Bankasampe lelo mulondanga lufundijo lwa ani?
“Bamobamo bakabomboka mu kwitabija, kebateje matwi. . . ku mfundijo ya bademona.”—1 TEMOTE 4:1.
KIPANGUJO kipangwilwe bankasampe i kino, lelo mulondanga lufundijo lwa ani? Kino kishintulula’mba mudi na butongi. Mufwaninwe kutonga kulondolola ku bufundiji bwa Leza nansha kulonda mfundijo ya bademona. Yehova witufundijanga kupityila ku Kinenwa kyandi, Bible, ne kupityila ku boba batudile bu bantunguluji bandi pano pantanda mu mwingilo wandi. (Isaya 54:13; Bilongwa 8:26-39; Mateo 24:45-47) Ino lelo mubatulumuka pa kwivwana’mba bandemona nabo bafundijanga?
2 Mutumibwa Polo wāsonekele’mba: “Mu oa mafuku a kumfulo’a bamobamo bakabomboka mu kwitabija, ke bateje matwi kudi bibanda, bibasenga bubelabubela, ne ku mfundijo ya bademona.” (1 Temote 4:1) Byotudi mu mafuku “a kumfulo” akalabele Satana ne bademona bandi bininge, lelo muyukile mwanda’ka twipangula’mba i bufundiji bwa ani bomulonda? (2 Temote 3:1-5; Kusokwelwa 12:7-12) Mwanda Satana ne bademona bandi i badyumuke bininge, bengidijanga manwa makomokomo mu bongojani, mufwaninwe nanshi kutá mutyima bininge ku uno mwanda.—2 Kodinda 11:14, 15.
Bademona ne Mfundijo Yabo
3 Dibajinji, bademona bādi bamwikeulu ba Yehova, ino bātombokele Umpangi wabo, penepo baikala ke bengidi-pamo na Satana. (Mateo 12:24) Kitungo kyabo i kuboleja bantu ne kwibabombola baleke kwingidila Leza. Pa kwikivuija, bengidijanga mfundijo ya bantu mwanda wa kukankamika mwino, ne ngikadilo ya munyanji, bintu bikandijibwe na Yehova. (Ezankanya na 2 Petelo 2:1, 12-15.) Kupituluka mu muswelo waalamukile bamwikeulu bakikokeji ke bademona, kukokeja kwimukwasha muyuke mwikadile mfundijo yabo ne bilongwa bikankamika ino mfundijo.
4 Mu myaka ya Noa, bamwikeulu bamo-bamo bākokelwe bininge na buya bwa bana-bakaji bana ba bantu, penepo bino bipangwa bya kumushipiditu byashiya ludingo lobyādipo momwa mūlu, byaiya pano panshi. Kulala kwabo na bana-bakaji kwalupwile musaka mujendakane witwa bu ba Nefilimi. Kyādi kyakubulwa kwendelamo bipangwa bya kumushipiditu kwisonga na bantu, kyokya kyālongele bano bamwikeulu bantomboki na bana-bakaji, kyādi kibi bininge pamo ka na bilongwa byālongele bana-balume ba mu Sodoma bādi bēlala abo-bene na bene. (Ngalwilo 6:1-4; 19:4-11; Yude 6, 7) Nansha byāfwile bakaji ba bano bamwikeulu ku dilobe pamo ne bano bana, lukunwa lujendakane, bano bamwikeulu babi bāvūdile imbidi yabo ya misunya bajōkela mūlu baikala ke bademona, bengidi-pamo na Satana Dyabola.—2 Petelo 2:4.
5 Na ino mānga, lelo mubajingulula bademona i bipangwa bya muswelo’ka? Basenswe bupanu bininge ne i abo bakankamika mushipiditu wa bupanu mu ino ntanda. Nansha byobebayete bukomo bwa kwialamuna monka na kuvwala ngitu ya bantu, ino basepelelanga nyeke mu bilokoloko bya bupanu na boba bokebadi kala bonakanye pano pantanda. (Efisesa 6:11, 12) Bademona bapimanga kusendulula bijila bya Leza bitala pa bu-ujila ne kwilama ku byabulongelonge, na kwibimwekeja bu bikutakane pakubulwa buluji. Bano bamwikeulu babi bamwekejanga busekese bu kekibipo, bukokeja kulongwa na muntu yense, ne buletanga nsangaji umbūmi.
