Mu Be Ni Bundume Jehova U Inzi Ni Mina!

‘U itiise, u be ni bundume luli, kakuli na, Muñaa Bupilo Mulimu wa hao, ni ta ba ni wena.’—JOSH. 1:9, Bibele ye Kenile, Hatiso ya 1984.

MU KONA KU ALABA CWAÑI?

Joshua naa tokwa ku ezañi kuli a zwelepili ku ba ni tumelo ni bundume?

Ki mitala ifi ya batu be ne ba bonisize bundume ye mu tabela hahulu?

Ki mutala ufi wa tumelo ni bundume o kona ku mi tusa ku kutaza taba ye nde?

1, 2. (a) Ki tulemeno tufi to tu ka lu tusa ku tiyela miliko? (b) Tumelo ki nto mañi? Mu fe mutala.

KU SEBELEZA Jehova ku lu fa tabo. Kono ni ha lu na ni tabo cwalo, lu sa kopana ni butata bo ba kopana ni bona batu kaufela. Mane lwa kona ku nyandiswa bakeñisa ku eza ze lukile. (1 Pit. 3:14; 5:8, 9; 1 Makor. 10:13) Kuli lu tiyele miliko yeo hande, lu tokwa ku ba ni tumelo ni bundume.

² Tumelo ki nto mañi? Muapositola Paulusi naa ñozi kuli: “Tumelo ki sepo ye tiile ya ze sepisizwe, ki bupaki bo bu kolwisa bwa lika za niti ze sa bonwi.” (Maheb. 11:1) Linzwi la Sigerike le li tolokilwe kuli “bupaki bo bu kolwisa” hañata li itusiswanga mwa mapampili a lipisinisi ili a itusiswanga kwa ku bukeleza nto ye ñwi kwapili. Kamukwaoswana, batu ba ba na ni tumelo ya kuli Mulimu u ka taleleza lisepiso za hae za kwapili, ba na ni sepo ya kuli ba ka fumana lika ze ba libelela. Tumelo ye lu na ni yona i lu tahiseza kuli lu be ni buikolwiso bwa kuli lu ka iponela ku talelezwa kwa lisepiso ze lu libelela ili ze bulezwi mwa Bibele, mi lwa kolwa kuli lika ze sepisizwe ze sa bonwi li ka talelezwa.

3, 4. (a) Bundume ki nto mañi? (b) Ki ifi nzila ye kona ku lu tusa ku ba ni tumelo ye tiile ni bundume?

³ Bundume ki buikoneli bwa ku bulela ni ku eza lika lu sa sabi ha lu li mwa miinelo ye taata. Ku ba ni bundume ku talusa ku ba ni buikolwiso ni maata, mane bundume bu kona ku tahisa kuli mutu a nyandiswe bakeñisa lika za lumela.—Mare. 6:49, 50; 2 Tim. 1:7.

⁴ Kaufelaa luna lu bata ku ba ni tumelo ni bundume. Kono lu kona ku ezañi kuli lu tiise tumelo ya luna ni ku ba ni bundume? Mwa Bibele ku na ni mitala ya batanga ba Mulimu ba bañata be ne ba bonisize tumelo ni bundume. Kamukwaocwalo, nzila ye nde ye kona ku lu tusa ku ba ni tumelo ye tiile ni bundume ki ku nyakisisa mitala yeo ye bulezwi mwa Bibele.

JEHOVA NAA TUSIZE JOSHUA

 5. Kuli Joshua a be mueteleli yo munde, naa tokwañi?

⁵ Ha lu nyakisiseñi se ne si ezahezi ibato ba lilimo ze 3,500 kwamulaho. Ne se ku fitile lilimo ze 40 ku zwa fa naa lukululezi Maisilaele mwa Egepita Jehova. Mupolofita Mushe ne li yena ya naa etelela Maisilaele. Mushe ha naa ile fa Lilundu la Nebo ni ku yo bona Naha ya Sepiso, naa na ni lilimo ze 120. Mi a shwela fa lilundu leo. Mueteleli ya naa yolile Mushe ne li Joshua, muuna ya naa “tezi moya wa butali.” (Deut. 34:1-9) Mpi ya Maisilaele nee itukiselize ku yo hapa naha ya Makanana. Kuli a etelele hande Maisilaele, Joshua naa tokwa butali bo bu zwa ku Mulimu mi hape naa tokwa ku ba ni tumelo, bundume, ni buikolwiso.—Deut. 31:22, 23.

