Shapita 8

Shi muntu wafu, lelo wendanga kwepi?

LELO kodi mwivwane bulanda bwa bushiyena kitatyi kifwa mukena wetu? Twikalanga tupepwa mutyima ne kutyumukwa mu bidyoma, twakomenwa ne kyakulonga! Twiipagulanga nyeke’mba: Shi muntu wafu, lelo wendanga kwepi? Lelo udi na būmi mu kifuko kampanda? Lelo bine, bōmi bakokeja kadi kukasepelela pamo mu kisense na boba bafwile?

² Pa kulondolola ku bino bipangujo, tubandaulei bidi kyapityile kunyuma kwa lufu lwa Adama. Pajilwile Adama, Leza wamunene’mba: “[Ukajokelanga] ku biloba; mwanda e [ko] walupwilwe, ke-wi-muntu wi biloba, kabidi i kubiloba konka kokajokela.” (Ngalwilo 3:19) Langapo bidi! Leza pādi kapangile Adama ku biloba bya panshi, Adama kādikopo. Kadi, pa kupwa kufwa, Adama wajokēle enka mu mine ngikadilo’ya yakubulwa kwikalako.

³ Ketwakyendai kulampe, lufu i kinyuma kya būmi. Ye munenena Musapudi 9:5, 10. Kino kisonekwa kitangwa namino mu Bible wa mu Kiluba amba: “Bōmi bayukile’mba bakafwa; nanshi bafwe kebayukilepo nansha kimo kine; nansha abo kukamona mpalo mpikila; mwanda kivulukilo kyabo i kivulaminibwe. Byonsololo bitana dikasa kyobe kulonga longa’byo ne bukomokomo bobe, shi bika shi bika; ino kekudipo mingilo nansha kusambakanya bintu pamo miswelo ne miswelo, nansha kuyukidija, nansha ñeni mu kibundu koenda’kwa.”

⁴ Kino kishintulula’mba bafu kebakokejapo kulonga kintu nansha kimo ne kebakokejapo kwivwana busanshi nansha bumo. Kebayukilepo kintu nansha kimo, pamo nka na mwikinenena Bible amba: “Kemukakulupilapo bana ba balopwe, nansha mwana muntu wampikwa bukwashi. Muya wandi wenda, walukila ku biloba byandi, mu dyodya difuku dimo dyonka mifwatakanyo yandi ibaoneka.” (Mitoto 146:3, 4) Shi muntu wafu, mushipiditu wandi nansha bukomo bwandi bwa būmi bukwatakanibwe na kufoma, wikalanga “ulupuka’mo.” Ke kutupu’o. Penepo bukomo bwa muntu bwa kwivwana bisanso, butobaji, luvumba, mawi, ne kumona, bwaleka’byo kwingila. Bafu badi mu ngikadilo ya kubulwa kuyuka kintu nansha kimo.

⁵ Shi muntu wafu nansha nyama, bonso kebakiyukilepo kintu nansha kimo. Bible unena’mba: “Monka mufwila umo, e monka mufwila mukwabo nandi; eyo bonsololo badi ne mūya [mushipiditu, NW] umo, ino kadi muntu nandi kadipo ne mwamutabukile nyema; mwanda bonsololo i balumvumbi, kabidi bonso balamuka ke luvumbi monka.” (Musapudi 3:19, 20) “Mushipiditu” wikadije bantu bu bōmi i umo onka na wa banyama. Shi uno “mushipiditu” nansha bukomo bwa būmi bubatambe’mo, muntu nansha nyama bekalanga bajokela ku biloba byobalongelwe nabyo.

MUYA UFWANGA

⁶ Bakwabo bafwatakanyanga’mba peshidile muntu na nyema i pamwanda muntu udi na muya. Ino Ngalwilo 1:20, 30 (NW) unena’mba Leza wapangile “myūya myūmi” ya pa mema ne banyama ba “muya wa būmi.” Ma Bible makwabo imalamune “muya” bu “kipangwa” ne bu “būmi” mu bino bisonekwa, inoko na kulombola nkushi kwa dyāni’mba i kishima “muya” kingidijibwe mu ludimi lwa pa kitako. Kudi bisonekwa bimo bimo bingidije kishima “muya” mwanda wa kwisambila pa banyama, kimfwa Umbadilo 31:28. Ibesambile’mo pa “muya umo ku tutwa tutano, muya umo ku tutwa tutano, enka nenki ku bantu ne ku bañombe, ne ku bimbulu, ne ku ñombe ya mikoko.”

