Banna—Mu Likanyise Butoho bwa Kreste

“Toho ya munna kaufela ki Kreste.”—1 MAKORINTE 11:3.

1, 2. (a) Munna ya eza hande ki munna ya cwañi? (b) Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa ku lemuha kuli linyalo li simuluzwi ki Mulimu?

MUNNA ya eza hande ki munna ya cwañi? Kana ki munna ya na ni ngana, m’ata, kamba muipumaneli? Kamba kana ki munna ya babalela hande musal’a hae ni bana ba hae? Ha ku taha kwa taba ya ku babalela hande basali ni bana, banna ba bañata ha ba ezi hande kakuli ba kukuezwa ki moya wa lifasi ni mihupulo ya butu. Libaka? Taba ye tuna ye tisa cwalo kikuli ha ba zibi Musimululi wa linyalo mi ha ba lateleli ketelelo ya hae, yena ya na ‘bupile musali ka likupo l’a na zwisize ku Adama, ni ku mu tisa ku Adama.’—Genese 2:21-24.

² Jesu Kreste na pakile likande leo la Bibele la kuli linyalo li zwa ku Mulimu ha na alabile bahanyezi ba hae kuli: “Ha mu si ka bala kuli Ya n’a ba ezize kwa simuluho, n’a ezize munna ni musali? Mi a li: Kabakaleo, munna u ka tuhela ndat’ahe ni m’ahe, a kumalele musal’a hae, mi ba babeli ikaba nama i liñwi fela. Kuli mane ha ba sa li ba babeli, kono ki nama i liñwi fela. Cwalehe, Mulimu s’a kopanyize hamoho [mwa linyalo], mutu a si ke a si kauhanya.” (Mateu 19:4-6) Kona kuli nto ye tuna ye ka tusa linyalo ku konda ki ku lemuha kuli linyalo li zwa ku Mulimu ni ku latelela litaelo za file mwa Linzwi la hae, yona Bibele.

Za Tokwa ku Eza Munna Kuli A Kondise

3, 4. (a) Kiñi ze tisa kuli Jesu a zibe ze ñata ka za manyalo? (b) Musal’a Jesu wa swanisezo ki mañi, mi banna ba swanela ku pilisana cwañi ni basali ba bona?

³ Kuli munna a kondise mwa linyalo la hae, u tokwa ku ituta za na bulezi Jesu ni ku likanyisa mutala wa hae. Jesu wa ziba hande za linyalo bakeñisa kuli na li teñi fo ba bupelwa batu ba pili, ni fo ba nyalanela. Jehova Mulimu na ize ku yena: ‘A lu eze mutu ka siswaniso sa luna, ni ka ku swana kwa luna.’ (Genese 1:26) Ki niti, Mulimu na ambola ku Jesu, ya na bupile pili a si ka bupa kale mutu kamba nto ifi kamba ifi, ili yena ya na ‘mu sebelelize.’ (Liproverbia 8:22-30) Jesu ki yena “mweli ku ze bupilwe kamukana.” Ki yena “toho ya libupiwa za Mulimu,” ya na bupilwe pili pupo kaufela i si ka ba teñi.—Makolose 1:15; Sinulo 3:14.

⁴ Jesu u taluswa kuli ki “Ngunyan’a Mulimu” mi u swanisezwa ku munna. Muta o muñwi, lingeloi ne li kile la bulela kuli: “Taha kwanu, ni ku bonise munyaliwa, musali wa Ngunyana.” (Joani 1:29; Sinulo 21:9) Kono cwale musal’a hae yo ki mañi? “Musali wa Ngunyana” ya taluswa fa ki balateleli ba Kreste ba ba tozizwe, ba ba ka busa ni yena kwa lihalimu. (Sinulo 14:1, 3) Kacwalo Jesu mwa na pilisanezi ni balutiwa ba hae ki mutala o munde kwa banna wa mo ba swanela ku pilisanela ni basali ba bona.