Kusambakana kwa Mfundijo ya Bademona
6 Ketufwaninwepo kutulumuka pa kuyuka’mba bademona basambakanyanga mfundijo yabo na kwingidija manwa a munshi-munshi, mwanda shabo-dyabwanga, Satana Dyabola, wēengidije pakongola Eva. Vulukai, wēsambile nandi pamo bwa aye usaka kumukwasha. Wāmwipangwile’mba: “Lelo i nankyo nanshi Leza wanene’mba: Kemukadyako ku mityi yonso, shi mityi ka, shi mityi ka, idi mu budimi’ni, a?” Penepo wāpima kupindulula na manwa bufundiji bwa Leza na kusapwila Eva’mba shi adye ku mutyi mujidikwe’wa, wādi ukokeja kumwena’mo. Wāmutyipila’mba: “Difuku dyo mukadyako ponkapo meso akemuputuka. Kabidi mukekalanga bwa Leza, kuyuka biya ne bibi.” (Ngalwilo 3:1-5) Penepo Eva wāsamunwá, wākokwá, na kutombokela Leza.—2 Kodinda 11:3; 1 Temote 2:13, 14.
7 Mu kino kitatyi nakyo, bavule i bakokwe. Bademona bengidijanga budyumuku bininge mwanda wa kutumbija busekese omwanda pano kebwitabijibwe ne na bavule bādi bebukankaja bene. Kimfwa, mulembi umo mutumbe mu kupana madingi wa mu Amerika, pa kulondolola ku mukanda obamutūmine utala pa myanda ya kwilala kwa bantu bakubulwa kwisonga, wāsonekele’mba: “Nkyādipo nanga’mba nkokeja kwalamuna milangwe yami itala pa uno mwanda, ino pano nkulupile’mba ba mwanamulume ne mwana-mukaji basaka kwisonga nabubinebine, bafwaninwe kwenda pamo kukepwija mukose mu lunango dyamposo nansha dyayenga mwanda wa kwiyuka shi i bafwaninwe.” Kupwa wabwejako’mba: “Nkilangapo’mba nāandikile bintu bya uno muswelo.” Nansha byākadipo ulanga’mba wakankamikile busekese, inoko wēkilongele! Bine, tufwaninwe kudyumuka mfundijo ya bademona kutyina’mba yakaboleja milangwe yetu mu bilongwa bipeleja Leza.—Loma 1:26, 27; Efisesa 5:5, 10-12.
8 Ketufwaninwepo nansha dimo kuvulaminwa’mba Satana i “mulopwe wa pano pantanda.” Mutumibwa Yoano wānene’mba “panopantanda ponsololo pēne palēle mudi yewa umbi.” (Yoano 12:31; 1 Yoano 5:19) Bine, Yesu kyaba kimo wāingidije kishima “ntanda” mwanda wa kwisambila pa muzo onso a muntu. (Mateo 26:13; Yoano 3:16; 12:46) Inoko pavule, wāingidije kishima “ntanda” mwanda wa kwisambila pa bulongolodi bwa kitango kya bantu bonso badi panja pa kipwilo kya bwine-kristu. Kimfwa, Yesu wānene’mba bandi bana-babwanga bafwaninwe ‘kwisansanya na ba pano pantanda’ (kitango kya bantu bakubulwa boloke) ne ntanda yādi ya kwibashikwa mwanda kebekujijepo mu bya pano pantanda. (Yoano 15:19; 17:14-16) Kadi Bible witudyumuna’mba kemukekalai balunda na ino ntanda iludikwa na Satana.—Yakoba 4:4.
