaziba ba za munahano ba liloka muinelo wa ba banca.

² Banana ba bande ba mwa liputeho za Lipaki za Jehova ba fapanela kwahule-hule ni buñata bwa ba banca ba kacenu! Haki kuli ba petehile. Ni bona ba katazwa ki “litakazo za kwa bucaha.” (2 Timotea 2:22) Kono ka sikwata, ba banca bao ba ikatulezi ka bundume ku eza ze lukile mi ba hanile ku sineneketwa ki lifasi. Lwa mi babaza luli-luli mina ba banca kaufela ba ba sweli ku tula “makilikicani” a Satani! (Maefese 6:11, NW; litaluso za kwatasi) Ni luna, sina muapositola Joani, lu susuezwa ku bulela kuli: “Ba banca, ni mi ñolezi kakuli mu na ni mata, mi Linzwi la Mulimu li inzi ku mina, mi mu tuzi ya maswe.”—1 Joani 2:14.

 3. Linzwi la “moya” li kona ku talusañi?

³ Kono kuli mu zwelepili ku tula ya maswe, mu lukela ku hana ka t’ata nto yeo Bibele i biza kuli “moya wa lifasi.” (1 Makorinte 2:12) Hatiso ye ñwi ye talusa Sigerike i li, “moya” u kona ku talusa “mukwa kamba susumezo ye ku ufi ni ufi ili ye mu ezisa lika.” Ka mutala, ha mu lemuha kuli mutu yo muñwi u na ni kacima-cima, mwendi mu ka bulela kuli u na ni “moya” o maswe. “Moya,” mukwa, kamba mihupulo ya mina i mi ezisa likatulo; i zamaisa likezo ni lipulelo za mina. Mane, batu ka buñwi ni ka sikwata ba kona ku bonisa “moya” o muñwi. Muapositola Paulusi n’a ñolezi sikwata sa Bakreste kuli: “Sishemo sa Mulena Jesu Kreste si be ni moya wa [mina batu, NW].” (Filemoni 25) Kono cwalehe, ki ufi moya o li bonisa lifasi le? Bakeñisa kuli “lifasi kamukana li lapalezi mwatas’a ya maswe,” yena Satani Diabulosi, moya wa lifasi ha u koni ku ba o munde, nji hakucwalo?—1 Joani 5:19.

Ku Ziba Moya wa Lifasi

 4, 5. (a) Ki ufi moya o ne u zamaisa ba mwa puteho ya Efese pili ba si ka ba kale Bakreste? (b) Ki mañi ‘mulena muñ’a mata a’ inzi mwa sibaka sa mbyumbyulu,’ mi “sibaka sa mbyumbyulu” kiñi?

⁴ Paulusi n’a ñozi kuli: “U zusize ni mina, ba ne mu shwile mwa milatu ni mwa libi za mina, ili ze ne mu ya ka nzila ya zona kale, ka mukwa wa lifasi le, ka mukwa wa mulena [muñ’a] mata a’ inzi mwa sibaka sa mbyumbyulu, ili moya o nz’o sebeza mwa bana ba ba ikanyisa. Ni luna kaufela ne lu li ba ku bona pili, lu nze lu ya ka litakazo za nama ya luna, lu eza se si latwa ki nama ni ki maikuto a luna; mi ka ku pepwa kwa luna ne lu li bana ba buhali sina ba bañwi.”—Maefese 2:1–3.

⁵ Pili ba si ka ituta kale Bukreste, Bakreste ba kwa Efese ne ba sa zibi kuli ne ba latelela “mulena [muñ’a] mata a’ inzi mwa sibaka sa mbyumbyulu,” yena Satani Diabulosi. “Sibaka sa mbyumbyulu” seo haki sibaka tenyene kw’a pila Satani ni badimona ba hae. Paulusi ha n’a ñozi manzwi ao, Satani Diabulosi ni badimona ba hae ne ba sa li kwa lihalimu. (Mu bapanye Jobo 1:6; Sinulo 12:7-12.) Pulelo ya “sibaka sa mbyumbyulu” i talusa moya, kamba mikwa ye yambile lifasi la Satani. (Mu bapanye Sinulo 16:17-21.) Sina mo lu kwahelezwi ki sibaka sa mbyumbyulu, ni moya wo u kai ni kai.

