Butyibi bwa Yehova ku bafundiji bamabela
“Mu bapolofeto ba Yelusalema namo namone kintu kyamalwa’tu; balāla makoji ne kunanga mu mabela, . . . bonsololo’tu abālamuka ko ndi’nka bwa Sodoma, ne bekadi bakyo pamo’nka bwa Ngomola.”—YELEMIA 23:14.
MUNTU yense upāna bufundiji bwa Leza udi na kiselwa kilema bininge. Yakoba 3:1 witudyumuna’mba: “Ino, bānwe bāna betu, kemukivudija bafundiji, pa kuyūka’mba tukamona kuponejibwa kutabukile bukatampe.” Eyo, bafundiji ba Kinenwa kya Leza badi na kiselwa kikatampe mpata kya kukeshintulwila, kupitako bakristu bakwabo. Ino lelo kikashintulula kika ku boba bakamweka bu bafundiji babubela? Tubandaulei ngikadilo yādiko mu kitatyi kya Yelemia. Tukamona’mba kyādi i kyelekejo kya myanda ilongeka mu kino kyetu kitatyi.
2 Mu 647 K.K.K., mu mwaka wa 13 wa umbikalo wa Mulopwe Yoshia, Yelemia watūdilwe bu mupolofeto wa Yehova. Yehova kādipo usangela myanda yādi ilonga Bayuda, penepo wātuma Yelemia kukebasapwila’kyo. Bapolofeto bamabela nansha bafundiji bādi mu Yelusalema, bādi balonga ‘bintu byamalwa’tu’ kumeso a Leza. Bubi bwabo bwāvudile bininge bwāfikija ne Leza ku kwenzakanya Yelusalema ne Yuda na Sodoma ne Ngomola. Yelemia Shapitra 23 wituyukija ino ngikadilo. Vese 14 unena’mba:
3 “Mu bapolofeto ba Yelusalema namo namone kintu kyamalwa’tu; balāla makoji ne kunanga mu mabela, kadi bakomeja makasa a balonga bibibibi ino nabya nansha umo ujoka ku bukondame bwandi; bonsololo’tu abālamuka ko ndi’nka bwa Sodoma, ne bekadi bakyo pamo’nka bwa Ngomola.”
4 Eyo, bano bapolofeto, nansha bafundiji bāshile bimfwa bibi nakampata mu mwikadilo wabo ne kadi bādi bakankamika bantu kulongela monka. Tala bidi ngikadilo idi mu Bipwilo bya Ki-kristu dyalelo! Lelo kemudipo ngikadilo miīfwane na yoya yādiko mu kitatyi kya Yelemia? Dyalelo, bakulumpe ba bipwilo bya mitotelo betabijanga bantu balāla makoji ne bantu balāla kilume na kilume ne kikaji na kikaji kwikala mu mulongo wabo, ne kitatyi kimo kimo, bebapanga ne dishinda dya kupāna bufundiji mu kipwilo. Lelo tukokeja kutulumuka pa kumona balondi babo nabo balonga bintu byamunyanji?
5 Yehova wāenzakenye bekadi bādi mu Yelusalema pamo na boba bādi mu Sodoma ne Ngomola. Inoko ngikadilo ya munyanji idi mu Bipwilo bya Ki-kristu itabukile yoya yādiko mu Sodoma ne Ngomola. Eyo, bikatopekwanga bininge na Yehova. Bafundiji babo bapela kulemeka bijila bya mwiendelejo mulumbuluke wa bwine kristu. Kino ikilupule ngikadilo imbi ne bintu bya muswelo ne muswelo bilangula bilokoloko bibi. Ino ngikadilo imbi byoisambakēne konso-konso, pano bantu beimonanga bu i myendelemo.
“Kunanga mu mabela”
6 Pano tala binena vese 14 pa bapolofeto ba mu Yelusalema. Bādi ‘bananga mu bubela.’ Ne kipindi kyamfulo kya vese 15 kinena’mba: “Mwanda ku bapolofeto ba Yelusalema buzanzangi bubasambakana mu ntanda yonso’ya.” Vese 16 ubwejako’mba: “E Mwanenena Yehova wa bibumbo namino amba: Kemukitejaipo ku binenwa bya bapolofeto bemufumikila; bemulombola byabitupubitupu besamba kimonwa kya mutyima wa abo bene, kekitambepo mu kyakanwa kya Yehova.”