 6. (a) Ka ku ya ka liñolo la Joshua 23:6, ki kabakalañi ha lu tokwa bundume? (b) Lu itutañi kwa manzwi a kwa Likezo 4:18-20 ni a kwa Likezo 5:29?

⁶ Butali, bundume, ni tumelo za naa bonisize Joshua li lukela ku ba ze nee tiisize Maisilaele mwahalaa lilimo ze ñata ze ne ba tandile ha ne ba lwanisa Makanana kuli ba hape naha ya bona. Maisilaele ne ba tokwa bundume bo ne bu ka ba tusa isi feela ka nako ye ne ba lwana, kono hape ni kuli ba utwe Mulimu. Pili a si ka shwa kale, Joshua naa bulelezi Maisilaele kuli: “Mu tiye ka maata hahulu, mwa ku tokomela ni ku eza kaufela ze ñozwi mwa buka ya mulao wa Mushe, kuli mu si ke mwa keluha, mwa ya ku la bulyo kamba ku la nzohoto.” (Josh. 23:6) Ni luna lu tokwa bundume kuli lu kone ku utwa Jehova ka nako kaufela, sihulu haiba batu ba lu bulelela kuli lu eze nto ye lwanisana ni tato ya Mulimu. (Mu bale Likezo 4:18-20; 5:29.) Haiba lu sepa Jehova ni ku lapela ku yena kuli a lu etelele, u ka lu tusa ku ba ni bundume bo lu tokwa.

MO MU KONA KU ‘KONDISEZA NZILA YA MINA’

 7. Kuli Joshua a be ni bundume ni kuli a pete hande musebezi wa hae, naa tokwa ku ezañi?

⁷ Kuli lu be ni bundume bwa ku eza tato ya Mulimu, lu lukela ku ituta Linzwi la hae ni ku sebelisa ze lu bala. Jehova naa bulelezi Joshua ka nako ya naa yola Mushe kuli: “U itiise, u be ni bundume luli, mi u tokomele kuli u latelele mulao kaufela wa ku file mutangaa ka Mushe. . . . U si ke wa libala ni kamuta buka ya Mulao. U no ituta yona busihu ni musihali, mi u bone kuli u latelela ze ñozwi mwateñi kaufela. Fohe u ta zwelapili ni ku kondisa zo eza kamukana.” (Josh. 1:7, 8, Bibele ye kenile, Hatiso ya 1984) Joshua naa petile hande musebezi wa naa mu file Jehova kakuli naa latelezi taelo ya hae. Ni luna haiba lu eza cwalo, lu ka ndumeba hahulu mi lu ka sebeleza hande Mulimu.

 8. Liñolo la silimo sa 2013 li tomile fa liñolo lifi, mi mu ikutwa cwañi ha mu lemuha kuli manzwi ao a ka mi tusa?

⁸ Jehova hape naa bulelezi Joshua kuli: “U si ke wa saba mi u si ke wa mbemuka, kakuli Muñaa Bupilo u na ni wena kakai ni kakai mo ka ya.” (Josh. 1:9) Jehova u sa lu tusa ni luna kacenu. Kamukwaocwalo, ku si na taba ni miliko ye lu kana lwa talimana ni yona, ha lu swaneli ku saba. Manzwi e lu tabela hahulu ni ku fita ki a li: “U tiye, mi u be ni bundume. . . . Kakuli na, Muñaa Bupilo Mulimu wa hao, ni ta ba ni wena.” Manzwi ao a kwa liñolo la Joshua 1:9 a ketilwe ku itusiswa sina liñolo la silimo sa 2013. Manzwi ao aa naa bulelezwi Joshua ni batu ba bañwi be ne ba bonisize tumelo ni bundume a ka lu tiisa hahulu mwa likweli za kwapili.

