MU LIKANYISE TUMELO YA BONA

“Niha Shwile, U sa Bulela”

ABELE u talimela mutapi wa hae wa lingu o fula ka kozo kwatuko ni lilundu. Cwale mwendi u talima kwa sibaka se si kwahulenyana ku fitelela ko li fulela lingu za hae, mi u bona feela inge musi cwalo. Wa ziba kuli ona kwa sibaka seo ku na ni lilumo la mulilo le li swalelezi ku potoloha, ili le li kwala nzila ye liba mwa simu ya Edeni. Bashemi ba hae ba kile ba pila mwa simu yeo, kono ka nako ya cwale, ibe bona kamba bana ba bona, ha ba sa kona ku kena mwateñi. Mu nahane kuli lizazi see li sikuluhile, mi Abele ha fetuha ku talima kwahalimu ni ku nahana za Mubupi wa hae, kamoya ka ka fuka hande ka yemiseza milili ya hae mwahalimu. Abele u bata hahulu ku ziba kalabo kwa puzo ye, ye li: Kana batu ba ka swalisana hape ni Mulimu?

Abele u bulela ku mina kacenu. Kana mwa mu utwa? Mu kana mwa bulela kuli nto ye cwalo ha i konahali. Esi mane mwanaa Adama wa bubeli yo, naa shwile kale-kale ko. Situpu sa hae ki kale si yonga, se si bile mwa mubu ka lilimo ze bato ba 6,000. Bibele i lu luta cwana ka za muinelo wa ba ba shwile, i li: “Ha ba na se ba ziba.” (Muekelesia 9:5, 10) Ku tuha fo, ha ku na linzwi ni le likana la naa bulezi Abele le li ñozwi mwa Bibele. Kamukwaocwalo, u kona ku bulela cwañi ku luna?

Muapositola Paulusi naa susumelizwe ki moya ku bulela cwana ka za Abele, naa ize: “Niha shwile, u sa bulela kabakala tumelo ya hae.” (Maheberu 11:4) Abele u bulela kamukwaufi? U bulela ka tumelo. Abele ne li yena mutu wa pili ku bonisa kalemeno ka kande hahulu kao. Naa bonisize hahulu tumelo kuli mane mutala wa hae u sa na ni maata hahulu inge kuli u sa pila, mi kacenu lwa kona ku tusiwa hahulu haiba lu u latelela. Haiba lu ituta kwa tumelo ya Abele ni ku bata ku mu likanyisa, fohe, mutala wa hae u ka bulela ku luna inge mutu ya pila mi u ka lu tusa hahulu.

Kono cwale, ki lika mañi ze lu kona ku ituta ku Abele ni kwa tumelo ya hae, haili fo Bibele ha i buleli ze ñata ka za hae? Ha lu nyakisiseni taba yeo.

KU PEPWA NI KU HULA KA NAKO YE NE LI SA ZO BUPIWA LIFASI

Abele naa pepilwe nakonyana feela ku zwa fo ba bupelwa batu ba pili. Hamulaho, Jesu naa bulezi kuli Abele naa pilile “kwa makalelo a lifasi.” (Luka 11:50, 51) Ku bonahala kuli Jesu ha naa bulezi za lifasi naa ama kwa batu ba ba na ni sepo ya ku liululwa kwa sibi. Nihaike kuli Abele nee li yena mutu wa bune ku pila fa lifasi, ku bonahala kuli nee li yena mutu wa pili ya naa boni Mulimu kuli wa kona ku liululwa.a Kaniti Abele naa si ka pila mwahalaa batu ba bande.

Nihaike kuli lifasi kihona ha ne li sa zo bupiwa, batu ne ba na ni ku talimana ni miinelo ye maswe. Ku bonahala kuli bashemi ba Abele, bo Adama ni Eva, ne li batu ba ba buheha ni ba ne ba ikanguzi hande. Kono ne ba ezize mafosisa a matuna hahulu mwa bupilo bwa bona, mi ne ba ziba taba yeo. Kwa makalelo ne ba petehile, mi ne ba na ni tibelelo ya ku pila ku ya ku ile. Kono cwale ba kwenuhela Jehova Mulimu mi ba lundulwa mwa lihae la bona la Paradaisi ye nee li mwa simu ya Edeni. Ka ku iyakatwa hahulu za takazo ya bona ku fita nto ifi kamba ifi, mane nihaiba bupilo bwa bana ba bona, ba fita fa ku sa petahala mi ne ba sa koni ku pila ku ya ku ile.—Genese 2:15–3:24.

