Nzila ya Lilato ya Inelela
“Mu shukelwa [limpo] ze tusa hahulu. Mi cwale ni sa mi bonisa nzila ye fita hahulu kwa bunde.”—1 MAKORINTE 12:31.
1-3. (a) Ku ituta ku bonisa lilato ku swana cwañi ni ku ituta puo i sili? (b) Ki ifi miinelo ye tahisa kuli ku ituta ku bonisa lilato ku be likulutendano?
KANA se mu kile mwa lika ku ituta puo i sili? Haki likulutendano ni leo! Kaniti, mwana wa kona ku ituta puo h’a i utwa fela i bulelwa. Booko bwa hae bu swala ka bubebe milumo ni litaluso za manzwi, mi hañihañi mwana u ba ya bulela hande, mwendi a sa kakateli. Kono ba bahulu ha ba cwalo. Lu batisisanga mwa dikishinari ya puo i sili hañata-ñata, kuli lu zibe fela lipulelo ze bunolo li sikai za puo yeo. Kono kwa nalulelule, ha se lu itwaelize yona hahulu, lu kalisa ku nahana mwa puo yeo mi ku i bulela ku lu bela bunolo.
2 Ku ituta ku bonisa lilato ku swana sina ku ituta puo i sili. Kaniti, batu ba bupilwe ba na ni kalemeno ka Mulimu kao. (Genese 1:27; mu bapanye 1 Joani 4:8.) Kono ku ituta ku bonisa lilato ku tokwa buikatazo bo butuna—sihulu kacenu, lilato la taho ha li li le linyinyani. (2 Timotea 3:1-5) Fokuñwi seo si ezahalanga nihaiba mwa lubasi. Kaniti, ba bañata ba hulela mwa malapa a’ maswe m’o lipulelo za lilato li sa bulelwangi. (Maefese 4:29-31; 6:4) Kacwalo, lu kona ku ituta cwañi ku bonisa lilato—niha lu si ka li boniswa?
3 Bibele ya kona ku lu tusa. Kwa 1 Makorinte 13:4-8, Paulusi h’a talusi fela kuli lilato ki nto mañi, kono u talusa ka ku utwahala mo li sebeleza lilato le lituna leo. Nyakisiso ya litimana zeo i ka lu tusa ku ziba kona kalemeno ka Mulimu kao ni ku lu tahiseza ku ka bonisa. Ha lu nyakisiseñi miinelo ye miñwi ya lilato ye talusizwe ki Paulusi. Lu ka i beya mwa likalulotuna ze talu: muzamao wa luna ka nañungelele; swalisano ya luna ni ba bañwi ka ku nonga, ni buitiiso bwa luna.
Lilato Li Lu Tusa ku Pima Buikuhumuso
4. Bibele ifa kutwisiso mañi fa lifufa?
4 Ha s’a bulezi manzwi a pili ka za lilato, Paulusi n’a ñolezi ba kwa Korinte, a li: “Lilato ha li na pilu-seta.” (1 Makorinte 13:4) Ki lifufa haiba mutu a shwela ba bañwi muna kabakala sifumu sa bona kamba ze ba petile. Lifufa le li cwalo la holofaza—kwa mubili, mwa maikuto, ni kwa moya.—Liproverbia 14:30; Maroma 13:13; Jakobo 3:14-16.
5. Lilato li ka lu tusa cwañi ku tula lifufa ha ku bonahala kuli lu tulilwe ka bomu kwa ku eza misebezi ye miñwi ya teokratiki?
5 Kabakaleo, mu ipuze kuli, ‘Kana na banga ni muna ha ku bonahala kuli ni tulilwe ka bomu kwa ku eza musebezi o muñwi wa teokratiki?’ Haiba ku cwalo, mu si zwafi. Jakobo, ya n’a ñozi litaba ze ñwi za mwa Bibele, u lu hupulisa kuli batu kaufela ba ba si ka petahala ba na ni “lifufa.” (Jakobo 4:5) Lilato la mina ku muzwale wa mina li kona ku mi tusa ku itikanelela. Li ka mi konisa ku taba ni ba ba tabile mi mu sa ikutwi ku fosezwa haiba yo muñwi a amuhela mbuyoti kamba pabazo.—Mu bapanye 1 Samuele 18:7-9.