 5. Jesu u tomezi bomañi mutala?

⁵ Ki niti, Bibele i bonisa kuli Jesu u tomezi balateleli ba hae kaufela mutala ha i bulela kuli: “Kreste ni yena u utwile butuku bakeñisa mina, a mi siyela mutala, kuli mu hate mw’a n’a hatile.” (1 Pitrosi 2:21) Kono Jesu ki mutala sihulu-hulu kwa banna. Bibele i li: “Toho ya munna kaufela ki Kreste; mi munna ki toho ya musali; mi Mulimu ki toho ya Kreste.” (1 Makorinte 11:3) Bakeñisa kuli Kreste ki toho ya munna, banna ba swanela ku likanyisa mutala wa hae. Kacwalo sikuka sa butoho si swanela latelelwa kuli lubasi lu kondise lika ni ku fumana tabo. Kabakaleo, banna ba swanela ku lata basali ba bona sina Jesu mwa latela musal’a hae wa swanisezo, bona balutiwa ba hae ba ba tozizwe.

Mwa ku Talimanela ni Matata a Mwa Manyalo

 6. Banna ba swanela ku pilisana cwañi ni basali ba bona?

⁶ Mwa lifasi le li tezi matata le, banna sihulu ba swanela ku likanyisa Jesu ka ku ba ni pilu-telele, lilato, ni bundume kuli ba eze ze lukile. (2 Timotea 3:1-5) Bibele i bulela cwana ka za mutala wa na tomile Jesu kuli: “Mina banna, mu pilisane ni [basali ba mina] ka kutwisiso.” (1 Pitrosi 3:7) Kacwalo, banna ba swanela ku ba ni kutwisiso ya mwa ku tatululela matata a mwa manyalo sina mwa na ezelize Jesu ha na talimani ni matata. Na nyandile hahulu ku fita mutu ufi kamba ufi, kono na ziba kuli Satani, badimona ba hae, ni batu ba lifasi le li maswe le, ki bona ba ne ba tisize cwalo. (Joani 14:30; Maefese 6:12) Jesu na si ka komoka ha na talimani ni matata, mi ba ba nyalani ni bona ha ba swaneli ku komoka muta ba talimana ni “manyando mwa nama.” Bibele i lemusa kuli ba ba nyala ba swanela ku libelela kuli ba ka talimana ni manyando a cwalo.—1 Makorinte 7:28.

 7, 8. (a) Ku pilisana ni basali ka kutwisiso ku amañi? (b) Ki kabakalañi basali ha ba swanela ku kutekiwa?

⁷ Bibele i bulela kuli banna ba swanela ku pilisana ni basali ba bona ‘ka kutwisiso, kakuli musali ki piza ye fokola ku fita bona; mi ba ba kuteke.’ (1 Pitrosi 3:7) Ku fita ku nyandisa musal’a hae, sina mo i boniseza Bibele kuli kona mo ba ka ezeza banna ba bañata, munna ya bata ku tabisa Mulimu u ka kuteka musal’a hae. (Genese 3:16) U ka nga musal’a hae sina siluwo sa butokwa, mi ha na ku mu nyandisa kabakala kuli u tiile ku mu fita. Kono u ka beya maikuto a musal’a hae mwa munahano, mi u ka mu kuteka nako kaufela.

⁸ Ki kabakalañi banna ha ba swanela ku kuteka basali ba bona? Bibele i alaba cwana kuli: “Ba ka ca hamoho ni mina sanda sa sishemo sa bupilo; kuli milapelo ya mina isike ya paleliswa ki se siñwi.” (1 Pitrosi 3:7) Banna ba swanela ku ziba kuli Jehova ha ngi munna ya mu lapela ku ba wa butokwa ku fita musali ya eza cwalo. Basali ba ba katelwa ki Mulimu ba ka fiwa mpo ye swana ni ye ka fiwa kwa banna, yona ya bupilo bo bu sa feli, mi mane basali ba bañata ba ka yo pila kwa lihalimu, ko ku si na “munna kamba musali.” (Magalata 3:28) Kacwalo banna ba swanela ku hupula kuli busepahali bwa mutu kona bo bu tisa kuli a katelwe ki Mulimu, isi taba ya ku ba munna kamba musali kamba nihaiba mwanana.—1 Makorinte 4:2.

 9. (a) Muapositola Pitrosi u fa libaka mañi banna ha ba swanela ku kuteka basali ba bona? (b) Jesu na bonisize cwañi likute kwa basali?

