Mu Isezane Pilu Mi mu Susuezane
“Lu isezane pilu kuli lu susumezane ku ba ni lilato ni misebezi ye minde.”—MAHEB. 10:24.
MU KONA KU ALABA CWAÑI?
Ku ‘isezana pilu’ ku talusañi?
Ku ‘susumezana ku ba ni lilato ni misebezi ye minde’ ku talusañi?
Lu kona ku susuezana cwañi?
1, 2. Ki lika mañi ze ne tusize Lipaki za Jehova ba 230 ku caula ni ku yo fita kwa mafelelezo a musipili wa bona, Ndwa ya Lifasi ya Bubeli ha ne inze i ya kwa ku fela?
NDWA ya lifasi ya bubeli ne li fakaufi ni ku fela. Masole ba Hitler ne ba sweli ku fenyiwa mwa ndwa yeo. Mubuso wa Nazi ne u lelile ku bulaya mapantiti ba bañata ba ne ba sa siyezi mwa minganda ya tukufazo. Mapantiti ba kwa munganda wa Sachsenhausen ne ba ka isiwa kwa likamba la liwate ilikuli ba yo ba longa mwa lisepe ze ne ka yo tibiswa. Mulelo o maswe wo ne li wa kuli mapantiti bao ba bulaiwe.
2 Mapantiti ba 33,000 ba ne ba li mwa minganda ya tukufazo ya kwa Sachsenhausen ne ba hapelelizwe ku caula likilomita ze 250 ku ya kwa Lübeck ili tolopo ye kwatuko ni likamba le li mwa Germany. Mwahalaa mapantiti bao, ne ku na ni Lipaki za Jehova ba ba eza 230 ba ne ba zwa mwa linaha ze 6. Masole ne ba laezi Lipaki bao kuli ba caule hamoho sina sikwata. Mapantiti kaufela ne ba fokozi hahulu bakeñisa matuku ni ku tokwa hande za ku ca. Kono mizwale ba luna kaufela ne ba konile ku caula ku yo fita kwa mafelelezo. Ki lika mañi ze ne ba tusize ku eza cwalo? Yo muñwi wa mizwale bao u bulela kuli, “ Ne lu zwezipili ku susuezana kuli lu itiise.” Lilato le ne ba bonisana mwahalaa bona hamohocwalo ni “maata a fita a butu” a ne ba filwe ki Mulimu, naa ba tusize ku yo fita kwa mafelelezo a musipili wo.—2 Makor. 4:7.
3. Ki kabakalañi ha lu tokwa ku susuezananga?
3 Nihaike kuli luna ha lu yo mwa musipili wa ku yo bulaiwa inge mapantiti bani, ni luna lu sa tokwa ku tiyela miinelo ye taata ye miñata. Mubuso wa Mulimu ha se u kalile ku busa ka silimo sa 1914, Satani naa lunduzwi kwa lihalimu ni ku nepelwa fa lifasi. Satani u halifile hahulu kakuli wa ziba kuli “u siyalezwi ki nako ye nyinyani.” (Sin. 12:7-9, 12) Armagedoni ha i nze i atumela, Satani u sweli ku lu tahiseza miliko ilikuli a fokolise bulikani bwa luna ni Jehova. Hape lu sweli lwa nyanda kabakala miinelo ye taata ye lu kopana ni yona zazi ni zazi. (Jobo 14:1; Muek. 2:23) Fokuñwi miinelo ye taata ye lu kopananga ni yona ya kona ku lu fokolisa hahulu kuli mane lu ka ikutwa ku zwafa ku si na taba ni ze lu kona ku eza kuli lu itiise. Ka mutala, muzwale yo muñwi naa susuezanga batu ba bañata ka lilimo ze ñata kuli ba zwelepili ku sepahala ku Jehova. Kono muzwale yo ha naa supezi, yena ni musalaa hae ba kula, mi muzwale yo a zwafa hahulu. Sina feela muzwale yo, kaufelaa luna lu tokwa “maata a fita a butu” a zwa ku Jehova. Hape lu tokwa ku susuezananga.