Bo Adama ni Eva ha se ba lunduzwi mwa simu, bupilo bwa kala ku ba tatafalela. Niteñi mwanaa bona wa pili ha pepwa, ba mu beya libizo la Kaine, le li talusa, “Ya Pepilwe,” mi Eva a bulela kuli: “Ni ipepezi muuna ka tuso ya Jehova.” Manzwi a hae a bonisa kuli naa sa hupula sepiso ya naa bulezi Jehova mwa simu, ha naa sinuzi kuli musali yo muñwi u ka tahisa “peu” ye ka yundisa ya maswe ya naa tahisize kuli bo Adama ni Eva ba kwenuhele Mulimu. (Genese 3:15; 4:1) Kana Eva naa nahana kuli ki yena musali yo ya bulezwi mwa bupolofita ni kuli Kaine ne li yena “peu” ye nee sepisizwe?

Haiba ki cwalo, naa bushize hahulu. Ku tuha fo, haiba yena ni Adama ne ba talusezanga Kaine za yona taba yeo ha naa nze a hula, u zibe ne ba sa tusi ni hanyinyani mwanaa bona yo ya naa si ka petahala ni ya naa ikuhumusa. Hamulaho, Eva a pepa mwana wa bubeli, kono naa si ka bulela manzwi a ku colaula sina mwa naa ezelize sapili. Ba mu beya libizo la Abele, le li kana la talusa “Moya,” kamba “Mbango.” (Genese 4:2) Kana libizo leo ne li bonisa kuli ne ba si na litibelelo ze tuna, inge kuli ne ba sa libeleli ze nde ku Abele sina ku Kaine? Mwendi ki cwalo, kono ha lu zibi hande.

Nihakulicwalo, bashemi kacenu ba kona ku ituta ze ñata kwa bashemi ba pili bao. Kana manzwi ni likezo za mina, li ka tahisa kuli bana ba mina ba be ni buikuhumuso, ba be ni takazo ya libubo, ni ku ba ni buitati? Kamba kana mu ka luta bana ba mina ku lata Jehova Mulimu ni ku bata ku eza silikani ni yena? Ka bumai, bashemi ba pili ne ba palezwi ku peta buikalabelo bwa bona. Kono bana ba bona ne ba sa na ni sepo.

KI LIKA MAÑI ZE NE TUSIZE ABELE KU BA NI TUMELO KU MULIMU?

Bashimani ba babeli bao ha ne ba nze ba hula, ku bonahala kuli Adama naa ba lutile misebezi ye ne swanela ku petiwa kuli lubasi lu fumane ze ne tokwahala. Kaine a ba mulimi, mi Abele yena a ba mulisana.

Nihakulicwalo, Abele naa ezize nto ya butokwa hahulu. Lilimo ha ne li nze li fita, a kala ku ba ni tumelo ku Mulimu, ona kalemeno ka kande ka naa ñozi za kona Paulusi hamulaho. Mu nahane feela taba ye. Fa lifasi ne ku si na mutu ya naa kona ku tomela Abele mutala o munde. Cwalehe, ki lika mañi ze ne mu tusize ku ba ni tumelo ku Jehova Mulimu? Ha lu nyakisiseni lika ze taalu mwendi ze ne mu tusize ku ba ni tumelo ye tuna.

Pupo ya Jehova. Ki niti kuli Jehova naa kutile lifasi, ili ku tahisa kuli ku mele mikakani ni miutwa ze ne palelwisa kuli ku be ni njimo ye nde. Kono fa lifasi ne ku mela lico ka buñata, ili ze ne tusize kuli ba mwa lubasi lwa Abele ba zwelepili ku pila. Mi lifolofolo zona ne li si ka kutiwa, hamohocwalo ni linyunywani ni litapi; mi malundu, masa, linuka, ni mawate ne li si ka kutiwa; ni mbyumbyulu, malu, lizazi, kweli, ni linaleli ni zona ne li si ka kutiwa. Kwa naa talima Abele kaufela, naa bona lika ze ne bonisa lilato le lituna, butali, ni bunde bwa Jehova Mulimu, yena ya naa bupile lika kaufela. (Maroma 1:20) Abele ha naa nahanisisanga lika zeo ni tulemeno twa Mulimu, tumelo ya hae ne i hula.