6. Ki ufi muinelo o t’ata o ne u bile mwa puteho ya Korinte ya mwa lilimo za mwanda wa pili?
6 Paulusi u ekeza kuli “lilato ha li ikankabeki; ha li ikuhumusi.” (1 Makorinte 13:4) Haiba lu na ni buikoneli bo buñwi, lu si ikuhumusezi bona. Ku bonahala kuli b’o ne li bona butata bwa batu bañwi ba ne ba lakaza ku ipahamisa ba ne ba izwakile mwa puteho ya mwa Korinte ya kwaikale. Mwendi ne ba kona hahulu ku talusa mihupulo kamba ku kondisa lika. Buitundumuni bwa bona mwendi ne li le liñwi la mabaka a n’a tahisize kuli ku be ni likauhano mwa puteho. (1 Makorinte 3:3, 4; 2 Makorinte 12:20) Muinelo ne u tatafezi hahulu kuli mane Paulusi hasamulaho a kalimela ba kwa Korinte kabakala ku “lumelela likuba,” bao Paulusi n’a talusize ka nyazo kuli ki “baapositola ba batuna ku fita.”—2 Makorinte 11:5, 19, 20.
7, 8. Mu bonise ku zwelela mwa Bibele mo lu kona ku itusiseza buikoneli bufi kamba bufi bo lu na ni bona kuli lu tahise buñwi.
7 Muinelo o swana u kona ku ba teñi kacenu. Ka mutala, ba bañwi ba kana ba ba ni mukwa wa ku ikuhumuseza ze ba petile mwa bukombwa kamba misebezi ye ba peta mwa kopano ya Mulimu. Niha lu ka ba ni buikoneli bo buñwi bo ba si na ba bañwi mwa puteho, leo haki libaka la ku ikuhumuseza. Mane lu itusiseñi buikoneli bufi kamba bufi bo lu na ni bona kuli lu tahise buñwi—isi kuli lu ipubeke.—Mateu 23:12; 1 Pitrosi 5:6.
8 Paulusi n’a ñozi kuli puteho niha i na ni lilama ze ñata, “Mulimu u kopanyize mubili.” (1 Makorinte 12:19-26) Linzwi la Sigerike le li tolokilwe kuli “kopanyize” li talusa ku zamaelela hande, inge cwalo ku kopanyiwa kwa mibala. Kacwalo mwa puteho ku si ke kwa ba ni ya ikuhumuseza buikoneli bwa hae ili y’a lika ku busa ba bañwi. Buikuhumuso ni takazo ya ku ipahamisa ha li lumelelwi mwa kopano ya Mulimu.—Liproverbia 16:19; 1 Makorinte 14:12; 1 Pitrosi 5:2, 3.
9. Ki ifi mitala ye lu lemusa ye ñozwi mwa Bibele ya batu ba ne ba ipatela za bona fela?
9 Lilato “ha li yemi fa litukelo za lona.” (1 Makorinte 13:5) Mutu y’a lilato ha ezi ba bañwi ka sitalifi kuli a pete z’a tokwa. Mwa Bibele ku ñozwi mitala ye lu lemusa ka za seo. Ka mutala: Lu bala ka za Delila, Jezabele, ni Atalia—ili basali ba ne ba ezize ba bañwi ka sitalifi kuli ba ipatele za bona ka buitati. (Baatuli 16:16; 1 Malena 21:25; 2 Makolonika 22:10-12) Abisalomi mwan’a Mulena Davida ni yena n’a li cwalo. N’a atumelanga batu ba ne ba tahanga kwa Jerusalema ku t’o atulwa mi n’a ba talusezanga ka sitalifi kuli kuta ya mulena ne i si na taba ni butata bwa bona. Hasamulaho n’a bulela patalaza kuli kuta ne i swanela ku ba ni muatuli y’a sishemo sina yena! (2 Samuele 15:2-4) Kaniti, s’a n’a bata Abisalomi ne si kuli a tuse batu ba ne ba hatelezwi, kono kuli a ipatele za hae. A ipeya mulena, mi a hapa lipilu za batu ba bañata. Kono kwa nalulelule, Abisalomi a tulwa maswe. Mane ha n’a shwile, n’a si ka ngiwa ku ba ya n’a swanela ku bulukiwa hande.—2 Samuele 18:6-17.
