‘Ki Sifi Se Si Ka Ba Sisupo sa Ku Ba Teñi kwa Hao?’

“Lika zeo li ka bonahala l’ili, mi ki sifi se si ka ba sisupo sa ku ba teñi kwa hao ni sa ku fela kwa muinelo wa linto?”—MATEU 24:3, NW.

 1, 2. Ki sifi se si bonisa kuli batu ba na ni cisehelo ku za kwapili?

BUÑATA bwa batu ba na ni cisehelo ka za nako ya kwapili. Mina bo? Mwa buka ye bizwa Future Shock, C’aziba Alvin Toffler n’a lemuhile “ku ata kwa ka sipundumukela kwa likopano ze ifanile kwa tuto ya za nako ya kwapili.” N’a ekelize kuli: ‘Se lu iponezi ku tahiswa kwa likwata ze na ni mayemo a nako ya kwapili; ku tahiswa kwa lihatiso za litaba za mwa nako ya kwapili mwa England, France, Italy, Germany ni United States; ku ekezeha kwa lituto za kwa university za ku bonela cimo za kwapili.’ Toffler n’a felize ka ku bulela kuli: “Ka mo ku inezi fela, ha ku na ya kona ‘ku ziba’ za nako ya kwapili ka nzila ifi kamba ifi ye tezi.”

² Buka ye bizwa Signs of Things to Come i bulela kuli: “Muezezo wa ku bata za kwapili ka ku tatuba mitila ya mwa lizoho, ku shalimisisa mwa licwe le li belela, tuto ya bunuhi bo bu tomile fa linaleli, ku itusisa pampili ye ñwi ku za bunuheleli, [buka ya bulauli ye bizwa] I Ching yeo kaufela ki miezezo ye sa koni kamba ki ye si ka tatezana hahulu kwa neku la ku lu fa muhupulo ka za seo nako ya luna ye ipitezi ya kwapili i na ni sona.” Kono mwa sibaka sa ku sikuluhela kwa mihato ya butu, ne lu ka eza hande ku talimela kwa simbule se si buniti—yena Jehova.

 3. Ki kabakalañi hakuli ko ku swanela ku libelela ku Mulimu ka za zibo ya za kwapili?

³ Mulimu wa niti n’a bulezi kuli: “Luli, se ni hupuzi si ka bonahala, mi se ni lelile si ka taha.” (Isaya 14:24, 27; 42:9) Ee, Jehova s’a konile ku fa temuso kwa mufuta wa mutu ka za se si ka ezahala, hañata u ezize seo ka babuleli ba batu. Yo muñwi wa bapolofita bao n’a ñozi kuli: “[Jehova, NW] h’a na ku eza se siñwi, a si ka sebela mulelo wa hae kwa batanga ba hae ba bapolofita.”—Amosi 3:7, 8; 2 Pitrosi 1:20, 21.

 4, 5. (a) Ki kabakalañi Jesu h’a kona ku ba ni tuso ha ku amiwa ku za mwa nako ya kwapili? (b) Ki patisiso mañi ye ama ze ñata yeo baapositola ba hae ne ba ezize?

⁴ Jesu Kreste n’a li yena mupolofita yo mutuna ka ku fitisisa wa Mulimu. (Maheberu 1:1, 2) Ha lu tatubisiseñi bo buñwi bwa bupolofita bo bu mutomo bwa Jesu bo bu bulela cimo ka za lika ze sweli ku ezahala mwahal’a luna cwale. Bupolofita b’o bu lu fa kutwisiso ye tezi kwa neku la se si ka ezahala muinelo wo o maswe wa linto ha u nze u fita kwa mafelelezo mi Mulimu h’a u yolisa ka paradaisi ya fa lifasi-mubu.

⁵ Jesu n’a bonisize kuli n’a li mupolofita. (Mareka 6:4; Luka 13:33; 24:19; Joani 4:19; 6:14; 9:17) Kacwalo, kw’a utwahala baapositola ba hae, ba ne ba inzi ni yena fa lilundu la Likota za Olive ze talimani ni Jerusalema, ha ne ba mu buza ka za nako ya kwapili kuli: “Lika zeo li ka bonahala l’ili, mi ki sifi se si ka ba sisupo sa ku ba teñi kwa hao ni sa ku fela kwa muinelo wa linto?”—Mateu 24:3; Mareka 13:4.

 6. Ki swalisano ifi ye mwahal’a Mateu 24, Mareka 13, ni Luka 21; mi ki puzo ifi ye lu swanela ku cisehela hahulu?

⁶ Mu ka fumana puzo ya bona ni kalabo ya Jesu kwa Mateu kauhanyo 24, Mareka kauhanyo 13, ni kwa Luka kauhanyo 21.a Mwa miinelo ye miñata litaba zeo li ba ze talelezana, kono haki litaba ze swana ka ku tala. Sina ka mutala, ki Luka fela ya bulela ka za ‘matuku a yambukela mwa sibaka se siñwi ni se siñwi.’ (Luka 21:10, 11, NW; Mateu 24:7; Mareka 13:8) Ka ku utwahala, lu swanela ku buza kuli, Kana Jesu n’a bulela cimo ka za likezahalo za mwa nako fela ya bateelezi ba hae, kamba kana n’a kopanyelelize teñi nako ya luna ni se si kwapili a luna?

Baapositola Ne Ba Bata ku Ziba

 7. Ki sifi seo baapositola ne ba buzize luli ka za sona, kono kalabo ya Jesu ne i na ni mayemo mañi?

⁷ Mazazinyana fela pili a si ka bulaiwa kale, Jesu n’a zibahalize kuli Mulimu u hanile Jerusalema, muleneñi o mutuna wa Majuda. Muleneñi w’o ni tempele-tuna ya ona ne li ka sinyiwa. Ba bañwi ba baapositola kacwalo ne ba kupile ‘sisupo sa ku ba teñi kwa Jesu ni sa ku fela kwa muinelo wa linto.’ (Mateu 23:37–24:3) Ku si na kakanyo ka mutomo ne ba beile mwa munahano muinelo wa Sijuda ni Jerusalema, kakuli ne ba si ka utwisisa muinelo wa se si fapili. Kono mwa ku ba alaba Jesu n’a bonezi-hule ku fita fela se ne si ezahalile mwa 70 C.E. ni linako ze ne li atumela kwa silimo seo ili muta w’o Maroma ne ba sinyize Jerusalema.—Luka 19:11; Likezo 1:6, 7.

 8. Ki likezahalo lifi ze ñwi zeo Jesu n’a bulezi cimo?

⁸ Sina ha mu kona ku bala litaba ze talu za mwa Libuka za Evangeli, Jesu na bulezi ka za sicaba ku lwanisa sicaba ni mubuso ku lwanisa mubuso, ku kusufala kwa lico, lizikinyeho, lipono ze sabisa, ni lisupo za kwalihalimu. Mwa lilimo ze mwahal’a ku fa sisupo seo kwa Jesu (33 C.E.) ni ku siyala matota kwa Jerusalema (66-70 C.E.), bapolofita ba buhata ni bo Kreste ba buhata ne ba na ni ku taha. Majuda ne ba ka nyandisa Bakreste, ba ne ba kutaza lushango lwa Jesu.