4. Ki kelezo mañi ya naa file muapositola Paulusi ye lu swanela ku latelela kuli lu susueze hande ba bañwi?
4 Kuli lu susuezange hande ba bañwi, lu swanela ku latelela kelezo ya naa file Muapositola Paulusi kwa Bakreste ba Maheberu. Naa bulezi kuli: “Lu isezane pilu kuli lu susumezane ku ba ni lilato ni misebezi ye minde, lu si ke lwa keshebisa ku kopana kwa luna hamoho, sina ba bañwi ha ba na ni mukwa wo, kono lu susuezane, mi lu eze cwalo sihulu ha mu bona kuli lizazi li sutelezi.” (Maheb. 10:24, 25) Lu kona ku latelela cwañi kelezo yeo ya butokwa?
‘MU ISEZANE PILU’
5. Ku ‘isezana pilu’ ku talusañi, mi lu kona ku eza cwañi cwalo?
5 Ku ‘isezana pilu’ ku talusa ku iyakatwa ze ba tokwa ba bañwi. Ha lu li kwa Ndu ya Mubuso, ku taata kuli lu zibe ze ba tokwa mizwale ba luna haiba lu ba lumelisa feela kamba ku ambola feela ni bona litaba ze si za butokwa. Ki niti kuli ha lu swaneli ku batisisa hahulu ze ezahala mwa bupilo bwa ba bañwi. (1 Mates. 4:11; 1 Tim. 5:13) Kono lu tokwa ku ziba hande mizwale ba luna. Lu tokwa ku ziba miinelo ye ba kopana ni yona mwa bupilo, tulemeno twa bona, lika ze ba eza hande, ni bufokoli bwa bona, mane hamohocwalo ni mo ba ikutwela ka za litaba za niti za mwa Bibele. Mizwale ni likaizeli ba luna ba tokwa ku ziba kuli lu balikani ba bona ni kuli lwa ba lata. Lu tokwa ku tanda nako ni bona, isiñi feela ha ba kopana ni miinelo ye taata kamba ha ba zwafile, kono ni ka linako ze ñwi.—Maro. 12:13.
6. Ki lika mañi ze kona ku tusa baana-bahulu ku ‘iseza pilu’ ba ba mwa puteho?
6 Bibele i bulela kuli baana-bahulu ba swanela ku itatela ni ku nyolelwa ku eza musebezi wa ku iyakatwa ze ba tokwa batu ba mwa puteho. (1 Pit. 5:1-3) Kuli ba pete hande musebezi wo, baana-bahulu ba tokwa ku ziba mizwale ni likaizeli ba bona. (Mu bale Liproverbia 27:23.) Haiba baana-bahulu ba itukiseza ku fa tuso ni ku ikola ku ba hamoho ni mizwale ni likaizeli ba bona, ba ba mwa puteho ba ka lukuluha ku kupa tuso fo ba i tokwela kaufela. Mi hape ku ka ba bunolo ku ba ba mwa puteho kaufela ku atumela baana-bahulu ka za mo ba ikutwela kamba ka za lipilaelo za bona. Mi ze ka zwa mwateñi kikuli baana-bahulu ba ka kona ku fa tuso ya tokwa yo muñwi ni yo muñwi mwa puteho.
7. Lu swanela ku hupulangañi haiba batu ba ba zwafile ba bulela feela ba sa nahanisisi ze ba bulela?
7 Paulusi naa bulelezi ba ba kwa puteho ya kwa Tesalonika kuli: “Mu tiise ba ba fokola.” (Mu bale 1 Matesalonika 5:14.) Batu “ba ba fokola” ba kopanyeleza ni ba ba lembwalile ni ba ba zwafile. Liñolo la Liproverbia 24:10 li bulela kuli: “Ha u fokola mwa lizazi la ziyezi, maata a hao ki a manyinyani.” Haiba lu bata ku tiisa batu ba ba zwafile hahulu, lu tokwa ku hupulanga kuli fokuñwi batu ba ba zwafile ba ‘bulelanga ka bubebe’ kamba kuli ba bulelanga feela ba sa nahanisisi ze ba bulela. (Jobo 6:2, 3) Ba kana ba bulela lika ze ne ba sa leli ku bulela. Bo Rachelle ne ba lemuhile taba yeo ka nako ye ne ba zwafile hahulu bo ma bona. Bo Rachelle ba bulela kuli: “Bo ma ne ba bulelanga litaba ze utwisa hahulu butuku. Mwa miinelo ye cwalo, ne ni likanga ku hupula tulemeno to tunde to ba na ni tona bo ma to tu cwale ka lilato, musa, ni bufani. Ne ni itutile kuli batu ba ba zwafile ba bulelanga litaba ze ñata ze ne ba sa leli ku bulela. Haiba mutu ya zwafile a bulela lika ze ka lu utwisa butuku, ha lu swaneli ku bulela lika ze maswe kamba ku eza likezo ze ka mu utwisa butuku.” Liñolo la Liproverbia 19:11 li bulela kuli: “Ngana ya mutu i mu tibela ku halifa kapili, mi ha swalela ba ba mu foselize, u ka bubana.”
