Tudi Na Buluji Bwa Kwela Nsadi Pamwanda Wa Nsangaji

“Bakamona nsangaji ne tusepo, ino njia ne imbinzo bikanyemako.”​—ISAYA 35:10.

PADI kemudi kala bajingulule’mba dyalelo kudi bantu batyetye kete badi na nsangaji yabinebine. Ino, ba Tumoni twa Yehova badi na nsangaji, mwanda i bakristu babine. Kadi dishinda ditwala ku ino nsangaji didi pululu kumeso a tununu tuvule twa bantu bakubulwa kubatyijibwa, bankasampe ne banunu belungile ku ba Tumoni. Kutanga kotanga bino binenwa mu uno mukanda, kushintulula’mba ino nsangaji kemikupebwe kala mu makasa, ukokeja kwiitana.

² Bantu bavule bamwene bu i babulwe kintu kampanda mu būmi bwabo. Le banwe nenu? I kyabine’mba padi kemukokejapo kwikala na bintu byonso bya kungitu bimusakila, ne byonso bidi na bampeta ne na bantu babukomo bininge. Kadi padi musakanga kwikala na bukomo mu ngitu pakubulwa misongosongo. Inoko, tukokeja kunena pakubulwa moyo’mba pamwanda utala nsangaji, mwibampeta kadi mwibakomo mungitu kutabuka tununu ne tununu twa bantu badi pano pantanda. Mwanda waka?

³ Vulukai binenwa bya Yesu, wānene’mba: “Nemunena namino’mba nsangaji yami ikale munda mwenu, kadi ne nsangaji yenu nayo ibwanyinyine.” (Yoano 15:11, MB) “Nsangaji yenu nayo ibwanyinyine.” Ino i nshintulwilo milumbuluke kashāa! Kubandaula na mushike būmi bwa bwine-kristu, kuketulombola buluji buvule bufwaninwe kwitutakika twikale na nsangaji mibwaninine. Ino, jingululai kushilwila’nka pano bishima bimo-bimo bya buluji bukatampe bidi mu Isaya 35:10. Bino bishima bidi na buluji bukatampe, mwanda bitutalanga nakampata dyalelo. Tutanga’mba: “Bakūlwe ba Yehova baketola, ne kwiya ku Ziona bāya bemba; ne tusepo twa nyeke ne nyeke tukekala pa mitwe yabo; bakamona nsangaji ne tusepo, ino njia ne imbinzo bikanyemako.”

⁴ “Tusepo twa nyeke ne nyeke.” Kishima “twa nyeke ne nyeke” i mwalamwino wabinebine wa binenwa byāsonekele Isaya mu Kihebelu. Inoko, kukwatañana na mokilombwedilwe mu bisonekwa bikwabo, kishima kyeni mu uno vese i “nyeke ne nyeke.” (Mitōto 45:6; 90:2; Isaya 40:28) Ino nsangaji ikekalanga yakubulwa mfulo, mu ngikadilo milumbuluke​—eyo, ikaletanga buluji bwa kishima​—nsangaji ya nyeke ne nyeke. Lelo uno ke mwandapo ufwaninwe kwituletela nsangaji? Padi umwene uno vese pamo na wisambila pa mulangwe bitupu keukokeja kubwanika. Kadi padi unenanga’mba: ‘Uno mwanda keuntalengapo, ke-pantu difuku ne difuku nekondanga enka na makambakano.’ Ino myanda ipita ikilombolanga mu muswelo mukwabo. Milao ya bupolofeto idi mu Isaya 35:10 idi na buluji kodi dyalelo. Pakwikiyuka senene, tubandaulei uno shapita mulumbuluke, Isaya 35, jingulula kipindi ne kipindi senene mokyālembelwe. Kulupila’mba ukasepelelanga na byotukatana’mo.