 9. Bupolofita bwa Jesu ne bu talelelizwe cwañi mwa lilimo za mwanda wa pili C.E.?

⁹ Likalulo zeo za sisupo ne li ezahezi luli, sina fela muituti wa litaba za kwamulaho Flavius Josephus h’a koñomeka taba yeo. U ñola kuli pili Maroma ba si ka u taseza kale, Bomesiya ba buhata ne ba file susuezo ya bukwenuheli. Ne ku bile ni lizikinyeho ze maswe mwa Judea ni kwa libaka ze ñwi. Lindwa ne li tumbukile mwa likalulo ze ñata za puso ya Roma. Kana ne ku bile ni litala ze tuna? Ee, luli. (Mu bapanye Likezo 11:27-30.) Ku cwañi ka za musebezi wa ku kutaziwa kwa Mubuso? Ka silimo sa 60 kamba 61 C.E., buka ya Makolose ha ne i ñozwi, “sepo ya Evangeli” ya Mubuso wa Mulimu ne se i utwilwe ka sipimo se situna luli mwa Africa, Asia, ni Europe.b—Makolose 1:23.

“KIHONA” Mafelelezo

10. Ki kabakalañi ha lu swanela ku lemuha linzwi la Sigerike la toʹte, mi butokwa bwa lona ki bufi?

¹⁰ Mwa likalulo ze ñwi Jesu n’a tahisize likezahalo inge ze ne li ka ezahala ka ku tatamana. N’a bulezi kuli: “Evangeli ye ya mubuso i ka bulelwa . . . kihona ku ka taha mafelelezo.” Libibele za Sikuwa hañata li itusisa “kihona” ka ku ba ni taluso ya ka bunolo fela ya kuli “kacwalo” kamba “kono.” (Mareka 4:15, 17, NW; 13:23) Niteñi, kwa liñolo la Mateu 24:14, linzwi la “kihona” li tomile fa linzwi la Sigerike le li fa taluso ye ekezehile fa sika ili la toʹte.c Boc’aziba ba puo ya Sigerike ba talusa kuli toʹte ki linzwi le li “supa kwa linzwi la nako” le li itusisizwe “ku tahisa nto ye ñwi ye tatama kwa nako” kamba “ku tahisa kezahalo ye tatama.” Jesu kacwalo he na bulezi cimo kuli ku ka ba ni ku kutaza Mubuso mi kihona (‘hamulaho wa fo’ kamba ‘ka ku tatama’) “mafelelezo” na ka taha. Mafelelezo afi?

11. Jesu n’a tomile cwañi mamelelo fa likezahalo ze swalisani luli ni sinyeho ya Jerusalema?

¹¹ Talelezo ye ñwi ya bupolofita bwa Jesu i konwa ku fumanwa mwa likezahalo ze liba kwa mafelelezo a muinelo wa Sijuda. Lindwa, lizikinyeho, ku kusufala kwa lico, ni ze ñwi cwalo, zeo Jesu na bulezi cimo ne li ezahezi mwahal’a mashumi a malalu a lilimo. Niteñi, ku kala ka Mateu 24:15, Mareka 13:14, ni Luka 21:20, lu bala ka za likezahalo ze ne li swalisani hahulu ni sinyeho ye ne i li bukaufi hahulu, mafelelezo ha n’a li fa ngo ni mulomo.—Mu lemuhe mutila u li muñwi wa tundolindoli fa mukoloko.

12. Limpi za Roma ne li amilwe cwañi mwa talelezo ya Mateu 24:15?

¹² Ka k’u nga muhato kwa petuhelo ya Majuda ka 66 C.E., Maroma mwatas’a tamaiso ya Cestius Gallus ba ambeka Jerusalema, ili ku potoloha muleneñi w’o Majuda ne b’a nga kuli u kenile. (Mateu 5:35) Ku si na taba ni ku lwaniswa ki Majuda, Maroma ba fita fa ku kena mwa muleneñi. Kacwalo ba kalisa ku ba “mwa Sibaka se si kenile,” ka ku swana fela ni mwa n’a bulelezi cimo Jesu kwa Mateu 24:15 ni Mareka 13:14. Cwale ne ku bile ni kezahalo ye ne i komokisa. Nihailikuli ne ba potolohile muleneñi w’o, Maroma ba kuta ka sipundumukela. Bakreste kapili-pili ba lemuha talelezo ya bupolofita bwa Jesu, mi ku kuta k’o ne ku ba file nako ya ku baleha mwa Judea ni ku liba kwa malundu a mwa buse bwa Jordani. Litaba za kwamulaho li bulela kuli ne ba ezize cwalo.

13. Ki kabakalañi Bakreste ha ne ba konile ku utwa temuso ya Jesu ya kuli ba balehe?

¹³ Kono haiba Maroma ba ne ba potolohile Jerusalema ne ba ile, ki kabakalañi ufi kamba ufi ha n’a tokwa ku baleha? Manzwi a Jesu n’a bonisize kuli se ne si ezahalile ne si fa buniti bwa ‘kuli ku sinyeha kwa Jerusalema ne ku li fakaufi.’ (Luka 21:20) Ee, ku sinyeha. Jesu n’a bulezi cimo ‘ka za ñalelwa ye ne i si ka bonwa kale ku zwa kwa makalelo mi ha i sa na ku ba teñi hape.’ Bukaufi ni lilimo ze talu ni licika hamulaho, ka 70 C.E., Jerusalema ka mo ne ku bezi fela n’a ipumani mwa “ñalelwa ye tuna” ka limpi za Maroma ze n’e li mwatas’a tamaiso ya Muzamaisi wa masole Titus. (Mateu 24:21; Mareka 13:19) Nihakulicwalo, ki kabakalañi Jesu ha na talusize ñalelwa yeo sina ye tuna ni ku fita kamba ye si ka ba teñi kale?

14. Ki kabakalañi ha lu kona ku bulela kuli se ne si ezahalile kwa Jerusalema ka 70 C.E. ne li “ñalelwa ye tuna” ye ne i si ka ba kale teñi mi haisi ka ezahala haisali?