7 Pamo’nka bwa bapolofeto bamabela bādi mu Yelusalema, bakulumpe ba Bipwilo bya Ki-kristu nabo bananganga mu mabela, basambakanyanga misoñanya ya bupondo, mfundijo keitanwa nansha pa kifuko kimo mu Kinenwa kya Leza. Mfundijo imo imo ya bubela lelo i yepi? Kubulwa kufwa kwa muya, Busatu, kikungilo, ne kalunganyembo ka mudilo kasusula bantu nyeke ne nyeke. Kadi balenganga lungwe ku matwi a bemvaniki babo na kufundija bintu byobasenswe kwivwana. Bapitulukanga mu binenwa pamo’nka bwa ñimbo na kunena’mba kekudipo nansha kikambija kimo kikaponena Bipwilo bya Ki-kristu mwanda bidi na ndoe ya Leza. Ino bakulumpe ba bipwilo bya mitōtelo besambilanga pa “kimonwa kya mutyima wa abo bene.” I kya bubela. Boba betabija bubela bwa uno muswelo, badishibwanga bulembe bwa kumushipiditu. Bongolwanga ne kutwalwa ku konakanibwa kwabo!
8 Tumvwanei binena Yehova pamwanda wa bano bafundiji ba mabela mu vese 21: “Nkyatuminepo boba bapolofeto, nanshi abo ke benda lubilo; nkyesambilepo nabo, ino abo kebafumika.” Pamo ponka ne dyalelo, bakulumpe ba bipwilo bya mitōtelo kebatuminwepo na Leza, ne kadi kebafundijangapo bubinebine bwandi. I kilupule bipá’ka? Bantu bapwila pamo nabo kebayukilepo Bible mwanda bafundiji babo bebapa bufundiji butala pa mafilosofi a ino ntanda.
9 Kupitako nakampata, bakulumpe ba bipwilo bya mitōtelo ba mu kino kyetu kitatyi baletanga bikulupiji bya mabela. Vese 25 unena’mba: “Naumvwana kyo banena bapolofeto bafumika byamabela mu dyami dijina amba: Nalota nalota.” Lelo Balotanga bilotwa bya muswelo’ka? Vese 32 witusapwila’mba: “Talapo bidi, ngidi, padi abo bafumika bilotwa bya bubela; i Yehova unena; ne kusapwila’byo, ne kutupija bami bantu pa mabela abo ne pa kwitatula kwabo kwa bitupubitupu; nanshi ami nkyebatuminepo nansha kwibasomanyapo kwine mpika; nansha abo kumwesha bantu bano’ba kamweno, nansha patyetye pene; i Yehova unena.”
10 Bakulumpe ba bipwilo bya mitōtelo bafundijanga bikulupiji’ka ne bilotwa’ka bya bubela? Dyalelo, kikulupiji kya bantu kidi enka ku kitango kya O.N.U. amba kyo kikatulako ndoe ne mutyima nteke. Mu myaka yapityile’i, bādi batela kitango kya O.N.U. bu “kikulupiji kyamfulo kikatulako ndoe ne kumvwañana,” “kitango kya ndoe ne boloke kitabukile bitango byonso,” “kitango kibajinji mu kino kitatyi kikulupīlwe mwanda wa kutulako ndoe pano pantanda.” Kuno i kwidimba ñeni kwa binebine! Bulopwe bwa Leza, kyo kikulupiji kimo kete kya bantu. Ino bakulumpe ba bipwilo bya mitōtelo kebafundijangapo ne kusapula bubinebine butala pa uno umbikalo wa mūlu, wādi mutwe wa mwanda umbajinji mu busapudi bwa Yesu.
11 Vese 27 witusapwila nakampata amba: “Balañanga kuvulaminija bantu bami dijina dyami pa bilotwa byabo byo basapwila, enselele ku mwikadi nandi, pamo’nka bwa bashabo bavulaminwe dijina dyami pa Bala.” Bapolofeto bamabela bādi mu Yelusalema bādi batwala bantu ku kuvulaminwa dijina dya Leza. Lelo dyalelo bafundiji ba mu bipwilo bya bubela kebalongangapo muswelo umo onka? Kupitako nakampata, bafyanga dijina dya Leza, Yehova. Bafundijanga’mba kekidipo na mvubu kwidingidija, ne beditalulanga mu bwalamuni bwabo bwa ma Bible. Bakankajanga na bukalabale bukatampe muntu yense ufundija bantu amba dijina dya Leza i Yehova. Ino kabumbo ka Yelemia, bakristu basheleko mu bashingwe māni, pamo ne balunda nabo, balondanga enka mwālongele Yesu. Bafundijanga tununu ne tununu twa bantu bayuke dijina dya Leza.—Yoano 17:6.
