Shapita wa Busamba-bubidi
Ñeni Yotuboila ku Kuleka Kulekele Leza Bibi
1, 2. (a) Shi Yehova wāipaile ponka na ponka boba bantomboki’ba mu Edena, longa i bika byāswile kwitufikila? (b) I mpangiko’ka ya buswe yākwete Yehova pa mwanda wetu?
“MAFUKU a myaka ya bumi bwami adi matyetye [kadi] mabipe,” mo mwānenene mukulutuba Yakoba. (Ngalwilo 47:9) Yoba nandi wānene muswelo umo onka amba muntu “i wa mafuku matyetye, muyule tusuwa.” (Yoba 14:1) Bavule motudi badi na būmi bwa makambakano pamo bwa abo, būmi buyule mboloji ne binkumbulu. Ino Leza kālongelepo bukondame pa kwituleka tubutulwe. Eyo, ketudipo shetu na ñeni ne imbidi mibwaninine nansha kikalo kya Paladisa byāpelwe ba Adama ne Eva ku ngalwilo. Ino le byādi bya kwikala namani shi Yehova wēbepaile enka pobāmutombokēle’pa? Eyo longa misongo, tusua ne lufu i kutupu’byo, ino ne bantu bene nabo longa kebadi’kopo. Ketwādipo ba kubutulwa. Leza, pa lusa lwandi, wāpele ba Adama ne Eva kitatyi kya kubutula bana, nansha bano bana byobādi ba kupyana kubulwa kubwaninina. Kadi Yehova, kupityila kudi Kidishitu, wākwata’ko mpangiko ya kwitujokejeja kyokya kyājimije Adama—ke būmi bwa nyeke mu paladisa pano pa ntanda kadi.—Yoano 10:10; Loma 5:12.
2 Bine i kintu kitukankamika’po kashā pa kutengela būmi bwa nyeke mu ntanda impya, mu ngikadilo ya Paladisa, mutupu misongo, tusua, busanshi, lufu ne bantu babi bene mutupu’bo! (Nkindi 2:21, 22; Kusokwelwa 21:4, 5) Eyo, mungya Bible, tuyukile amba lupandilo lwetu ludi shalo na mvubu kotudi ne kudi Yehova, inoko kudi kintu kikwabo kitabukile mvubu.
Pa Mwanda wa Dijina Dyandi Dikatampe
3. I bika bikwabo bilengeja Yehova afikidije mpango yandi yaākwatyile bantu ne ntanda?
3 Dijina dya Leza didi na mvubu mu kufikidila kwa mpango yandi yaākwatyile bantu ne ntanda. Dijina Yehova dishintulula amba “Yewa Wikadija ke.” Nanshi dijina dyandi diselele ntumbo yandi ya bu Mubikadi wa diulu ne ntanda, bu Mukala Mpango, ne bu Leza wa bubinebine. Yehova, pa mwanda wa kitenta kyadi nakyo, bonso badi mu diulu ne ntanda bafwaninwe kupa dijina dyandi ne buluji bwadyo bulēme bwidifwaninwe, kadi bafwaninwe kumukōkela shi basaka kwikala mu ndoe ne ku matwi talala.
4. Lelo mpango yākwete Yehova itala ntanda yādi itala ne pa bika bikwabo?
4 Yehova pa kupwa kupanga ba Adama ne Eva, wēbapele mwingilo. Wēbayukije patōkelela mpango yandi amba ke enkapo kunekenya ntanda—na kutandabula mikalo ya Paladisa—ino i ne kuyuja’po lutundu lwabo. (Ngalwilo 1:28) Lelo ino mpango yādi ya kutunya kufikidila pa mwanda wa bubi bwabo? Bine, bwadi bwa kwikala bumvu bukatampe pa dijina dya Yehova mwinē bukomo bonso shi wālekele kufikidija mpango yandi itala ntanda ne bantu!
5. (a) Le i difuku’ka dyādi dya kufwa bantu babajinji shi abadi ku mutyi wa kuyuka biyampe ne bibi? (b) Le Yehova wāfikidije namani kinenwa kidi mu Ngalwilo 2:17 koku ulēmekele mpango yandi itala ntanda?
