“Shindai Bubi ku Bilumbuluke”

“Kemukishindwai na bubi, nanshi bānweko shindai bubi ku bilumbuluke.”—LOMA 12:21.

 1. Mwanda waka tukokeja kukulupila amba tukokeja kushinda bubi?

LELO bibwanika kukomena boba balwa butōtyi bwa bine pampikwa kafuku? Le bibwanika kunekenya bintu ne bantu basaka kwitukokela mu ntanda yampikwa bwine Leza? Malondololo a bino bipangujo byonso bibidi i eyo! Mwanda waka tunena namino? I mwanda wa byobya binene mutumibwa Polo mu mukanda waātumīne Bene Loma. Ulembele’mo amba: “Kemukishindwai na bubi, nanshi bānweko shindai bubi ku bilumbuluke.” (Loma 12:21) Shi tukulupile mudi Yehova kadi tusumininwe kuleka kushila ino ntanda kyaba kya kwitunekenya, nabya bibi kebiketushindepo. Ne kadi, kishima “shindai bubi” kilombola amba tukokeja kunekenya bubi shi twendelele na kulwa nabo bulwi bwa ku mushipiditu. Boba baleka kutadija ne baleka’byo kulwa bo bakashindwa na ino ntanda imbi ne na mulopwe wayo umbi, ke Satana Dyabola kadi.—1 Yoano 5:19.

 2. Mwanda waka tusa kubandaula myanda imoimo ya mu būmi bwa Nehemia?

² Kintu kya myaka 500 kumeso kwa kitatyi kya ba Polo, mwingidi umo wa Leza wādi wikala mu Yelusalema wālombwele bubinebine bwa binenwa bya Polo bya kulwa na bibi. Uno muntu wa Leza i Nehemia. Aye kāikelepo’tu kukomena bantu bampikwa bwine Leza kubapu, ino wāikele ne kushinda bibi na biyampe. Le i bikoleja’ka byaātenwe nabyo? I bika byāmukweshe anekenye? Le tukeula kimfwa kyandi namani? Pa kulondolola bino bipangujo, tubandaulei myanda imoimo ya mu būmi bwa Nehemia.a

 3. Le Nehemia wādi mu ngikadilo’ka, ne i mwingilo’ka waāvuije?

³ Nehemia wādi wingila mu kipango kya Mulopwe Alatazelekishishi wa Peleshia. Nansha Nehemia byaādi wikala na bantu bampikwa kwitabija, kāikelepo “kudingakanibwa” na bantu “bapanopantanda” ba mu abo mafuku’a. (Loma 12:2) Mu Yuda pomwādi kemusakilwa bukwashi, wālekele būmi bwandi buyampe, wākuta lwendo lwa byaka kaenda ku Yelusalema, ne kushilula mwingilo mukomo wa kūbakulula nsakwa ya kibundi. (Loma 12:1) Nansha Nehemia byaādi mbikavu wa Yelusalema, wādi uputuma na mingilo pamo na Bene Isalela bakwabo “kushilwila ku kutamba kwa dyuba dya lubanga, kutūla’nka ne ñenyenye byo imweka kūlu, to-o!” Pa kino, kupwa’tu kwa myeji ibidi, lūbako lwapwa! (Nehemia 4:21; 6:15) Uno wādi mwingilo utulumukwa, mwanda Bene Isalela bādi balondwalondwa mu miswelo palapala kitatyi kyonso kyobādi bengila kaji ka lūbako. Le bakinkwa na Nehemia bādi bāni, ne kyobādi basaka i kika?

 4. Le balwana na Nehemia bādi na kitungo’ka?

⁴ Bakinkwa benebene bādi ba Sanabalata, Tobia, ne Ngeshema, bana-balume ba lupusa bādi bashikata kubwipi na Yuda. Byobādi balwana na bantu ba Leza, o mwanda “kyebafityija mutyima byamwiko’tu, amba kubafika [Nehemia] ukimbila bāna ba Isalela biyampe.” (Nehemia 2:10, 19) Balwana na Nehemia bādi bakanina’nka kwimika mpangiko ya lūbako yākwete Nehemia, bakuta’nka ne nkuku mibi. Le Nehemia wāikele ‘kushindwa na bubi’?

“Wafuna Bulobo, ne Kujingwa Mutyima Pakatampe Byamwiko”

5, 6. (a) Le balwana na Nehemia bālongele namani pa kumona mwingilo wa lūbako? (b) Mwanda waka Nehemia kāzakajibwepo na balwana’ba?