NE BA IKETEZI KU EZA TATO YA MULIMU KA BUNDUME

 9. Rahaba naa bonisize tumelo ni bundume mwa linzila lifi?

⁹ Joshua ha naa lumile matwela ba babeli kwa naha ya Kanana, Rahaba musali wa lihule a pata matwela bao ni ku kakanyeza lila za bona kuli li ye ku sili. Bakeñisa tumelo ni bundume za naa bonisize Rahaba, yena ni lubasi lwa hae ne ba punyuhile muta Maisilaele ne ba sinyize muleneñi wa Jeriko. (Maheb. 11:30, 31; Jak. 2:25) Rahaba naa tuhezi mupilelo wa hae wa buhule ilikuli a tabise Jehova. Batu ba bañwi be se ba li Bakreste ba zwezipili ku ba ni tumelo ni bundume mi ba cincize mupilelo wa bona ilikuli ba tabise Mulimu.

10. Ki mwa muinelo mañi mo Ruti naa ketile ku lapela Jehova, mi Jehova naa mu fuyauzi cwañi?

¹⁰ Joshua ha saa shwile, Ruti musali wa Mumoabi a tiiseza mwa bulapeli bwa niti. Mwendi Ruti naa ziba za Jehova kakuli naa nyalwanga ku Muisilaele. Naa na ni bundume bwa ku lapela Jehova. Mukwenyanaa hae Naomi naa pilanga mwa Moabi, mi muunaa hae ni mwanaa hae ha se ba timezi, a kutela kwa Betelehema, mwa Isilaele. Ha ne ba li mwa nzila, Naomi a bulelela Ruti kuli a kutele habo yena, kono Ruti a bulela kuli naa si ke a kutela kwa Moabi. Ruti a li: “Sicaba sa hao ikaba sicaba sa ka, mi Mulimu wa hao ibe Yena Mulimu wa ka.” (Ruti 1:16) Hamulaho wa nako, Ruti a nyalwa ku Boazi, ili muuna ya naa zwa mwa lubasi lwa Naomi. Ba pepa mwana, mi ku mwana yo ki kona ko ne ku simuluhile lusika lo ne a tilo pepelwa ku lona Davida ni Jesu. Kaniti luli Jehova naa fuyauzi batu bao be ne ba bonisize tumelo ni bundume.—Ruti 2:12; 4:17-22; Mat. 1:1-6.

BATU BA BAÑATA NE BA BEILE BUPILO BWA BONA MWA LUBETA!

11. Jehoyada ni Jehosheba ne ba bonisize cwañi bundume, mi ki lika mañi ze ne zwile mwa ku bonisa bundume kwa bona?

¹¹ Tumelo ya luna ya tiiswa mi lu ba ni bundume ha lu bona mo Mulimu a tuseza batu ba ba beya bupilo bwa bona mwa lubeta bakeñisa ku bata ku eza tato ya hae ni ku bata ku sileleza mizwale ba bona. Ka mutala, ha lu nyakisiseñi ze ne ezahezi ku Jehoyada Muprisita ya Pahami ni musalaa hae Jehosheba. Mulena Akazia ha saa shwile, bo mahe bo Atalia ba ipeya fa bulena hamulaho wa ku bulaya bana ba mulena kwandaa feela a Joasi. Jehoyada ni Jehosheba ba pata Akazia mwanaa Joasi ka likweli ze silezi, nihaike kuli ku eza cwalo ne li nto ye lubeta. Ka mwaha wa busupa, Jehoyada a beya Joasi fa bulena mi a laela kuli Atalia a bulaiwe. (2 Mal. 11:1-16) Hasamulaho wa nako, Jehoyada a tusa mulena Joasi ku lukisa sinca tempele. Jehoyada naa shwile inze a na ni lilimo ze 130, mi naa bulukilwe ni malena “kakuli naa ezize Isilaele, ni Mulimu, ni Ndu ya hae, hande.” (2 Makol. 24:15, 16) Bakeñisa kuli Jehoyada ni musalaa hae ne ba bonisize bundume, lusika lwa naa ka zwelela ku lona Mesia ne lu silelelizwe.

