Mwanda Waka Tufwaninwe Kunena bya Bine?

MANFRED, paākidi na myaka 18, wadi ufunda koku wingila mu bilo.a Kompani yaadi wingila’ko yatūdile’ko mpangiko ya kwibatuma aye ne bana ba masomo bamobamo bobadi bengila nabo kukafunda masomo a pa bula mafuku abidi ku yenga. Difuku dimo bana ba masomo bonso batambijibwe kumeso kwa kitatyi. Mwendele bijila bya kompani, bana ba masomo badi bafwaninwe kujokela ku kaji mwanda wa kwingila mu kipindi kya difuku kyashala’ko. Ino bonso baenda kukepwija mukose, enka Manfred bunka bwandi ye wajokēle ku kaji. Na bya dyese, mukulumpe wa kompani utala befundi waiya. Aye pa kumona Manfred, wamwipangula’mba: “Mwanda waka kemudipo ku masomo dyalelo? Ne bakwenu ba masomo bakwabo badi kwepi?” Lelo Manfred wadi wa kulondolola’po namani?

Manfred kya kunena kyakola. Lelo anene bya bine’ni, nansha abepe mwa kufila bakwabo ba ku masomo? Kilondololwa kyandi kya bine kyadi kya kumuletela mushikwa ku bakwabo ne kwibavutakenya mingilo. Lelo i kyendele’mo kubepa mu byaba bya uno muswelo? Le shi i abe, wadi wa kulonga’po namani? Tusa kujokela ku uno mwanda wa Manfred, ino pano tumonei bidi bya kuvuluka potutyiba mbila ya kunena bya bine nansha ya kuleka kunena’byo.

Bubine ne Bubela—Bikokanyanga

Ku ngalwilo ya muzo wa muntu, kintu kyonso kyādi kimanine pa bubine. Kekwādipo kunyengakanya myanda, kudimbañana nansha kumona bubine bibi. Umpangi Yehova i “Leza wa binebine.” Mwanda wandi nao i wa bine; kayukile kubepa, kadi kasenswepo bubela ne babepa bubela bene.—Mitōto 31:5; Yoano 17:17; Tetusa 1:2.

Shi bidi namino, le bubela nabo bwāikele’ko namani? Yesu wālondolwele’po biyampe pādi unena balwana nandi, bendeji ba bipwilo bādi basaka kumwipaya amba: “Ino bānwe shenu mwine i Dyabola, ne byamakomwameso bya shenu byo mutwelemo mityima yenu kulonga. Aye wadi ntapañani ne kungalwilo kwine, ne kwimanapo mu byabinebine, mpika, ke-muntu mwandi munda byabinebine mutupu’byo. Kadi pābepanga bubela i bwa aye mwine bwābepa, mwanda i wabubela, e enka shandya ne bubela bwine.” (Yoano 8:44) Na bubine, Yesu wādi wela milafwe ku byāpityile mu budimi bwa Edena, pātonwene Satana ba mulume ne mukaji babajinji batombokele Leza ne kuponena mu bubi ne lufu.—Ngalwilo 3:1-5; Loma 5:12.

Binenwa bya Yesu bilombwedidila’tu amba Satana “e enka shandya ne bubela bwine,” nsulo ya bubela ne kubulwa bubine. Ne dyalelo dine Satana ye mulopwe mwine wendeleja kubulwa bubine, kadi na bubine, i “ñongoji wa panopantanda ponso.” I aye mwinē kiselwa kya bubela bonso busambakene mu bantu dyalelo.—Kusokwelwa 12:9.

Kwikokanya kudi pa bukata bwa bubine ne bubela kwāshilwilwe na Satana Dyabola kadi kukyendelela kuleta bikoleja ne dyalelo. Bubela i butwele mu muzo onso wa muntu ne kutenga umo ne umo. Muswelo wiendeja muntu ne muntu o ulombola mutamba mwine walemenene. Būmi bwa boba badi ku mutamba wa Leza bwimanine pa bubine bwa mu Bible, Kinenwa kya Leza. Yewa yense kalondapo bubine, eyuke nansha keyukilepo, i muponene mu kuboko kwa Satana mwanda “panopantanda ponsololo pēne palēle mudi yewa umbi.”—1 Yoano 5:19; Mateo 7:13, 14.

Mwanda Waka Kudi Mutyima wa Kubepa?

Kulāla kulēle “panopantanda ponsololo” mu bukomo bwa Satana ko kwitulombola kine kibepelanga bavule bubela. Inoko tukokeja padi kwiipangula amba, ‘Mwanda waka Satana, “shandya ne bubela”, ulonga namino?’ Satana wādi uyukile amba Yehova ye udi na nsambu ya kwikala Mubikadi wa byonso byapangile, kwela’mo ne ba mulume ne mukaji babajinji bene kumo. Inoko, Satana wāabile kino kitenta kya pa bula kadi kya peūlu kyākadipo na lupusa. Pa kwikala na lwiso ne kwisakila, wākuta nkuku ya kusompola Yehova kitenta kyandi. Satana wāingidije bubela ne bongojani mwanda wa kufikila pa mpango yandi.—1 Temote 3:6.