¹⁴ Jerusalema ne u kile wa shandaulwa ki Mababilona ka 607 B.C.E., mi muleneñi se u iponezi lindwa ze ñwi za meto mafubelu mwa lilimo za mwanda wa luna. Niteñi, se ne si ezahezi ka 70 C.E. ka nzila ye ipitezi ne i li ñalelwa ye tuna. Ka buitukisezo bwa nako ye bat’o ba ya likweli ze ketalizoho, lindwalume ba Titus ba tula Majuda. Ne ba bulaile ba ba bat’o fita fa 1,100,000 ni ku hapa ba ba bat’o eza 100,000. Fahalimu a seo, Maroma ba shandaula Jerusalema. Seo ne si file buniti bwa kuli muinelo wa bulapeli bwa Sijuda bo ne bu lumelezwa pili ili bo ne bu tomile fa tempele ne u felisizwe ka ku tala. (Maheberu 1:2) Ee, likezahalo za ka 70 C.E. ka swanelo li konwa k’u ngiwa sina ‘ñalelwa yeo ye si ka ba teñi [mwa muleneñi, sicaba, ni muinelo w’o] haisali ku zwiwa kwa makalelo a lifasi, ku tokwa, mi ha i na ku ezahala hape.’—Mateu 24:21.d

Sina Ka Mo Ne ku Polofitezwi, Ne Ku K’a Tatama ze Ñata

15. (a) Jesu n’a bulezi likezahalo lifi ze ne li ka taha hamulaho wa ñalelwa ye ne i tahezi Jerusalema? (b) Ka ku beya mwa munahano Mateu 24:23-28, lu swanela ku fita fa kutwisiso ya mafelelezo ifi ka za bupolofita bwa Jesu?

¹⁵ Nihakulicwalo, Jesu n’a si ka ciñekela ku bulela cimo kwa hae ka ku ama fela ñalelwa ya mwa lilimo za mwanda wa pili. Bibele i bonisa kuli ki ze ñata ze ne li ka latelela ñalelwa yeo, sina ha ku bonisizwe cwalo ki ku itusiswa kwa linzwi la toʹte, kamba “kihona,” kwa Mateu 24:23 (NW) ni Mareka 13:21 (NW). Ki sika mañi se ne si ka ezahala mwa lilimo ze ne li latelela 70 C.E.? Hamulaho wa ñalelwa yeo fa muinelo wa Sijuda, bo Kreste ba buhata ni bapolofita ba buhata ba bañwi ne ba na ni ku taha. (Mu bapanye Mareka 13:6 ni Mareka 13:21-23.) Litaba za kwamulaho li koñomeka kuli batu ba ba cwalo ka buñwi se ba bile teñi ka nako ye fitelela lilimo ze myanda-nda haisali Jerusalema i sinyiwa ka 70 C.E., nihailikuli ha ba si ka yembulula batu ba ba na ni mubonelo o’ tiile wa kwa moya ni ba ba talimela kwa ku “ba teñi” kwa Kreste. (Mateu 24:27, 28, NW) Nihakulicwalo, likezahalo zeo za hamulaho wa ñalelwa ye tuna ya ka 70 C.E. ki ze li sisupo se siñwi sa kuli Jesu na bonezi cimo muinelo o ne u ka ba teñi hamulaho wa ñalelwa yeo, ye ne i li fela talelezo ya makalelo.

16. Luka 21:24 i ekeza kalulo mañi kwa bupolofita bwa Jesu, mi seo si na ni butokwa bufi?

¹⁶ Haiba lu bapanya Mateu 24:15-28 ni Mareka 13:14-23 hamohocwalo ni Luka 21:20-24, lu fumana sisupo sa bubeli se si bonisa kuli Jesu n’a bulela cimo ka za muinelo o ka ba teñi hamulaho wa sinyeho ya Jerusalema. Mu hupule kuli ne li Luka fela ya n’a bulezi ka za matuku a maswe a yambukela. Ka ku swana, ki yena fela ya ungula kalulo yeo ka manzwi a Jesu a’ li: “Jerusalema u ka hatikelwa ki bamacaba, mane ku felelele linako za bamacaba.”e (Luka 21:24) Mababilona ne ba tuluzi mulena wa mafelelezo wa Majuda ka 607 B.C.E., mi hamulaho wa f’o, Jerusalema, muleneñi o ne u yemela Mubuso wa Mulimu, ne u hatikezwi. (2 Malena 25:1-26; 1 Makolonika 29:23; Ezekiele 21:25-27) Kwa Luka 21:24, Jesu n’a bonisize kuli muinelo w’o ne u ka zwelapili mwa nako ya kwapili ku fitela nako ya Mulimu i taha ya ku toma sinca Mubuso.

17. Ki sisupo sifi sa bulalu se si bonisa kuli bupolofita bwa Jesu ne bu na ni ku ama ni kwa nako ye kwapili hahulu?

¹⁷ Sisupo se siñwi sa bulalu se si bonisa kuli Jesu n’a supa hape kwa talelezo ya kwapili hahulu ki se: Ka ku ya ka Mañolo, Mesiya n’a na ni ku shwa mi hamulaho ni ku zusiwa, ilif’o cwale n’a ka ina ku la bulyo la Mulimu ku fitela Ndate ha na ka mu luma ku y’o kalisa ku busa. (Samu 110:1, 2) Jesu n’a amile kwa ku ina kwa hae ku la bulyo la Ndat’ahe. (Mareka 14:62) Muapositola Paulusi n’a koñomekile kuli Jesu ya zusizwe kwa bafu n’a inzi ku la bulyo la Jehova a libelezi nako ya ku ba Mulena ni Muatuli wa Mulimu.—Maroma 8:34; Makolose 3:1; Maheberu 10:12, 13.

18, 19. Ki ku ama kufi k’o Sinulo 6:2-8 i na ni kona fa bupolofita bo bu lumelelana ni yona bwa mwa Libuka za Evangeli?

¹⁸ Ka za sisupo sa bune ni se si bonisisa hande taba ya kuli bupolofita bwa Jesu ka za mafelelezo a muinelo wo wa linto bu ama ni kwa muinelo o ne u ka ba teñi hamulaho wa lilimo za mwanda wa pili, lwa kona ku bona kwa Sinulo kauhanyo 6. Ha n’a ñola litaba zeo ili mashumi-shumi a lilimo hamulaho wa 70 C.E., muapositola Joani n’a talusize pono ye hoha munahano ya bapahami ba lipizi ba ba m’ata. (Sinulo 6:2-8) Mubonelo wo wa bupolofita mwa “lizazi la Mulena”—ili lizazi la ku ba teñi kwa hae—u zibahaza lilimo za luna za mwanda wa bu-20 sina nako ya lindwa ze lemuseha (Re 6 timana 4), ku ata kwa ku kusufala kwa lico (Re 6 litimana 5 ni 6), ni “butuku bo bu bulaya” (Re 6 timana 8, NW). Ka ku utwahala hande luli, seo si lumelelana ni seo Jesu n’a bulezi mwa Libuka za Evangeli mi si fa buniti bwa kuli bupolofita bwa Jesu ne bu na ni ku ba ni talelezo ye tuna ni ku fita mwa “lizazi la Mulena.”—Sinulo 1:10.