10. Lu kona ku bonisa cwañi kuli lu tokomela za ba bañwi?
10 Yeo ki temuso kwa Bakreste kacenu. Ibe kuli lu banna kamba basali, mwendi ka taho lu ba ba kona ku kukueza ba bañwi. Lu kana lwa eza ze lu tokwa ka bunolo ka ku swala ba bañwi fa lulimi kamba ka ku hanyeza ba ba sa lumelelani ni luna. Kono haiba lu lata ba bañwi ka buniti, lu ka tokomela za bona. (Mafilipi 2:2-4) Ha lu na ku itusisa maswe ba bañwi kuli lu ipatele za luna kamba ku tahisa mihupulo ye sa swalehi kabakala yeloseli ya luna kamba buikalabelo bwa luna mwa kopano ya Mulimu, inge kuli mihupulo ya luna ki yona fela ye lukile. Kono lu ka hupula lishitanguti la mwa Bibele, le li li: “Buikuhumuso bu zamaya shandauko kwapili, mi ku izinika ku isa kwa ku wa.”—Liproverbia 16:18.
Lilato Li Tahisa Liswalisano za Kozo
11. (a) Lu kona ku bonisa cwañi lilato le li na ni musa ili le li sa ezi ze swabisa? (b) Lu kona ku bonisa cwañi kuli ha lu tabeli ze si ka luka?
11 Paulusi hape n’a ñozi kuli lilato li “na ni musa” mi “ha li ezi ze swabisa.” (1 Makorinte 13:4, 5) Kaniti, lilato ha li lu bisi ba ba eza lika ka nzila ye kashwau kamba ye sa kutekehi. Kono lu ka kuteka maikuto a ba bañwi. Sina ka mutala, mutu y’a lilato ha na ku eza lika ze kataza mazwalo a ba bañwi. (Mu bapanye 1 Makorinte 8:13.) Lilato “ha li tabeli ze si ka luka, kono li tabela ze na ni niti.” (1 Makorinte 13:6) Haiba lwa lata mulao wa Jehova, ha lu na k’u nga buhule ka likesha kamba ku tabela lika z’a toile Mulimu. (Samu 119:97) Lilato li ka lu tusa ku tabela lika ze yahisa, isi ze fokolisa.—Maroma 15:2; 1 Makorinte 10:23, 24; 14:26.
12, 13. (a) Lu swanela ku ezañi yo muñwi ha lu foseza? (b) Mu fe mitala ya mwa Bibele ye bonisa kuli nihaiba bunyemi bo bu swanela bwa kona ku lu fosisa.
12 Paulusi u ñola kuli lilato “ha li konwi ku halifiswa” (toloko ya Phillips i li, “ha li na kacima-cima”). (1 Makorinte 13:5) Kaniti, luna batu ba ba si ka petahala ka taho lwa nyemanga yo muñwi ha lu foseza. Kono ne lu ka fosa ha ne lu ka ba ni ndimbelela ka nako ye telele kamba ku ina lu nze lu halifile. (Samu 4:4; Maefese 4:26) Niha lu nyema ka swanelo, haiba lu sa felisi bunyemi, lu kana lwa fosa, mi Jehova wa kona ku lu fa mulatu kabakala seo.—Genese 34:1-31; 49:5-7; Numere 12:3; 20:10-12; Samu 106:32, 33.
13 Ba bañwi ba tuhelezi mafosisa a ba bañwi ku ba palelwisa ku fumaneha kwa mikopano ya Sikreste kamba ku abana mwa bukombwa bwa mwa simu. Kwamulaho, ba bañata ku bao ba lwanezi tumelo, mwendi ka ku tiyela twaniso ya lubasi, sheununo ya ba ba beleka ni bona, ni ze ñwi cwalo. Ne ba tiyezi litwaniso zeo kakuli ne ba li nga ku ba litiko za busepahali bwa bona, mi ki zona luli. Kono ku banga cwañi haiba Mukreste sina luna a bulela kamba ku eza ka ku sa ba ni lilato? Kana yeo ni yona haki tiko ya busepahali? Ku cwalo, kakuli ha lu ina lu nze lu halifile, lu kana lwa “fa Diabulosi sibaka.”—Maefese 4:27.
14, 15. (a) Ku ‘ñola sikoloti sa bumaswe’ ku talusañi? (b) Lu kona ku likanyisa cwañi Jehova ka ku ba ba ba swalela ba bañwi?
14 Ki lona libaka Paulusi ha ekeza, a li, lilato “ha li ñoli sikoloti sa bumaswe.” (1 Makorinte 13:5, NW) Fa u itusisa pulelo ye itusiswa mwa pulukelo ya mali, mi ku bonahala kuli u talusa ka za ku ñola taba ya bufosi mwa buka kuli i si ke ya libalwa. Kana lu na ni lilato haiba lu ñola ku ñolelela mwa pilu ya luna linzwi kamba kezo ye lu utwisize butuku, inge kuli lu ka i tokwa kwapili? Lwa kona ku taba hahulu kuli Jehova kabakala makeke a hae ha buluki libi za luna kaufela cwalo! (Samu 130:3) Kaniti, ha lu baka, wa takula mafosisa a luna.—Likezo 3:19.