⁵ Nehemia wāsoñenye bantu bandi na kininga’mba: “Iyai bidi tushimikulule nsakwa ya Yelusalema.” Nabo bālondolola’mba: “Tutaluke tushimikulule.” Nehemia unena’mba: “Enka nabya bekankamija umbidyoma ku mingilo miyampe’ya,” ino balwana “ke betusepa banena’mba: Lelo kino kintu kino’ki kyo mulonga i kika, a? Lelo musa kutombokela mulopwe’ni?” Nehemia kāzakajibwepo na lonji lwabo ne matope abo. Wāsapwila balwana’ba amba: “Leza wa mūlu aye uketumwesha biyampe byonka; ino batwe bengidi bandi tukataluka kushimikulula.” (Nehemia 2:17-20) Nehemia wādi musumininwe kwendelela na “mingilo miyampe’ya.”

⁶ Walwana umo, Sanabalata, “wafuna bulobo, ne kujingwa mutyima pakatampe byamwiko’tu” ne kuvudija minenakanya yandi. Kāfutulula’mba: “Lelo kyo balonga bano baYudea bampikwa bukomo i kika, a? . . . Lelo bakokēja kujula mabwe adi mitunda mitunda ya bityakuku apile mudilo’ni, a?” Tobia nandi wēlunga ku mifutululo’ya amba: “Shi muzeu ukandapo, nankyo ukatūta nsakwa yabo ya mabwe.” (Nehemia 4:1-3) Le Nehemia wālongele’po namani?

 7. Le Nehemia wālongele namani pa kwivwana mifutululo ya balwana nandi?

⁷ Nehemia wāpumpwinye mifutululo yabo. Wālonda’nka musoñanya wa Leza ne kujokeja kinongo mpika. (Levi 19:18) Ino wātūdile myanda mu makasa a Yehova kalombela’mba: “Ivwana, a Leza wetu, mwanda tubafutululwa; alwija kibengo kyabo pa mutwe wa abo bene.” (Nehemia 4:4) Nehemia wākulupile mu mulao wa Yehova unena’mba: “Kulubula kinongo ko kwami ne kupala mpalo kwine kumo.” (Kupituluka 32:35) Ebiya Nehemia ne bantu bandi bāendelela na ‘kūbaka nsakwa.’ Kebāikelepo kulabikwa nansha dimo. Penepo “nsakwa yonsololo yasambakanibwa pamo, kufika pa kipindi kya bwimwa bwayo; mwanda bantu bādi ne mutyima mutuntulu wa kwingila.” (Nehemia 4:6) Balwana na butōtyi bwa bine kebābwenyepo kwimika mwingilo wa lūbako! Le tukokeja kwiula Nehemia namani?

 8. (a) Le tukeula Nehemia namani shi balwana abetufutulula? (b) Sekununa mwanda okodi mwimwene nansha kwivwanika ulombola buya bwa kuleka kujokeja kinongo.

⁸ Dyalelo nadyo, balwana ba ku masomo, ku kaji, pakwabo ne mu kisaka bakokeja kwitusomba lonji ne kwitufutulula. Inoko, divule ino mifutululo ibepululwanga senene na kulonda musoñanya wa mu Bisonekwa unena’mba: ‘Kudi kitatyi kya kwikala talala nyā.’ (Musapudi 3:1, 7) Nanshi, pamo bwa Nehemia, ketulubulangapo kinongo na binenwa bitapa. (Loma 12:17) Ino twabijanga Leza mu milombelo, na kwiubija mudi yewa witukulupija’mba: “Nkamulubwila.” (Loma 12:19; 1 Petelo 2:19, 20) Pa kino, ketulekangapo balwana netu betulabika mu mwingilo wa ku mushipiditu otwingila dyalelo—wa kusapula myanda miyampe ya Bulopwe bwa Leza ne kulonga bana ba bwanga. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Ponso potutambila mu busapudi ne kuleka kulabikwa na balwana, tumwekejanga mushipiditu umo onka wa kikōkeji na wādi nao Nehemia.