9 Mutumibwa Yoano wānene’mba: “Kemukisanswa pano pantanda, nansha byapanopantanda bīne.” Kadi wānena’mba: “Ke-bintu byonsololo bidi pano pantanda, kilokoloko kya ngitu, ne kilokoloko kya meso, ne ntumbo ya kwitatula ya būmi, kebidipo bya Tata, mhm, i bya panopantanda.” (1 Yoano 2:15, 16) Languluka pa kino. I bintu’ka bidiko dyalelo mu ino ntanda bilangula bilokoloko bibi, bilokoloko bya bupanu? (1 Tesalonika 4:3-5) Lelo kidi muswelo’ka pamwanda utala minjiki mivule ya bwine-ntanda? Mwimaniji umo wa bampuluji mu California wānene’mba: “Mungya buluji, minjiki ifundijanga’mba kemufwaninwepo kwivwana benu bambutwile, ne amba mufwaninwe kwiendeja umbūmi monso momusakila.” Lelo muyukile kwine kutamba mfundijo ya mu minjiki ya uno muswelo?
10 Vulukai kino, Satana, wāsapwidile Eva’mba: ‘Ibemusuminwe kintu kilumbuluke nakampata. Mwiendejei monso momusakila banwe bene. Mwitongelei banwe-bene kiyampe ne kibi. Kemufwaninwepo kwivwana Leza.’ (Ngalwilo 3:1-5) Lelo uno kemusapupo wa muswelo umo na idi mu ñimbo mivule ya bwine-ntanda? Ino bademona kebafundijangapo enka kupityila mu ñimbo kete. Bengidijanga ne ma programe a ma televizio obenda basumbija, masinema, ne mavideo, mwanda wa kufundija. Mwanda’ka kidi uno muswelo? Maladio, matelevizio ne mavideo alombolanga makayo mavule apēlula bufundiji bwa Leza butala pa byabulongelonge bumweke bu bwakubulwa kwendelamo. Bikokelanga milangwe pa busekese na kwibutumbija ne na kwibumwekeja bu bulumbuluke bininge.
11 Zyulunale umo (U.S.News & World Report) wānene’mba: “Mu 1991, ma programe asatu [a mu Amerika] ālombwele mafilime 10 000 ne kupita a bupanu, mu ma nsaa ekalanga bantu bavule bateja misapu ku matelevizio; mu kipindi ne kipindi bādi balombola’mo ba mulume ne mukaji belala, kadi bālombwele ne bipindi 14 byādi bilombola bantu bakubulwa kwisonga belala.” Na kulombola mafilime a bupanu 9 000 mu mwaka umo kete, ne pa kitatyi kikalanga kisenswe bantu bavule bateja misapu ku matelevizio, tukokeja kunena’mba televizio ifundijanga kika? Barry S. Sapolsky, umo wa mu bālupwile programe wa “Mafilime a Bupanu pa Nsaa Ivwananga Bantu Misapu: 1979 na 1989,” wānene’mba: “Shi bankasampe babandile umbula bwa myaka, bantu besongola ku TV nansha befumbakanya, ino milwi ne milwi ya bifwatulo byobāmwēne umbula bwa myaka mivule bikebafundija’mba busekese butobalanga—ne kebudipo na kabubi nansha kamo.” I kimweke patōka’mba makayo a bya bwine-ntanda afundijanga banuke’mba kekudipo kijila, busekese i bwendelemo, ne kwiendeja umbūmi na kulonga byobya bikandija Leza, kekukokejapo kuleta tusuwa nansha dimo.—1 Kodinda 6:18; Efisesa 5:3-5.
12 Ñimbo ne maja a bwine-ntanda, mafilime, mavideo ne matelevizio i bilongololwe mwanda wa kukoka bankasampe! Bisambakanyanga mfundijo mibole ya bademona. Lelo i kyakutulumukwa? Langapo bidi. Shi bipwilo byabubela ne baludiki bakipolitike i bipindi bya ntanda ya Satana—ne ye mobikadile patōkelela—lelo mufwatakanya’mba makayo a bwine-ntanda akokeja kubulwa lupusa lwa bademona? Banwe bankasampe, mufwaninwe nakampata kwilama, “kemukiulai mwikadilo ne bibidiji bya bapanopantanda.”—Loma 12:2, MB.