Le bidi namani dyalelo? Lelo kumwenepo amba lwiso ne kwisakila byo byonka bitononanga bavule ku kubepa bubela? Busunga bwa lwiso, maludiki a politike moneke, ne bipwilo bya bubela, mu byonso bino i muyule bongojani, bubela, budimbidimbi, ne manyengenyenge. Le i pa mwanda waka? Lelo ke pa mwanda’po wa bantu batononwa divule na lwiso ne kwisakila kobafwila bukata, bupeta, lupusa ne bitenta byokebapelwepo? Muludiki umo wa tunangu, Solomone, Mulopwe wa Isalela wa kala, wādyumwine amba: “Upelakanya kumona bupeta kakabulwepo mambo.” (Nkindi 28:20) Mutumibwa Polo nandi wāsonekele amba: “Kusanswa kwa lupeto kyo kitako kya bubi bonso miswelo ne miswelo.” (1 Temote 6:10) Tukokeja kunena muswelo umo onka ne pa mwanda utala kufwila bukata ne bitenta kwampikwa kwendela’mo.

Kintu kikwabo kilengeja muntu abepe bubela i moyo—wa kutyina bisa kumufikila nansha bisa kumulangila bakwabo shi anene bya bine. Shako, mungya kipangila, bantu bonso basakanga kuswibwa nansha kwitabijibwa na bakwabo. Inoko, uno mutyima wa kusaka kwiswija ubwanya kwibafikija ku kunyengakanya bubine, nansha’tu bityetye, mwanda wa kupūta’ko bilubo bimo, kutyepeja myanda, nansha’tu kwisamba na lushiñanya. O mwanda Solomone wāsonekele amba: “Kityino kya bantu kileta dikinga: Ino yewa ukulupila mudi Yehova ukapanda.”—Nkindi 29:25.

Kukōkela Leza wa Bubine

Lelo Manfred wanenene namani pamwipangwile mukulumpe wa kaji? Manfred wanene bya bine. Amba: “Mwadimu wetulupulanga dyuba dikidi’ko, o mwanda naiya shami ku mingilo. Pa mwanda utala bakwetu, nkidipo mwa kulondolwela pa kyabo kyaba. Ukokeja kwibepangula abo bene.”

Manfred wadi ukokeja kumudimba, kumubepela na budyumuku, mwanda wa kwiswija ku bana ba masomo bakwabo. Inoko wadi na bubinga bwa kunenena’nka bya bine na dikōkeji dyonso. Mwanda Manfred i Kamoni wa Yehova. Kubulwa budimbidimbi kwandi kwamukweshe alame mutyima wandi wa mundamunda utōka. Kwamulengeje akulupilwe na mukulumpe wa kaji. Aye ukibidijibwa mingilo, Manfred watūlwa pa mwingilo wa bulēme kepadipo pabwanya kutūlwa boba bakīya mingilo. Kintu kya myaka 15 pa kupita’po, Manfred wapebwa kitenta kikatampe mu mine kompani’ya, mukulumpe wa kaji’wa wamwita ku telefone mwanda wa kumufwija’ko ne kumutendela pa kilongwa kyandi kya kulamata ku bubine.

Yehova byadi Leza wa bubine, yewa yense usaka kusamba nandi bulunda ufwaninwe ‘kuleka bubela’ ne ‘kwisamba bya binebine.’ Mwingidi wa Leza ufwaninwe kusanswa bya bine. Muntu umo wa tunangu wāsonekele amba: “Kamoni ka binebine kekabepapo.” Lelo penepo, bubela nabo i bika?—Efisesa 4:25; Nkindi 14:5.

Lelo Bubela I Bika?

Bubela bonso i kubulwa kunena bya bine, ino kubulwa kunena bya bine konso ke bubelapo. Mwanda waka? Dibuku dimo dishintulula bishima dinena’mba bubela i “binenwa nansha mwanda onso unenwa na muntu na mutyima wa kudimbañana, koku uyukididile’tu amba byanena’bya ke bya binepo.” I amo, mu bubela mudi masakila a kudimba muntu. Nanshi, kunena byampikwa kwikala bya bine kuyuka mpika—kimfwa muntu weluba pa kulombola mukwabo mwapityile mwanda kampanda nansha na kutela bibalwa bingi—i bishile na kubepa.