 6. “Mata a’ inzi mwa sibaka sa mbyumbyulu” kiñi, mi a itusiswa cwañi ku zamaisa ba banca ba bañata?

⁶ Kono “mata a’ inzi mwa sibaka sa mbyumbyulu” kiñi? Mwendi a talusa kukuezo ye tuna yeo “sibaka sa mbyumbyulu” seo si kukueza batu ka yona. Paulusi n’a bulezi kuli moya wo u “sebeza mwa bana ba ba ikanyisa.” Kacwalo moya wa lifasi u tahisa moya wa buikanyisi ni bukwenuheli, mi nzila ye ñwi mo a bonisezwa m’ata ao ki ka sineneketo ye zwa kwa litaka. Musizana yo muñwi y’a li Paki u li: “Kwa sikolo, mañi ni mañi u ku susueza ku kwenuha ka nzila ye ñwi. Banana ba kuteka hahulu mutu h’a eza nto ye ñwi ya bukwenuheli.”

Mo U Bonisezwa Moya wa Lifasi

 7-9. (a) Mu bulele m’o ba banca kacenu ba boniseza moya wa lifasi. (b) Kana se mu iponezi ze ñwi za lika zeo mwa silalanda sa mina?

⁷ Ba banca kacenu ba bonisa cwañi moya wa lifasi? Ka ku sa sepahala ni bukwenuheli. Magazini ye ñwi ne i bihile kuli baituti ba kwa koleji ba ba sa zo kalisa ni ba ba bat’o feza ili ba ba fitelela 70 pesenti ne ba bulezi kuli ne ba pasize ka ku kopisa kwa sekondari. Lipulelo ze kashwau, za mashendekela, ni ze bolile ni zona li atile. Ki niti kuli nako ye ñwi bo Jobo ni muapositola Paulusi ha ne ba nyemile ka swanelo ne ba itusisize lipulelo ze ba kana b’a nga ba bañwi kuli ki za mashendekela. (Jobo 12:2; 2 Makorinte 12:13) Niteñi, mashendo a’ maswe e ba bulelanga ba banca ba bañata hañata ki linyefulo.

⁸ Ku itabisa ko ku fitelezi ni kona ku bonisa moya wa lifasi. Libaka ko ba itabiseza ba banca busihu, mikiti ye bizwa raves,a ni mikiti ye miñwi ye lilata i latwa hahulu ki ba banca. Mitinelo ni mibonahalelo ye tulile tikanyo ni zona ha li konahali. Ka litino ze tuna-tuna ni mikwa ye miñwi ye mbwetukisa ye cwale ka ku ipazaka fa mibili, buñata bwa ba banca kacenu ba bonisa moya wa lifasi wa bukwenuheli. (Mu bapanye Maroma 6:16.) Hape u boniswa ni ka ku pateha ku bata maluo. Magazini ye ñwi ya za tuto i li, “balekisi nako kaufela ba sweli ku fundota kwa banana miezezo ya lika ye miñata-ñata ni libyana za mifuta-futa.” Ba banca ba kwa United States ha ba yo feza sikolo sa sekondari, ki kale ba iponela ze fundotwa fa TV ze 360,000. Litaka za mina ni bona ba kana ba mi sineneketa ku leka lika. Musizana yo muñwi wa lilimo ze 14 u li: “Kaufel’a bona ba ni buzanga kuli, ‘Ki mañi ya lukile sweta, baki, kamba jeans ya hao ye?’”

⁹ Ku kala mwa miteñi ya za mwa Bibele, Satani s’a itusisize lipina ze maswe ku susueza likezo ze tampakani. (Mu bapanye Exoda 32:17-19; Samu 69:12; Isaya 23:16.) Ki lona libaka lipina ze lakazisa kamba mane ze bulela za tobali, za matapa, za ku lyangunuka, ni ze nyangumuna ha li atile maswe. Moya o tampakani wa lifasi le hape u boniswa ni ka buhule. (1 Makorinte 6:9-11) Magazini ye bizwa The New York Times i biha kuli: “Tobali ku ba banca ibat’o ba yona pasa . . . Ba babeli ku ba balalu ni ba balalu ba ba tuha ba feza kwa sekondari se ba ezize kale buhule.” Magazini ye bizwa The Wall Street Journal ne i pakile kuli banana ba lilimo ze mwahal’a 8 ni 12 se “ba ikenya hahulu mwa buhule.” Muelezi wa baituti ya sa zo tuhela musebezi u li: “Se lu kalile ku iponela baima ba sikai ba mwa Giledi 6.”b