15 Lwa kona ku likanyisa Jehova cwalo. Lu si akufi ku nyema haiba yo muñwi a bonahala ku lu foseza. Ha lu ikutwa ku fosezwa ka bubebe, lu kana lwa ikolofaza hahulu ku fita mane y’a lu foselize. (Muekelesia 7:9, 22) Kono lu hupuleñi kuli lilato “li na ni tumelo kwa linto kaufela.” (1 Makorinte 13:7) Kaniti, h’a yo ya bata ku lumela-lumela fela, kono lu si tamelezi mizwale ba luna milelo ye maswe. Ha ku konahala, lu ngeni kuli ba bañwi ha ba si ka eza ka bomu.—Makolose 3:13.
Lilato Li Lu Konisa ku Itiisa
16. Lilato li kona ku lu tusa ku ba ni pilu-telele mwa miinelo mañi?
16 Paulusi cwale u lu bulelela kuli “lilato li na ni pilu-telele.” (1 Makorinte 13:4) Li lu konisa ku tiyela miinelo ye t’ata, mwendi ka nako ye telele. Sina ka mutala, Bakreste ba bañata ka lilimo-limo se ba bile mwa mabasi a sa lapeli hamoho. Ba bañwi ki makwasha, isi ka ku lata, kono kakuli ha ba fumani sinyalana ni yena ya swanela “ku Mulena.” (1 Makorinte 7:39; 2 Makorinte 6:14) Ba bañwi ba kula matuku a’ fokolisa mubili. (Magalata 4:13, 14; Mafilipi 2:25-30) Kaniti, mwa muinelo o maswe wo, h’a yo ya pila a sa tokwi ku itiisa ka nzila ye ñwi.—Mateu 10:22; Jakobo 1:12.
17. Ki sifi se si ka lu konisa ku tiyela linto kaufela?
17 Paulusi u lu kolwisa kuli lilato “li lwala linto kaufela, . . . li na ni sepo mwa linto kaufela; li itiisa mwa linto kaufela.” (1 Makorinte 13:7) Lilato la luna ku Jehova li ka lu konisa ku nyandela muinelo ufi kamba ufi kabakala ku luka. (Mateu 16:24; 1 Makorinte 10:13) Ha lu bati ku bulaelwa tumelo ya luna. Kono lu bata ku pila ka kozo. (Maroma 12:18; 1 Matesalonika 4:11, 12) Niteñi, ha ku ba ni litiko za tumelo, lu li tiyela ka tabo ka ku ziba kuli ki kalulo ya teko ya bulutiwa bwa Sikreste. (Luka 14:28-33) Ha lu nze lu itiisa, lu lika ku ba ni mubonelo o munde, lu nze lu sepile kuli mwa litiko ku ka zwa teñi ze nde ka ku fitisisa.
18. Buitiiso bu tokwahala cwañi nihaiba mwa nako ye nde?
18 Haki litiko fela ze tokwa ku tiyelwa. Fokuñwi, buitiiso bu talusa ku zwelapili, ku tundamena nto ye ñwi ibe kuli litiko li teñi kamba ha li yo. Buitiiso bu kopanyeleza ku ba ni tomahanyo ye nde ya kwa moya. Sina ka mutala, kana mwa abananga ka mo mu konela kaufela mwa bukombwa, ka ku likana ni miinelo ya mina? Kana mwa itutanga ni ku yeyanga Linzwi la Mulimu ni ku ambolisana ni Ndat’a mina wa kwa lihalimu ka tapelo? Kana mwa fumanehanga kamita kwa mikopano ya puteho, mi kana mwa tusiwa ka ku susuezana ni balumeli sina mina? Haiba ku cwalo, ibe kuli mu mwa muinelo o munde kamba o maswe, mu sweli mwa itiisa. Mu si katali, “kakuli lu ka kutula mwa nako ya teñi ha lu sa zwafi.”—Magalata 6:9.