Bantu Bādi Basaka Kutana Nsangaji

⁵ Mwanda wa kwitukwasha twivwanije senene buno bupolofeto buleta nsangaji, tubandaulei bidi mokyāsonekelwe. Isaya mupolofeto mwine Hebelu ye aye wekisonekele kubwipi kwa mu mwaka wa 732 K.K.K. Myaka dikumi kumeso kwa konakanibwa kwa Yelusalema na bashidika bene Babiloni. Nka na mwikilombwela Isaya 34:1, 2 Leza wādi usaka kulubwila mizo kinongo, pamo’nka na mwāekilongele na Edoma utelelwe mu Isaya 34:6. I bine, wāingidije bene Babiloni mwanda wa kwikilonga. Kadi Leza wālekele bene Babiloni basale Yuda mwanda Bayuda bādi bakubulwa kikokeji. Kyafudile namani? Bantu ba Leza bāselelwe bu misungu, kadi ntanda yabo yāshele ke onka masala umbula bwa myaka 70.​—2 Bilongwa 36:​15-21.

⁶ Inoko, kudi kwishila kukatampe pabukata bwa bene Edoma ne Bayuda. Mfuto ya Leza pa bene Edoma yādi ya enda-enda’tu, kumfulo muzo wabo wākubile ao onso fututu. Bine, nansha ke dyalelo, mukokeja kwenda kukemwena masala a mu bikulu mwādi mushikata bene Edoma, kimfwa masala a mu mabundi a ntanda ya Petra. Inoko dyalelo, kekudipo muzo nansha bantu batelwa bu ‘bene Edoma.’ Ku mutamba mukwabo nao, kutūtwa kwa Yuda na bene Babiloni, lelo kwādi kwa kwikala kwa lonso, lelo bādi bakushiya yabo ntanda lonso, kwikala nyeke ne nyeke pakubulwa nsangaji?

⁷ Pano, bupolofeto butulumukwa bwa Isaya shapita 35 budi na nshintulwilo iteneka ku mutyima. Tukokeja kwibutela bu bupolofeto bwa kujokejibwa, mwanda kufikidila kwabo kubajinji kwālongekele kitatyi kyajokēle Bayuda mu yabo ntanda mu 537 K.K.K. Bene Isalela bādi bakwetwe bu misungi mu Babiloni, bāpelwe bwanapabo bwa kujokela mu yabo ntanda. (Ezela 1:​1-11) Inoko, pokyādi kekyalongekele, Bayuda bādi bakwetwe bu misungi mu Babiloni, boba bādi babandaula buno bupolofeto bwa Leza, padi bādi beipangula shi bādi bakukatana yabo ntanda, Yuda, ntanda ya kishī kyabo mu ngikadilo ya muswelo’ka. Kadi abo bene, bādi bakukekala mu ngikadilo ya muswelo’ka? Malondololo a ku bino bipangujo ye ao alombola mwanda’ka bine tudi na buluji bwa kwela nsadi pamwanda wa nsangaji. Twikibandaulei.

⁸ Ngikadilo keyādipo imweka bu yādi iletela Bayuda nsangaji nansha ke kitatyi kyobaivwene’mba bādi bakukajokela mu yabo ntanda kine. Ntanda yabo yāshele ke onka masala, umbula bwa myaka makumi asamba-abidi, i bula bwa kitatyi kituntulu kya būmi bwa muntu. Ntanda yabo, lelo yādi keidi muswelo’ka? Mu madimi abo onso mwādi kemudi enka biyombo ne lubunda lwa mityi. Madimi a munamuna obādi badima mu mikola ne kumwangilapo mema, ādi kemōmu tēe, kemwikase biyombo ne milundu. (Isaya 24:​1, 4; 33:​9; Ezekyele 6:14) Fwatakanya muswelo wayudilemo banyema bantanda. Mwādi kemudi banyema babudyani, kimfwa bantambo ne bangé. (1 Balopwe 13:​24-28; 2 Balopwe 17:​25, 26; Lwimbo lwa Ñimbo 4:8) Pakubulwa kuvulaminwa tuzenza-tamba, tukokeja kusasamuna bana-balume, bana-bakaji, nansha ke bana bene. (1 Samwele 17:​34-37; 2 Balopwe 2:24; Nkindi 17:12) Ketukokejapo kubulwa kutela bipidi-bona ne banyoka bakwabo babulembe, ne tuminye. (Ngalwilo 49:17; Kupituluka 32:33; Yoba 20:16; Mitōto 58:4; 140:3; Luka 10:19) Shi wādi pamo na Bayuda bālupukile mu Babiloni mu 537 K.K.K. ne kukajokela mu yabo ntanda, longa wādi ukokeja kutyina kunanga mu kipindi kya uno muswelo. Bine keyadipo paladisa kitatyi kyobafikile’mo.