¹⁹ Batu ba ba na ni zibo ba lumela kuli sisupo se si shobani-shobani se si kwa Mateu 24:7-14 ni kwa Sinulo 6:2-8 se si bonahezi mwa nako ya luna haisali ku ba ni ku bayula kwa pili kwa ndwa ya lifasi ka 1914. Lipaki za Jehova se ba zibahalize mwa lifasi kaufela kuli bupolofita bwa Jesu cwale se bu bile ni talelezo ya bona ya bubeli ni ye tuna ni ku fita, sina buniti b’o ha bu iponelwa ka lindwa ze situhu, lizikinyeho ze maswe, lukupwe lo lutuna, ni matuku a atile. Fa sisupo seo sa mafelelezo, magazini ye bizwa U.S.News & World Report (July 27, 1992) ne i bulezi kuli: “Butuku bwa AIDS . . . bu sweli ku tayula bupilo bwa bonalimai ba ba eza bolule-lule ka lifu mi ona cwale-cwale fa bu kana bwa fita fa ku ba kozi ye maswe hahulu ni ya lisinyehelo ze tuna ka ku fitisisa mwa litaba za mufuta wa mutu. Kozi ye tuna ya butuku ye ne i bizwa Black Death ne i bulaile batu ba ba bat’o eza bolule b’a 25 ba ne ba bu kulile mwa lilimo za mwanda wa bu-14. Kono ha lu ka fita mwa silimo sa bu-2000, batu ba ba eza bolule b’a 30 ku isa ku bolule b’a 110 ba ka ba ni HIV, tukokwani to tu tahisa AIDS, ili ku fitelela batu ba ba bat’o eza bolule b’a 12 ba ba na ni tona kacenu. Bakeñisa ku tokwa kalafo, kaufel’a bona bao ba talimani ni lifu.”

20. Talelezo ya makalelo ya Mateu 24:4-22 ne i ka kopanyeleza nto mañi, kono ki talelezo mañi ye ñwi ye utwahala?

²⁰ Kacwalo he, ki sifi se lu kona ku bulela ka za m’o Jesu n’a alabezi patisiso ya baapositola? Bupolofita bwa hae ka ku nepahala ne bu bulezi cimo ka za lika ze ne li ka isa kwa sinyeho ni ku kopanyeleza cwalo ku sinyiwa kwa Jerusalema, mi ne bu bulezi ka za lika ze ñwi za hamulaho wa 70 C.E. Kono buñata bwa zeo ne li na ni ku ba ni talelezo ya bubeli mi ili ye tuna ni ku fita mwa nako ya kwapili, ye libisa kwa ñalelwa ye tuna yeo ne i ka feza muinelo wo o maswe wa linto. Seo si talusa kuli ku bulela cimo kwa Jesu ko ku kwa Mateu 24:4-22, ni litaba ze lumelelana ni zeo kwa Mareka ni kwa Luka, ne li talelelizwe ku zwa ka 33 C.E. ku isa mwa ñalelwa ya ka 70 C.E. Niteñi, litimana ze swana zeo ne li ka ba ni talelezo ya bubeli, ili ye ne i ka kopanyeleza ñalelwa ye tuna ya mwa nako ya kwapili. Talelezo yeo ye tuna ni ku fita i mwa nako ya luna cwale; lu i bona ka zazi ni zazi.f

Ku Libisa kwa Nto Mañi?

21, 22. Lu fumana kai lisupo za bupolofita za kuli likezahalo ze ekezehile ne li na ni ku taha?

²¹ Jesu n’a si ka ungula bupolofita bwa hae ka ku talusa fela bapolofita ba buhata ba ba eza limakazo z’e bupumi mwahal’a nako ye telele pili ‘linako za bamacaba li si ka felelela.’ (Luka 21:24; Mateu 24:23-26; Mareka 13:21-23) N’a zwezipili ku bulela lika ze ñwi ze kakamalisa ze ka ezahala, ili lika ze lemuhiwa mwa lifasi-mubu kaufela. Zona zeo ne li ka swalisana ni ku taha ka m’ata ni ka kanya kwa Mwan’a mutu. Mareka 13:24-27 i fa kemelo kwa bupolofita bwa hae bo ne bu zwelapili kuli:

²² “Mwa mazazi ao, ñalelwa ha i se i felile, lizazi li ka unsufala, kweli i tokwe ku tahisa liseli la yona; Linaleli li ka wa kwa lihalimu, mi ze mata za kwa lihalimu li ka zikinyeha. Honafo, ba ka bona Mwan’a mutu h’a taha ka malu, ka mata a matuna, ni ka kanya ye tuna. Mi kih’a ka luma mangeloi a hae ku kubukanya baketwa ba hae, ba zwe kwa mioya ye mine, ku kala kwa mafelelezo a lifasi, ku isa kwa mafelelezo a lihalimu.”

23. Ki kabakalañi ha lu kona ku bata talelezo ya Mateu 24:29-31 mwa nako ya kwapili hahulu hamulaho wa lilimo za mwanda wa pili C.E.?

²³ Mwan’a mutu, y’o a li Jesu Kreste ya zusizwe kwa bafu, n’a si ka taha ka mukwa o makalisa w’o hamulaho wa mafelelezo a ka sinyeho ya muinelo wa Sijuda ka 70 C.E. Ka buniti fela lipuo kaufela za fa lifasi-mubu ne ba si ka mu lemuha, sina Mateu 24:30 ha i bulela, mi hape mangeloi a kwa lihalimu ka nako yeo n’a si ka kubukanya Bakreste ba ba tozizwe kaufela fa lifasi-mubu kamukana. Kacwalo kalulo yeo ye ñwi ya bupolofita bwa Jesu bo bu mbwetukisa ne i ka talelezwa l’ili? Kana i swelwi ku talelezwa ku ze ezahala cwale, kamba kana, ka ku fapahana, i fa kutwisiso ye tezi ya bumulimu mwa lika zeo lu kona ku libelela ku ezahala mwa nako ya kwapili ye li bukaufi? Ku si na kuli cwañi lu swanela ku bata ku ziba, kakuli Luka u ñozi kelezo ya Jesu ye li: “Zeo ha li ka kala ku taha, mu talimise meto kwahalimu, mi mu inuke; kakuli ku liululwa kwa mina ku se ku li fakaufi.”—Luka 21:28.

“U Lu Bulelele, Ki Lili Fo Li Ka Bonahalela Litaba Zeo?”

“Ni mi zibisa ze nca, ni mi zibisa zona li si ka bonwa kale.”—ISAYA 42:9.

 1, 2. (a) Ki sifi se ne ba buzize baapositola ba Jesu ka za nako ya kwapili? (b) Kalabo ya Jesu ka za sisupo se si shobani-shobani i talelelizwe cwañi?

TUTO ya bumulimu i simuluha ku Jehova Mulimu, ‘ya bulela nto i sa kala fela ku ba teñi ko i ka felela.’ (Isaya 46:10) Sina ka mo ne i boniselize taba ye felile, baapositola ne ba batile tuto ye cwalo ku zwelela ku Jesu, ka ku mu buza kuli: “U lu bulelele, ki lili fo li ka bonahalela litaba zeo? Ni sisupo ki sifi se si ka supa kuli li ka tuha li taha kamukana?”—Mareka 13:4.