Kutopekwa Kwabo Kubalupukila Patōka
12 Misunsa mivule, kabumbo ka Yelemia kalombolanga patōka’mba bakulumpe ba bibwilo bya mitōtelo i bafundiji bamabela batwala luombe lwabo mu dishinda dikatampe ditwala ku bonakani. Eyo, basheleko balombolanga patōka mwanda’ka bano balotyi ba bilotwa bafwaninwe kutopekwa na Yehova. Kimfwa, kitatyi ne kitatyi bengidi ba Yehova batelanga Kusokwelwa 18:24 unena’mba mu Babiloni Mukatakata mwatenwe mashi a “bonsololo batapilwe panopanshi.” Tulangulukei bidi pa mavita onso āshilwile pamwanda wa kubulwa kwa kumvwañana kwa bipwilo. Kyabine, mashi a bantu bavule adi pa mutwe wa bafundiji ba mu bipwilo bya mabela! Mfundijo yabo i milupule nkalañanyi ne kuleta mushikwa ku bantu ba mizo mikwabo ne ba mitōtelo mikwabo. Pamwada utala Divita Dibajinji dya ntanda yonso, dibuku “Basapudi ba myanda ya Leza balombola byabulwi” (angl.) dinena’mba: “Bakulumpe ba bipwilo abape divita shintulwilo ya kumushipiditu ne kwidikankamika. . . . Pano kipwilo kibekuja bininge mu myanda ya mavita.” Uno mwanda wājingulwilwe mu kitatyi kya Divita dya Bubidi dya Ntanda yonso. Bakulumpe ba bipwilo bya mitōtelo bādi bakwatakenye bininge mizo yādi ilwa divita ne kwesela bibumbo byabo. Ano mavita abidi a ntanda yonso āshilwile mu Bipwilo bya Ki-kristu, bantu ba mu mutōtelo umo bādi beipaya abo-bene na bene. Bibumbo bya bantu bakubulwa lwitabijo ne bakristu ba mu Bipwilo bya Ki-kristu, bakyendelela na kwipaijana ne kumwanga mashi mu kino kyetu kitatyi. Bino i bipá bilengeja moyo bilupuka ku mfundijo yabo yabubela!
13 Tujingululei kinena Yelemia mu shapitra 23 vese 22: “Shi badi bemene mu kitumba kyami longa nankyo baivwanija bantu bami binenwa byami, ne kwibaluja ku dishinda dyabo dibi, ne ku bupupakane bwa bilongwa byabo.” Shi bapolofeto ba mu Bipwilo bya Ki-kristu bādi bemene mu kitumba kya Yehova, kwikala na kipwano kya pabwipi nandi pamo bwa umpika wabinebine ne wa manwa, longa abo nabo bengidijanga misoñanya ya Leza. Longa kadi i bemvwanije Kinenwa kya Leza ku bantu ba mu Bipwilo bya Ki-kristu. Pakyaba kya bino, balondi ba bafundiji bamabela ba mu kino kyetu kitatyi abaikala ke bampofu bengidila nkikwa na Leza, Satana Dyabola.
14 Kabumbo ka Yelemia katopekanga patokelela na bukomo bonso bakulumpe ba bipwilo bya mitōtelo. Kimfwa, ku kitango kya matanda mavule “Kiswamutyima kya Leza,” kyālongele ba Tumoni twa Yehova mu 1958 mu Amerika (New York), mu kishinte kyāpityije mwimaniji-mukwashi wa Sosiete Watch Tower, kwādi kipindi kyādi kinena’mba: “Twimuyukija patōkelela’mba nsulo ya buñonaona, bilongwa bibi, mushikwa, kwilwa, mfwatakanyi, . . . ne kavutakanya i mutōtelo wa bubela uludikwa na lwana wakubulwa kumweka, Satana Dyabola. Bantu badi na biselwa bikatampe bine pamwanda wa ngikadilo idi mu ino ntanda i bafundiji ne baludiki ba Bipwilo bya mitōtelo; kadi boba batopekwa bininge i bakulumpe ba Bipwilo bya Ki-kristu. . . . Kupwa myaka mivule yāpityile kunyuma kwa Divita Dibajinji dya ntanda yonso, kumeso a Leza Bipwilo bya Ki-kristu bibaikala pamo bwa Isalela wādiko mu kitatyi kya Yelemia. Eyo, Bipwilo bya Ki-kristu bikonakanibwanga ne kusalwa mu muswelo mukomo kupita konakanibwa kwa Yelusalema kwāmwene Yelemia.”
