Mwanda wa Yehova I Mūmi

Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Nkindi

SOLOMONE Mulopwe wa Isalela wa kala ‘wāelele nkindi tununu tusatu.’ (1 Balopwe 4:32) Lelo netu tukokeja kuyuka binenwa byandi bya tunangu? I amo, tukokeja. Mukanda wa Nkindi, wāpwile kulembwa kubwipi na mwaka wa 717 K.K.K., uselele nkindi mivule ya Solomone. I enka mashapita abidi a mfulo atēlelwe balembi bakwabo—Akula mwanā Yake ne Mulopwe Lemwele. Inoko, bamo balanga amba Lemwele i dijina dikwabo dya Solomone.

Binenwa bya ku bukomo bwa mushipiditu bibungīlwe mu mukanda wa Nkindi bidi na kitungo kimo pabidi—“mwakuyukila ñeni ne bulombodi.” (Nkindi 1:2) Bine ayo itukwasha twikale na ñeni nansha tunangu, ko kunena’mba nangu ya kumona bintu senene ne kwingidija buyuki mwa kupwila myanda. Kadi i yonka nkindi itupa bulombodi nansha kwitulemununa mu mwikadilo. Kuta mutyima ku nkindi ne kulonda kidyumu kyoitudyumuna kuteñanga mutyima wetu, kwitubweja’ko nsangaji, ne kwitufikija ku kunekenya.—Bahebelu 4:12.

‘MONA ÑENI NE KŪMININA’TU KU BULOMBODI’

(Nkindi 1:1–9:18)

Solomone unena’mba: “Ñeni yela lubila ne diwi dikatampe mu mukenza.” (Nkindi 1:20) Mwanda waka tufwaninwe kuteja diwi dyayo dikatampe kadi divwanikwa biyampe? Shapita wa 2 ulombola byabuyabuya bivule bimwenwa mu kwikala na ñeni nansha tunangu. Muswelo wa kukimba kupwana na Yehova i munenwe mu shapita wa 3. Kupwa Solomone unena’mba: “Kintu kitabukile bulēme i ñeni, penepo mona ñeni; eyo, pa kumona byonso byomona, mona ne kwivwanija. Uminina’tu ku bulombodi, kokalekelela’bopo.”—Nkindi 4:7, 13.

Lelo i bika biketukwasha tukomene mashinda a busekese a ino ntanda? Shapita wa 5 wa Nkindi ulondolola’mba: Ingidija bukomo bwa kulanga, kadi jingulula mashinda a kyongo a ino ntanda. Ne kadi, bandaula ne bipa bilula bilupuka ku busekese. Shapita ulonda’po udyumuna ku bilongwa ne milangilo ikokeja kona kipwano kyotupwene na Yehova. Shapita wa 7 uleta mwisambo wa mvubu ulombola mulongela kisekese. Mu shapita wa 8, balombola na muneñenya mvubu ne buya bwa ñeni nansha tunangu. Shapita wa 9 i mvuyo isangaja ya nkindi yonso ibadikile, kadi i misekununwe bu kyelekejo kikoka kitukankamika tulondelonde ñeni nansha tunangu.

Bipangujo bya mu Bisonekwa Bilondolwelwe:

1:7; 9:10—Lelo kwakamwa Yehova i “ngalwilo ya kuyukidija” ne “ngalwilo ya ñeni” namani? Pampikwa kwakamwa Yehova, buyuki kebubwanyapo kwikala’ko, mwanda aye ye Umpangi wa bintu byonso ne Mwinē Bisonekwa. (Loma 1:20; 2 Temote 3:16, 17) Ye Nsulo mine ya buyuki bonso. Nanshi buyuki bushilulanga na kwakamwa Yehova na kalēmo konso. Kadi kwakamwa Leza i ngalwilo ya tunangu mwanda i kutupu wikala na tunangu pampikwa buyuki. Ne kadi, muntu kakaminwepo Yehova kakokejapo kwingidija buyuki bo-bonso bwa kupeja Umpangi bulēme.

5:3—Mwanda waka wabwitwa witwa bu “mwana-mukaji ungi”? Nkindi 2:16, 17 utela uno “mwana-mukaji ungi” bu muntu wikele “kuvulaminwa kipwano kya Leza wandi.” Muntu yense wādi utōta kilezaleza nansha kwitūla aye mwine bu mweni ku Mukanda wa Bijila wa Mosesa, kubadila’mo ne wa bwitwa, bādi bamwita bu mweni.—Yelemia 2:25; 3:13.