⁷ Banyama byo idi i myūya, ku lufu lwabo muya wabo ufwanga. Bible unena’mba: “Myūya yonso myūmi, eyo, bintu bidi mu kalunga-lui.” (Kusokwelwa 16:3, NW) Lelo muya wa muntu nao? Ka na motwapwila kala kwikimwena, Leza kapelepo muntu muya, mhm. Muntu i muya. Mungya buluji, shi muntu wafu, muya wandi ubafu. Ye munenena Bible mu byaba bivule. Bible kesambengapo nansha dimo’mba muya keufungapo. Tutanga mu Mitoto 22:29 amba: “Bonso batūkile mu luvumbi bakamufukatyilanga mu kifuko; ke aye kadi wampikwa kuyūka kwiumipija muya wandi aye mwine kadi mūmi.” Kadi tutanga mu Ezekyele 18:4, 20 amba: “Mūya uloñanga bubi, kufwa ukafwanga.” Shi uputule Yoshua 10:28-39 usakumona, ibesambile’mo misunsa isambaibidi pa myūya yaipailwe.

⁸ Bupolofeto bumo butala padi Kristu bunena’mba: “Waelele mūya wandi ku lufu . . . Wasela bubi bwa bangibangi.” (Isaya 53:12) Lufundijo lwimanine pa kinkulwa lulombolanga’kyo patōka’mba i mūya (Adama) walongele bubi, ne pakusaka kunyongolola bantu, kwadi kufwaninwe kutulwa kitapwa kya mūya (muntu) mukwabo udingakene na owa umbajinji. Kristu wafutyile kino kinkulwa pa ‘kwela muya wandi kufikija ne ku lufu.’ Mūya wa Yesu wa bu muntu, wafwile.

⁹ Shi ke pano “mushipiditu” i mwishile na muya, ke kintupo kimo. Mushipiditu i bukomo bwa būmi bupa kipindi ne kipindi kya ku umbidi wa muntu nansha wa nyama bukomo bwa kujina. Buno bukomo i bukwatakanibwe na kufoma (kwesakana). Ino, lelo Bible kanenangapo’mba “luvumbi lulubuka ku nshi . . . ino mushipiditu ujokela kudi Leza wapene’o”? (Musapudi 12:7) Eyo, pa kufwa, bukomo bwa būmi bwikalanga bulupuka bityebitye mu bipindi bya ngitu, penepo ngitu yashilula kubola. Buno bukomo bwa būmi, lelo bwikalanga bulupuka mu ngitu kimwekelela bwataluka panshi, bwasabakanya mu lwelēle, kupwa bwafika kudi Leza? Mhm, mushipiditu ujokelanga kudi Leza mu buno buluji: mwanda shi muntu wafu, kikulupiji kyandi kya kukekala na būmi monka kitalanga enka Leza kete, ye aye kete ukokeja kumujokejeja mushipiditu nansha būmi.​—Mitoto 104:29, 30.

LAZALASA​—WAFWILE PAPITA NE MAFUKU ANÁ

¹⁰ Kyafikile Lazalasa, muntu wafwile palala ne mafuku aná, kitukwasha twivwanije ngikadilo idimo bafu. Yesu walombwele bandi bana-babwanga’mba: “Mukwetu Lazalasa walāla mu tulo, ino ami ke ñenda konka nkamulangule.” Ebiya bana-babwanga bamulondolola’mba: “Abe Mfumwetu, ekale ulēle mu tulo nabya ukapandanga.” Penepo Yesu webalombwedidila patōka’mba: “Lazalasa wafu.” Mwanda’ka Yesu wanene’mba udi mu tulo, koku uyukile biyampe’mba Lazalasa i mufwe binebine?