Butyibi bwa Bafundiji Bamabela
15 Nansha byo kwāikele kino kidyumu i kika kilonga bakulumpe ba bipwilo bya mitōtelo? Enka mwikilombwela vese 17: “Banena nyeke kudi boba bamfutulula amba: Yehova wanena’mba: Mukamona ndoe; ne kudi enselele unanga mu lupata lwa mutyima wa aye mwine, banena’mba: kyamalwa kekikemufikilapo, nansha kimo kine.” Lelo i kya bine? Keamopo! Yehova ukalupwilanga patōka bubela bwa buno bupolofeto bwa bakulumpe ba bipwilo bya mitōtelo. Kakafikidijangapo byobanena mu dijina dyandi. Inoko, kikulupiji kya bubela kya’mba kudi ndoe ipāna Leza kisambilapo bakulumpe ba bipwilo bya mitōtelo kifityijanga enka mityima ya bantu!
16 Lelo ulanganga’mba ‘amiwa kikadimbwepo nansha dimo na mfundijo ya bubela ya bakulumpe ba bipwilo bya mitōtelo?’ Eyo, ketukikalai kwikulupila batwe bene! Tuvulukei’mba mfundijo ya bubela ya bakulumpe ba bipwilo bya mitōtelo i milupule ngikadilo myoneke ne yakubulwa kwendelamo. Ino yabo mfundijo itabija bintu byonso, ibingija mwiendelejo ō onso nansha ke wa munyanji mwine. Kadi ino ngikadilo myoneke itandabukile mu miswelo yonso ya makayo, ma sinema, ma televizio, mu bitabo ne mu ñimbo. Nanshi tufwaninwe kwikala badyumuke bininge tuleke kukokwa na lupusa lwa ano makayo mabi akoka bantu munshi munshi. Bankasampe bakokeja kutwejibwa mu dikinga dya kusangela ma filime a ku video ne ñimbo yakubulwa kwendelamo. Tuvulukei’mba milangwe ya’mba kintu kyonso i kiyampe idi na bantu dyalelo, i bipá bilupuka ku mfundijo ya bubela ya bakulumpe ba bipwilo bya mitōtelo ne ku kubulwa kukwatakanya misoñanya myoloke ya Leza. Kabumbo ka Yelemia kaponejanga ino milangwe ya munyanji ne kakwashanga bantu ba Yehova bapele bubi buyudile mu Bipwilo bya Ki-kristu.
17 I butyibi’ka bukafikila bafundiji bamabela ba mu Bipwilo bya Ki-kristu kutamba kudi Yehova Mutyibi Mukatakata? Mu ma Vese 19, 20, 39, ne 40 balondololamo’mba: “Talapo bidi, kintenshi kya Yehova, bulobo bwandi budyendyemuka bwa ntambo; eyo, ke kimpumpu kinyenga kikasabika pa mutwe wa bapupakane. Bulobo bwa Yehova kebukajokapo poso’nka walonga ne kufikija bidi ku mutyima wandi. . . . Ami nkemuvulaminwa’tu, kabidi nkemufundula pa kifuko kyami, ne kibundi kine pamo, kyo napele kudi banwe, ne kudi bashenu. Byobiya nkaleta po mudi mutōnko wa nyeke, ne bumvu bwa mafuku onsololo’tu bwampikwa kuvulaminwapo.” Bino byonso byāfikile Yelusalema umbi ne tempelo yandi, ne kadi pano pano ponka kyamalwa kya uno muswelo kikaponenanga Bipwilo bibi bya Ki-kristu!