5 Yehova wādyumwine ba Adama ne Eva amba shi babulwe kikōkeji, badye ku mutyi wa kuyuka biyampe ne bibi, nabya ne kufwa bakafwa mu “difuku” dyobadya’ko’dya. (Ngalwilo 2:17) Na bubine Yehova wālongēle monka, wēbatweja mu kidye mu dine difuku dyobālubile ne kwibatyibila mambo a lufu. Ku meso a Yehova, ba Adama ne Eva bāfwile mu difuku’dya. Inoko pa mwanda wa kuvuija mpango yandi itala ntanda, wēbapele mukenga wa kubutula’ko bana kumeso kwa kufwa ku ngitu. Ne kadi ku meso a Yehova myaka 1000 i bwa difuku dimo; o mwanda būmi bwa Adama bwāfudile na myaka 930 kebwātabukilepo “difuku” dimo. (2 Petelo 3:8; Ngalwilo 5:3-5) Bubinebine bwa Yehova bwāfikidila, wāleta mfuto pa kitatyi kine kyaānene kupāna’yo, kadi mpango yandi itala ntanda nayo keyākalakanibwepo na lufu lwabo. Penepa bantu bakubulwa kubwaninina, kubadila’mo ne babi, bāpebwa mukenga wa kwikala’ko na būmi.
6, 7. (a) Kukwatañana na Divilu 9:15, 16, mwanda waka Yehova ulekele babi bendelela mu kitatyi kampanda? (b) Mu mwanda utala Felo, bukomo bwa Yehova bwāmwekele namani, ne dijina Dyandi dyāyukene muswelo’ka? (c) Bikekala namani pakafula ino ngikadilo imbi ya bintu?
6 Binenwa byānene Yehova kudi mulopwe wa Edipito mu mafuku a Mosesa bilombwela’ko buluji bwine bulekele’ko Leza bibi byendelela. Felo pa kupela kulekelela bana ba Isalela batambe mu Edipito, Yehova kāmonakanyepo ponka na ponka. Ino wātumine Mpupo Dikumi pa ntanda’ya, ne kulombola bukomo bwandi mu muswelo utulumukwa. Kufika pa kipupo kya busamba-bubidi, Yehova wāsapwila Felo amba wādi wa kumupitula kala aye ne bantu bandi pano panshi. “Ino tala,” i Yehova unena, “nakikulamine i mwanda wa nkulombole bwami [bukomo] ne mwanda wa dyami dizina disapulwe pa ntanda ponso.”—Divilu 9:15, 16, BB.
7 I bine, dijina dya Yehova dyāyukene pi na pi paānyongolwele bene Isalela. (Yoshua 2:1, 9-11) Dyalelo, kepadi kintu kya myaka 3500, bantu kebaidilwe byobya byaālongele. Ke enkapo dijina dya Yehova dyāsapwilwe, ino i ne bubinebine butala pa Mwinē’dyo. Kino kyāyukenye ntumbo ya Yehova amba i Leza ulama milao yandi, wela bengidi bandi mu kyadi. (Yoshua 23:14) Kadi kino kyālombwele amba byādi na bukomo bonso, kekudipo kintu kibwanya kwimika mpango yandi. (Isaya 14:24, 27) Netu tufwaninwe kukulupila amba panopano ponka usa kulwila bengidi bandi ba kikōkeji na konakanya ngikadilo yonsololo imbi ya Satana. Bantu bakashala nyeke bavuluka bukomo bonso bukalombola Yehova ne ntumbo yobukaletela dijina dyandi. Byabuyabuya bikalupuka’ko i byaendaenda.—Ezekyele 38:23; Kusokwelwa 19:1, 2.
‘E! Munshi Bula’mo Mwa Ñeni ya Leza!’