12. Ebedi-Meleki naa bonisize cwañi bundume?

¹² Ebedi-Meleki ya naa li mutanga mwa lapa la Mulena Zedekia naa beile bupilo bwa hae mwa lubeta ilikuli a tuse Jeremia. Manduna ba mwa Juda nee ba bulelezi mulena kuli Jeremia naa zwafisa masole ni batu kaufela. Mulena a laela kuli batu ba eze Jeremia sina mo ne ba tokwela. Kamukwaocwalo, ba nepela Jeremia mwa musima mo ne ku tezi sileze ni ku mu siya kuli a shwele mwateñi. (Jer. 38:4-6) Ebedi-Meleki a kupa Mulena Zedekia kuli a tuse Jeremia. Kupo ya Ebedi-Meleki ne i ka kona ku mu tahiseza butata kakuli batu ba bañata ne ba toile Jeremia. Zedekia a lumela ku tusa Jeremia mi a kupa Ebedi-Meleki kuli a lume baana ba bañwi ba 30 kuli ba ye ni yena kuli ba yo zwisa Jeremia mwa musima. Ka ku itusisa Jeremia, Mulimu a sepisa Ebedi-Meleki kuli yena naa si ke a shwa Mababilona ha ne ba ka hapa Jerusalema. (Jer. 39:15-18) Mulimu u fuyaulanga batu ba ba bonisa bundume ilikuli ba eze tato ya hae.

13. Maheberu ba balaalu ne ba bonisize cwañi bundume, mi lu kona itutañi kwa mutala wa bona?

¹³ Ibato ba lilimo ze 600 pili Kreste a si ka taha kale, Maheberu ba balaalu ili batanga ba Mulimu ne ba fuyauzwi hahulu bakeñisa ku bonisa tumelo ni bundume. Mulena Nebukadenezare naa laezi kuli baana kaufela ba ba kutekeha ba mwa Babilona ba kopane ni ku lapela siswaniso se situna sa gauda. Mutu kaufela ya naa si ke a latelela taelo yeo naa ka bulaiwa ka ku nepelwa mwa liyekuyeku la mulilo. Maheberu ba balaalu bao ba bulelela Nebukadenezare ka likute kuli: “Mulimu wa luna ye lu sebeleza, u na ni maata a ku lu lamulela kwa liyekuyeku la mulilo o buhali, mi u ka lu lamulela mwa lizoho la hao, shangwe mulena. Mi, hakusicwalo, shangwe mulena, u zibe kuli ha lu na ku sebeleza milimu ya hao, ha lu na ku kubamela siswaniso sa gauda so tomile.” (Dan. 3:16-18) Kwa liñolo la Daniele 3:19-30, ku na ni likande le li tabisa hahulu le li bonisa mo Jehova naa piliselize Maheberu ba balaalu bao. Mwendi luna ha lu na ku bembiwa ka ku nepelwa mwa liyekuyeku la mulilo, kono lu swanela ku utwa Mulimu ha lu li mwa miinelo ye taata. Lwa kona ku kolwa kuli Mulimu u ka lu fuyaula haiba lu bonisa tumelo ni bundume.