7:1, 2—Lelo “binenwa byami” ne “bijila byami” i bika ne bika? I bufundiji bwa mu Bible, kubadila’mo ne bijila nansha mbila ya mu kisaka iletwa na bambutwile mwanda wa kamweno ka ba mu kisaka bonso. Bana bafwaninwe kwiikōkela ne kulonda bufundiji bwa mu Bisonekwa bwibafundija bambutwile babo.

8:30—Lelo “sendwe mwine mukata” i ani? Ñeni nansha tunangu tutelelwe bu muntu twitelanga ato twine bu sendwe mwine mukata. Tuno tunangu tutelelwe bu muntu ke’nkapo’tu bushintuludi bushintululwa pa bute pa bute mwikadile tunangu, ino i kyelekejo kifunkila padi Yesu Kidishitu, Mwana umbedi wa Leza, kumeso kwa kwiya bu muntu. Kalā kene kumeso kwa aye kubutulwa bu muntu pano panshi, wālupwilwe bu ‘ngalwilo ya dishinda dya Leza.’ (Nk. 8:22) Byadi “sendwe mwine mukata,” wāingile bya binebine na Shandi pa kupanga bintu byonso.—Kol. 1:15-17.

9:17—Lelo “mema mebwe” i mema’ka, ne mwanda waka “atobala”? Bible udingakanyanga nsangaji ya kusambakena pamo kwa mu busongi na kutoma mema atalala a mu mushimwa, nanshi mema mebwe elekeja bulādi bwa busekese bulongwa mu bufyafya. (Nkindi 5:15-17) Mulangwe wa kufyamakana pa kulonga’bo umwekeja’mba mene mema’a atobala.

Ñeni Yotuboila’ko:

1:10-14. Tufwaninwe kudyumuka kutyina’mba twakongwelwa mu mashinda mabi a banonga-bibi betulaya bya bupeta.

3:3. Tufwaninwe kuswa mpata kanye ne bubinebine kadi ne kwibimwekeja patōkelela na motumwekejanga malungo a mwishingo a lupoto lukomo. Ne kadi, tufwaninwe kulemba ino ngikadilo mu mutyima wetu ne kwilamija’yo munda mwetu.

4:18. Buyuki bwa ku mushipiditu bwendelelanga kumeso. Pa kwikala nyeke mu mwinya, tufwaninwe kwendelela kwikala na kwityepeja ne butūkanye.

5:8. Tufwaninwe kunyema mpusa yonso itukokela ku busekese, shi ya mu minjiki, mu kwipwija mukose, ku Entelenete, nansha ya mu mabuku ne mu majulunale.

5:21. Lelo muntu uswele Yehova ukokeja kona kipwano kyapwene na Leza wa bine mu kitatyi kityetye’tu kya kwisangaja? Bine, kabwanyapo! Kintu kikatampe kitutonona tulame butōki mu mwikadilo i kuyuka kotuyukile amba Yehova umonanga mashinda etu ne kwitulandula mambo.

6:1-5. Kino shakyo kyo kidyumu kiyampe kyotutana mu ano mavese kya kutyina ‘kwikala bu kyeya,’ nansha kutyipa mutyipo mubi mu myanda ya lupeto pangala pa bantu bakwabo! Shi pa kupwa kubandaula myanda senene, tubamone amba kintu kyotulongele ke kyendele’mopo, tufwaninwe’nka ponka’pa “kwisashila mwikadi” netu na kumuzenza ne kulonga bukomo bwetu bonso bwa kolola myanda’ya.

6:16-19. Ino myanda isamba-ibidi ya kyalwilo idi na mvubu kubwipi kwa mu myanda yonso ya bubi. Tufwaninwe kutamija mutyima wa kwiishikwa.

6:20-24. Kutamija mwana mungya Bisonekwa kukokeja kumukinga aleke kupya mu dikinga dya busekese. Bambutwile kebafwaninwepo kuvulaminwa kuleta buno bufundiji.

7:4. Tufwaninwe kutamija kisanso kya kusanswa ñeni ne kwivwanija.

