Muzo wa bantu balama kikokeji

“Shitulai bibelo amba muzo moloke ulama bu-binebine, utwelemo.”​—ISAYA 26:2.

DYALELO, kudi mizo ya miswelo ne miswelo. Imo-imo idi na buludiki bwa demokrasi, mikwabo iludikwanga na muntu umo wakapunyi. Kudi mizo idi na bupeta, ne mikwabo i ya balanda. Kintu kimo kyobadi nakyo abo bonso i kino: Yonso idi mu kipindi kya ntanda iludikwa na Satana bu leza. (2 Kodinda 4:4) Omwanda, padi binenwa bya Isaya bikokeja kutulumuja bamo-bamo, ke-pantu unena’mba: “Shitulai bibelo amba muzo moloke ulama bu-binebine, utwelemo.” (Isaya 26:2) Muzo moloke? Kyabine, muzo moloke udiko, mwanda bupolofeta bulombola’mba kudi muzo moloke mu kino kyetu kitatyi. I muswelo’ka otukokeja kujingulula uno muzo wapabula?

² Kukwatañana na bwalamuni bwa Traduction du Monde Nouveau vese wa Isaya 26:2 unena’mba: uno muzo ‘ulamanga mwiendelejo wa kikokeji.’ Mukanda Ukola walamuna uno vese amba, i “muzo moloke ulama bu-binebine.” Ino mineneno yonso ibidi i myendelemo. Kyabine, kujingulula muzo moloke kekukomenepo mwanda i muzo umo onka pano pantanda ukōkele Kristu, Mulopwe, kewikujangapo mu myanda ya ntanda ya Satana. (Yoano 17:16) Omwanda nanshi bantu ba mu uno muzo bayukene pamwanda wa ‘mwiendelejo wabo mufwaninwe umbukata mwa ba Jentaila.’ Balondanga mwiendelejo wa umbūmi utumbija Leza. (1 Petelo 2:12) Pakwabo kadi, konso kobadi kujokoloka ntanda yonso, badi mu “kipwilo kya Leza mūmi, kipanda, ne kyalwilo kya [bu] binebine.” (1 Temote 3:15) Byobalama bubinebine, bapelanga kwitabija filozofi ya bajentaila ifundijibwa mu Bipwilo bya Ki-kristu, ne babingijanga “mabele malumbuluke a mutyima ampikwa kyongo”​—Kinenwa kya Leza, Bible. (1 Petelo 2:2) Kupityidila, basapulanga myanda miyampe ya Bulopwe na bupyasakane mu “bipangwa byonso bya muno munshi.” (Kolose 1:23) Lelo tukokeja kutatana pa kuyuka’mba mu uno muzo mo mudi basheleko ba mu kipwilo kya bakristu bashingwe māni ba mu “bene Isalela ba Leza”? Nansha patyetye!​—Ngalatea 6:16.

Muzo Ubabutulwa

³ “Muzo moloke” wābutwilwe kitatyi’ka? Butobo bwa ngalwilo yao bwātobelwe mu mukanda wa Isaya. Tutanga mu Isaya 66:​7, 8 a’mba: “Pa kaivwenepo misongo ya lubutulo [Ziona] wabutula; misongo yandi kufika mpika wabutula mwana mwana-mulume. . . . Mwanda Ziona ponka pa kwivwana misongo ya lubutulo wabutula bāna bandi.” Uno mwanda i wakwakamwa, Ziona, bulongolodi bwa Leza bwa mūlu, wādi ufwaninwe kubutula “mwana mwana-mulume” dibajinji dya kumvwana bisanso bya lubutulo. Mu 1914 Bulopwe bwa Meshiasa bwābutwilwe momwa mulu. (Kusokwelwa 12:5) Kupwa kwa kubutula mwana mwana-mulume, mizo mivule yētwejeje mu divita dibajinji dya ntanda yonso, ne bakristu bashingwe māni basusukile bininge na tusuwa ne kupangwapangwa. Kumfulo, mu mwaka wa 1919, muzo wa kumushipiditu “mwana mwana-mulume” wābutwilwe pano pantanda. Ino, Ziona ‘wābutwile bandi bāna’​—bashingwe māni ba mu ‘muzo moloke mupya’​—ne bēlongolwele mwanda wa kutandabula mwingilo wa kupāna bukamoni.​—Mateo 24:3, 7, 8, 14; 1 Petelo 2:9.