Bayukija ‘kitundu kya Yehova’
18 Ino lelo i kiselwa’ka kidi na kabumbo ka Yelemia ne balunda nabo? Vese 33 witusapwila’mba: “Kabidi bano bantu bano’ba, nansha mupolofeto, nansha mupidishitu, pakwipangula’mba: Lelo butobo [kitundu, NW] bwa Yehova i buka, a? Penepo ukebanena’mba: Lelo i butoba [kitundu, NW] ka? Nkemwela; i Yehova unena.”
19 Kishima kya kihebelu kitela “kitundu” kidi na shintulwilo ibidi. Kikokeja kufunkila pa bulēmi bwa mbila ityiba Leza nansha pa kintu kilēma bininge ne kikokeja muntu wikiselele. Mu uno vese kishima ‘kitundu kya Yehova’ kifunkila pa bulēmi bwa bupolofeto—mbila yātyibilwe pamwanda utala konakanibwa kwa Yelusalema. Lelo bantu bādi basenswe kwivwana buno bupolofeto bulēma bwādi bupitulukamo Yelemia butamba kudi Yehova? Mhm, bano bantu bādi bamusepa Yelemia’mba: ‘I kitundu’ka kyodi nakyo? Twitabije’mba bupolofeto bobe bukekalanga kiselwa kikwabo kilēma kutabuka!’ Ino lelo Yehova wēbasapwidile kika? Wānene’mba: “Lelo i butobo’ka [kitundu, NW]? Nkemwela; i Yehova unena.” Eyo, bano bantu bādi i bulēmi kudi Yehova, ne wādi wa kwibwela mwanda wa baleke kumulema kitatyi kilampe.
20 Ino lelo dyalelo ‘kitundu kya Yehova’ i kika? I bulēmi bwa musapu wa bupolofeto butamba mu Kinenwa kya Leza. Bulēmanga pamwanda wa kyamalwa kilombola’mba konakanibwa kwa Bipwilo bya Ki-kristu kekudi pabwipi bininge. Byotudi bantu ba Yehova, tudi na kiselwa kilēma kya kusapula kino kitundu nansha “butobo bwa Yehova.” Mfulo byoyenda ifwena, tufwaninwe kusapwila bantu bonso’mba bantu bakubulwa kukokela badi mu Bipwilo bya Ki-kristu i ‘bulēmi,’ eyo, ‘bulēmi bwa binebine!’ kudi Yehova Leza, ne pano pano ponka, aye mwine ukafundula buno ‘bulēmi’ na kuponeja kyamalwa pa Bipwilo bya Ki-kristu.
21 Butyibi bwa Yehova bwāfikidile mu mafuku a Yelemia kitatyi kyāonakenwe Yelusalema na bene Babiloni mu 607 K.K.K.. Ka na mokyātobelwe, uno mwanda wādi i ‘mutōnko ne bumvu’ ku bene Isalela bādi na mutwe mukomo ne bakubulwa lwitabijo. (Yelemia 23:39, 40) Kyebālombwelwe’mba Yehova obādi bafutulula kitatyi ne kitatyi, webelēle pamwanda wa bipá byabo bibi. Byakanwa bya bapolofeto babo bamabela ne mitatulo byāubijibwe. Eyo, kyakanwa kya Yelemia, kyāendelele na kusapula bupolofeto. Yehova kamwelelepo, mhm. Kukwatañana na kino kimfwa, Yehova kakēlapo kabumbo ka Yelemia kitatyi kikafikidila butyibi bwandi bulēma bukonakanya bakulumpe ba Bipwilo bya Ki-kristu ne boba bakulupīle mu bubela bwabo.
22 Eyo, kutūtwa ne kusalwa kwa Yelusalema mu 607 K.K.K. ye mukekadila ne Bipwilo bya Ki-kristu kitatyi kyobikatentulwa pa bupeta bwabo ne kufwijibwa bumvu. Buno bo butyibi bufwaninwe bukatyibila Yehova bafundiji bamabela. Bukafikidilanga binebine. Pamo ka na mwāfikidile misapu yonso ya kidyumu yāsapwile Yelemia kupityila ku bukomo bwa mushipiditu mu kitatyi kyakala, kufikidila kwabo kwa mu kino kyetu kitatyi nako i kwabinebine. Shi ke pano, twiulei Yelemia. Tusapulei bulēmi bwa butobo bwa Yehova ku bantu pakubulwa moyo, mwanda wa bakayuke mwanda’ka bulēmi bwa butyibi bwandi boloke bukafikidilanga pa bafundiji boso bamabela badi mu bipwilo!