14. Ka ku ya ka liñolo la Daniele kauhanyo 6, Daniele naa bonisize cwañi bundume, mi ki lika mañi ze ne zwile mwateñi?

¹⁴ Lila za Daniele nee li kolwisize Mulena Dariusi ka ku mu bulelela kuli a tome mulao o ne ka kenya Daniele mwa butata. Lila zeo za bulelela mulena kuli: “Mutu kaufela ya ka eza tapelo ku mulimu u sili, kamba ku mutu, fa mazazi a mashumi a malaalu, haisi ku wena mulena, mutu yo a nepelwe mwa musima wa litau.” (Dan. 6:6-10) Daniele naa bonisize tumelo ni bundume mwa muinelo wo. “Daniele ha saa utwile kuli mulena u ñozi libizo la hae kwa mulao wo, a ikela kwa ndu ya hae. Mwa ndu ya hae ya kwahalimu, mahaulo naa kwalulezwi kwa neku la Jerusalema; a kubama mwateñi ka mañwele, halaalu ka lizazi, mi a lapela, a lumbeka Mulimu wa hae, sina mwa naa ezezanga sapili.” (Dan. 6:6-10) Daniele naa nepezwi mwa musima wa litau, kono Jehova naa mu pilisize.—Dan. 6:16-23.

15. (a) Bo Akila ni Prisila ne ba bonisize cwañi tumelo ni bundume? (b) Manzwi a Jesu a kwa Joani 13:34 a talusañi, mi Bakreste ba bañata ba bonisize cwañi lilato?

¹⁵ Bibele i bonisa kuli Akila ni Prisila ne ba beile bupilo bwa bona mwa lubeta ilikuli ba tuse Paulusi. (Lik. 18:2; Maro. 16:3, 4) Ne ba bonisize bundume mi ne ba ezize za naa laezi Jesu ha naa ize: “Ni mi fa mulao o munca, wa kuli mu latane; sina mo ni mi latezi, kuli ni mina mu latane cwalo.” (Joa. 13:34) Mulao wa Mushe ne u tokwa kuli mutu a late ba bañwi sina mwa itatela yena muñi. (Liv. 19:18) Kono ki kabakalañi mulao wa Jesu ha ne u li o “munca”? Mulao wo ne li o munca kakuli ne u tokwa kuli lu bonise lilato ka ku itatela ku fana bupilo bwa luna kuli lu pilise ba bañwi sina mwa naa ezelize Jesu. Bakreste ba bañata ba bonisize lilato ka ku beya bupilo bwa bona mwa lubeta ilikuli ba sileleze mizwale ba bona kuli ba si ke ba holofazwa kamba ku bulaiwa ki lila.—Mu bale 1 Joani 3:16.

16, 17. Tumelo ya Bakreste ba bañwi ba kwa makalelo ne i likilwe cwañi, mi tumelo ya Bakreste ba mwa linako za cwale i likilwe cwañi?

¹⁶ Sina Jesu, Bakreste ba kwa makalelo ne ba lapelanga feela Jehova a nosi. (Mat. 4:8-10) Ne ba hanile ku cisa insense ilikuli ba lumbeke mubusi wa Roma. (Mu bone siswaniso.) Mwa buka ya hae ye li Those About to Die (Batu ba ba tuha ba shwa), Daniel P.Mannix naa ñozi kuli aletare ye na ni mulilo o tuka hañata ne i beiwanga mwa arena. Hape naa bulezi kuli lipantiti kaufela ne li fiwanga kolo ya ku sela insense fa mulilo o tuka wo mi ha ne li ka eza cwalo, lipantiti leo ne li ka fiwa pampili ye ñwi ni ku lukululwa. Lipantiti ne li talusezwanga kuli ku eza cwalo ha ku talusi kuli ki ku lapela mubusi wa Roma. Lipantiti ne li bulelelwanga kuli ku ciseza mubusi wa Roma insense ne ku ka bonisa feela kuli mutu yo ya li lipantiti wa lumela kuli mubusi wa Roma yo ki mulimu. Bakreste niha ne ba bulelezwi cwalo, ne li feela ba sikai ku bona be ne ba lumezi ku eza cwalo ilikuli ba lukululwe.