‘Tusa Kwimwipaya’

 9. Le balwana na Nehemia bāile kumutamba bulwi namani, ne le Nehemia wālongele’po namani?

⁹ Pāivwene bakinkwa na butōtyi bwa bine ba mu kitatyi kya Nehemia amba “kulongololwa kwa masakwa a Yelusalema kwenda biyampe,” bāselele bipete byabo “kwiya kulwa ne Yelusalema.” Bayuda bāmwene’tu amba bibakole. Mwanda kwādi Bene Samadia kungala, Bene Amona kutunduka, Balabu kunshi, ne Bene Ashedoda kushika. Yelusalema wādi mwelwe mu bukata; bobaki bādi bamweka’nka bwa bapye mu kidiba! Le bālongele’po namani? Nehemia unena’mba: “Twalombela kudi Leza wetu.” Balwana bēbatuyula’mba tusa “kwibepaya ne kwibakankaja kuleka mīngilo.” Ino Nehemia wēkwata’ko na kupa bobaki mwingilo wa kukinga kibundi na “bipete byabo; ne mikobe yabo, kadi ne mata abo mene.” Na bubine, mungya mumweno wa bantu, kabumbo katyetye ka Bayuka kekādipo kabwanya kukoma nansha bityetye pa kulwa na byobya bibumbo bya basola balwana, ino Nehemia wēbasoñanya’mba: “Kemukwatwa moyo . . . Mfumwetu ye mukatampe ne wakitenteji.”—Nehemia 4:7-9, 11, 13, 14.

10. (a) Le i bika byālengeje nkuku yākwete balwana na Nehemia ishinte mu kitulumukila? (b) Le Nehemia wākwete’ko bwino’ka?

¹⁰ Pano myanda yāikele kushinta mu kitulumukila. Balwana bāleka kwiya kwibatamba. Mwanda waka? Nehemia unena’mba: “Leza wakobakanya ñeni yabo.” Nansha nankyo, Nehemia wājingulwile amba balwana’ba bakidi nyeke kyaka. Ponka’po wāsendulula mwingidilo wa bobaki. Tamba papo, “enselele [wādi] ne dikasa dyandi dimo ku kwingila mu mīngilo, kadi dikasa dikwabo dyakwata kilonda kyandi kya bulwi.” Kadi Nehemia wātonga’ko ne mwana-mulume umo “wakwila kimpungidi” mwanda wa kudyumuna bobaki shi balwana kebāya kwibatamba. Nakampata, Nehemia wākulupija bantu amba: “Leza wetu uketulwila.” (Nehemia 4:15-20) Bobaki pa kukankamikwa ne kuteakanibwa mwa kulwila, bāendelela na mingilo. Le i ñeni’ka yotukokeja kuboila ku luno lusango?

11. I bika bikwasha Bene Kidishitu ba bine bakomene bubi mu matanda mukankajibwe mwingilo wa Bulopwe, nabo banekenyanga bubi na bilumbuluke namani?

¹¹ Dimodimo, Bene Kidishitu ba bine balondwalondwanga bya mwiko. I bine, mu matanda amo bakinkwa ba nshikani na butōtyi bwa bine i kibumbo kikatampe kya balwana. Mungya mumweno wa bantu, banabetu betabije ba mu mene matanda’a kebabwanyapo kukoma nansha dimo. Inoko, bano Batumoni bakulupile amba ‘Leza usa kwibalwila.’ Na bubine, boba bapangilwapangilwanga nkulupilo yabo bemwenanga divule dine amba Yehova ulondololanga milombelo yabo ne ‘kukobakanya ñeni’ ya balwana nabo bakomokomo. Nansha ke mu matanda mukankajibwe mwingilo wa Bulopwe, Bene Kidishitu bamonanga miswelo ya kwendelela na kusapula myanda miyampe. Pamo’nka na mwāsendulwidile bobaki ba mu Yelusalema mwingidilo wabo, ne Batumoni ba Yehova ba dyalelo nabo mo monka, basendululanga misapwilo yabo shi abebatambe bulwi. Shako kebengidijangapo bya bulwi bya ku ngitu. (2 Kodinda 10:4) Nansha shi abebatambe na bikupilwa bya ku ngitu, abo kebalekangapo mingilo yabo ya busapudi. (1 Petelo 4:16) Ino, bano batutu ne bakaka ba kininga ‘bashindanga bubi na bilumbuluke.’

“Iya Tupwile Pamo”

12, 13. (a) Le balwana na Nehemia bākwete nkuku’ka? (b) Mwanda waka Nehemia wāpelele kuketaba lwito lwa bakinkwa nandi?

¹² Balwana na Nehemia pa kumona’mba bulwi bwabo bwa patōkelela bubatunya, bāshilwile kumulondalonda bya munshimunshi. Bine, bātompele nkuku isatu. Le yādi nkuku’ka?