Ku Hana Moya wa Lifasi

10. Ba banca ba bañwi ba mwa mabasi a Sikreste ba komilwe cwañi ki moya wa lifasi?

¹⁰ Ka bumai, ba banca ba Sikreste ba bañwi se ba komilwe ki moya wa lifasi. Musizana yo muñwi wa kwa Japan u itumelela kuli, “Kwa bashemi ba ka ni kwa Bakreste ba bañwi, ne ni iponahaza ku ba mutu yo munde. Kono ne ni si cwalo.” Yo munca yo muñwi wa kwa Kenya u li: “Nako ye ñwi ne ni pila ka bupumi, ili ku eza mikiti, ku teeleza lipina za rock, ni ku ba ni balikani ba ba maswe. Ne ni ziba kuli ne ni fosa, kono se ni lika ku sa isa teñi pilu, inze ni li nako ha i nze i ya ni ka li tuhela. Kono ne ni si ka tuhela. Kona li ni kena maswe-maswe.” Yo munca yo muñwi wa kwa Germany, u li: “Pili ne ni kalile ku ba ni balikani ba ba maswe. Ku tuha f’o na kalisa ku zuba. Ne ni bata ku utwisa bashemi ba ka butuku, kono ki na muñi ya n’a ikolofalize.”

11. Kalebu n’a konile cwañi ku hana ku likanyisa nyangela, litwela ze lishumi ha ne ba tisize piho ye maswe?

¹¹ Niteñi moya wa lifasi wa kona ku haniwa, mane ku nyenyiwa. Mu nahane mutala wa kwaikale wa Kalebu. Litwela ze lishumi ba mapyeha ha ne ba t’o biha ze maswe ka za Naha ya Sepiso, yena hamoho ni Joshua, ne ba si ka sabiswa kamba ku likanyisa nyangela. Ba bulela ka bundume ba li: “Naha ye lu pazuzi fahali ha lu i twela, ki naha ye nde hahulu; [Muñ’a] Bupilo h’a lu kolwa, u ka lu isa mwa naha yeo, mi u ka lu fa yona; ki naha mo ku buba mabisi ni linosi.” (Numere 14:7, 8) Ki sifi se ne si konisize Kalebu ku hana sineneketo ye tuna cwalo? Ka za Kalebu, Jehova n’a ize: “Moya wa hae n’o sa swani sina wa bona.”—Numere 14:24.

Ku Bonisa ‘Moya O Sa Swani’

12. Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa kuli mutu a bonise ‘moya o sa swani’ mwa lipulelo za hae?

¹² Kacenu, lu tokwa bundume ni m’ata kuli lu bonise ‘moya o sa swani,’ kamba mukwa—o fapana ni wa lifasi. Nzila ye ñwi ye mu kona ku eza cwalo ki ku pima lipulelo za mashendekela, ze kashwau. Mane, taluso luli ya linzwi la Sigerike le li tolokilwe kuli “mashendekela” ki “ku tataula nama inge linja.” (Mu bapanye Magalata 5:15.) Sina meno a nja mo a kona ku kwekunyunena nama kwa lisapo, lishea la mashendekela ni lona li kona ku shubulisa ba bañwi. Kono Makolose 3:8 i mi eleza kuli “mu tobohe linto zeo kaufela, ili buhali ni ku nyema, ni lunya ni linyefulo; mi linzwi le li swabisa li si ke la zwa mwa milomo ya mina.” Mi Liproverbia 10:19 i li: “Mutu ya bulela hahulu, h’a tokwi ku fosa; kono ya ñaña mulomo wa hae, u butali.” Mutu ha mi shubaula, ‘mu mu sikamiseze lilama le liñwi’ ka buiswalo, mwendi ka ku ambola ni yena ka ku iketa ni ka kozo kwa mukunda.—Mateu 5:39; Liproverbia 15:1.