¹¹ Pafikile Yesu kubwipi na kibundi kya Lazalasa, wesambakene na Mata, kakwa Lazalasa. Penepo kwebalonda ne kibumbo kya bantu bakwabo, abo bonso bataluka lubilo kebenda ku kibundu kwādi kujikilwe Lazalasa. Mwādi mu mūta mushitwe’ko na diwe. Yesu wanena’mba: “Mfundulai dibwe’di.” Lazalasa byādi kemufwe ke papite ne mafuku aná, Mata wapela’mba: “Abe Mfumwami, pano kanunka.” Penepo baputūla diwe, ebiya Yesu waela lubila’mba: “Lazalasa, lupukamo!” Penepo watamba, ukivungilwē mu bisandi byobamujikile nabyo. Ebiya Yesu wanena’mba: “Muvungululei’mo ende.”​—Yoano 11:11-44.

¹² Mubula bwa ano mafuku aná, lelo Lazalasa wādi mu ngikadilo ya muswelo’ka? Lelo wādi mūlu? Lazalasa wādi muntu muyampe; ino kanenepo’mba wakandīle mulu. Kādipo ukokeja kubulwa kukandila mūlu shi kwādi’mba ye mo kyendele. Mhm, Lazalasa wādi mufwe fwēe, nka na mwekinenene Yesu. Ino lelo mwanda’ka kadi Yesu walombwele bidi dibajinji bandi bana-babwanga’mba Lazalasa ulele mu tulo?

¹³ Yesu wādi uyukile’mba Lazalasa kadipo uyukile kintu nansha kimo, ke-pantu Bible unenanga’mba: “Bafwe kebayukilepo nansha kimo kine.” (Musapudi 9:5) Inoko, muntu mūmi bakokeja kumulangula mu tulo tukatampe. Pano Yesu wādi usaka kulombola’mba wādi ukokeja kulangula mulunda nandi Lazalasa mu tūlo na kwingidija bukomo bwa Leza bwāpelwe.

¹⁴ Shi muntu ulele mu tulo tukatampe, i kutupu kyakokeja kuvuluka. Ye mo kikadile ne ku bafwile. Kebakidikopo. Ino Leza, mu kitatyi kyatungile aye mwine, ukasangulanga boba bānyongolwele. (Yoano 5:28) Bine kuyuka kwa uno mwanda kufwaninwe kwitutakika tukimbe muswelo wa kwitabijibwa na Leza. Nansha shi tubafu, Leza uketuvuluka ne uketujokejeja būmi.​—1 Tesalonika 4:13, 14.

[Bipangujo]

1. I bipangujo’ka byotwiipangulanga bitala pa bafu?

2. Pa fwile Adama, lelo waendele kwepi?

3. (a) Lufu i kika? (b) I kika kinena Musapudi 9:5, 10 kitala pa ngikadilo ya bafu?

4. (a) Lelo bafu badi monka na bukomo bwa kulanguluka? (b) Shi muntu wafu, bukomo bwa kwivwana bisanso, luvumba, mawi, butobaji, ne kumona, mwanda’ka bwikalanga bulekabyo kwingila?

5. (a) I muswelo’ka ulombola Bible amba ku lufu, ngikadilo ya muntu ne ya nyama idi muswelo umo onka? (b) “Mushipiditu” wikadije nyema ne muntu na būmi, lelo i kika?

6. I muswelo’ka ulombola Bible’mba banyama i myūya?

7. I bukamoni’ka bwa mu Bible bulombola’mba mūya wa muntu ne wa nyama yonso ifwanga?

8. I kika kitulombola’mba muya wa Yesu wa bu muntu wafwile?

9. Kishima ‘mushipiditu ujokelanga kudi mwine Leza wapeneo,’ lelo kishintululanga kika?

10. Nansha Lazalasa byādi mufwē, ino Yesu wanene kika pamwanda utala ngikadilo yadimo?

11. Yesu walongēle mwendi Lazalasa kika?

12, 13. (a) Mwanda’ka tukokeja kukulupila’mba Lazalasa kadipo uyukile kintu nansha kimo kunyuma kwa lufu lwandi? (b) Mwanda’ka Yesu wanene’mba Lazalasa ulele mu tulo, koku uyukile’mba Lazalasa i mufwe bine?

14. Kuyuka’mba Yesu udi na lupusa lwa kusangula bafu, lelo kufwaninwe kwitutakika tulonge kika?

[Kapango pa paje 76]

ADAMA, watambile ku biloba . . .kadi wajokēle ku biloba

[Kapango pa paje 78]

Lelo Lazalasa wādi mu ngikadilo ya muswelo’ka pādi kasangwīlwe na Yesu?