⁹ Inoko Yehova aye mwine wākunkwije batōtyi bandi kufikija ne mu yabo ntanda, ne wādi na bukomo bwa kwalamuna ngikadilo yayo ya masala. Lelo kukulupilepo’mba Umpangi ukokeja kulonga uno muswelo? (Yoba 42:2; Yelemia 32:​17, 21, 27, 37, 41) Lelo pano, i kika kyādi ufwaninwe kulonga​—i kika kyālongēle bano Bayuda bajokele​—ne i kika kyālongēle yabo ntanda? Lelo kino kikwatañane muswelo’ka na ngikadilo ya bantu ba Leza ba mu kino kyetu kitatyi​—dyalelo ne mu mafuku akaya kumeso? Tubandaulei dibajinji mokyādi kikadile mu kyokya kitatyi.

Bātene Nsangaji mu Ngikadilo Myalamuke

¹⁰ Lelo kyādi kyakwikala muswelo’ka shi Shilusa wāpele Bayuda lupusa lwa kujokela mu ino ntanda yādi ilenga moyo uno muswelo? Tutangei bidi buno bupolofeto buleta nsangaji budi mu Isaya 35:​1, 2: “Muntanda mutuputupu ne panshi pōmu bikasangala, ne ntanda yampikwa bumeni ikasepelela ne kutōya buluba pamo bwa diluba diyampe. Kikatōya buluba bwa ntanda ne ntanda, kikasepelela ne tusepo ne kwimba; ntumbo ya Lebanona ikapebwa’kyo, kitabuke būya bwa Kalamela ne Shalone; bakamona ntumbo ya Yehova, būya butabuke bwa Leza wetu.”

¹¹ Mu kitatyi kyāsonekelwe Bible, Lebanona, Kalamela, ne Shalone byādi bifuko biyukane bininge pamwanda wa buya bwa biyombo byabyo bya lumenya. (1 Bilongwa 5:16; 27:29; 2 Bilongwa 26:10; Lwimbo lwa Ñimbo 2:1; 4:15; Hosea 14:​5-7) Isaya wākokele milangwe pa bino bimfwa mwanda wa kushintulula mukekadila ntanda poyādi ya kukālamunwa kupityila ku bukwashi bwa Leza. Ino lelo kino kyādi kishintulula enka kwalamuka kwa nshi bitupu? Ke amopo mhm!

¹² Isaya 35:2 wisambilanga pa ntanda ‘ikasepelela ne tusepo ne kwela nsadi.’ Tuyukile biyampe’mba nshi ne mityi yabine keyādipo ‘misangale ne kusepelela.’ Ino, kwalamunwa kwayo ke ya bumeni ne kulupula bipa kwayo, byādi bikokeja kufikija bantu ku kwīvwana uno muswelo. (Bene Levi 23:​37-40; Kupituluka 16:15; Mitōto 126:​5, 6; Isaya 16:10; Yelemia 25:30; 48:33) Kwalamuka kwa ntanda ayo mine kukokeja kwenzankanibwa na kwalamuka kwa bantu, mwanda buno bupolofeto bwisambilanga nakampata pa bantu. Shi kepano, tudi na buluji bwa kwivwanija senene binenwa bya Isaya bu bisambilanga dibajinji pa kwalamuka kwāikeleko umbukata mwa Bayuda bājokele, nakampata pa nsangaji yabo.