² Ka ku fa kalabo, Jesu n’a talusize “sisupo” se si shobani-shobani sa bupaki bo ne bu ka bonisa kuli muinelo wa Sijuda ne se u li bukaufi ni ku fela. Seo ne si talelelizwe ka sinyeho ya Jerusalema ka 70 C.E. Kono bupolofita bwa Jesu ne bu ka ba ni talelezo ye tuna ni ku fita mwa lilimo ze ñata kwapili. “Linako za bamacaba,” ha se li felile ka 1914, sisupo fa sipimo se situna ne si ka ba teñi, ili ku bonisa kuli hañi-hañi muinelo wa linto o maswe o’ li teñi ne u ka fela ka “ñalelwa ye tuna.”a (Luka 21:24) Bolule-lule ba ba pila kacenu ba kona ku fa bupaki bwa kuli sisupo seo si talelelizwe mwa lindwa za lifasi ni likezahalo ze ñwi ze tuna za mwa lilimo za mwanda wo wa bu-20. Likezahalo ze cwalo hape li supa kwa talelezo ye tuna ya bupolofita bwa Jesu, talelezo ye ili ya mwa mazazi a cwale ne i swaniselizwe ki se ne si ezahalile ku zwa ka 33 ku isa 70 C.E.

 3. Ka ku bulela ka za sisupo se siñwi, ki likezahalo mañi ze ekezehile zeo Jesu n’a bulezi cimo?

³ Hamulaho wa ku bulela kwa Luka ka za linako ze tomilwe za bamacaba, litaba ze lumelelana za Mateu, Mareka, ni Luka li talusa ku tatamana kwa likezahalo ze ekezehile ze kopanyeleza sisupo fahalimu a sisupo ‘se si ka supa ku fela kwa lifasi’ se si shobani-shobani. (Mateu 24:3) (Fa likepe 25, sisupo seo mwa taba si bonisizwe ka mitila ye mibeli.) Mateu u bulela kuli: “Ñalelwa ya mazazi ao i man’o fela, lizazi li ka unsufala, kweli i ka tokwa liseli, mi linaleli li ka wa kwa lihalimu; mi ze mata ze kwa lihalimu li ka zikinyeha. Kiha ku ka taha kwa lihalimu sisupo sa Mwan’a mutu; mi macaba kaufela a lifasi a ka ikalelwa, mi a ka bona Mwan’a mutu a taha ka malu a lihalimu, ka mata a matuna ni ka kanya ye tuna. Mi u ka luma mangeloi a hae ka litolombita ze mulumo o mutuna, mi ba ka kubukanya ba hae ba ba ketilwe, kwa mioya ye mine, ku kala kwa mafelelezo a mañwi a lihalimu, ku isa kwa mafelelezo a mañwi.”—Mateu 24:29-31.

Ñalelwa ni Likezahalo ze Ipitezi za mwa Lihalimu

 4. Ki lipuzo mañi ze zuha ka za likezahalo ze ipitezi za mwa lihalimu zeo Jesu n’a bulezi?

⁴ Zona zeo ne li ka talelezwa l’ili? Litaba ze t’alu kaufela za mwa Libuka za Evangeli li bulela se ne lu kana lwa biza sina likezahalo ze ipitezi za mwa lihalimu—lizazi ni kweli za unsufala mi linaleli za wa. Jesu n’a bulezi kuli zeo ne li ka latelela “ñalelwa.” Kana Jesu n’a nahana ka za ñalelwa ye ne i fitile fa masetela ka 70 C.E., kamba kana n’a bulela ka za ñalelwa ye tuna ye kwapili mwa linako za luna za cwale?—Mateu 24:29; Mareka 13:24.

 5. Ki mubonelo mañi w’o ka nako ye ñwi ne u bilwe ni ona ka za ñalelwa ya mwa linako za cwale?

⁵ Haisali linako ze tomilwe za bamacaba li fela ka 1914, batu ba Mulimu ba bile ba ba na ni cisehelo ye tuna ka za “ñalelwa ye tuna.” (Sinulo 7:14) Ka lilimo-limo ne ba hupula kuli ñalelwa ye tuna ya mwa lizazi la cwale ne i bile ni kalulo ya makalelo ye zamaelela ni Ndwa ya Lifasi ya I, mi hamulaho ni nakonyana ye filikanya, mi kwa mafelelezo ni kalulo ya ku kwala, ili “ndwa ya lizazi le lituna la Mulimu Ya-Mata-Kaufela.” Haiba ne kuli cwalo, ki sika mañi se ne si ka ezahala mwahal’a mashumi-shumi a lilimo za “nako ya ku fela kwa lifasi”?—Sinulo 16:14; Mateu 13:39; 24:3; 28:20.

 6. Ki sika mañi se ne si nahanelwa ku taleleza bupolofita bwa Jesu ka za likezahalo ze ipitezi za kwa lihalimu?

⁶ Kihona, ne ku nahanilwe kuli mwahal’a nako yeo sisupo se si shobani-shobani ne si ka bonwa, ku kopanyeleza cwalo ni musebezi wa ku kutaza o eziwa ki batu ba Mulimu ba ba kubukanyizwe. Hape ne ku bonahala kuli likezahalo ze ipitezi za mwa lihalimu ze n’e bulezwi cimo ne li konwa ku libelelwa mwahal’a silengo sa nako sa hamulaho wa kalulo ya makalelo ya mwa 1914-18. (Mateu 24:29; Mareka 13:24, 25; Luka 21:25) Mamelelo ne i tomilwe fa lika za luli mwa lihalimu—ili lipangaliko ze batisisa mwa mbyumbyulu, lipangaliko ze zamaya mwa mbyumbyulu, mataseli a’ zwa mwa mbyumbyulu kamba a’ buhali hahulu, ni ku zamaya fa kweli kamba libaka za matibelelo fa kweli.

 7. Ki kutwisiso ye hakuluzwi ifi ye se i filwe ka za ñalelwa ye tuna?

⁷ Nihakulicwalo, The Watchtower ya January 15, 1970, ne i tatubile sinca bupolofita bwa Jesu, sihulu ñalelwa ye tuna ye taha. Ne i bonisize kuli ka ku beya mwa munahano se ne si ezahalile mwa lilimo za mwanda wa pili, ñalelwa ya mwa linako za cwale ne i si ke ya ba ni kalulo ya makalelo mwa 1914-18, nako ya fahali ya lilimo ze mashumi-shumi, mi ni ku kalisa sinca hamulaho. Magazini yeo ne i fitile fa kutwisiso ya mafelelezo ye li: “‘Ñalelwa ye tuna’ ye si ke ya ba teñi hape isali kwapili, kakuli i ama ku sinyiwa kwa kopano ya lifasi kamukana ya bulapeli bwa buhata (ku kopanyeleza cwalo ni Krestendomu) ko ku ka latelelwa ki ‘ndwa ya lizazi le lituna la Mulimu Ya-Mata-Kaufela’ fa Armagedoni.”