Mwibandaulei Senene Banwe-bene
13 Kilombola bufundiji bomulameteko, ke enkapo binenwa byenu kete, ino i ne bilongwa byenu. (Loma 6:16) Wiipangule abe-mwine’mba ‘Ngikadilo yami ne mwiendelejo wami wa umbūmi, lelo bitambulanga lupusa lubi lwa byonefundanga kupityila ku ma programe a misapu imbi-imbi ya bwine-ntanda? Lelo būmi bwami bwendanga bukokwa bityebitye na mfundijo ya bademona?’ Pa kukukwasha ulondolole ku bino bipangujo, pima kubala buvule bwa nsaa yopityijanga mu kwifunda Bible, ku kupwila kwa bwine kristu, ne mu kusapwila bakwabo Bulopwe bwa Leza; penepo wibwenzakanye na buvule bwa kitatyi kyopityijanga na kutala TV, kwivwana ñimbo, kukakaya makayo osenswe, nansha mu mingilo mikwabo ya uno muswelo. Bine būmi bobe budi pakatele-bulenda—omwanda wibandaule senene abewa-mwine pakubulwa budimbidimbi.—2 Kodinda 13:5.
14 Uyukile biyampe’mba byakudya byoikalanga udya, bingidijanga lupusa mu bumeni bobe bwa ngitu. Muswelo umo onka, byotweja mu yobe ñeni ne mu obe mutyima bidi na lupusa mu bumeni bobe bwa kumushipiditu. (1 Petelo 2:1, 2) Ukokeja kwibepela abe-mwine pamwanda utala byobya bidi na kamweno kabinebine ku obe mutamba, inoko kukokejapo kubepela Mutyibi wetu, Yesu Kristu. (Yoano 5:30) Shi ke pano, wiipangule’mba ‘Shi Yesu wadi ukidi pano pantanda, lelo nkokeja kujingwa ku mutyima shi watwela mu yami njibo ne kuteja ñimbo nansha mafilime ongikalanga mandila?’ Yukai’mba Yesu ubandilanga ne uyukile bilongwa byetu byonso.—Kusokwelwa 3:15.
Komenai Mfundijo ya Bedemona
15 Lupusa lwingidija bademona pa bankasampe mwanda wa balonde mfundijo yabo i lukomokomo bininge. Ino mishipiditu imbi ipanga bantu būmi bumweka bu bwa nsangaji ya kiponka na ponka—bwa mazuwa ne bwa kupwija bilokoloko. Mwanda wa kusangaja Leza, Mosesa mu kitatyi kyakala, wāpelele ‘kuloelelwa mu bubi bwa mu kitatyi kityetye’ na kutelwa bu umo wa mu bantu bantumbo ba mu njibo ya Felo. (Bahebelu 11:24-27) Kekipēlangapo kupela byobya bitubeleñenya bademona, omwanda mufwaninwe kulwa bulwi bukomokomo mwanda wa kulonga byoloke. Kino i kyabine, mwanda twāpyene bubi kadi mityima yetu isakanga enka kulonga bibibibi. (Ngalwilo 8:21; Loma 5:12) Pamwanda wa ngikadilo yetu itukokela nyeke ku bubi, nansha ke mutumibwa Polo mwine nandi wādi winyuka ngitu bininge, kādipo uleka bilokoloko byetu bya bungitu bimubikale.—1 Kodinda 9:27; Loma 7:21-23.
16 Nansha shi ubaongolwa na kusaka “kukalonda kibumbo kukalonga bubi,” Leza ukokeja kukukwasha ukomene lupusa lwa balunda nobe uleke kwibalonda mu mashinda abo mabi. (Divilu 23:2; 1 Kodinda 10:13) Ino ufwaninwe kuteja kutá mutyima ku misoñanya ya Leza, na kulama binenwa byandi na buleme mu mutyima obe. (Mitoto 119:9, 11) Mufwaninwe kuyuka’mba shi bankasampe abekokela pafula, pa kasuku kabo, kilokoloko kya bulalañani kikokeja kwibakabija ngitu bininge ne kwibafikija ku kujilula bijila bya Leza. Nsongwakaji umo wēkitabije’mba: “Kitatyi kyotudi pabubidi kete na mulunda nami nsongwalume, ngitu yami ikalanga isaka kulonga kintu kampanda, bongolo bwami nabo bunena nonge kikwabo.” Nanshi mufwaninwe kuyuka mikalo yenu ne kuvuluka nyeke’mba mutyima i ñongojani. (Yelemia 17:9) Kemwākitolwelai pafula, pabunka bwenu. (Nkindi 18:1) Mwitūdileiko mikalo mu kwilombola kisanso kyenu. Ne nakampata, lamatai nyeke boba basenswe Yehova ne boba bakaminwe bijila byandi bininge.—Mitoto 119:63; Nkindi 13:20; 1 Kodinda 15:33.