¹³ Pa kino, tubandaulei senene buno bupolofeto buleta nsangaji, tujingululei i muswelo’ka obwāfikidile kupwa kwa Bayuda kulekelelwa mu Babiloni ne kujokela mu yabo ntanda. Isaya wisambila mu vese wa 3 ne wa 4 pa kwalamuka kwāikeleko mu bantu bājokele, amba: “Komejai makasa makōke, ne kuningisha manwi ampikwa bukomo. Nenai kudi boba badi ne mutyima wa moyomoyo amba: Mwikalei bakomo, kemukikwatwapo moyo; talapo bidi, aye Leza wenu ukāya kulubula kinongo, ne mfuto ya Leza mwine; ukāya kwimupandija.”

¹⁴ Lelo kekitupangapo bukankamane pa kuyuka’mba Leza wetu, wa bukomo bwa kwalamuna kusalwa kwa ntanda, utele mutyima bininge ku batōtyi bandi? Kādipo usaka Bayuda bāselelwe bu misungu bevwane mpungiji, bazonzeje mutyima, nansha kuzumbijazumbija mutyima pamwanda wa bikebafikila kumeso. (Bahebelu 12:12) Langa bidi ngikadilo yādimo bano Bayuda bādi bamuninwe bu misungi. Kutalulamo kikulupiji kyobādi bakokeja kwikala nakyo kupityila ku bupolofeto bwa Leza butala pa mafuku abo a kumeso, kyādi kikomo kukulupila’mba myanda ikalongolokanga. Bādi pamo’nka bwa abo bādi mu kaso ka panshi mudi fukutu fututu, pakubulwa bwanapabo bwa kulupuka ne bwa kupyasakena mu kwingidila Yehova. Kyādi pamo’nka na bwa bakubulwa kumona mukenga nansha umo kumeso.​—Enzankanya na Kupituluka 28:29; Isaya 59:10.

¹⁵ Ngikadilo yabo yāalamukile nabubinebine pebapele Shilusa lupusa bajokele mu yabo ntanda! Kekudipo bukamoni nansha bumo bwa mu Bible bulombola’mba Leza wālongele kingelengele na kuputula Bayuda bādi bampofu meso abo, na kwibajikula matwi abinebine, nansha na kubelula bilemafu nansha babidyoma bityumuke. Inoko, bine wālongele kintu kimo kitabuke bukata bininge. Wēbajokeje ku kitōkeji ne ku bwanapabo mu yabo ntanda yobādi basenswe.

¹⁶ I kutupu kintu nansha kimo kilombola’mba bano bantu bākajokele, bādi bakulupile’mba Yehova ukaloñanga bingelengele bya uno muswelo na kwibabelula ku ngitu. Bādi bayukile biyampe’mba Leza kālongelepo uno muswelo na Isake, na Samishoni nansha na Edi. (Ngalwilo 27:1; Batyibi 16:​21, 26-30; 1 Samwele 3:​2-8; 4:15) Ino shi bādi batengele kwalamunwa ngikadilo yabo na Leza, mu muneneno wa kyelekejo, kebakankelwepo kwikimona. Bine, mu muneneno wa kyelekejo, vese 5 ne 7 ātene kufikidila kwao kwabinebine. Isaya wātobele byabubinebine’mba: “Penepa kadi meso a bampofu akapūtulwa, ne matwi a babitwi akajikulwa. Ponkapo usunkuta ukatumbuka’nka bwa kasha kalume, ne ludimi lwa kamama lukembanga.”