⁹ Muapositola Pitrosi u feza ka ku bonisa libaka le lituna munna ha swanela ku kuteka musal’a hae ha na ize: “Kuli milapelo ya mina isike ya paleliswa ki se siñwi.” Ki niti ku sa kuteka musali ku kona ku tisa butata bo butuna! Ku kona ku tisa kuli litapelo za munna li si ke za yo fita ku Mulimu, sina mo ne ku bezi kwa batanga ba Mulimu ba ikale ba ne ba mu fulalezi. (Malilo 3:43, 44) Banna ba Sikreste ba ba butali, ibe kuli ba nyezi kamba ba itukiseza ku nyala, ba ka ituta ku Jesu ka za mwa na boniselize likute kwa basali. Na ba lumelelize ku swalisana ni sikwata se ne si kutaza ni yena, mi na ba bonisize musa ni likute. Mane muta o muñwi, Jesu na patuluzi niti ye tabisa ku bona pili, ni ku ba bulelela kuli ba yo taluseza banna ka za teñi!—Mateu 28:1, 8-10; Luka 8:1-3.

Mutala Sihulu kwa Banna

10, 11. (a) Ki kabakalañi banna sihulu ha ba swanela ku ituta mutala wa Jesu? (b) Banna ba swanela ku bonisa cwañi lilato kwa basali ba bona?

¹⁰ Sina ha se lu boni, Bibele i bapanya linyalo la munna ni musali ku Kreste ni “munyaliwa” wa hae, yona puteho ya balateleli ba hae ba ba tozizwe. Bibele i li: “Munna ki toho ya musali, sina Kreste h’a li toho ya Keleke.” (Maefese 5:23) Manzwi a’ a swanela ku susueza banna ku nyakisisa nzila yeo Jesu na etelela ka yona balateleli ba hae. Ki ka yona nzila yeo fela banna ba ka kona ku likanyisa hande mutala wa Jesu ni ku etelela hande basali ba bona, ku ba lata ni ku ba babalela sina Jesu mwa na ezelize kwa puteho ya hae.

¹¹ Bibele i eleza Bakreste kuli: “Banna, mu late basali ba mina, sina Kreste mw’a latezi Keleke mi a itobohile bakeñisa yona.” (Maefese 5:25) Mwa kauhanyo ya bune ya Maefese, “keleke” i taluswa kuli ki “mubili wa Kreste.” Mubili wa swanisezo wo u kopanyeleza banna ni basali, mi kaufela bona ba tusa mubili ku beleka hande. Mi Jesu ki yena “toho ya mubili, ya Keleke.”—Maefese 4:12; Makolose 1:18; 1 Makorinte 12:12, 13, 27.

12. Jesu na bonisize cwañi lilato kwa mubili wa hae wa swanisezo?

¹² Jesu na bonisize lilato kwa mubili wa hae wa swanisezo, yona “keleke,” sihulu ka ku babalela batu ba ne ba ka to ba lilama za ona. Ka mutala, balutiwa ba hae ha ne ba katezi, Jesu na ize: “A mu tahe, lu ye kwatuko, mo ku si na batu, mu katuluhe hanyinyani.” (Mareka 6:31) Yo muñwi wa baapositola ba hae na ñozi manzwi a’ ka za Jesu nakonyana pili a si ka bulaiwa kale kuli: “Jesu . . . cwale sina ha n’a latile ba hae [bona lilama za mubili wa hae wa swanisezo] . . . a ba lata ku feleleza.” (Joani 13:1) Wo ki mutala o munde luli wa na tomile Jesu o bonisa banna mo ba swanela ku pilisanela ni basali ba bona!

13. Banna ba filwe kelezo mañi ya za ku lata basali ba bona?

¹³ Muapositola Paulusi u zwelapili ku itusisa mutala wa Jesu wa tomezi banna, mi u ba eleza kuli: “Banna ba swanezi ku lata basali ba bona sina mubili wa bona. Ya lata musal’a hae, wa itata ili yena. Kakuli haisali, ha ku na mutu ya kile a toya nama ya hae; kono wa i fepa, wa i babalela sina Kreste mw’a ezeza Keleke.” Paulusi hape u li: “Yo muñwi ni yo muñwi ku mina a late musal’a hae mw’a itatela.”—Maefese 5:28, 29, 33.

14. Munna u ezanga cwañi mubili wa hae o si ka petahala, mi seo si bonisañi ka za mwa swanela ku pilisanela ni musal’a hae?

¹⁴ Mu nahanisise fela manzwi a Paulusi ao. Kana ku na ni munna ya kondile ya kona ku ikolofaza ka bomu? Haiba a icuncula, kana wa natanga lihutu la hae? Kutokwa! Kana munna wa itapaulanga fapil’a balikani ba hae kamba ku ipulela bufokoli bwa hae? Batili! Kacwalo munna a ka zwapaulelañi musal’a hae kamba mane ku mu nata haiba a fosa? Banna ha ba swaneli ku eza fela ze ba tabela bona, kono ba swanela ku eza ni ze ba tabela basali ba bona.—1 Makorinte 10:24; 13:5.