Ku bonahala kuli Abele naa tandanga nako inge a nahana ka za Jehova. Mu nahane inge mwa mu bona ha nze a lisa lingu za hae. Mulisana naa tokwanga ku zamaya hahulu. Naa tokwanga ku etelela lingu za hae fa malundu, mwa mabala, ku li silisa linuka, mane ni ku li batela bucwañi bo bu tala hande, masima a na ni mezi a mañata, ni miluti ye minde. Kwa libupiwa kaufela za Mulimu, ku bonahala kuli lingu ki zona ze tokwa hahulu ku babalelwa, mane inge kuli ne li bupilwe kuli li no etelelwa ni ku silelezwa ki batu. Kana Abele naa lemuhile kuli ni yena naa tokwa ku etelelwa, ku silelezwa, ni ku babalelwa ki Mulimu, yena ya na ni butali hahulu ni ya maata hahulu ku fita mutu ufi kamba ufi? Ku bonahala kuli naa lapelanga ka za litaba ze cwalo, mi ka ku eza cwalo tumelo ya hae ne i zwezipili ku hula.

Lisepiso za Jehova. Ku bonahala kuli bo Adama ni Eva ne ba taluselize bana ba bona ka za lika ze ne ezahezi mwa simu ya Edeni ze ne tahisize kuli ba lundulwe mwateñi. Kamukwaocwalo, Abele naa na ni litaba ze ñata za ku nahanisisa.

Jehova naa bulezi kuli mubu u ka kutiwa. Abele naa kona ku iponela mikakani ni miutwa ye ne bonisa kuli manzwi ao naa talelelizwe. Jehova hape naa sinuzi kuli Eva u ka utwa butuku bwa ku itwala ni bwa lupepo. Banyani ba hae ha ne ba nze ba pepwa, ku bonahala kuli Abele naa lemuhile kuli manzwi ao ni ona naa talelelizwe. Jehova naa bonezi cimo kuli Eva u ka tokwa hahulu lilato ni pabalelo ya muunaa hae, mi ni kuli cwale Adama yena u ka mu busa. Abele naa iponela yona taba ye maswe yeo ha i nze i ezahala mwahalaa bashemi ba hae. Mwa muinelo kaufela, Abele naa iponezi hande kuli manzwi a Jehova a fitanga fa ku talelezwa. Kamukwaocwalo, Abele naa na ni mabaka a tiile ha naa swanela ku sepa sepiso ya Mulimu ka za “peu,” yona ya kuli muta o muñwi peu yeo i ka felisa mafosisa a naa kalezi mwa Edeni.—Genese 3:15-19.

Batanga ba Jehova. Nihaike kuli Abele naa si ka fumana mutu yo munde ya naa swanela ku likanyisa mwa lubasi lwa hae, ne ku na ni mangeloi a naa kona ku likanyisa. Bo Adama ni Eva ha ne ba lunduzwi mwa simu, Jehova naa atuzi kuli ibe bona kamba bana ba bona ha ba na ku kena mwa Paradaisi yani ya fa lifasi. Kuli a tibe munyako wa yona, Jehova a beya kwateñi likerubimi, ona mangeloi a na ni litulo ze pahami, a beya cwalo ni lilumo le ne li tuka mulilo le ne li swalelezi ku pikuluha.—Genese 3:24.