¹³ Dibajinji, balwana na Nehemia bātompele kumongola. Bāmunena’mba: “Iya tupwile pamo mu kimo kya bibundi mu dilungu dya Ono.” Ono udi pa bukata bwa Yelusalema ne Samadia. Balwana bāletele mulangwe wa kwitana na Nehemia pa bukata bwa dishinda amba bapwije kwisusa. Pano Nehemia wādi ukokeja kulanga namino amba: ‘Wao umweka bu mulangwe muyampe. I biyampe kwisambila pamo kupita’ko kwilwa bulwi.’ Ino Nehemia wāpela. Ushintulula kyaāpelele amba: “Bādi bafwatakanya kunonga bibi.” Wāmwene mulangwe obādi bafile mu nkuku yabo, wādyumuka. Wānena bakinkwa nandi misunsa iná mituntulu amba: “Nkikōkejapo kutūka, ehe; lelo mingilo ikaladile mwanda ka, pa kuleka’yo kutūkila ko mudi, a?” Kitumba kya balwana na Nehemia kya kusaka kumutyumuna kyātunya. Wāendelela nyeke kuta mutyima ku mwingilo wa lūbako.—Nehemia 6:1-4.

14. Le Nehemia wālongele namani pobāmubepele myanda ya bubela?

¹⁴ Nkuku ya bubidi, balwana na Nehemia bānyemēne ku kusambakanya myanda ya bubela, batopeka Nehemia amba ‘usaka kutombokela’ Mulopwe Alatazelekishishi. Ebiya bānena Nehemia dikwabo amba: “Iya bidi pano nanshi tukimbe ñeni bidi pamo.” Ino Nehemia wāpela monka, mwanda wādi uyukile kyobādi basaka ku mityima yabo. Nehemia ushintulula’mba: “Abo bonso badi basaka kwitulengeja moyo, amba: Makasa abo apololoke ku mingilo’ya, amba keikilongibwapo.” Ino pano Nehemia wātuluja walwana nandi amba: “Kekulongelwepo bintu na monenenamo, nansha kimo kine; ino i abe mwine ulanga’byo umutyima wa abe mwine bitupu.” Kupwa Nehemia wāabija Yehova amba amukwashe, kalombela’mba: “A Leza, ukomeja makasa ami.” Wākulupile amba na bukwashi bwa Yehova, usa kuvutakanya ino nkuku ya nshikani ne kwendelela biyampe na mwingilo wa lūbako.—Nehemia 6:5-9.

15. Le Shemaia, mupolofeto wa bubela, wāletele mulangwe’ka, ne mwanda waka Nehemia kāitabijepo mulangwe’wa?

¹⁵ Nkuku ya busatu, balwana na Nehemia bāingidije ndalandala, Shemaia Mwine Isalela, kongola Nehemia ajilule bijila bya Leza. Shemaia wānena Nehemia amba: “Iya tupwile pamo mu njibo ya Leza, munda mwa njibo ya Leza, twishityile monka; ke-bantu basa kwiya kukwipaya.” Shemaia wānene amba Nehemia usa kwipaibwa, amba usa kunyongolola būmi bwandi na kufyama mu tempelo. Ino Nehemia kādipo kitobo. Shi wākafyeme mu njibo ya Leza wādi wa kulonga bubi. Le wādi wa kujilula Bijila bya Leza mwanda’tu wa kupandija būmi bwandi? Nehemia ulondolola’mba: “Lelo i ani muntu, shi udi bwa ami, atwele mu njibo ya Leza kwipandija būmi bwandi, a? Nkikatwelamopo, mhm.” Mwanda waka Nehemia kāpilepo dikinga dyobāmutele? Mwanda wāyukile amba nansha shi Shemaia nandi i Mwine Isalela, ino “Leza kamutuminepo.” Ke-pantu mupolofeto wa bine kādipo wa kumutonona ajilule Bijila bya Leza. Pano napo, Nehemia kāshindilwepo na balwana nandi ba nshikani. Kitatyi kityetye kupwa papo, wāleta lapolo amba: “Enka nenki nsakwa yavuibwa mu difuku dya makumi abidi ne atano dya kweji wa Elule, mu mafuku makumi atano ne abidi.”—Nehemia 6:10-15; Umbadilo 1:51; 18:7.

16. (a) I muswelo otufwaninwe kupwa myanda yetu na balunda ba bubela, na betutopeka bya bubela, ne na banabetu ba bubela? (b) I muswelo’ka olombolanga’mba upelele kujilula nkulupilo yobe mu kisaka, ku masomo, nansha ku kaji?