13. Ba banca ba kona ku bonisa cwañi mubonelo o itikanelezi wa za sifumu?

¹³ ‘Moya o sa swani’ hape u boniswa ka ku ba ni mubonelo o itikanelezi wa za sifumu. Ki niti kuli kamita lu batanga ku ba ni lika ze nde. Ku bonahala kuli ni Jesu Kreste n’a na ni siapalo se si tula si li siñwi kamba ku fitelela. (Joani 19:23, 24) Niteñi, haiba pilu ya mina i kwa maluo fela mi mu kupanga bashemi ba mina kamita kuli ba mi lekelange lika ze ba sa koni, kamba haiba mu bata fela ku likanyisa banana ba bañwi, u zibe mwendi moya wa lifasi u mi embami maswe ku fita mo mu nahanela. Bibele i li: “Ze mwa lifasi kaufela, takazo ya nama, ni takazo ya meto, ni buikuhumuso bwa bupilo, ha li zwi ku Ndate, kono li zwa mwa lifasi.” Luli, mu hane ku kukuezwa ki moya wa lifasi wa ku lata sifumu! Mu itute ku kolwa ka ze mu na ni zona.—1 Joani 2:16; 1 Timotea 6:8-10.

14. (a) Sicaba sa Mulimu mwa miteñi ya Isaya ne ba itabisa cwañi mutakafululele? (b) Ba banca ba Sikreste ba bañwi ba ipumani mwa mabeta afi kwa libaka za ku itabiseza busihu ni kwa mikiti ye lilata?

¹⁴ Buitikaneleli mwa ku itabisa ni bona ki bwa butokwa. Mupolofita Isaya n’a ize: “Bumai ki bwa ba ba shituka ku kitimela kwa bucwala, ba ba sa bu liseli mane ku isa kwa busihu bo butuna, ku fitela ba kolwa. Harepa ni silimba, mulupa ni pala, ni veine, ki yona mikiti ya bona; kono ha ba tokomeli likezo za [Muñ’a] Bupilo, ha ba boni musebezi wa mazoho a hae!” (Isaya 5:11, 12) Ka bumai, ba banca ba Sikreste ba bañwi se ba ikenyize mwa mikiti ye lilata ye cwalo. Sikwata se siñwi sa ba banca ba Sikreste ha ne ba buzizwe ze ezahalanga kwa libaka ko ba itabisezanga ba banca busihu, kaizeli yo muñwi wa mwanana n’a ize: “Ku b’anga lindwa nako kaufela. Ni na se ni ipumani ku zona.” Muzwale yo muñwi wa mwanana n’a ekelize kuli: “Kw’a nwiwa, kw’a zubiwa, ni cwalo-cwalo.” Muzwale yo muñwi yo munca n’a itumelezi kuli: “Batu ba kolwanga. Ba ezanga za bukuba! Ni milyani ye kola ya banga teñi. Ku ezahalanga ze maswe ze ñata. Haiba mutu u nahana kuli u ka ya teñi fela, ha na ku li eza, wa ipuma.” Ki lona libaka Bibele ha i balela micomibi, kamba “mikiti ye lilata” kwa “misebezi ya nama.”—Magalata 5:19-21; toloko ye bizwa Byington; Maroma 13:13.

15. Bibele i fa mubonelo ufi o itikanelezi wa za ku itabisa?

¹⁵ Ku pima za ku itabisa ka zona ze maswe ha ku na ku mi byangula tabo ya mina. Lu lapela “Mulimu Ya [tabile, NW],” ya bata kuli mu ikole bunca bwa mina! (1 Timotea 1:11; Muekelesia 11:9) Kono Bibele i lemusa kuli: “Ya tabela hahulu mikiti u ka ba mutokwi.” (Liproverbia 21:17) Ka niti, haiba minyaka iba yona ya butokwa ka ku fitisisa mwa bupilo bwa mina, mu ka botana kwa moya. Kacwalo mu latelele likuka za Bibele ha mu keta za ku itabisa ka zona. Ku na ni mwa ku ikolela mo kuñata mo ku ka mi yaha ku fita ku mi fokolisa.c—Muekelesia 11:10.