⁴ Tamba ku ñanjilo yao, uno muzo wātenwe na matompo makomo pamwanda wa kikokeji kyao. Mwanda waka? Pābutwilwe Bulopwe bwa mūlu, Satana ne bandemona bandi bāpangilwe mūlu ne bāelelwe pano panshi. Diwi dikatampe dyānene’mba: “Pano kubaiya lupandilo, ne bukomo, ne bulopwe bwa Leza wetu, ne lupusa lwa Kidishitu wandi, ke-muntu mujinguludi wa bāna betu waelwa panshi, wakwibajingulula mu kifuko kya Leza dyuba ne bufuku. Nanshi bamunekenye pa mashi a Kāna-ka-mukōko, ne pa mwanda wa busapudi bwabo; kadi kebasenswepo būmi bwabo amba, ketukifwa.” Byāalamukile ngikadilo yādimo, Satana wālondolwele na bukalabale bukatampe ne “waendele wakatamba bakwabo basheleshelepo ba lukunwa [lwa mwana-mukaji], bālamine bijila bya Leza, ne kulamata ku busapudi bwa Yesu.” Nansha byobātenwe na masusu makomo āletele Satana, bakristu bashingwe-māni bāimanije pototo. Kufika ne dyalelo, bantu ba bupyasakane ba mu uno muzo moloke wa Leza badi na lwitabijo mu mashi a kinkulwa kya Yesu ne bendelelanga na kupa Yehova malondololo pamwanda wa ñongojani mukatampe na kulama kikokeji “ne kutyina lufu mpika.”​—Kusokwelwa 12:​1, 5, 9-12, 17; Nkindi 27:11.

⁵ Mu 1919, pobāshilwile kulombola bukamoni bwa Bulopwe bwa Leza mu kino kyetu kitatyi, Befundi ba Bible, mo mwādi mwityilwa ba Tumoni twa Yehova pakala, kebādipo bavule ino bādi bakomo mu lwitabijo. Bāikele ke kyalwilo kya ‘muzo mukomo, ukatula lupandilo ke masakwa ne bitēba kadi.’ Bādi batudile kikulupiji kyabo mudi ‘Ya Yehova aye Kidibwe kya nyeke.’ (Isaya 26: 1, 3, 4) Ka na mwānenene Mosesa pakala, nabo bānene’mba: “Mwanda nkēla lubila pa dijina dya Yehova. Tendelai bukatakata, kudi Leza wetu. Aye i Dibwe, mingilo yandi i mibwaninine’tu; mwanda mashinda andi onso i moloke swā. I Leza wa binebine ne wampikwa bukondame, aye i moloke ne mululame.”​—Kupituluka 32:​3, 4.

⁶ Tamba ka penepa, bibelo bya Bulopwe bwa Leza bidi bwashi, bābadikile kubungila pamo basheleko ba mu bakristu 144 000 bashingwe-māni, pano kibumbo kikatampe kya “mikōko mikwabo” kibelunga kobadi mwanda wa kusapula mpango ya Bulopwe bwa Yehova. (Yoano 10:16) Omwanda tukokeja kunena na nsangaji yonso’mba: “Ubavudija muzo’wa, a Yehova ubavudija muzo; ubatumbijibwa; ubabaija mikalañano yonsololo ya ntanda’ya.” (Isaya 26:15) Shi tutale mu budimi dyalelo, tukamona bubinebine bwa bino binenwa! Kupityila ku bukomo bwa mushipiditu sandu, busapudi bwa Bulopwe bwa Kristu bukabikala panopano ponka busapulwanga “ne kulampe kwine kumfulo kwa ntanda.” (Bilongwa 1:​8) Tukokeja kumona bukata bwa ino mikalo mu Lapolo wa ntanda yonso wa ba Tumoni twa Yehova wa mwaka wa mingilo wa 1994 tamba pa paje 23 kufika ku 26.

Kibalwa Kipya kya Basapudi

⁷ Tubandaulei bibalwa bimo-bimo bitulumukwa mu uno lapolo. Kibalwa kya basapudi ba Bulopwe pano i bantu 4 914 094! I mwanda usangaja bininge pa kumona kwilundilako kwa “kibumbo kikatampe . . . batambile mu mizo yonso, ne mu bisaka byonso, ne mu bantu, ne mu ndimi, bēmene mu kifuko kya lupona ne kya Kāna-ka-mukōko, bavwele bivwalwa bitōka.” Eyo, nabo balombolanga’mba ibalame kikokeji. “Abakendeja bivwalwa byabo ne kwibitōkeja, tō, mu mashi a Kāna-ka-mukōko,” abaikala ke boloke mwanda badi na lwitabijo mu kitapwa kya kinkulwa kya Yesu.​—Kusokwelwa 7:​9, 14.