¹⁶ Pamo bwa Nehemia, netu tukokeja kulondwalondwa na balunda ba bubela, na bantu ba kwitutopeka bya bubela, ne na banabetu ba bubela. Bamo bakokeja’nka ne kwitwita tuketane nabo pa bukata bwa dishinda mu muneneno wa kyelekejo. Bakokeja kutompa kwitunekenya amba shi twingidile Yehova na kutyepeja’ko’tu bityetye bupyasakane bwetu, nankyo tukokeja kulondalonda ne bitungo bya ku ngitu nabyo. Ino, batwe tupelanga kulonda milangwe yabo mwanda tutangidije Bulopwe bwa Leza kumeso mu būmi bwetu. (Mateo 6:33; Luka 9:57-62) Kadi bakinkwa basambakanyanga matope a bubela bobetubepela. Mu matanda amo betubepelanga amba tuletanga kyaka ku Leta, pamo na mobātopekele Nehemia amba utombokelanga mulopwe. Myanda imoimo yobetutopeka ikalanga ibepululwa mu bidye. Ino nansha shi byaikala namani mu mwanda ne mwanda, tulombelanga koku tukulupile’tu amba Yehova usa kuludika myanda mungya kiswa-mutyima kyandi. (Fidipai 1:7) Kadi tukokeja kulondwalondwa na boba betela ku kanwa bitupu amba twingidilanga Yehova. Pamo’nka bwa Muyuda wātompele kunekenya Nehemia amba atyumune Bijila bya Leza mwa kupandijija būmi bwandi, ne batupondo badi bidi Batumoni nabo mo monka, bakokeja kutompa kwitongola tujilule mu muswelo kampanda nansha kamukaya. Inoko, batwe tupelanga bīya na batupondo mwanda tuyukile amba būmi bwetu bunyongololwanga na kulama kotulama bijila bya Leza ke na kwibijilulapo, mhm! (1 Yoano 4:1) Bine, na bukwashi bwa Yehova, tukokeja kushinda miswelo yonso ya bubi.

Kusapula Myanda Miyampe Nansha Byokudi Bibi

17, 18. (a) Le Satana ne bengidi bandi bakanine kulonga bika? (b) Le abe usumininwe kulonga bika, ne mwanda waka?

¹⁷ Kinenwa kya Leza kinena pangala pa banababo na Kidishitu bashingwe māni amba: “Bamunekenye [Satana] . . . pa mwanda wa busapudi bwabo.” (Kusokwelwa 12:11) Nanshi kudi kukwatañana kukatampe pa bukata bwa kunekenya Satana—nsulo mine ya bibi—ne kusapula musapu wa Bulopwe. O mwanda mwine Satana utamba bulwi bwa zenzeka bashingwe māni bashele’ko ne “kibumbo kikatampe” na kusonshila lwana!—Kusokwelwa 7:9; 12:17.

¹⁸ Monka motwekimwenanga, kulondwalondwa kukokeja kwiya mu bulwi bwa mu binenwa, mu lonji lwa kukupilwa ku ngitu, nansha mu miswelo mikwabo ya munshimunshi. Ino nansha kwiye namani, kitungo kya Satana i kimo kyonka nyeke—kwimika mwingilo wa busapudi. Inoko, usa kukankalwa bya mwiko mwanda bantu ba Leza i basumininwe ‘kushinda bubi na bilumbuluke’ pamo bwa Nehemia. Bakashinda na kwendelela kusapula myanda miyampe enka ne bikanena Yehova amba mwingilo ubabwana!—Mako 13:10; Loma 8:31; Fidipai 1:27, 28.

[Kunshi kwa dyani]

Lelo Ukivulukile?

• Le bengidi ba Leza bālondelwelondelwe namani pa kala ne Bene Kidishitu balondwalondwanga namani dyalelo?

• Le kitungo kikatampe kya balwana na Nehemia kyādi kitungo’ka, ne i kitungo’ka kya balwana na Leza dyalelo?

• Le dyalelo twendelelanga kushinda bubi na bilumbuluke namani?

[Kapango/Kifwatulo pa paje 31]

Bufundiji Butanwa mu Mukanda wa Nehemia

Bengidi ba Leza bafikilwanga na

• mifutululo

• bulwi

• bundalandala

Bundalandala butambanga kudi

• balunda ba bubela

• ba kwibatopeka bya bubela

• banababo ba bubela

Bengidi ba Leza bashindanga bubi na

• kwendelela na kwingila mwingilo wibapele Leza

[Kifwatulo pa paje 32]

Bene Kidishitu ba bine basapulanga myanda miyampe pampikwa moyo