8. Ki bo mañi sihulu bo lu swanela ku bonisa lilato, mi ki kabakalañi?
8 Lu kona ku ‘iseza’ cwañi pilu mutu ya zwafile kabakala sibi sa naa ezize kwamulaho? Nihaike kuli mutu yo u bakezi mafosisa a hae, mwendi u sa ikutwa maswabi bakeñisa za naa ezize. Paulusi naa ñolezi mizwale ba mwa Korinte ka za mutu yo muñwi wa mwa puteho ya bona ya naa bakezi libi za naa ezize kwamulaho. Paulusi naa bulezi kuli: “Mu swanela ku mu swalela ka pilu kaufela ni ku mu omba-omba, kuli mutu yo ka mukwa o muñwi a si ke a komiwa ki maswabi a tulile tikanyo. Hakulicwalo ni mi kupa kuli mu bonise lilato la mina ku yena.” (2 Makor. 2:7, 8) Lipulelo ni likezo za luna li kona ku tusa mutu ya naa ezize mafosisa kwamulaho ku lemuha kuli lwa mu lata ni kuli lwa iyakatwa yena.
“LU SUSUMEZANE KU BA NI LILATO NI MISEBEZI YE MINDE”
9. Ku ‘susumezana ku ba ni lilato ni misebezi ye minde’ ku talusañi?
9 Paulusi naa ñozi kuli: “Lu susumezane ku ba ni lilato ni misebezi ye minde.” Lu kona ku eza cwalo ka ku tusa mizwale ni likaizeli ba luna kuli ba bonise lilato ni kuli ba eze lika ze nde. Ka mutala, haiba lu bata kuli mulilo u zwelepili ku tuka, lu ka tokwa ku koteza likota ni ku fuzela. (2 Tim. 1:6) Ka nzila ye swana, ku na ni lika ze lu tokwa ku eza kuli lu susueze mizwale ba luna kuli ba zwelepili ku sebeleza Jehova ka tukufalelo. Nzila ye ñwi ye nde ye lu kona ku eza cwalo ki ku babazanga mizwale ba luna bakeñisa lika ze nde ze ba eza.
10, 11. (a) Ki bo mañi ba ba tokwa ku babazwa? (b) Mu fe mutala o bonisa mo ku babaza mutu yo muñwi ku kona ku mu tuseza ku eza lika ze nde.
10 Kaufelaa luna lu tokwa ku babazwanga, ibe kuli lu zwafile kamba kutokwa. Muzwale yo muñwi naa ñozi kuli: “Ha ni hupuli nihaiba hañwi fo ne ni babalelizwe ki bo ndate.” Kamukwaocwalo, muzwale yo ha naa nzaa hula, naa sa ikutwangi kuli naa ezanga lika ze nde. Nihaike kuli sa na ni lilimo ze 50, wa ikutwanga hande batu ba bañwi ha ba mu babazanga kuli u eza musebezi o munde ka ku ba muuna-muhulu. Bakeñisa kuli bo ndatahe ne ba sa mu babazangi kamba ku mu susueza, muzwale yo u batanga linzila za ku babaza ba bañwi. Kaufelaa luna lwa susuezwanga batu ba bañwi ha ba lu babaza kuli lu ezize hande nto ye ñwi. Ka mutala, mapaina, basupali, ni ba ba zwafile, ba kona ku susuezwa haiba ba babazwa.—Maro. 12:10.