15. (a) Jesu na ezizeñi muta balutiwa ba hae ne ba komilwe ki bufokoli bwa butu? (b) Mutala wa hae wo u kona ku lu lutañi?

¹⁵ Mu lemuhe m’o Jesu na boniselize pabalelo ya hae muta balutiwa ba hae ne ba komilwe ki bufokoli bwa butu, nakonyana pili a si ka bulaiwa kale. Nihaike na kuta-kutezi ku ba kupa kuli ba lapele ha ne ba li mwa simu ya Getsemani, halalu na ba fumani inge ba lobezi. Hañihañi, banna ba ne ba lwezi lilwaniso ba to ba taseza. Jesu a ba buza kuli: “Mu bata mañi?” Ha ne ba alabile kuli: “Jesu wa Nazareta,” Jesu a li ku bona: “Ki na yo.” Ka ku ziba kuli nako ya hae i fitile ya kuli a bulawe, a li: “Haiba mu bata na, mu tuhele bao, ba ikele.” Jesu kamita na iyakatwanga za buiketo bwa balutiwa ba hae, ba ba li kalulo ya mubili wa hae wa swanisezo, mi na ba bandusize. Ku ituta mwa na pilisanezi Jesu ni balutiwa ba hae ku kona ku tusa banna ku ziba mo ba swanela ku pilisanela ni basali ba bona.—Joani 18:1-9; Mareka 14:34-37, 41.

Jesu Na Si Na Mañeke A Fitelezi

16. Jesu na nga cwañi Mareta, kono na mu hakuluzi cwañi?

¹⁶ Bibele i li: “Jesu n’a lata Mareta, ni munyan’a hae, ni Lazaro,” ba ne ba mu amuhelanga mwa ndu ya bona. (Joani 11:5) Kono Jesu na si ka palelwa ku hakulula Mareta ha na isize hahulu mamelelo kwa sico sa na lukisa, ili nto ye ne mu palelisizwe ku ba ni nako ye ñata ya ku ituta lituto za kwa moya ku yena. Na ize: “Mareta, Mareta, u bilaela mi u ikataza ka ze ñata; kanti se si tokwahala ki nto i liñwi fela.” (Luka 10:41, 42) Ku si na ku kakanya, lilato la hae ku Mareta ne li tusize kuli Mareta a amuhele kelezo ya hae ka bunolo. Ka nzila ye swana, banna ba swanela ku bonisa musa, ni lilato kwa basali ba bona, ni ku ambola hande ku bona. Kono haiba basali ba bona ba tokwa ku hakululwa, ba swanela ku eza cwalo ka ku sa pata-pata inge mwa na ezelize Jesu.

17, 18. (a) Pitrosi na kalimezi cwañi Jesu, mi ki kabakalañi Pitrosi ha na tokwa ku tusiwa? (b) Munna u na ni buikalabelo mañi?

¹⁷ Nako ye ñwi, Jesu na taluselize baapositola ba hae kuli na swanela ku ya kwa Jerusalema, kwa na ka yo nyandiswa ki “baprisita ba bahulu ni bañoli, mi a bulawe, mi a zuhe ka lizazi la bulalu.” Pitrosi kiha mu bizeza kwatuko mi a mu kalimela, a li: “U ikutwele butuku, Mulena; ze cwalo li si ke za ku tahela.” Kwa iponahalela fo ku sweu kuli Pitrosi na bonisize mañeke a fitelezi. Na tokwa ku hakululwa. Kacwalo Jesu a li ku yena: “Zwa ku na, Satani, u sitataliso ku na; kakuli ha u utwi za Mulimu, konji za batu fela.”—Mateu 16:21-23.