¹⁷ Bakreste be ne ba beilwe mwa minganda ya tukufazo ya ba Nazi ne ba filwe kolo ya ku lukululwa ni kuli ba si ke ba bulaiwa. Kono ne ba ka kona feela ku lukululwa ha ne ba ka nyatela pampili ya kuli ha ba sa na ku lapela Jehova ni kamuta. Kono ne li feela ba sikai be ne ba nyatezi pampili yeo. Ka nako ye ne ku na ni ndwa mwa Rwanda, batu ba mushobo wa Matutsi ni Mahutu ba ba li Lipaki ne ba beile bupilo bwa bona mwa lubeta ilikuli ba sileleze yo muñwi ni yo muñwi wa ku bona. Batu ba Mulimu ba tokwa tumelo ni bundume ha ba li mwa miinelo ye swana sina yeo.

MU HUPULE KULI JEHOVA U INZI NI LUNA!

18, 19. Ki mitala ifi ya mwa Bibele ye kona ku lu tusa ku ba ni tumelo ni bundume kuli lu pete musebezi wa ku kutaza?

¹⁸ Lu na ni tohonolo ye tuna ya ku kutaza za Mubuso ni ku tusa batu ku ba balutiwa. Wo ki ona musebezi o mutuna hahulu wo Mulimu a file kwa batanga ba hae. (Mat. 24:14; 28:19, 20) Lu itumela hahulu kwa mutala o petehile wa lu tomezi Jesu. Jesu naa “potela muleneñi ni muleneñi ni ku ya mwa munzi ni munzi a nzaa kutaza ni ku shaela taba ye nde ya Mubuso wa Mulimu.” (Luka 8:1) Sina Jesu, ni luna lu tokwa tumelo ni bundume kuli lu kutaze lushango lwa Mubuso. Ka ku tusiwa ki Mulimu, lwa kona ku ba ni bundume bo bu swana ni bwa naa na ni bona Nuwe. Nuwe naa li “mukutazi wa ku luka” mwa “lifasi la banyefuli” ba ne ba ka sinyiwa ki muunda.—2 Pit. 2:4, 5.

¹⁹ Tapelo i lu tusa ku peta musebezi wa ku kutaza. Ba bañwi kwa balutiwa ba Jesu be ne ba sweli ku nyandiswa ne ba lapezi ilikuli ba zwelepili ku “bulela linzwi la Mulimu ka bundume,” mi tapelo ya bona ne i alabilwe. (Mu bale Likezo 4:29-31.) Haiba mu ikutwa ku ba ni sabo ya kuli ha mu koni ku kutaza fa ndu ni ndu, mu lapele ku Jehova kuli a mi fe tumelo mi bundume, mi u ka mi tusa.—Mu bale Samu 66:19, 20.a

20. Ki tuso ifi ye lu fiwa ka ku ba batanga ba Jehova?

²⁰ Ku zwelapili ku eza tato ya Mulimu mwa lifasi le li maswe le haki nto ye bunolo. Kono ha lu si ka itinga fa maata a luna. Mulimu u inzi ni luna. Mwanaa hae, yena Toho ya puteho, ni yena u sweli wa lu tusa. Hape mwa lifasi kaufela ku na ni Lipaki za Jehova ba ba fitelela 7,000,000. Haike kaufelaa luna lu zweleñipili ku bonisa tumelo ha lu nze lu kutaza taba ye nde. Manzwi a liñolo la silimo sa 2013, a ka lu tusa ku eza cwalo. Manzwi ao a bulela kuli: ‘U itiise, u ikeze pilu taata kakuli Jehova u na ni wena.’—Josh. 1:9.

[Litaluso za kwatasi]

[Manzwi a fa likepe 8]

Liñolo la luna la silimo sa 2013 li li: ‘U itiise, u ikeze pilu taata kakuli Jehova u na ni wena.’—Joshua 1:9

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Bakreste ba kwa makalelo ne ba hanile ku lapela mubusi wa Roma