Kadi, i biyampe kuyuka shi muntu wipangula mwanda ufwaninwe kulombolwa kamo ne kamo. Kimfwa, langa bidi shi Manfred bamwipangwile bipangujo bimo byonka’bya kudi mukulumpe wa kompani ingi. Lelo byadi bilomba Manfred kumulombola kanda konso? Na bubine ke amopo. Mwanda mukulumpe wa kompani mikwabo kadipo utalwa na uno mwanda, o mwanda Manfred kadipo wakumulombola’o. Ino nansha nabya, byadi bya kwikala bibi aye kubepa bubela.

Lelo i kimfwa’ka kyāshile Yesu mu uno mwanda? Difuku dimo, Yesu wādi wisamba na bantu bamo bādi bakubulwa kumwitabija, ino bādi batele mutyima ku lwendo lwandi. Kebāmunena’mba: “Tunduluka kuno, wende ku Yudea.” Le Yesu wālondolwele namani? Aye amba: “Kakandeiko bonka banwe ku ano masobo [mu Yelusalema], ami nkikakandakopo pano ku ano masobo, mwanda mwaka wami kewafikidilepo, mhm.” Kitatyi kityetye pa kupita’po, Yesu kadi waenda ku masobo ku Yelusalema. Mwanda waka wālondolwele nabya? Mwanda kebādipo bafwaninwe kuyuka kamo ne kamo ka bimutala. Pano Yesu kēbalombwelepo binenwa byonso bya bine, wēbapele kilondololwa kya kubulwa kupwididila kutyina’mba bakalonga Yesu ne balondi bandi bibi. Buno kebwādipo bubela, mwanda mutumibwa Petelo wāsonekele pa bitala Kidishitu amba: “Aye kapīlepo mambo nansha kamo, mhm; nansha kyongo mu kyakanwa kyandi mpika.”—Yoano 7:1-13; 1 Petelo 2:22.

Le Petelo aye mwine nandi? Le mu bufuku bwākwetwe Yesu Petelo kabepelepo misunsa isatu ne kutuna’mba kayukilepo Yesu? Eyo, Petelo aye wāponene mu moyo wa kutyina bantu, ko kubepa wābepa. Inoko bukidi bonka wādi ‘kadila’ bibi ne kwisāsa, ne bubi bwandi bwāmulekelwa. Kabudilwepo kuboila ñeni ku kilubo kyandi. Mafuku matyetye pa kupita’po, wādi kasapwila bantu myanda ya Yesu, kadi wāpelele kuleka’byo na kusumininwa konso pebalengeje balupusa Bayuda moyo mu Yelusalema. Kuzoza kwāzozele Petelo kyaba kityetye ne kujokela ku milangwe miyampe bifwaninwe kwitukankamika batwe bonso, mwanda bipēla netu kuponena mu bukōkekōke kyaba kimo ne kukukala mu binenwa nansha mu bilongwa.—Mateo 26:69-75; Bilongwa 4:18-20; 5:27-32; Yakoba 3:2.

Bubine Bukakomejibwa Nyeke ne Nyeke

Nkindi 12:19 unena’mba: “Mulomo wa bu-binebine ukakomejibwa nyeke: Ino ludimi lwa bubelabubela i lwa kakyaba katyetye’tu.” I amo, binenwa bya bine bikalanga bija kadi i bya nyeke. Kadi ne kipwano kya bantu nakyo kikalanga kikomo kadi kiloe shi bantu banena bya bine ne kulongela monka. Na bubine, kunena bya bine kuletanga mpalo ya kiponka na ponka. Mu ino mpalo mubadilwa ne mutyima wa mundamunda utōka, kuyukana bu wa mwiendelejo muyampe, ne kuningija kipwano mu busongi, mu kisaka, na balunda, nansha ke mu bya busunga mwine.

Ino bubela abo, kebwijangapo kupona. Ludimi lunena bya bubela kelo kudimbañana, kadi bakubulwa bubine kebemanangapo kitatyi kilampe. Kadi, Yehova, Leza wa bubine, i mutūle’ko ne kitatyi kyakafudija kubulwa kunena bya bine ne boba bendeleja bubela bene kumo. Bible ulaya’mba Yehova ukakomba lupusa lwa Satana Dyabola, shandya bubela, mwine ongolanga bonso bekele pano pa ntanda. Yehova usa kufudija panopano ponka bubela ne bambepai kumo.—Kusokwelwa 21:8.

Bine, ikekala nsangaji pa kumona “mulomo wa bu-binebine” ukomejibwa nyeke ne nyeke!

[Kunshi kwa dyani]

[Bushintuludi pa paje 4]

Lwiso ne mutyima wa kwisakila byo bitonona bantu babepe

[Bushintuludi pa paje 5]

Bubela bonso i kubulwa kunena bya bine, ino kubulwa kunena bya bine konso ke bubelapo