Kwalamuna Ntanda ke Paladisa

¹⁷ Bano bantu bājokele bine bādi na buluji buvule bwa kwela nsadi pamwanda wa tusepo, mu ngikadilo milumbuluke pamo na mwendelela Isaya na kwiishintulula’mba: “Mwanda muntanda mutuputupu mema akalondomoka, ne tuminonga tudi mu ntanda yampikwa bumeni. Ebiya musenga weñenya ukālamuka ke kyumbu kya mema, ne nshi myumu ke nsulo ya mema; ino kikalo kya mizeu ko yādi ilāla kukekala biyombo ne mabungu ne mbuba.” (Isaya 35:6b, 7) Nansha byoketukokejapo kwikimona mu kine kipindi kya ntanda’ya mu kino kyetu kitatyi, inoko bukamoni buvule bulombola’mba ntanda ya Yuda kitatyi kimo yādi ‘paladisa ya biyombo bilumbuluke bya lumenya.’a

¹⁸ Pamwanda utala buluji bobādi nabo bwa kwikala na nsangaji, vuluka bashelesheleko ba mu Bayuda mobeīvwanine kitatyi kyobajōkele mu yabo Ntanda ya Mulao! Bāmwene muswelo wa kwalamuna ntanda mituputupu, bikalo bya mizeu ne bya banyema bakwabo ba uno muswelo, ke kifuko kilumbuluke. Lelo shi wādi pa kine kitatyi’kya longa kwatenepo nsangaji na kwingila mwingilo wa kulongolola ntanda uno muswelo, shi wādi uyukile’mba Leza weselanga bukomo bobe?

¹⁹ Inoko, Muyuda yense waselelwe bu musungi mu Babiloni kādipo ukokeja kwitongela aye mwine kujoka ne kukakwasha ku uno mwingilo wa nsangaji wa kwalamuna ntanda. Leza wātudileko bisakibwa byobādi bafwaninwe kubwanya. Muntu yense wādi kemupwe kwisubija na bisela bya bujentaila bya mutōtelo wa kine Babiloni, kādipo na mbila ya kukajoka, kutentekelapo ne bonso bēkujije mu mashinda a bukondame pakubulwa tunangu. (Danyele 5:​1, 4, 22, 23; Isaya 52:11) Nansha ke muntu yense wādi wikujije mu mashinda a bupupakane. Bantu bonso ba uno muswelo kebādipo bakokeja kukajoka nansha dimo. Ku mutamba mukwabo, boba bādi bakwatañene na misoñanya ya Leza, bādi umwene bu bapandulwemo, mu muswelo kampanda, ye abo bādi bakokeja kukajokela mu Yuda. Bādi bakokeja kwenda pamo na bwa abo banangila mu Dishinda dya Bu-ujila. Isaya wēkilombwele patōka mu vese 8 amba: “Musebo mukatampe ukekalako ne dishinda, ino dikenikwa bu-dishinda dya bu-ujila; wadisubi kakapitemopo, ino dikekala dya boba bonka badi namino; bantu bapitapitamo, eyo, nansha babivila, kebakalubamopo.”

²⁰ Bayuda bājokele, kebādipo bakokeja kwivwana moyo wa bantu ba mwikadilo wa bu-nyema nansha bibumbo bya bangivi. Mwanda waka? Mwanda Yehova kādipo ukokeja kuleka bantu ba uno muswelo mu dino Dishinda bendele pamo na bantu bandi bakūlwe. Bādi bakokeja kwenda na mityima miyule nsangaji ne bādi batengelwe na bintu bivule byansangaji. Talai pano muswelo wikishintulula Isaya pa kufudija buno bupolofeto bwandi: “Kutupu ntambo ukekalapo, nansha nyema wa bulobo ukakandamopo, kebakatanwakopo; ino nanshi bakūlwe bakanangako; kadi bakūlwe ba Yehova baketola, ne kwiya ku Ziona bāya bemba; ne tusepo twa nyeke ne nyeke tukekala pa mitwe yabo; bakamona nsangaji ne tusepo, ino njia ne imbinzo bikanyemako.”​—Isaya 35:​9, 10.