⁸ Tamba mu 1919, bulongolodi bwa Yehova ibupebwe ino mbila’mba: “Baija pantu pa dipema dyobe, kabidi batamune byakukinga bya bīkalo byobe; kokashiyako; lēpeja myonji yobe, ne kukomeja bikomo byobe.” (Isaya 54:2) Omwanda mwingilo wa busapudi ukyendelela ne pano nansha ke mu bipindi mudi mashika makomo, kimfwa mu Yukon, kunsa-kunsa kwa Alaska, mudi kibumbo kya ba pania bōminina mu ngikadilo ya mashika makomo akokeja kufika ku kipimo kya bipindi 50 nansha 60 munshi mwa zelo umbula bwa mayenga mavule. Mu ino myaka ya kunyuma, bantu bendanga befwenya bukidibukidi ku muzo wa Yehova ulama kikokeji. Bibelo i bishitulwe mwanda wa kutambula bano bantu batamba ku matanda a mu Azia kulampe kwine na Bipwilo bya Ki-kristu, batamba mu matanda a Kikoministe ādi makomokomo pakala, ne mu matanda mavule a mu Afrika, ne mu matanda mutumbile mutōtelo wa bakatolika, kimfwa Italie, Espanye, Portugale, ne Amerika wa kunshi. Bantu banyemena mu matanda a bwenyi nabo abaikala ke kipindi kikwabo kya budimi. Kimfwa mu Angleterre, ba Tumoni bavuijanga bisakibwa bya bibumbo bya ndimi ya bwenyi 13 īsambwa’mo.

‘Endelelai na Kwikilonga’

⁹ Kibalwa kikwabo kitulumukwa mu lapolo wa uno mwaka i kya bantu bātenwe ku Kivulukilo. Mafuku matyetye kumeso kwa aye kufwa, Yesu wālongele Kivulukilo kya lufu lwandi ne wāsapwidile balondi bandi amba: “Endelelai na kulonga kino mwanda wa kumvulukilapo.” (1 Kodinda 11:24) Mu 1994, twasangele bininge pa kumona kibalwa kya bantu 12 288 917​—misunsa ibidi kupita kibalwa kya basapudi​—bebungile pamo mwanda wa kulemeka ino mbila, bamo-bamo badyanga ne batomanga ku byelekejo bya ngitu ne mashi a Yesu, ne bakwabo nabo batanwangako bitupu. Mu matanda amo-amo, kibalwa kya bantu batenwe ku Kivulukilo kyādi kikatampe kupita kya basapudi. Basapudi 4 049 ba mu Estonie, Lettonie, ne Lituanie bāsangele bininge pamwanda wa kibalwa kya bantu 12 876 bātenwe ku Kivulukilo, misunsa isatu kupita kibalwa kya basapudi. Ne mu Bénin, bantu 16 786 bātenwe ku Kivulukilo bādi kubwipi kwa misunsa itano ya kibalwa kya basapudi badimo. Kipwilo kimo kidi na basapudi 45 kyādi na bantu 831 bātenwe ku Kivulukilo!

¹⁰ Ba Tumoni twa Yehova badi na nsangaji mwanda bantu bavule basangela musapu belunganga kobadi mu kitatyi kifwaninwe. Pano basakanga kukwasha bano bantu bendelele kumeso bininge mu kwimwanija ne mu kusanswa kwabo kwa bubinebine. Bamo-bamo padi bakalondolola pamo bwa Alla wa mu Russie. Alla wādi wifunda na kaka umo pania wapabula ino wāendelele kumeso bityetye’tu, kupwa waleka’byo. Inoko, Alla wāitabije lwito lwa kukatanwa ku Kivulukilo. Kuno kupwila kudi na shintulwilo ya mushike, kwamutenekele bininge. Pājokele kunjibo, wāelele mafoto onso a basanto ādi nao ne wālombele Yehova amukwashe. Mafuku abidi pakupitako, kaka pania’wa wākamupempwile mwanda wa kuyuka shi wāsangedile Kivulukilo. Bēsambile mīsambo ikankamika. Alla wāshilwile monka kwifunda. Pakubulwa ne kwija kwine, washilula kutambila mu mwingilo wa busapudi. Uno mwanda ulombola mvubu ya kwenda kukapempula boba batanwanga ku Kivulukilo. Kimweka bu bavule bakokeja kulondolola pamo bwa Alla.