¹⁸ Jesu kona ha na sa zo bulela kuli ne li tato ya Mulimu kuli a nyandiswe ni ku bulaiwa. (Samu 16:10; Isaya 53:12) Kacwalo Pitrosi na fosize ha na kalimezi Jesu. Ku swanezi Pitrosi ha na tokwa ku fiwa tuso ye tuna, sina mo lu tokwela ni luna kaufela linako ze ñwi. Ka ku ba toho ya lubasi, munna u na ni m’ata ni buikalabelo bwa ku tusa bana ba hae, hamohocwalo ni musal’a hae. Nihaike munna u tokwa ku fa kalimelo ka ku tiya, u tokwa ku eza cwalo ka lilato ni ka musa. Kacwalo sina Jesu mwa na tuselize Pitrosi ku ba ni mubonelo o swanela, banna fokuñwi ba tokwa ku eza nto ye swana kwa basali ba bona. Ka mutala, munna a kana a tokwa ku sikulula musal’a hae ka musa haiba a lemuha kuli muapalelo wa hae, kamba lika za bukabali za itusisa ki kale li tula tikanyo ka ku ya ka Mañolo.—1 Pitrosi 3:3-5.

Banna Ba Swanela ku Ba ni Pilu-Telele

19, 20. (a) Ki butata mañi bo ne bu zuhile mwahal’a baapositola ba Jesu, mi Jesu na ezize cwañi ka za teñi? (b) Ki bunde bufi bo ne bu zwile mwa buikatazo bwa Jesu?

¹⁹ Haiba banna ba lemuha nto ye ñwi ye tokwa ku hakululwa, ha ba swaneli ku libelela kuli buikatazo bwa bona bu ka peta ze nde honafo fela. Jesu na na ni kuta-kutela ku tusa baapositola ba hae kuli ba cince mibonelo ye miñwi. Ka mutala, ne ku bile ni kañi mwahal’a bona ye ne zuhile hape kwa mafelelezo a bukombwa bwa hae. Ne ba kananile za kuli yo mutuna ku bona ki mañi. (Mareka 9:33-37; 10:35-45) Ba mano kanana lwa bubeli ka za nto ye swana yeo, Jesu a lukisa ku ca mukiti wa Paseka ni bona kwa mukunda. Ka nako yeo, ha ku na ku bona ya na itatezi ku eza musebezi o no eziwanga ki batanga fa lapa wa ku tapisa mahutu a ba bañwi a tezi masila. Kono Jesu yena na ezize cwalo. Hamulaho a ba taluseza kuli: “Ni mi ezelize mutala.”—Joani 13:2-15.

²⁰ Banna ba ba ikokobeza sina Jesu, ba ka kutekiwa ni ku latiwa ki basali ba bona. Kono ba tokwa ku ba ni pilu-telele. Hamulaho wa ku ca Paseka busihu bo bu swana bo, baapositola ne ba kananile hape ka za kuli yo mutuna ku bona ki mañi. (Luka 22:24) Hañata ku eza licinceho mwa mikwa ku nganga nako mi licinceho zeo li ezwanga hanyinyani-hanyinyani. Kono kwa tabisanga luli licinceho zeo ha li ezwa, inge mo ne ku bezi kwa baapositola!

21. Banna ba susuezwa ku hupulañi ni ku ezañi muta ba talimana ni matata kacenu?

²¹ Kacenu batu ba ba mwa manyalo ba talimani ni matata a mañata ni ku fita. Ba bañata ha ba sa nga buitamo bwa bona bwa linyalo ku ba nto ya butokwa. Kacwalo, banna mu hupule za simuluho ya linyalo. Mu hupule kuli linyalo li tomilwe ki Mulimu ya lilato, yena Jehova. Na lumile Mwan’a hae, Jesu, isi fela sina Muliululi ni Mupulusi wa luna, kono hape na mu lumile kuli a to ba mutala o ba swanela ku likanyisa banna.—Mateu 20:28; Joani 3:29; 1 Pitrosi 2:21.

Ne Mu Ka Alaba Cwañi?

• Ki kabakalañi ha lu swanela ku hupula simuluho ya linyalo?

• Banna ba susuezwa cwañi ku lata basali ba bona?

• Ki mitala ifi ye bonisa m’o Jesu na ezelize balutiwa ba hae ye tusa banna ku ziba mo ba kona ku itusiseza botoho bwa Sikreste?

[Siswaniso se si fa likepe 14]

Ki kabakalañi banna ha ba swanela ku ituta mutala wa Jesu wa mwa na pilisanezi ni basali?

[Siswaniso se si fa likepe 15]

Muta balutiwa ba hae ne ba katezi, Jesu na bonisize kutwisiso

[Siswaniso se si fa likepe 16]

Banna ba swanela ku kalimela basali ba bona ka musa ni ka likute