[Bipangujo]
1. Mwanda’ka muntu yense upāna bufundiji bwa Leza udi na kiselwa kilēma bininge?
2, 3. Yehova wāfikidije butyibi’ka pa bafundiji babubela ba mu Yelusalela, kupityila mudi Yelemia?
4. I muswelo’ka udingakene mwikadilo umbi wādi na bafundiji ba mu Yelusalema na udi mu Bipwilo bya Ki-kristu dyalelo?
5. Mwanda’ka ngikadilo ya munyanji idi mu Bipwilo bya Ki-kristu imipite ne yoya yādiko mu Sodoma ne Ngomola mine?
6. I kika kyānene Yelemia pamwanda utala bubi bwa bapolofeto bādi mu Yelusalema?
7, 8. Mwanda’ka bakulumpe ba Bipwilo bya Ki-kristu beifwene na bapolofeto bamabela bādi mu Yelusalema, ne i bipá’ka bilupukile ku bantu bapwila nabo pamo?
9, 10. (a) I bilotwa bya muswelo’ka byādi bilota bafundiji bamabela bādi mu Yelusalema? (b) Bakulumpe ba Bipwilo bya Ki-kristu bafundijanga “bilotwa bya bubela” muswelo’ka?
11. (a) I mwanda’ka umbi wālongele bafundiji bamabela bādi mu Yelusalema pamwanda utala dijina dya Leza? (b) Kushiyañana na kabumbo ka Yelemia, i kika kilonga bafundiji ba mu bipwilo bya bubela dyalelo pamwanda utala dijina dya Leza?
12. (a) Mwanda’ka bafundiji ba mu bipwilo bya bubela baselele kiselwa kikatampe kya mashi a bantu bavule bepaibwa? (b) I mwingilo’ka wālongele bakulumpe ba bipwilo mu kitatyi kya mavita abidi a ntanda yonso?
13. Yelemia 23:22 ulombola muswelo’ka amba bakulumpe ba Bipwilo bya Ki-kristu kebadipo mu kipwano na Yehova?
14. I kishinte’ka kyāpityijibwe na bukomo bonso mu 1958 kyādi kisambila pa bakulumpe ba Bipwilo bya Ki-kristu?
15. I bupolofeto’ka bwa ndoe bwisambilapo bakulumpe ba bipwilo bya mitōtelo, lelo bukafikidilanga?
16. (a) I ngikadilo’ka idiko mu ino ntanda ne i ani udimo na kiselwa kikatampe? (b) I kika kilonga kabumbo ka Yelemia pamwanda utala koneka kwa ngikadilo pano pantanda?
17. (a) Kukwatañana na Yelemia, i butyibi’ka bwādi bwakukafikidila pa Yelusalema umbi? (b) I kika kikafikila Bipwilo bya Ki-kristu pano pano?
18, 19. Yelemia walombwele ‘kitundu’ka kya Yehova’ ku Bayuda, ne kyālupwile kika?
20. Mu kino kyetu kitatyi, ‘kitundu kya Yehova’ i kika?
21. (a) Mwanda’ka Yelusalema wātutyilwe mu 607 K.K.K.? (b) Kupwa kwa konakanibwa kwa Yelusalema, i kika kyāfikile bapolofeto bamabela ne mupolofeto wabine wa Yehova, ne kitupa kikulupiji’ka dyalelo?
22. Bipwilo bya Ki-kristu bikafikilwanga na ngikadilo’ka kupwa butyibi bwa Yehova?
[Bilembwa bya pa Bifwatulo]
Bapolofeto bādi mu Yelusalema bādi balonga ‘bintu byamalwa’
“Besamba kimonwa kya mutyima wa abo bene”
Ngikadilo ya Yelusalema pa kupwa konakanibwa i kyelekejo kya mukekadila Bipwilo bya Ki-kristu
Bipangujo bya Kujokelamo
◻ Bubi bwādi mu Yelusalema wakala bwādi bumwenwe namani na Yehova?
◻ Bipwilo bya Ki-kristu ‘binanganga mu mabela’ muswelo’ka?
◻ I muswelo’ka utopekwa bakulumpe ba bipwilo bya mitōtelo dyalelo patōkelela?
◻ I ‘kitundu’ka kya Yehova’ kisapulwa mu kino kyetu kitatyi?