 8. Ka ku ba ni mubonelo o’ hakuluzwi wa ñalelwa ya mwa linako za cwale, Mateu 24:29 ne i talusizwe cwañi?

⁸ Kono Mateu 24:29 i bulela kuli likezahalo ze ipitezi za mwa lihalimu li taha ‘ñalelwa i man’o fela.’ Seo ne si ka ezahala cwañi? The Watchtower ya May 1, 1975, ne i akalelize kuli teñi fa “ñalelwa” ne i talusa kezahalo ye ne i fitile fa masetela kwamulaho k’o ka 70 C.E. Kono ki ka muhupulo ufi ha ne ku ka bulelwa kuli likezahalo ze ipitezi za kwa lihalimu za mwa nako ya luna ne li ezahala kezahalo ya mwa 70 C.E. “i man’o fela”? Ne ku nahanilwe kuli ka pono ya Mulimu lilimo ze myanda-nda ze mwahali ne li ka ba ze kuswani. (Maroma 16:20; 2 Pitrosi 3:8) Nihakulicwalo, tatubisiso ye tungile ni ku fita ya bupolofita b’o, sihulu bwa Mateu 24:29-31, i supa kwa tolongosho ye bat’o ba i sili. Seo si bonisa ka m’o liseli li benya “ka ku ekezeha ka nako ni nako ku fita fa lizazi le li petehile.” (Liproverbia 4:18, American Standard Version)b Ha lu nyakisiseñi libaka tolongosho ye nca, kamba ye hakuluzwi, ha i li ye swanela.

 9. Mañolo a Siheberu a fa cwañi mubonelo o muñwi wa manzwi a Jesu ka za likezahalo za mwa mahalimu?

⁹ Ku ba bane ba baapositola ba hae, Jesu n’a file bupolofita bwa ‘ku unsufala kwa lizazi, ni ku s’a fa liseli kwa kweli, ni ku wa kwa linaleli.’ Ka ku ba Majuda, ne ba ka lemuha mibulelelo ye cwalo ku zwelela mwa Mañolo a Siheberu, ili m’o sina ka mutala, kwa Zefania 1:15, nako ya Mulimu ya katulo ne i bizizwe “lizazi la ku sinya ni la ku bulaya, lizazi la lififi ni la bunsu, lizazi la malu ni la lififi le linsu.” Bapolofita ba Siheberu ba ba fitana-fitana ni bona ne ba talusize ku unsufala kwa lizazi, ni ku s’a benya kwa kweli, ni ku s’a fa liseli kwa linaleli. Mu k’a fumana lipulelo ze cwalo mwa litaba za bumulimu ku Babilona, Edomo, Egepita, ni mubuso wa kwa mutulo wa Isilaele.—Isaya 13:9, 10; 34:4, 5; Jeremia 4:28; Ezekiele 32:2, 6-8; Amosi 5:20; 8:2, 9.

10, 11. (a) Ki sifi seo Joele n’a polofitile ka za lika za mwa lihalimu? (b) Ki likalulo lifi za bupolofita bwa Joele ze ne li talelelizwe mwa 33 C.E., ni ze ne li si ka talelezwa?

¹⁰ Ha ne ba utwile sa n’a bulezi Jesu, Pitrosi ni ba bañwi ba balalu ku kana kwa ba kuli ne ba hupuzi bupolofita bo bu fumanwa kwa Joele 2:28-31 ni Joele 3:15: “Ni ka sululela batu kaufela Moya wa ka; mi bana ba mina ba bashimani ni ba basizana ba ka polofita. . . . Ni ka tahisa limakazo mwa lihalimu ni mwa lifasi, mali, ni mulilo, ni musi o bonahala inge tukundukundu. Lizazi li ka fetuha lififi, kweli i fetuhe inge mali, ku si ka taha kale lizazi la [Jehova, NW], le lituna, le li sabisa.” “Lizazi ni kweli li fifezi, ni linaleli li felelwa ki ku benya kwa zona.”

¹¹ Sina ha ku bulezwi kwa Likezo 2:1-4 ni 14-21, fa Pentekonta ya 33 C.E., Mulimu n’a sululezi moya o kenile fa balutiwa b’a 120, banna hamohocwalo ni basali. Muapositola Pitrosi n’a zibahalize kuli seo ki sona sa n’a bulezi cimo Joele. Ku cwañi, cwale he, ka za manzwi a Joele a’ bulela ka za ‘lizazi ku fetulwa lififi ni kweli ku ba mali ni linaleli ku tuhela ku benya kwa zona’? Ha ku na se si bonisa kuli seo ne si talelelizwe ka 33 C.E. kamba mwahal’a nako ya myaha ye fitelela 30 ya ku fela kwa muinelo wa linto wa Sijuda.

12, 13. Likezahalo za mwa lihalimu zeo Joele n’a bulezi cimo ne li talelelizwe cwañi?

¹² Ka mo ku bonahalela fela yona kalulo ye ya mafelelezo ya taba ye ne i bulezwi cimo ki Joele ne i swalisaniswa hahulu ni ‘ku taha kwa lizazi la Jehova le lituna le li sabisa’—ili ku sinyeha kwa Jerusalema. The Watchtower ya November 15, 1966, ne i bulezi ka za ñalelwa ye ne i tahezi Jerusalema ka 70 C.E. kuli: “L’ani luli ne li ‘lizazi la Jehova’ ka ku ama ku Jerusalema ni bana ba hae. Mi ka ku swalisana ni lizazi leo ne ku bile ni ‘mali ni mulilo ni mbundu,’ lizazi li s’a benyisi ku f’ifala kwa muleneñi musihali, mi kweli i akaleza mali a’ suluzwi, isiñi liseli la kweli la ka kozo, le li benya sina sipi.”c

¹³ Ee, sina mwa bupolofita bo buñwi bo se lu boni, likezahalo ze ipitezi za mwa lihalimu za n’a bulezi cimo Joele ne li na ni ku talelezwa muta Jehova n’a tahisize katulo. Mwa sibaka sa ku ezahala mwahal’a nako kaufela ya ku fela kwa muinelo wa linto wa Sijuda, ku unsufala kwa lizazi, kweli, ni linaleli ne ku ezahalile muta limpi ze sinya ne li pumezi Jerusalema. Ka ku utwahala fela, lu kona ku libelela talelezo ye tuna ni ku fita ya kalulo yeo ya bupolofita bwa Joele muta Mulimu a kalisa ku sinya muinelo wa linto wa cwale.

Ki Ñalelwa Ifi Pili Likezahalo za mwa Lihalimu Li Si K’a Ba Teñi Kale?

14, 15. Ki ku ama kufi k’o bupolofita bwa Joele bu na ni kona fa ku utwisisa kwa luna ya Mateu 24:29?