“Ne Kuleka’byo Kubungakana Mpika”

¹¹ Kivulukilo i kupwila kwa mvubu mikatampe mu kalandriye ka ba Tumoni twa Yehova, ino kekudipo enka kuno kupwila kwa Kivulukilo. Yenga ne yenga ba Tumoni twa Yehova bebungilanga pamo mwanda wa kukokela ku binenwa bya Polo bya’mba: “Kadi twitei mityima bātwe bene na bene ya pa kwisombela ku lusa ne mīngilo miyampe; ne kuleka’byo kubungakana mpika, pamo na muswelo wa bamobamo, poso kwikwasha batwe bene; ne byo mwamona difuku dibafwena, po pene pa kuningila.” (Bahebelu 10:​24, 25) Badi mu muzo moloke wa Yehova uyūkene pamwanda wa mwiendelejo wao wakikokeji. Uno mwiendelejo wimanine ne pa kutanwa ku kupwila na kikokeji.

¹² Mu Filipine bengidijanga uno mulangwe biyampe mwanda mwayene wa kibalwa kya bantu batanwanga ku kupwila mu dyayenga i wa bantu 125 pakatwa kudingakanya na kibalwa kya basapudi. Uno mwiendelejo ujingululwanga ne na kibumbo kya ba Tumoni ne bantu bakusaka kuyampe badi mu Argentine. Bashikete ku kilometele 20 na Njibo ya Bulopwe. Inoko, muledi wendakana wituyukija’mba, kekudipo nansha umo wādi katanwa ku kupwila poso’nka ubela. Bakutanga lwendo lwa nsaa ina na motoka udi bwashi ukokwa na kabalwe nansha kadi batentamine’tu pa kabalwe, ne mu kitatyi kya mashika makomo bakutanga lwendo umbukata mwa fukutu wa bufuku.

¹³ Byenda bifwena mfulo ya ino ngikadilo, būmi bubakomenena’tu, bikambija byenda bivudilako, ne kutanwa ku kupwila padi kukokeja kwikala bu matompo. Inoko mu ngikadilo ya uno muswelo, tusakilwanga bidibwa bya kumushipiditu bivule kupita mokyādi kikadile pakala ne balunda netu betutambulanga na kyanga ku kupwila kwa uno muswelo.

‘Wiusapule na Bupyasakane’

¹⁴ Mwaka wapityile’u, Kipwilo kya bene Katolika kya mu Italie kyānene’mba mwingilo wa ba Tumoni twa Yehova ulongibwanga na “kavutakanya.” Nabubinebine, kekudipo kintu kilombola kavutakanya mu busapudi bwa ba Tumoni. Ino, mwingilo wabo ulombola buswe bukatampe ku balunda nabo. Kadi i bukamoni bwa kikokeji kyabo ku binenwa bya Polo binena’mba: “Sapula uno mwanda, ne kupyasakana monka, mu kitatyi kiyampe nansha kitatyi kibi.” (2 Temote 4:2) Byobayukile’mba bafwaninwe kusapula na bupyasakane, ba Tumoni twa Yehova baputuminanga mu mwingilo wabo, kyo kilombola kibalwa kya nsaa 1 096 065 354 yobapityije mu kupāna bukamoni ku balunda nabo, kujokela mu bupempudi, ne kwendeja bifundwa bya Bible 4 701 357 mu 1994. Bavule belungile ku mulongo wa ba pania, kino kilombola’mba mushipiditu wa bu pania wendanga utama. Kibalwa kya ba pania 636 202 kujokoloka ntanda yonso kilombola bukamoni bwa uno mwanda.

¹⁵ Mu ba pania mudi bankasampe bavule. Mu Amerika, bankasampe bamo-bamo befunda ku sekondele bengilanga bu ba pania balonso ne balunda nabo ba kumasomo kyo kipindi kyabo kibajinji mobengidilanga. Bano bankasampe bamwene’mba kwikala pania o muswelo mulumbuluke wa kwikinga abo bene ku kutoma dyamba, busekese, ne bukalabale bisambakene ku masomo mavule mu yabo ntanda. Bankasampe bakwabo betungilanga kitungo kya kukekala ba pania pobākapwija masomo. Irina wa mu Ukraine, wādi pania mukwashi umbula bwa kitatyi kyonso kyādi ku sekondele mwanda wa kwiteakanya ku mwingilo wa bu pania. Pāpwijije masomo, kisaka kyandi kyāmukwesheko na lupeto lwādi lumusakila mwanda wa ēmanine kisaka mu mwingilo wa bu pania walonso. Mu Ukraine, myanda itala lupeto i mikomo bininge. Ino Irina unena’mba: “Ngyukile’mba mvuijanga mwingilo ushintulula būmi bwami ami mwine ne būmi bwa boba bonsapwila.” I mwanda uleta nsangaji bininge pa kumona’mba bankasampe bavule badi na milangwe ya muswelo umo na Irina. I muswelo mulumbuluke kobadi wa ‘kuvuluka Umpangi wabo pobakidi bankasampe.’​—Musapudi 12:1.