17 Kwifunda kusumininwe kwa mabuku a bwine kristu kukokeja kukukwasha unyingishe mwimanino obe wa kumushipiditu. Kimfwa, bandaula dibuku Maswali Ambayo Vijana Huuliza—Majibu Yafanyayo Kazi ne shapitra unena’mba “Kulwá bulwi mwanda wa kulonga byoloke” mu dibuku Ukokeja kwikala ne būmi bwanyeke mu paladisa pano pantanda. Leka misoñanya ya mu Bisonekwa yale miji mu mutyima obe ne mu ñeni yobe, ne ikakukomeja. Mwanda okemufwaninwepo kuvulaminwa i uno, mu ino ntanda iludikwa na bademona, kulonga byoloke ke mwandapo upēla. Shi ke pano, lwai na bukomo. (Luka 13:24) Ningija bukomo bobe bwa kumushipiditu. Kokiula boba bakōkekōke mhm, boba bamoyomoyo balonda kibumbo kunyuma.
Mwenai mu Bufundiji bwa Leza
18 Kadi vuluka’mba kukokejapo kujimija kintu nansha kimo pamwanda wa kulamata ku bufundiji bwa Yehova. Ukusenswe na bubinebine, omwanda ‘ukufundijanga mwanda wa umwenemo kamweno.’ (Isaya 48:17) Shi ke pano, londa bufundiji bwa Yehova, wiepeje na kupepwa mutyima kutamba ku kujondwa na mutyima wa munda-munda, kujimija buleme bwa abe-mwine, kwimita memi pakubulwa kusaka, ne kusambukilwa mbá itamba ku busekese. Yehova usangalanga kitatyi kilondolola bengidi bandi ku kapuni ka Satana ka amba bantu kebakokejapo kushala na kikokeji kudi Leza shi abaponenwa na matompo. (Yoba 1:6-12) Shi musangaje Yehova ku mutyima na kumukokela, nankyo mukapandanga kitatyi kyakafikidija butyibi bwandi pa ino ntanda, boba bonso bafutulula bijila byandi bakatūkilanga.—Nkindi 27:11; 1 Kodinda 6:9, 10; 1 Yoano 2:17.
19 Shi mulamate boba basepelela byobya bibalongela Yehova, mukefunda bivule kupityila ku bwino bwabo bwa myanda yokebadi bamone umbūmi. Mwana-mukaji umo wādi ukujije mutwe bininge mu kutoma dyamba ne mu byabulongelonge, wānene’mba: “Shi nkyāivwenepo Yehova, longa kendi kala mufwe. Muntu onādi nsaka kwisonga nandi pano kemufwe kala na SIDA. Balunda nami babajinji ba pantanda, bonso kebapwe kala kufwa na SIDA bakwabo nabo pano batengele enka lufu. Nebamonanga nyeke mu dishinda, ne mfwijangako Yehova difuku ne difuku pamwanda wa bijila biludika bengidi bandi, ne bikalama butōki bwetu shi twikale kwibingidija. Ndi na nsangaji bininge ne tusepo tukatampe ne mutyima-nteke pa kumona mongikadile dyalelo.” Bine, kulonda bufundiji bwa Yehova kwituletelanga kamweno nyeke!
Longa Butongi Boloke
20 Tubemukankamika banwe bankasampe: Longai butongi boloke na kwingidila Yehova. Penepo, ūmininai nyeke na kulamata ku buno butongi. (Yoshua 24:15) Bine, mufwaninwe kutonga pabukata bwa mashinda abidi kete. Yesu wānene’mba kudi dishinda dikatampe ne diloe—dipēla, dya kulonga monso mosakila. Dino dishinda ditwalanga ku lufu, ku konakanibwa. Dishinda dikwabo i dityetye. I dishinda dikomo kwendamo, mu ino ntanda ya byabulongelonge, iludikwa na bademona. Ino bine dino dishinda dikafikijanga boba bedilonda mu ntanda impya ya Leza, ya kutendelwa. (Mateo 7:13, 14) Ukalonda dishinda’ka? I bufundiji bwa ani bomukalonda?