²¹ Bine kino i kyelekejo kya bupolofeto kilumbuluke kashāa! Inoko, ketufwaninwepo kwikimona pamo bwa mānga bitupu ya pakala, pamo bwa nsekununi milumbuluke bitupu, yakubulwa buluji bukatampe kukwatañana na ngikadilo yetu nansha na būmi bwetu bukaya kumeso. Kyamvubu mikatampe i kino, buno bupolofeto bufikidilanga mu muswelo utulumukwa umbukata mwa bantu ba Leza dyalelo, omwanda butalanga pa umo ne umo wa umbukata mwetu dyalelo. Bwitupanga buluji bulumbuluke bwa kwela nsadi pamwanda wa nsangaji. Bino bipindi bitala pa būmi bwetu dyalelo ne mu mafuku akaya kumeso i bisambilwepo mu kishinte kilonda’ko kino.

[Kunshi kwa dyani]

[Bipangujo]

1. I bāni dyalelo badi na buluji bwa pabula bwa kwikala na nsangaji?

2. Nsangaji ya bakristu i mishile muswelo’ka na ya bantu bavule?

3. I binenwa’ka bya mvubu mikatampe byotufwaninwe kuta’ko mutyima ne mwanda waka?

4. I nsangaji ya muswelo’ka isambilwepo mu Isaya 35:​10, ne mwanda’ka tufwaninwe kuta mutyima ku kino?

5. I kitatyi’ka kyātobelwe butobo butanwa mu Isaya shapita 35?

6. I kwishila’ka kudi pabukata bwa byāfikile Edoma ne byāfikile Yuda?

7. Bayuda bādi bakwatwe bu misungi mu Babiloni, balondolwele muswelo’ka ku Isaya shapita 35?

8. Bayuda bālupukile mu Babiloni, bādi bakukatana ngikadilo’ka pa kujoka? (Enzankanya na Ezekyele 19:​3-6; Hosea 13:8.)

9. Mwanda’ka Bayuda bākajokele bādi na kyalwilo kampanda kyādi kikokeja kwibakwasha batamije kikulupiji?

10. I kwalamuka’ka kwātobelwe mu Isaya 35:​1, 2?

11. Isaya wākokele milangwe pa kika mwanda wa kulombola mukekadila ntanda?

12. Mwanda’ka tukokeja kunena’mba bupolofeto budi mu Isaya shapita 35 bwimanine pa bantu?

13, 14. I kwalamuka’ka kutala pa bantu kwatobelwe mu Isaya 35:​3, 4?

15, 16. (a) Mwanda’ka tukokeja kunena’mba Yehova wēkilongele ku boba bākajokele? (b) Mwanda’ka boba bākajokele kebādipo batengele bingelengele bya kubelulwa kwa kungitu, ino i kika kyālongele Leza kukwatañana na Isaya 35:​5, 6?

17. I kwalamuka’ka kwa kungitu kwafikidije Yehova?

18. Bayuda bakajokele, bimweka bu balondolwele muswelo’ka ku madyese ebesēle Leza?

19. Mwanda’ka tukokeja kunena’mba kujoka kwa mu bupika bwa mu Babiloni kwādi kwimanine pa kubwanya bisakibwa?

20. Mwanda’ka Bayuda bājokele kebadipo bakokeja kwivwana moyo, ne kyāfudile ku kika?

21. Mwanda’ka dyalelo tufwaninwe kuta mutyima ku kufikidila kwa Isaya shapita 35 kwāpwile kala kufikidila?

[Kapango pa paje 9]

Masāla a Petra, kibundi kyādi kishiketwe na bene Edoma

[Kapango pa paje 10]

Pakidi Bayuda bu misungi, Yuda wādi kadi pamo’nka na mu ntanda mutuputupu, mupitakana banyema babudyani kimfwa tuzenza-ntambo ne bantambo

Lelo Ukivulukile’byo?

◻ I kitatyi’ka kyāmwene Isaya shapita 35 kufikidila kwandi kubajinji?

◻ Kufikidila kubajinji kwa buno bupolofeto kwālupwile kika?

◻ Yehova wāfikidije Isaya 35:​5, 6 muswelo’ka?

◻ I kwalamuka’ka kwāmwene Bayuda bākajokele mu yabo ntanda ne kwa mu ngikadilo yabo?