16. Ba banca ba Sikreste ba kona ku bonisa cwañi kuli b’a fapana?

¹⁶ Ka mitinelo ni mibonahaelo ya mina ye minde, ili ku hana miambo ya lifasi, mu ka ba ba ba fapana. (Maroma 12:2; 1 Timotea 2:9) Ku keta hande lipina za mina ni kona ku ka mi fapanisa. (Mafilipi 4:8, 9) Yo munca wa Sikreste yo muñwi u itumelela kuli, “Ni na ni lipina ze ni swanela ku ambuka, kono li munati hahulu!” Mutangana yo muñwi ni yena n’a itumelezi kuli: “Lipina ki katwa ku na kakuli na li lata. Haiba ni fumana kuli li fosahezi, kamba bashemi ba ka ba ni taluseza cwalo, ni na ni ku hapeleza munahano wa ka kuli u zamaise pilu ya ka kakuli mwa pilu, lipina zeo na li lata.” Mina ba banca, mu ‘zibe milelo ya Satani’! (2 Makorinte 2:11) U itusisa lipina ku kwenula ba banca ba Sikreste ku Jehova! Mwa lihatiso za Watch Tower ku bulezwi za lipina za ku mbombola, ze tibanya mazeze, ni za rock.d Niteñi, lihatiso za Watch Tower ha li koni ku bulela ka za lipina ze nca kaufela mwa mifuta ya zona. Kabakaleo, mu lukela ku ba ni ku “itemusa” ni ku ba ni “kutwisiso” ha mu keta lipina.—Liproverbia 2:11.

17. (a) Por·neiʹa kiñi, mi i kopanyeleza likezo lifi? (b) Ki ifi tato ya Mulimu ha ku taha ku za muzamao?

¹⁷ Sa mafelelezo, mu lukela ku ba ba ba kenile mwa muzamao. Bibele i eleza kuli: “Mu sabe buhule.” (1 Makorinte 6:18) Linzwi luli la Sigerike le li tolokilwe kuli buhule, la por·neiʹa, li talusa tobali kaufela ye si ya ka mulao ka ku itusisa lilama za zwalo kwande a tamo ya linyalo. Nto yeo i kopanyeleza tobali ya mwa hanu ni ku bapalisa lilama za zwalo. Ba banca ba Sikreste ba bañwi se ba ezize mikwa ye cwalo, ka ku nahana kuli ne ba sa ezi buhule luli. Niteñi, Linzwi la Mulimu li bulela hande-nde kuli: “Se si latwa ki Mulimu kikuli mu be ba ba kenile, mi mu ipabalele kwa buhule; kuli mutu ni mutu ku mina a zibe ku buluka mubili wa hae u li o kenile, o kutekeha.”—1 Matesalonika 4:3, 4.

18. (a) Yo munca u kona ku pima cwañi ku silafazwa ki moya wa lifasi? (b) Ku ka nyakisiswañi mwa taba ye tatama?

¹⁸ Kaniti, ka tuso ya Jehova, mwa kona ku pima ku silafazwa ki moya wa lifasi! (1 Pitrosi 5:10) Niteñi, Satani hañata u patanga tutwa twa hae to tu bulaisa, mi fokuñwi mutu u tokwa ku talifa luli kuli a lemuhe kozi. Taba ya luna ye tatama i lukiselizwe ku tusa ba banca ku shemuna kutwisiso ya bona.

[Litaluso za kwatasi]

Lipuzo za ku Lundulula

◻ “Moya wa lifasi” kiñi, mi u na ni “mata” cwañi a ku busa batu?

◻ Ba banca kacenu ba bonisa cwañi moya wa lifasi?

◻ Ba banca ba Sikreste ba kona ku bonisa cwañi ‘moya o sa swani’ mwa lipulelo ni za ku itabisa?

◻ Ba banca ba Sikreste ba kona ku bonisa cwañi ‘moya o sa swani’ mwa mizamao ni lipina?

[Siswaniso se si fa likepe 17]

Ba banca ba bañata ba bonisa kuli ba zamaiswa ki “mata” a moya wa lifasi ka muzamao wa bona

[Siswaniso se si fa likepe 18]

Mu kete hande lipina ze mu teeleza

[Siswaniso se si fa likepe 19]

Ku hana moya wa lifasi ku tokwa bundume