21 Yehova imukupe butongi mu makasa obe. Kakuningilangapo umwingidile, mhm. Mosesa mupolofeto wa Leza, wānene’mba: “Nakubikila kumeso obe bumi ne lufu,” kupwa wabwejako’mba: “Ino tonga bidi bumi.” Buno butongi bwimanine pa “kusanswa Yehova Leza obe, mu kukōkela diwi dyandi, ne mu kumūminina.” (Kupituluka 29:2; 30:19, 20) Tongai na tunangu kulonda bufundiji bwa Leza ne kukasepelela mu būmi bwa kubulwa mfulo mu ntanda impya ya Leza, ya ntumbo.
1. (a) Bankasampe badi na butongi’ka? (b) Yehova ufundijanga muswelo’ka?
2. Mwanda’ka tufwaninwe kudyumuka mfundijo ya bandemona nakampata mu kino kitatyi?
3. Bademona i ba ani, kitungo kyabo i kitungo’ka, ne basakanga kwikifikidija muswelo’ka?
4. (a) I kika kyāidile bamwikeulu babi pano panshi mu mafuku a Noa? (b) I kika kyāfikile bamwikeulu babi ne lukunwa lwabo pa dilobe?
5. Bademona i bipangwa bya muswelo’ka, ne bapimanga muswelo’ka kupindulula bijila bya Leza?
6. Mwanda’ka kekyakutulumukapo shi bademona basambakanyanga mfundijo yabo na kwingidija mashinda a munshimunshi?
7. Mfundijo ya bademona ya munshimunshi idi na lupusa’ka, ne kino kifwaninwe kwitupa kidyumu’ka?
8. (a) I muswelo’ka wingidijibwe kishima “ntanda” mu Bible? (b) I ani uludika ino ntanda, ne balondi ba Yesu bafwaninwe kumona ntanda muswelo’ka?
9, 10. (a) I bintu’ka bya bwine-ntanda bilangula kilokoloko kya busekese? (b) I muswelo’ka otukokeja kuyuka yewa udi kunyuma kwa byonso bifundija makayo a bwine-ntanda?
11. Televizio ifundijanga nyeke kika mu myanda itala bya bulongelonge?
12. Mwanda’ka mazuwa a bwine-ntanda i dikinga dikatampe nakampata ku bakristu bankasampe?
13. I muswelo’ka otufwaninwe kwibandaula batwe bene pakasuku?
14. I kika kikokeja kuboleja bumeni bwetu bwa kumushipiditu, ne i milangwe’ka milumbuluke yotufwaninwe kulama muñeni?
15. Mwanda’ka bakristu bafwaninwe kulwa bininge mwanda wa kukomena mfundijo ya bademona?
16. I muswelo’ka ufwaninwe bankasampe kukomena bintu bibakokela mu dishinda dya byabulongelonge?
17. I kika kikokeja kukwasha bankasampe bakristu bamone bukomo bwa kukomena mfundijo ya bademona?
18. I byabuyabuya’ka bimo-bimo bitamba ku kulonda bufundiji bwa Leza?
19. Kulamata boba basangela kamweno ka bufundiji bwa Leza kudi na kamweno’ka?
20, 21. (a) I mashinda’ka abidi afwaninwe kutongapo bankasampe? (b) I madyese’ka a kuladila nyeke atamba ku kulonda bufundiji bwa Leza?
[Bilembwa bya pa Bifwatulo]
Kumeso kwa Dilobe, bamwikeulu babi ne lukunwa lwabo bāsambakenye bukalabale ne bilongwa bya munyanji
Lelo ukeivwana namani shi Yesu wakwivwana uteja ñimbo yosenswe bininge?
Ukalondolola Namani?
◻ Bademona i ba ani, ne bafundijanga bika?
◻ I muswelo’ka usambakanya bademona mfundijo yabo dyalelo?
◻ I muswelo’ka otukokeja kukomena mfundijo ya bademona?
◻ I byabuyabuya’ka bitamba ku kulonda bufundiji bwa Yehova?