NKINDI PALAPALA YA KWITULUDIKA

(Nkindi 10:1–29:27)

Nkindi ya Solomone mikwabo ishele’ko i binenwa palapala bityite. Byobidi binenwa bya kushiyañanya, bya kwifwanija, ne bya kudingakanya bintu, bidi na bufundiji bunane mu mwiendelejo, mu muneneno, ne mu mwikadilo.

Shapita wa 10 kutūla ku wa 24 unena ukoma mvubu ya kwakamwa Yehova na kalēmo. Nkindi idi mu shapita wa 25 kutūla ku wa 29 yātentwilwe na “bantu ba Hezekia mulopwe wa Yuda.” (Nkindi 25:1) Ino nkindi ifundija bantu kwiubija mudi Yehova ne bufundiji bukwabo bwa kamweno.

Bipangujo bya mu Bisonekwa Bilondolwelwe:

10:6 (BB)—Lelo “kyakanwa kya bankuma bibi kifile lususu” namani? Padi kidi namino mwanda binenwa bitobala bya babi bipūtanga kukanina kubi kwa kusaka kusanshija bakwabo. Pakwabo kisaka kunena’mba babi byobalongelwanga divule bintu na nsungu, masusu obebasusula ekalanga ebobija talala.

10:10—Le yewa “ukengula dīso ulengeja njia” namani? “Mukobakane” kanenangapo enka kyakanwa kya bupupakane, ino utompanga ne kufya bidi ku mutyima na kujinya ngitu, kimfwa na ‘kukengula dīso.’ (Nkindi 6:12, 13) Buno bongojani bukokeja kuletela mwine ukengulwa’wa masusu mu ñeni yandi.

10:29—Lelo “dishinda dya Yehova” i dishinda’ka? Kino kifunkila pa muswelo wikele Yehova na bantu, kekifunkilapo pa mwiendelejo wa umbūmi otufwaninwe kulonda. Bilongwa bilongela Leza bantu i mutyima-ntenke kudi bantu ba buluji ino i musala kudi bakondame.

11:31—Mwanda waka mubi ufwaninwe kupadibwa mpalo kupita moloke? Mpalo inenwa pano i buvule bwa mfuto ifwaninwe kupebwa umo ne umo. Shi moloke watupe, mpalo yapalwa pangala pa bilubo byandi i kulemununwa. Ino mubi ulongelanga bubi ku kusaka kadi upelanga kulonga biyampe monka. Nanshi ufwaninwe kupebwa mfuto isansa mutyima.

12:23—Lelo muntu ubwanya ‘kufya kuyukidija’ namani? Kufya kuyukidija nansha buyuki ke kulekapo kwibumwekeja, mhm. Ino i kumwekeja buyuki mu bufyafya, pampikwa kwibumwekeja na kwianya.

14:17—Lelo “muntu wa kukala ñeni ya impupa uleta mushikwa” namani? Kishima kya Kihebelu kyalamwinwe bu “kukala ñeni ya impupa” kikokeja ne kushintulula amba kusansanya nansha milangwe ya nshikani. O mwanda muntu wa milangwe mibi namino i mushikibwe. Ino ne muntu wa kusansanya wingidija kukala ñeni kadi upela kwikala ‘wa ino ntanda’ nandi i mushikibwe na bantu.—Yoano 15:19.

18:19—Lelo ‘mwanetu mufitwe utabukile kibundi’ kikomo namani? Pamo’nka bwa kibundi kikomo kyobelele mu lukalo, muntu wa uno muswelo kasakangapo kufwila bakwabo lusa. Mfika yaefikile na yewa umulubile ikokeja kwikala pamo bwa “midindo ya ndaku” mikomo kukila.

Ñeni Yotuboila’ko:

10:11-14. Pa kusaka’mba bishima byetu bikale byūbaka, tufwaninwe kudinga buyuki bwa binebine mu ñeni yetu, ne mutyima wetu ufwaninwe kutononwa na buswe, kadi tunangu nato tufwaninwe kuludika byobya bitamba ku kyakanwa.

10:19; 12:18; 13:3; 15:28; 17:28. I biyampe tunene bishima bityetye abyo’ko bipotoloke.

11:1; 16:11; 20:10, 23. Yehova usakanga twikale bampikwa budimbidimbi mu myanda ya bya busunga.

11:4. I kya bulembakane kulondalonda bya bupeta bya ku ngitu na kulengwa kwifunda Bible kasukwa, kutanwa ku kupwila, milombelo, ne mwingilo wa busapudi.