¹⁴ Talelezo ya mwa lilimo za mwanda wa pili ya bupolofita bwa Joele (ka ku lumelelana ni bupolofita bo buñwi bo bu itusisa mibulelelo ye swana) i lu tusa ku utwisisa manzwi a kwa Mateu 24:29. Ka ku bonahala hande fela, sa n’a bulezi Jesu ka za ‘ku unsufala kwa lizazi, ni ku s’a fa liseli kwa kweli, ni ku wa kwa linaleli’ ha li ami kwa lika ze ezahala mwahal’a mashumi-shumi a lilimo za mafelelezo a muinelo wa linto wa cwale, ze cwale ka lipangaliko ze ya mwa mbyumbyulu, ku zamaya fa kweli, ni lika ze ñwi ze swana ni zeo. Ku tokwa, n’a supa kwa lika ze n’e swalisani ni “lizazi la Jehova, le lituna, le li sabisa,” ili sinyeho ye sa na ni ku taha.

¹⁵ Seo si swalisani ni ku utwisisa kwa luna ka za m’o likezahalo ze ipitezi za mwa lihalimu ne li k’a ezahalela “ñalelwa . . . i man’o fela.” Jesu n’a s’a ami kwa ñalelwa ye ne i fitile fa kaungu-ungu ka 70 C.E. Ka ku fapahana, n’a supa kwa ku kalisa kwa ñalelwa ye tuna ye ne i ka taha fahalimu a muinelo wa lifasi mwa nako ya kwapili, ye ka fita fa masetela ka “ku ba teñi” kwa hae ko ku sepisizwe. (Mateu 24:3, NW) Ñalelwa yeo isali kwapil’a luna.

16. Mareka 13:24 ne i supa kwa ñalelwa mañi, mi ki kabakalañi hakuli cwalo?

¹⁶ Ku cwañi ka za manzwi a’ kwa Mareka 13:24, a’ li: “Mwa mazazi ao, ñalelwa [yeo, NW] ha i se i felile, lizazi li ka unsufala, kweli i tokwe ku tahisa liseli la yona”? Fa, “ao” hamohocwalo ni “yeo” ki mifuta ya linzwi la Sigerike la e·keiʹnos, linzwi le li yemela libizo la sika le li si talusa hande le li bonisa nto ye ka ezahala mwa nako ye kwapili hahulu. E·keiʹnos i kona ku itusiswa ku bonisa nto ye ñwi ye ezahalile kale hahulu (kamba ye se i bulezwi kale) kamba nto ye ñwi ye kwapili hahulu. (Mateu 3:1; 7:22; 10:19; 24:38; Mareka 13:11, 17, 32; 14:25; Luka 10:12; 2 Matesalonika 1:10) Kacwalo, Mareka 13:24 i supa kwa “ñalelwa yeo,” isiñi kwa ñalelwa ye ne i shangumuzwi ki Maroma, kono kezo ya m’ata ya Jehova kwa mafelelezo a muinelo wa cwale.

17, 18. Ki monyehelo ifi yeo Sinulo i fa ka za m’o ñalelwa ye tuna i ka ezahalela?

¹⁷ Re Likauhanyo 17 ku isa 19 za Sinulo li lumelelana ni ku bonisa buniti bwa kutwisiso ye, ye hakuluzwi ya Mateu 24:29-31, Mareka 13:24-27, ni Luka 21:25-28. Ka nzila ifi? Libuka za Evangeli li bonisa kuli ñalelwa yeo ha i na ku kalisa ni ku fela ka nako i liñwi fela; Hamulaho wa ku kalisa kwa yona, ba bañwi ba mufuta wa mutu ba ba s’a ipeyi ku utwa ba ka be ba sa pila kuli ba bone “sisupo sa Mwan’a mutu” ni kuli b’a nge muhato ku sona—ku lila ni, ka mo ku bulelelwa kwa Luka 21:26, ku “omelela kabakala ku saba ni ku libelela ze ka ta mwa lifasi.” Yona sabo yeo ye eshula i ka tahiswa ki ku bona kwa bona “sisupo” se si supa kwa sinyeho ya bona ye se li bukaufi hahulu.

¹⁸ Taba ya mwa Sinulo i bonisa kuli ñalelwa ye tuna yeo ya mwa nako ya kwapili i ka kalisa “manaka” a sisole a “sibatana” sa mwahal’a macaba h’a ka fetuhela “lihule le lituna,” yena Babilona yo Mutuna.d (Sinulo 17:1, 10-16) Kono batu ba bañata ba ka siyala, kakuli malena, balekisi, bazamaisi ba lisepe, ni ba bañwi ba lila ka za ku fela kwa bulapeli bwa buhata. Ku si na kakanyo ba bañata ba ka lemuha kuli ku ka tatama katulo ya bona.—Sinulo 18:9-19.

Ki Sika Mañi Se Si K’a Taha?

19. Ki sifi se lu kona ku libelela ñalelwa ye tuna ha i kalisa?

¹⁹ Litaba za mwa Libuka za Evangeli za Mateu, Mareka, ni Luka li kopana hamoho ni Sinulo likauhanyo 17-19 ku fa liseli le lituna luli ku se si ka ezahala ona cwale-cwale fa. Ka nako ya Mulimu ye tomilwe, ñalelwa ye tuna i ka kala ka ku lwaniswa kwa kopano ya lifasi kaufela ya bulapeli bwa buhata (Babilona yo Mutuna). Kona k’o ku ka ba ko kutuna hahulu sihulu ku Krestendomu, ye swana ni Jerusalema ye ne s’a sepahali. Kalulo yeo ya ñalelwa “i mañ’o fela,” “lisupo li ka bonahala fa lizazi ni kweli ni linaleli; mi mwa lifasi macaba a ka kalelwa [ka mukwa o si ka bonwa kale haisali].”—Mateu 24:29; Luka 21:25.

20. Ki likezahalo mañi ze ipitezi za mwa lihalimu ze lu sa na ni ku libelela?

²⁰ Ki ka muhupulo mañi ‘lizazi li ka unsufala, kweli i si ke ya fa liseli la yona, linaleli li we ku zwa kwa lihalimu, ni m’ata a mahalimu a zikinyehe’? Ku si na kakanyo, mwa kalulo ya makalelo a ñalelwa ye tuna, maseli a mañata—ili ba bahulu ba bulapeli ba ba zibahala ba mwa miinelo ya bulapeli bwa lifasi—ba ka be ba beilwe fa ngandaleza ni ku zwiswa teñi ki “manaka a lishumi” a’ bulezwi kwa Sinulo 17:16. Ku si na kakanyo m’ata a bupolitiki ni ona a ka be a zikinyehile. Kana ne ku ka kona ku ba ni likezahalo ze sabisa ni mwa mahalimu a iponelwa? Mwendi z’a kona ku ba teñi, mi ili ze sabisa hahulu ku fita ze n’e talusizwe ki Josephus ze ne li ezahalile bukaufi ni mafelelezo a muinelo wa Sijuda. Lu ziba kuli mwa linako za kwaikale, Mulimu n’a bonisize m’ata a hae kuli a tahise ku ama ko ku ipitezi ko ku cwalo, mi u kona ku eza cwalo hape.—Exoda 10:21-23; Joshua 10:12-14; Baatuli 5:20; Luka 23:44, 45.