8. I myanda’ka itukankamika Polo kubandaula?
8 Mutumibwa Polo wipangula kipangujo mu mukanda waātumīne bene Loma amba: “Tunene’mba, Leza i mukondame, a?” Ebiya ulondolola na kukomeneja’mba: “Mhm, leka! leka! leka!” Kupwa unena ukoma pa lusa lwa Leza ne pa kine kyāikele Yehova kulekela Felo ekale mūmi kitatyi kilampe’ko. Kadi Polo ulombola amba bantu badi pamo bwa dilongo mu makasa a mumba. Penepa unena’mba: “Ino shi Leza wadi ne mutyima wa kulombola bukalabale bwandi, ne kuyūkanya bukomo bwandi, aye wēfudile, utūkije ne mutyima monka pa byobya bintu bya bukalabale, bilongwe bya kukonakanya. Kadi amba, ayūkanye bungi bwa ntumbo yandi, pa byobya bintu bya lusa, byālongolwele kala ke bya ntumbo; ke bo bātwe bano kadi bāityile, nako ke kwa mu bonka [Bayuda], mhm, nanshi ne mu baJentaila bene kumo.”—Loma 9:14-24.
9. (a) Le “bintu bya bukalabale, bilongwe bya kukonakanya” i bāni? (b) Mwanda waka Yehova ukitūkije mutyima bikatampe pa balwana nandi, ne i myanda’ka miyampe ikamona boba bamuswele?
9 Tamba ku butomboki bwa mu Edena, bonso balwa na Yehova ne bijila byandi i “bintu bya bukalabale, bilongwe bya kukonakanya.” Ino mu myaka yonso tamba penepa, Yehova utūkije’nka mutyima. Babi papo bapunika mashinda andi, bapangapanga bengidi bandi, bāfula’nka ne ku kwipaya wandi Mwana. Ino Yehova i mulombole kwīfula kukatampe, mwanda wa kushila bipangwa byonso kitatyi kya kumona ne pa mfulo byamalwa bilupuka ku butomboki bwa kutombokela Leza ne ku kusaka kwiendeja pambulwa aye. Mu kitatyi kimo kyonka, lufu lwa Yesu i lulete mukenga wa kunyongolola bantu ba kikōkeji na ‘kona mingilo ya Dyabola.’—1 Yoano 3:8; Bahebelu 2:14, 15.
10. Mwanda waka Yehova walekele’ko babi mu myaka 1900 yapityile’i?
10 Mu bula bwa myaka 1 900 ne kupita tamba Yesu usangulwa, Yehova i muleke’ko bidi “bintu bya bukalabale,” na kwikaka kwibyonakanya. Mwanda waka? Dibajinji bidi, mwanda wa kuteakanya boba bakabikala pamo na Yesu Kidishitu mu Bulopwe bwa mūlu. Bano i bantu 144000 kadi byo abyo “bintu bya lusa” byādi bisambila’po mutumibwa Polo. Bantu babajinji kwitwa na Leza mu kano kabumbo ka ba kwenda mūlu i Bayuda. Kupwa ke bantu ba mu mizo ya Bajentaila. Mu bano bonso, Yehova kadipo waningidile amba enka amwingidile. Ino mu boba baitabije mpangiko yandi ya buswe na mutyima wa kufwija’ko mo mwaikele kupa bamo madyese a kukabikala pamo na wandi Mwana mu Bulopwe bwa mūlu. Panenwa pano, kuteakanibwa kwa kabumbo ka ba kwenda mūlu kekudi ku mfulo.—Luka 22:29; Kusokwelwa 14:1-4.
11. (a) I kisumpi’ka kimwena pano mu kitūkijetyima kya Yehova? (b) Lelo bafwile nabo bakamwena’mo namani?
11 Lelo tukanena bika pangala pa bantu bakekala pano pa ntanda? Kitūkijetyima kya Yehova kyo kilengeje kukongakanibwa kwa “kibumbo kikatampe” kitambile mu mizo yonso. Kibalwa kyabo pano ke midiyo ne midiyo. Yehova ulaile amba kino kibumbo kya ba pano panshi kikapanda ku mfulo ya ino ngikadilo ne kupebwa kyepelo kya būmi bwa nyeke mu paladisa pano pa ntanda. (Kusokwelwa 7:9, 10; Mitōto 37:29; Yoano 10:16) Mu kitatyi kitungwe kya Leza, bibumbo ne bibumbo bya bafwile bikasangulwa ne kupebwa mukenga wa kwikala babikalwa ba pano panshi ba Bulopwe bwa mūlu. O mwanda Kinenwa kya Leza kilaile mu Bilongwa 24:15 amba: “Kusanguka kwa bafu kudiko, kwa boloke, ne bampikwa koloka kumo.”—Yoano 5:28, 29.