Mu nahane feela kuli Abele ha naa li mwanana, u bona likerubimi zeo. Mi bakeñisa kuli ne li bonahala inge batu, ku bonahala kuli Abele naa boni kuli ne li na ni maata a matuna. Mi “lilumo” leo, le ne li tuka kamita, ni ku swalelela ku pikuluha, ni lona ne li mu komokisize hahulu. Abele ha naa nze a hula, kana naa kile a bona likerubimi zeo inge li zwafile ni ku zwa mwa sibaka sa zona? Batili. Musihali ni busihu, silimo ni silimo, ni hamulaho wa lilimo ze ñata, ona libupiwa ze butali hahulu zeo ni ze ne na ni maata a matuna ne li zwezipili ku ina mwa sibaka seo. Kamukwaocwalo, Abele naa itutile kuli Jehova Mulimu naa na ni batanga ba ba lukile ni ba ba sepahala. Abele naa boni kuli likerubimi zeo ne li sepahala ni ku ipeya ku utwa Jehova ku fita batu ba mwa lubasi lwa habo. Ku si na ku kakanya, mutala wa mangeloi ao ne u tiisize hahulu tumelo ya hae.

Abele ha naa nahanisisanga lika kaufela za naa sinuzi Jehova ka pupo ya hae, ka lisepiso za hae, ni ka mutala wa batanga ba hae, tumelo ya hae ne i zwezipili ku tiya. Kwa iponahaza hande kuli lwa kona ku ituta kwa mutala wa hae. Ba banca sihulu ba kona ku susuezwa hahulu ha ba ziba kuli ba kona ku ba ni tumelo ye tiile ku Jehova Mulimu, ku si na taba ni ze ba eza ba mwa lubasi lwa bona. Kabakala kuli lwa iponela pupo ye makaza, lu na ni Bibele ye kwanile, mi ku na ni batu ba bañata ba ba li mutala o munde wa tumelo, ni luna kacenu lwa kona ku bonisa tumelo ku Mulimu.

ZE NE TAHISIZE KULI SITABELO SA ABELE SI BE SE SINDE

Tumelo ya Abele ku Jehova ha ne i nze i hula, naa bata ku fumana mukwa wa ku bonisa tumelo yeo ka likezo. Kono mutu ki sika mañi sa naa ka kona ku fa ku Mubupi wa pupo kaufela? Kaniti, Mulimu naa sa tokwi ku fiwa mpo ifi kamba ifi kamba tuso ku zwelela kwa batu. Hamulaho wa nako, Abele a fita fa ku utwisisa taba ya butokwa ye, ya kuli: Haiba naa ka fa Jehova lika ze nde za naa luwile ka mulelo o munde, Ndatahe ya lilato ya kwa lihalimu naa ka tabiswa ki kezo yeo.

Kamukwaocwalo, Abele a lukisa ku fa lingu ze ñwi za mwa mutapi wa hae sina sitabelo. Naa ketile lingu ze nde za maizibulo, mi naa file lilama za naa nga kuli nee li zona ze nde ka ku fitisisa za lifolofolo zeo. Ka nako ye swana, Kaine ni yena naa bata ku shemubiwa ni ku fiwa limbuyoti ki Mulimu, a lukisa sitabelo ku zwelela kwa licalo za hae. Kono milelo ya hae ne i sa swani ni ya Abele. Ku shutana kwa milelo ya bona ne ku bonahezi ka nako ye ne ba fa matabelo a bona.

Ku bonahala kuli bana ba Adama bao, ne ba itusisize lialetare ni mulilo ha ne ba fa matabelo a bona, mwendi bukaufinyana ni likerubimi, zona ze nee yemela Jehova fa lifasi ka nako yale. Jehova naa alabile! Bibele i bulela kuli: “Muñaa Bupilo a talima Abele ni nubu ya hae.” (Genese 4:4) Bibele ha i talusi ka mo Mulimu naa shemubezi Abele. Kono ki kabakalañi Mulimu ha naa shemubile Abele?

Kana nee li kabakala sitabelo feela? Abele naa file folofolo ye pila, ye ne i buyela, ili ku sulula mali a yona a butokwa. Kana kikuli Abele naa lemuhile kuli sitabelo se si cwalo ne si ka ba sa butokwa hahulu? Hamulaho wa lilimo-limo ku zwa mwa miteñi ya Abele, Mulimu naa itusisize sitabelo sa ngunyana ye ne sa nyazahali ku yemela sitabelo sa Mwanaa Hae ya petehile, yena “Ngunyana wa Mulimu,” ili yo mali a hae a naa si na mulatu naa suluzwi. (Joani 1:29; Exoda 12:5-7) Nihaike kuli ha lu zibi hande za naa ziba Abele ka nako yeo, kono mwendi naa sa zibi ka za mo Jehova naa ka itusisezanga litabelo kwapili.