11 Haiba baana-bahulu ba tusa mutu ya fosize ka ku kalisa ku mu babaza bakeñisa lika za naa ezize kwamulaho, mutu ya tusiwa wa kona ku cinca mubonelo wa hae ni ku eza ze lukile. (Magal. 6:1) Kaizeli Miriam naa tusizwe hahulu ka muezezo wo. Kaizeli yo naa ñozi kuli: “Ne ni kopani ni muinelo o taata mwa bupilo bwa ka muta balikani ba ka ne ba tuhezi ku lapela, mi ka nako ye swana, bo ndate ne ba kula butuku bwa kwa booko. Ne ni zwafile hahulu.” Kaizeli yo a kena mwa libato ni mutu ya naa sa lapeli Jehova ka ku nahana kuli ku eza cwalo ne ku ka mu tusa kuli a ikutwe hande. Kono kaizeli yo a ikutwa kuli naa sa swaneli ku latiwa ki Jehova, mi a nahana kuli a tuhele ku lapela. Kono muuna-muhulu yo muñwi a mu hupulisa lika za naa petile mwa sebelezo ya Jehova mi a mu kolwisa kuli Jehova naa sa mu lata. Bakeñisa za naa ezize muuna-muhulu yo, kaizeli yo a lata hahulu Jehova. A tuhela ku ba mwa libato la naa li ku lona mi a zwelapili ku sebeleza Jehova.
12. Ki lika mañi ze kona ku ezahala haiba lu bapanya mizwale ni batu ba bañwi, haiba lu ba nyaza, kamba haiba lu tahisa kuli ba ikutwe mulatu?
12 Lu swanela ku tokomela mo lu ‘susumeleza’ mizwale ba luna kuli ba zwelepili ku sebeleza Mulimu ka tukufalelo. Ha lu swaneli ku bapanya mizwale bao ni batu ba bañwi, kamba ku ba nyaza kuli ha ba lateleli milao ye lu tomile, kamba mane ku tahisa kuli ba ikutwe bumaswe kabakala kuli ha ba peti ze ñata mwa sebelezo ya bona. Haiba lu eza cwalo, lu ka tahisa kuli mizwale bao ba eze hande ka nakonyana, kono ha ba na ku eza cwalo ka nako ye telele. Kamukwaocwalo, nzila ye nde ya ku ‘susumeza’ ka yona mizwale ba luna ki ka ku ba babaza ni ku ba tusa ku lemuha kuli lu bata ku sebeleza Mulimu ka mo lu konela kaufela ka libaka la kuli lwa mu lata.—Mu bale Mafilipi 2:1-4.
“LU SUSUEZANE”
13. Ku susueza ba bañwi ku talusañi? (Mu bone siswaniso se si fa likepe 18.)
13 Ka ku feleleza, Paulusi naa ñozi kuli: “Lu susuezane.” Ku susueza batu ba bañwi ku kona ku swanisezwa kwa ku beya likota fa mulilo kuli mulilo u zwelepili ku tuka. Ku susueza mizwale ba luna ku talusa ku ba tiisa ni ku ba omba-omba ilikuli ba zwelepili ku sebeleza Mulimu. Ha lu tusa batu ba ba zwafile, lu swanela ku ambola ni bona ka lilato ni ka nzila ye musa. (Liprov. 12:18) Hape lu swanela ku ba ba ba “teeleza kapili” ni ba ba “sa akufi ku bulela.” (Jak. 1:19) Haiba lu teeleza kwa mizwale ba luna ni ku utwisisa mo ba ikutwela, lwa kona ku ziba libaka ha ba zwafile, mi lwa kona ku ziba mwa ku ba tuseza.