12. (a) Lelo i bika byotwayuka pa kine kilekele’ko Leza bubi? (b) Ulanga namani pa muswelo upwija Yehova ino myanda?
12 Lelo tukanena’mba mudi kya bukondame mu bino byonso? Mhm, mwanda shi Leza ulekele konakanya babi, “bintu bya bukalabale,” i mwanda wa lusa lwafwila bakwetu mungya mpango yandi. Kino kilombola amba bine aye i Leza wa lusa ne buswe. Kadi kino kitatyi kyonso kyotubandaula muswelo ufikidija Yehova mpango yandi, tuyukanga bivule bitala padi aye mwine. Tutulumukanga pa kumona miswelo pala pala ya bumuntu bwandi—boloke bwandi, lusa lwandi, kitūkijetyima kyandi, ne tunangu twandi tuvulevule. Kupwija kupwijije Yehova na tunangu lupata lutala pa bubikadi bwa diulu ne ntanda—kyepelo kyandi kya kubikala—kukashala nyeke bu bukamoni bulombola amba muludikilo wandi o utabukile kulumbuluka. O mwanda tunena pamo bwa mutumibwa Polo amba: “E! E! E! E! munshi bulamo bwa bupeta bwa ñeni ne kuyūkidija kwa Leza! Ne kutyiba-mambo kwandi nako e! e! e! kekuyūkibwapo, ne mu mashinda andi nao monka [mukomo] kulondamo!”—Loma 11:33.
Mukenga wa Kulombola Lulamato Lwetu
13. Ponso potususuka, i mukenga wa kulonga bika otupebwa, ne i bika biketukwasha tulonge bintu na ñeni?
13 Bengidi bavule ba Leza badi mu ngikadilo ya masusu. Basusukanga mwanda Leza kaonakenye babi ne kwaluja ngikadilo yaālaile bantu. Lelo kino kifwaninwe kwitukwatyija nsungu’ni? Nansha tufwaninwe kumona kino bu mukenga wa kutuluja Dyabola amba i mbepai? Tukekala na bukomo bwa kutuluja Dyabola shi tulamine luno lwito lobetwita’mba: “Wami mwana, wikale wañeni ne kusangaja mutyima wami, amba nondolole yewa umupunika.” (Nkindi 27:11) Satana, mwine upunika Yehova, wānene amba shi bantu bajimije bintu byobadi nabyo nansha kufikilwa na bishoto ku ngitu, bine kebakabulwepo kutopeka Leza, pakwabo ne kumutuka. (Yoba 1:9-11; 2:4, 5) Ino tukasangaja mutyima wa Yehova shi tulombola’mba kino ke kya binepo kotudi na kulama nyeke dikōkeji dyetu mu makambakano.
14. Shi tukulupile mudi Yehova potutompibwa, i byabuyabuya’ka byotukamwena’mo?
14 Wivwane tukulupile mudi Yehova ponso potutompibwa, nabya tukatamija ngikadilo ya mvubu. Tulete kimfwa kya Yesu, pa mwanda wa masusu aāsusukile, “wafundile biyampe kikokeji” mu muswelo waādi kayukile kashā. Netu shi tutompibwa, nabya tukayuka mwa kutamijija kitūkijetyima, kūminina, ne kujingulula mpata mashinda moloke a Yehova.—Bahebelu 5:8, 9; 12:11; Yakoba 1:2-4.
15. Shi tūminina byamalwa na kitūkijetyima, bantu bakwabo nabo bakamwena’mo namani?
15 Bantu bakwabo nabo bakamona byotulonga. Byotutanwa na matompo pangala pa boloke botuswele, mwenda mafuku bamo kebakabulwepo padi kujingulula bene Kidishitu ba bine ba dyalelo. Ne shi abaiya kwilunga netu pamo mu mutōtelo, nabo bakekupa ku mulongo wa ba kukapebwa būmi bwa nyeke. (Mateo 25:34-36, 40, 46) Yehova ne wandi Mwana bakimbanga bantu nabo bapebwe uno mukenga.