21. “Sisupo” sa kwapili si ka ezahala cwani?

²¹ Ha ba fita fa, bañoli ba balalu kaufela ba Libuka za Evangeli ba itusisa linzwi la toʹte (kih’a [kihona]) mwa ku kalisa ku talusa kezahalo ye tatama. “Kiha ku ka taha kwa lihalimu sisupo sa Mwan’a mutu.” (Mateu 24:30; Mareka 13:26; Luka 21:27) Haisali ku zwiwa fa Ndwa ya Lifasi ya I, balutiwa ba niti ba Jesu ba lemuhile sisupo se si shobani-shobani sa ku ba teñi kwa hae ka ku s’a bonahala, hailif’o batu ba bañata ha ba si ka si lemuha. Kono Mateu 24:30 i supa kwapili kwa “sisupo” se si ekezehile se si ka bonahala kwapili, ili sa “Mwan’a mutu,” mi macaba kaufela a ka hapelezwa ku si lemuha. Jesu h’a taha ka malu a ku s’a bonahala, batu ba ba hanyeza mwa lifasi kamukana ba ka ba ni ku lemuha “ku taha” k’o (Sigerike, er·khoʹme·non) bakeñisa ku boniswa ko ku fita nto ya ka taho kwa m’ata a hae a bulena.—Sinulo 1:7.

22. Lu ka amiwa cwañi ki ku bona “sisupo” sa Mateu 24:30?

²² Mateu 24:30 i kutela ku itusisa toʹte mwa ku kalisa ku talusa ze tatama. Cwale macaba, ka ku lemuha ze ka zwa mwa muinelo wa ona, a ka ikalelwa ni ku lila, mwendi ka ku lemuha kuli ku sinyiwa kwa ona ku fakaufi hahulu. Ki ba ba fapahana hahulu kwa batanga ba Mulimu, kakuli lu ka kona ku nanula litoho za luna, lu ziba kuli ku lukululwa kwa luna ku fakaufi! (Luka 21:28) Sinulo 19:1-6 hape i bonisa balapeli ba niti mwa lihalimu ni fa lifasi-mubu ba wabelwa kabakala ku timezwa kwa lihule le lituna.

23. (a) Jesu u k’a nga muhato mañi ku ba ba ketilwe? (b) Ki sika mañi se ne si kana sa bulelwa ka za ku isiwa kwa lihalimu kwa bomasiyaleti?

²³ Bupolofita bwa Jesu bu zwelapili ku bulela, kwa Mareka 13:27 kuli: “Mi

kih’a [toʹte] ka luma mangeloi a hae ku kubukanya baketwa ba hae, ba zwe kwa mioya ye mine, ku kala kwa mafelelezo a lifasi, ku isa kwa mafelelezo a lihalimu.” Jesu fa u toma mamelelo ku bomasiyaleti ba “baketwa” ba 144,000 ba ba sa pila fa lifasi-mubu. Kwa makalelo a mafelelezo a muinelo wa linto, bona balutiwa ba Jesu ba ba tozizwe bao ne ba tisizwe mwa ku swalisana hamoho kwa teokratiki. Niteñi, ka ku ya ka ku tatamana kwa likezahalo ko ne ku itusisizwe, Mareka 13:27 ni Mateu 24:31 li talusa nto i sili. “Ka litolombita ze mulumo o mutuna,” bomasiyaleti “ba ba ketilwe” ba ka kubukanyiwa ku zwa kwa mafelelezo a lifasi-mubu. Ba ka kubukanyiwa kamukwaufi? Ku si na kakanyo, ba ka ‘swaiwa’ ni ku boniswa hande-nde ki Jehova sina kalulo ya “ba ba bizizwe, ni ba ba ketilwe, ni ba ba sepahala.” Mi ka nako ye ketilwe ya Mulimu, ba ka kubukanyezwa kwa lihalimu ku y’o ba malena ba ba li baprisita.e Seo hape si ka tisa tabo ku bona ni kwa balikani ba bona ba ba sepahala, ba “buñata bo butuna,” bao bona ba ka swaiwa liswayo kwa neku la ku ‘zwa mwa ñalelwa ye tuna’ kuli ba ikole limbuyoti fa lifasi-mubu le li li paradaisi.—Mateu 24:22; Sinulo 7:3, 4, 9-17; 17:14; 20:6; Ezekiele 9:4, 6.

24. Mateu 24:29-31 i patulula ku tatamana kufi mwa likezahalo ze taha?

²⁴ Baapositola ha ne ba bulezi kuli, “U lu bulelele . . .,” kalabo ya Jesu ne i file litaba ze fitelela zeo ze ne ba kona ku utwisisa. Niteñi, mwahal’a nako ya bupilo bwa bona ne ba nyakalalile ka ku bona talelezo ye swaniseza talelezotuna ya bupolofita bwa hae. Ku ituta kalabo ya Jesu kwa luna ku tomile fa kalulo ya bupolofita bwa hae ye ka talelezwa mwa nako ye kwapilinyana. (Mateu 24:29-31; Mareka 13:24-27; Luka 21:25-28) Se lu kona ku bona kuli ku lukululwa kwa luna se ku nze ku ba bukaufi. Lu kona ku talima kwapili kwa ku kalisa kwa ñalelwa ye tuna, kihona ku ka ba sisupo sa Mwan’a mutu, mi kihona Mulimu a ka kubukanya baketiwa. Kwa mafelelezo, ka ku ba Muatuli wa Jehova fa Armagedoni, Mulen’a luna y’a li Ndwalume, Jesu ya beilwe fa lubona, u ka “ya kwa ku tula.” (Sinulo 6:2) Lizazi leo la Jehova, h’a ka tahisa silomboti, li ka taha sina kaungu-ungu ka katuna ka mafelelezo a muinelo wa linto o’ bile teñi mwa lizazi la Mulena Jesu ku zwa ka 1914 ku isa cwalo kwapili.

25. Lu kona ku abana cwañi mwa talelezo ye sa li kwapili ya Luka 21:28?

²⁵ Haike mu zwelepili ku ipumanela tuso ka tuto ya bumulimu, ilikuli m’u nge muhato kwa talelezo ye sa li kwapili ya manzwi a Jesu: “Zeo ha li ka kala ku taha, mu talimise meto kwahalimu, mi mu inuke; kakuli ku liululwa kwa mina ku se ku li fakaufi.” (Luka 21:28) Ki nako ya kwapili ye nde hakalo ye fapil’a baketiwa ni buñata bo butuna Jehova h’a nze a zwelapili ku twekisa libizo la hae le li kenile!