Kono se lu ziba luli kikuli: Abele naa file sitabelo se sinde ka ku fitisisa sa lika za naa na ni zona. Jehova naa amuhezi sitabelo sa Abele, mi hape naa mu shemubile. Abele naa konile ku fa sitabelo seo kabakala lilato la hae ku Jehova ni tumelo ya niti ku yena.

Kono ne ku si ka ba cwalo ku Kaine. Jehova naa “si ka talima Kaine ni [sitabelo sa] hae.” (Genese 4:5) Nto ye ne fosahezi nee si sitabelo sa naa file Kaine, kakuli Mulao wa Mulimu hamulaho ne u lumelelize batu ku fa licalo za bona sina matabelo. (Livitike 6:14, 15) Kono Bibele i bulela kuli “misebezi ya [Kaine] ne i li ye maswe.” (1 Joani 3:12) Ka ku swana ni batu ba bañata kacenu, ku bonahala kuli Kaine naa ikutwile kuli ku lapela Mulimu kwa fahalimu feela ne ku likani. Likezo za naa ezize hamulaho ne li bonisize hande kuli naa si na tumelo ya niti kamba lilato la luli ku Jehova.

Kaine ha naa lemuhile kuli Jehova naa si ka amuhela sitabelo sa hae, kana naa likile ku ituta kwa mutala wa Abele? Batili. A nyemela hahulu munyanaa hae. Jehova naa bona ze ne ezahala mwa pilu ya Kaine mi a lika ku mu hakulula. Mulimu a lemusa Kaine kuli taba ya naa bata ku eza ne i ka tahisa kuli a eze sibi se situna, mi Mulimu a mu sepisa kuli naa ka “lumelelwa” ki Yena haiba feela naa ka cinca mubonelo wa hae wa lika.—Genese 4:6, 7.

Kaine naa si ka ku utwa temuso ya Mulimu. Kono a mema munyanaa hae ya naa mu sepile kuli ba ye mwa naheñi. Mi kwateñi, Kaine a lwanisa Abele mi a mu bulaya. (Genese 4:8) Kamukwaocwalo, Abele a ba yena mutu wa pili ku bulaelwa tumelo ya hae. Niha naa shwile cwalo, likande la hae ne li si ka fela.

Ka swanisezo, mali a Abele naa huweleza ku Jehova Mulimu kuli yena a atule ka ku luka kamba ku fa koto ye swanela. Mi Mulimu naa atulezi Abele, ku ka fa koto ku Kaine ya maswe kabakala kezo ya naa ezize. (Genese 4:9-12) Sa butokwa ni ku fita ki kuli, tumelo ya Abele i sa bulela ku luna ni kacenu. Abele naa pilile lilimo ze nyinyani feela ha li bapanywa ni mo ne ba pilelanga batu mwa miteñi ya hae, mwendi na pilile feela lilimo ze 100, kono naa pilile ka nzila ye tabisa Mulimu. Naa shwile inge a ziba kuli naa latiwa ni ku lumelwa ki Ndatahe wa kwa lihalimu, Jehova. (Maheberu 11:4) Lwa kona ku sepa kuli Jehova u sa mu hupula mwa munahano wa hae, mi u libelezi ku to zusezwa kwa bupilo fa lifasi le li li paradaisi. (Joani 5:28, 29) Kana mu ka kopana ni yena mwa paradaisi? Mu ka kona ku kopana ni yena haiba mu ikatulela ku teeleza ku za bulela ni ku likanyisa tumelo ya hae ye tuna.

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 13]

Mwa bupilo bwa hae kaufela, Abele naa boni kuli likerubimi ne li sepahala ku Jehova ni ku mu utwa

[Manzwi a fa likepe 14]

Ka ku nyakisisa pupo, Abele naa fumani libaka le li tiile la ku ba ni tumelo ku Mubupi ya lilato

[Siswaniso se si fa likepe 15]

Abele naa file sitabelo sa hae ka tumelo, kono Kaine naa si ka bonisa tumelo