16. Mumweno otumwene makambakano ukwatañene namani na mwanda wa bumo?
16 Bine i kya kutendelwa shi tumona makambakano bu mukenga wa kulombola’mo lulamato lotulamete kudi Yehova ne wa kulonga kiswa-mutyima kyandi! Wivwane tulonge namino, nabya tubalombola amba bine tusaka kwikala umbumo na Leza ne na Kidishitu. Yesu wālombele kudi Yehova pangala pa bene Kidishitu bonso ba bine amba: “Ke pa mwanda wabo [bana ba bwanga baādi nabo] bonka o nombelela, mhm, i ne pa mwanda wa boba bakwabo bakangitabija pa mwanda wakasapula bano. Amba bonsololo bēkale bamo bonka, monka mwikadile abe Tata mudi ami, ami nami monka mudi abe, ino abo nabo betwikale monka mudi bātwe, mwanda wa kunena’mba, ba pano pantanda bētabije byo ntuminwe kudi abe.”—Yoano 17:20, 21.
17. I kikulupiji’ka kyotufwaninwe kwikala nakyo shi tudi na dikōkeji kudi Yehova?
17 Shi tudi na dikōkeji kudi Yehova, nabya uketupala mpalo mingimingi. Kinenwa kyandi kinena’mba: “Kankamanai, ne kujina kwine mpika, muvudilwe pakatampe pene, mafuku onso nyeke, monka mu mīngilo ya Mfumwetu, pa mwanda o mwayūka’mba, kuputumina kwa mu mīngilo yenu kekudipo kwa bitupubitupu mudi Mfumwetu; ehe.” (1 Kodinda 15:58) Kadi kinena monka amba: “Leza kadipo wa bukondame wakuvulaminwa mīngilo yenu ne lusa lwenu lo mwalombwele pa dijina dyandi.” (Bahebelu 6:10) Yakoba 5:11 unena’mba: “Monaipo bidi, byo tutela boba bakankamenemo bu-badyese; ino byo mwaivwene bukankamane bwa Yoba, mwamwene ne kwāfudile nandi Yehova byādi muyūle kanye ne lusa.” Lelo i kwepi kwāfudile Yoba? I kuno: “Yehova waesela kumfulo kwa Yoba kutabuka ne ku ngalwilo yandi.” (Yoba 42:10-16) I bine, Yehova i Leza “upala mpalo boba bamukimba ne mikeketo.” (Bahebelu 11:6) Bine, i mpalo mikata yotutengele—ke būmi bwa nyeke mu paladisa pano pa ntanda kadi!
18. Mwenda mafuku, milafwe ya kuvuluka bintu bisansa mutyima bitufikila dyalelo ikekala namani?
18 Bulopwe bwa Leza bukapwija byonso byonene bantu mu bula bwa tununu ne tununu twa myaka’tu. Nsangaji ikekala’ko mu myaka’ya keikasenselelapo nansha kubwipi kwine na masusu otususuka dyalelo. Ketukatapwepo nansha dimo ku mityima pa kuvuluka masusu otwapityile’mo. Milangwe yūbaka ne mingilo ikengilwa difuku ne difuku mu būmi bwa bantu mu ntanda impya bikajimankanya bityebitye milafwe ya kuvuluka myanda isansa ya pa kala. Yehova unena’mba: “Talapo bidi, byo mpanga madiulu mapya [Umbikalo umpya wa Bulopwe bwa mūlu bukabikala bantu] ne ntanda mipya [kitango kya bantu boloke], kabidi bintu bya kala kebikavulukwapo, nansha kwikalapo ku mutyima kwine mpika. Ino nanshi sangalai ne kusepelela nyeke mu kyokya kyo mpanga ami.” Bine, mu ntanda impya ya Yehova, boloke bakanena’mba: “Panopanshi ponsololo pa[ba]talala nyā, padi senene she-e; [bantu] ke batembe lwimbo.”—Isaya 14:7; 65:17, 18.
Myanda ya Kupituluka’mo
• Nansha Yehova byalekele’ko bibi, lelo i mulombole namani bulēme bukatampe bwalēmekele dijina dyandi?
• Kuleka kulekele Leza “bintu bya bukalabale” i kwitukwashe namani netu tumwene mu lusa lwandi?
• Tufwaninwe kulonga buninge bwa kujingulula bika mu ngikadilo ya masusu itufikila?
[Kifwatulo pa paje 67]
Yehova “waesela kumfulo kwa Yoba kutabuka ne ku ngalwilo yandi”