14. Muuna-muhulu naa tusize cwañi muzwale ya naa zwafile?
14 Ha lu nyakisiseñi mutala o bonisa mo muuna-muhulu yo muñwi naa tuselize muzwale ya naa fokozi ka lilimo ze ñata. Muuna-muhulu ha naa nze a teeleza ku mutu yo, a lemuha kuli muzwale yo naa sa na ni lilato le lituna ku Jehova. Muzwale yo ya naa fokozi naa balanga Tawala ya Mulibeleli ka kweli ni kweli mi naa likanga ku ya kwa mikopano kamita. Kono batu ba bañwi mwa puteho ne ba ezize lika ze ñwi ze ne mu zwafisize ni ku mu nyemisa. Muuna-muhulu naa teelelize ka tokomelo a sa mu atuli, naa utwisisize mwa naa ikutwela muzwale yo mi na mu bulelezi kuli mizwale ni likaizeli ba mwa puteho ne ba sa mu lata. Hamulaho wa nako, muzwale yo a lemuha kuli nto ye ne mu palelwisa ku sebeleza Mulimu, ne li bakeñisa kuli naa tuhelela lika ze maswe za naa kopani ni zona kwamulaho ku mu zwafisa. Muuna-muhulu a mema muzwale yo kuli ba sebeze hamoho mwa sebelezo ya mwa simu. Bakeñisa tuso ya naa filwe ki muuna-muhulu, muzwale yo a kalisa ku yanga mwa simu kamita, mi hasamulaho a kala ku sebeza sina muuna-muhulu hape.
15. Lu kona ku itutañi ku Jehova ka za mo lu kona ku susueleza batu ba bañwi?
15 Mutu ya zwafile u kona ku sa tusiwa ki tuso ye lu mu fa ka nako yeo kamba mane u kona ku sa amuhela tuso yeo honafo feela. Lu kana lwa tokwa ku zwelapili ku mu tusa. Paulusi naa bulezi kuli: “Mu tiise ba ba fokola, mu be ni pilu-telele kwa batu kaufela.” (1 Mates. 5:14) Mwa sibaka sa ku tuhela ku tusa ba ba fokola, haike lu zweleñipili ku ba ‘tiisa’ ka ku zwelapili ku ba tusa. Jehova kwamulaho naa bonisize pilu-telele kwa batanga ba hae ba ne ba zwafile. Ka mutala, Mulimu naa bonisize pilu-telele ku Elia mi naa kutekile maikuto a hae. Jehova naa file Elia za naa tokwa ilikuli a zwelepili ku mu sebeleza. (1 Mal. 19:1-18) Mutala o muñwi ki wa Davida. Davida naa bakezi bufosi bwa hae ha buniti. Jehova naa lemuhile kuli Davida naa bakile luli mi naa mu swalezi. (Samu 51:7, 17) Jehova hape naa tusize muñoli wa Samu 73, ya naa batile ku tuhela ku mu sebeleza. (Samu 73:13, 16, 17) Jehova u lu bonisanga musa ni pilu-telele sihulu ha lu zwafile. (Ex. 34:6) Kono Bibele i bulela kuli sishemo sa Jehova si “bonahala sinca kakusasana,” mi ‘ha si feli.’ (Mali. 3:22, 23) Jehova u bata kuli lu latelele mutala wa hae ka ku eza batu ba ba zwafile ka musa.
MU SUSUEZANE KULI MU ZWELEPILI KU BA MWA NZILA YE ISA KWA BUPILO
16, 17. Mafelelezo a lifasi le ha nze a sutelela, lu swanela ku ezañi, mi ki kabakalañi?
16 Kwa mapantiti ba 33,000 ba ne ba li mwa minganda ya tukufazo ya kwa Sachsenhausen, buñata bwa bona ne ba timezi. Kono Lipaki za Jehova kaufela ba 230, ba ne ba zwile mwa munganda, ne ba si ka shwa. Mizwale bao ne ba si ke ba punyuha kambe ne ba sa susuezanangi ni ku tusana.
17 Kacenu, lu mwa ‘mukwakwa o ya kwa bupilo.’ (Mat. 7:14) Honacwale-cwale fa, balapeli ba Jehova kaufela ba ka punyuha ni ku kena mwa lifasi le linca mo ku yahile ku luka. (2 Pit. 3:13) Mafelelezo a lifasi le li maswe la Satani ha nze a sutelela, haike lu zweleñipili ku tusana ni ku ba mwa mukwakwa o libisa kwa bupilo.
[Siswaniso se si fa likepe 20]
Mu sebeze ni ba bañwi mwa sebelezo ya mwa simu
[Siswaniso se si fa likepe 20]
Ku susumezana ku ba ni lilato ni misebezi ye minde
[Siswaniso se si fa likepe 21]
Mu ikole siango se sinde ni mizwale ni likaizeli ba mina
[Siswaniso se si fa likepe 22]
Mu teelezange ka tokomelo ku mutu ya tokwa ku tiiswa (Mu bone paragilafu 14 ni 15)