Lilato—“Nzila ye Fita Hahulu kwa Bunde”
19. Lilato ki “nzila ye fita hahulu kwa bunde” ka mukwa ufi?
19 Paulusi n’a koñomekile butokwa bwa ku bonisa lilato ha n’a bulezi kuli kalemeno ka Mulimu kao ki “nzila ye fita hahulu kwa bunde.” (1 Makorinte 12:31) I “fita hahulu kwa bunde” ka mukwa ufi? Paulusi kihona ha n’a sa zo feza ku kolohanya limpo za moya, ze ne li atile kwa Bakreste ba mwa lilimo za mwanda wa pili. Ba bañwi ne ba konisizwe ku polofita, ba bañwi ne ba filwe m’ata a ku folisa matuku, ba bañata ne ba konisizwe ku bulela lipuo li sili. Ki limpo kwa ku makaza zeo! Niteñi, Paulusi n’a bulelezi ba kwa Korinte kuli: “Niha ni ka bulela lipuo za batu ni za mangeloi, ha ni si na lilato, ni mulangu fela o lila, kamba ngongi ye mulumo o mutuna. Mi niha ni ka ba ni mpo ya bupolofita, mi ni ziba ze patilwe kaufela ni butali kaufela; mi niha ni ka ba ni tumelo kaufela, mane ni shimbulula ni malundu, ha ni si na lilato, ha ni se siñwi.” (1 Makorinte 13:1, 2) Kaniti, nihaiba likezo ze ne li ka ba za butokwa li kona ku ba “misebezi ye shwile” haiba se li ezezwa haki lilato ku Mulimu ni bomuyahwa ni luna.—Maheberu 6:1.
20. Ki kabakalañi buikatazo kamita ha bu tokwahala kuli lu be ni lilato?
20 Jesu u lu fa libaka le liñwi le lu swanela ku bela ni kalemeno ka Mulimu ka lilato. N’a ize: “Se ba ka ziba batu kaufela kuli mu balutiwa ba ka ka sona, ki ha mu latana.” (Joani 13:35) Pulelo ya kuli “ki ha” i siya buikalabelo ku mañi ni mañi y’a li Mukreste ku bonisa lilato kamba ku sa li bonisa. Lu si libali kuli ku ba fela mwa naha i sili ne ku si ke kwa lu hapeleza ku ituta puo ye bulelwa teñi. Mi ku fumaneha fela kwa mikopano kwa Ndu ya Mubuso ni ku swalisana ni Bakreste sina luna ka ili zona fela ha li lu luti ku bonisa lilato. Ku ituta puo ya swanisezo yeo ku tokwa buikatazo ka nako kaufela.
21, 22. (a) Lu swanela ku ezañi haiba lu palelwa ku bonisa kalulo ye ñwi ya lilato y’a talusa Paulusi? (b) Ku konwa ku bulelwa cwañi kuli “lilato ha li na ku fela”?
21 Fokuñwi mu ka palelwa ku bonisa kalulo ye ñwi ya lilato y’a talusa Paulusi. Kono mu si zwafi. Mu tundamene ka pilu-telele. Mu bale Bibele kamita ni ku itusisa likuka za yona ha mu sebelisana ni ba bañwi. Mu si libali mutala wa lu tomezi Jehova ka sibili. Paulusi n’a elelize ba kwa Efese, a li: “Mu ezane ka musa, mu utwelane butuku, mu swalelane, sina Mulimu ni Yena h’a mi swalezi ka Kreste.”—Maefese 4:32.
22 Sina ku ituta ku bulela puo i sili ha ku banga bunolo kwa nalulelule, nako ha i nze i ya mu kana mwa fumana bunolo ku bonisa lilato. Paulusi u lu kolwisa kuli “lilato ha li na ku fela.” (1 Makorinte 13:8) Ka ku sa swana ni limpo za moya ze makaza, lilato li ka inelela. Kacwalo mu zwelepili ku ituta ku bonisa kalemeno ka Mulimu kao. Sina Paulusi mw’a ka bizeza, ki “nzila ye fita hahulu kwa bunde.”
Kana Mwa Kona ku Talusa?
◻ Lilato li kona ku lu tusa cwañi ku pima buikuhumuso?
◻ Lilato li kona ku lu tusa cwañi ku tahisa kozo mwa puteho?
◻ Lilato li kona ku lu tusa cwañi ku itiisa?
◻ Lilato ki “nzila ye fita hahulu kwa bunde” ka mukwa ufi?
[Siswaniso se si fa likepe 13]
Lilato li ka lu tusa ku swalela mafosisa a balumeli sina luna
[Maswaniso a fa likepe 15]
Buitiiso bu talusa ku tundamena tomahanyo ya luna ya teokratiki