13:4. ‘Kusaka’ kyepelo kya kusela biselwa mu kipwilo nansha kya būmi mu ntanda impya kekubwenepo. Tufwaninwe ne kwikala bapyasakane ne kulonga buninge bonso mwa kubwaninya bisakibwa.

13:24; 29:15, 21. Mbutwile wa buswe kafukulangapo wandi mwana nansha kusūla bilubo byandi. Ino shabana nansha inabana ulemununanga wandi mwana mwanda wa kutalula bilubo’bya pokebyaikele kwala miji’pa.

14:10. Malango etu a munda byokealupwilwangapo kyaba kyonso panja enka moekadile munda nansha kwivwanikwa nyeke na boba betubandila, busengi bwa kitumbuzaji bwitusenga bakwetu budi na mikalo. Tukokeja kūminina masusu amo na kwiubija na mutyima onso mudi Yehova.

15:7. Ketufwaninwepo kupungulwila muntu myanda yonso yotuyukile, pamo’nka na kemupungulwilangapo kidimye nkunwa yonso pantu pamo. Muntu wa tunangu umwañanga buyuki butyebutye lwendo lumo mungya bisakibwa.

15:15; 18:14. Kulama mumweno muyampe kuketwikadija na nsangaji, nansha shi tudi mu ngikadilo ileta bulanda.

17:24. Tufwaninwe kukimba kwivwanija mwanda wa kulonga bintu na ñeni kupita’ko kwifwana “kivila” ulumbakanya meso ne milangwe pa kyaba kya kwibijadika pa myanda ya kamweno.

23:6-8. Tufwaninwe kwepuka kulombola kizaji kya buzazangi.

27:21. Kutendelwa kumwekejanga mwine mwikadile muntu. Kwityepeja kusokokanga shi kutendelwa kwitulengeja tuyuke mapu otudi nao ku meso a Yehova ne kwitukankamika twendelele kumwingidila. Ino kubulwa kwityepeja kumwekanga patōka shi kutendelwa kwitupa mutyima wa kwianya.

27:23-27. Ino Nkindi, īsambila pa myanda ya bukumbi, inena ikoma mvubu ya kuloelelwa mu būmi bupēla butamba ku kuputuma na mingilo. Ifwaninwe nakampata kukuna motudi mutyima wa kwiubija mudi Leza.a

28:5. Shi ‘tukimba Yehova’ mu milombelo ne na kwifunda Kinenwa kyandi, tubwanya ‘kwivwanija bintu byonso’ bitusakila pa kumwingidila mwasakila.

“BUTOBO”

(Nkindi 30:1–31:31)

Mukanda wa Nkindi ufula na misapu ibidi ya “butobo.” (Nkindi 30:1; 31:1) Musapu wa Akula udingakanyanga myanda mu muswelo ulanguluja, o mwanda uleta byelekejo bya kubulwa kutondwa kwa bantu ba makomwa-meso ne kulombola’mba mashinda a mwana-mulume ongola mwana-mukaji i makomo kujingulula.b Kadi udyumuna bantu ku kwianya ne ku binenwa bya bulobo.

Mu musapu wa butobo obāsapwidile Lemwele kudi inandi mudi ne kidyumu kiyampe kitala pa mutomeno wa vinyu ne bitomibwa bikolwañana kadi ne pa kutyiba mambo moolokele. Kusāsula kusāswilwe mukaji muyampe kufula na bino binenwa’mba: “Mupe nanshi bipa bya maboko andi; kadi mingilo yandi i mutendele mu bibelo.”—Nkindi 31:31.

Ikala na tunangu, itabija bulemununi, tamija mutyima wa kwakamwa Leza, wiubije mudi Yehova. Bine, buno i bufundiji buyampe’po kashā bufundijibwa mu nkindi ya ku bukomo bwa mushipiditu! Shi ke pano, tulondei kidyumu kyoitudyumuna, nabya tukekala na nsangaji ikalanga na “muntu wakaminwe Yehova.”—Mitōto 112:1.

[Kunshi kwa dyani]

[Bifwatulo pa paje 8]

Yehova ye Nsulo ya buyuki bonso bwa bine

[Kifwatulo pa paje 10]

Lelo ‘kusambakanya buyuki’ kushintulula namani?