¹⁶ Ba pania bavule pano kebatame bininge. Kaka umo usekununa’mba umbula bwa divita dya bubidi dya ntanda yonso, shandi ne tutu wandi bāipailwe ku divita, kadi inandi ne kaka wandi bāashilwe mu kakibundi mobākafyeme. Mafuku pakupitapo, wandi mwana mwana-mulume wāfwile. Nansha byādi ke mununu, wakubulwa bukomo mu ngitu, Yehova imumupe kisaka kikatampe mu kipwilo kya Bwine-kristu, kisaka kikatampe kine kupita kyājimije, ne udi na nsangaji ya kukwasha bantu bakwabo kupityila ku mwingilo wa bu pania walonso.

¹⁷ Kyabine, batwe bonso ketukokejapo kwikala ba pania. Yehova usangelanga kutambula kyakujikija bu-dikumi kilumbuluke kyotukokeja kumupa shi ikikwatañane na ngikadilo yotudimo. (Malaki 3:​10) Umo ne umo umbukata mwetu ukokeja kutamija mushipiditu udi na bano ba pania bapyasakane, na kuvuija mwingilo mungya bukomo bwandi mwanda wa kusambakanya myanda miyampe.

¹⁸ Kimfwa mu Australie, mu 16, kweji 4 dyātongelwe bu difuku dyapabula mwanda wa kupāna milami. Ino mpangiko yākwatakenibwe na basapudi pamo ne ba pania, yo ishintulula kibalwa kipya kikatampe kya basapudi 58 780 mu mwine kweji’wa. Nakampata, bāpēne kubwipi kwa milami 90 000, kibalwa kipite buvule bwa milami yāpenwe mu kweji 4 wa mwaka wapityile. Mu dine difuku dyapabula’dya, kaka umo wāpele mwine-mbala umo milami, ne pādi ulemba dijina ne adrese ya kwashikatanga mwanda wa kulonda kwifunda nandi, wājingulwile’mba wādi mwanabo! Bādi babutulwa nandi! Wādi mwana kakwa-inandi bādi kebakimonangapo kepapite myaka 30. Bine, kyāmupele muswelo wa kukamupempula na nsangaji yonso!

Tulamei Kikokeji Kufika ne Kumfulo

¹⁹ Byenda bifwena ino ntanda ya Satana ku lufu, bantu bonso ba mu muzo moloke wa Leza badi na buluji bwa kwendelela na kulama kikokeji. Panopano ponka, muzo wa Yehova ukola ukevwana lwito lwa’mba: “Iyai bami bantu, twela mu tudimbwa tobe, ne kushita binjilo byobe modi; wifye abe mwine kakyaba katyetye’tu poso’nka bukalabale bupite.” Butyibi bwa Leza bukaponenanga pa ino ntanda imwanga mashi ne kusombolokayo mpika. “Mwanda talapo bidi, Yehova ulupuka mu kifuko kyandi kudingila byamwiko bekadi ba panopanshi mwanda wa bukondame bwabo; panshi napo pakasokola mashi apo, ne kupūtapo monka bepaibwe bandi mpikila.” (Isaya 26:​20, 21) Shi kepano, umo ne umo umbukata mwetu emanije pototo bu mukristu wa mu muzo moloke wa Yehova ulama kikokeji. Mu uno muswelo, tukasangala kukatambula būmi bwakuladila nyeke momwa mūlu nansha pano panshi munshi mwa Bulopwe bwa Kristu.

[Bipangujo]

1. Mwanda’ka myanda idi mu Isaya isambila pa “muzo moloke” padi ikokeja kwitutulumuja?

2. “Muzo moloke” i muzo’ka, ne twikiyukile muswelo’ka?

3. Shintulula muswelo wābutwilwe “muzo moloke.”

4. Mwanda’ka muzo moloke wa Leza wādi ufwaninwe kulwa bininge mwanda wa kulama kikokeji?

5. I ngikadila’ka milumbuluke idi na ba Tumoni twa Yehova dyalelo ibakwasha balama kikokeji?

6. Yehova wēselanga bantu bandi muswelo’ka mu ano mafuku amfulo?

7, 8. (a) I bukamoni’ka bulombola’mba bantu ba Leza ‘ibatamune myonji ya dipema dyabo’? (b) Na Lapolo wa Mingilo wa mu 1994, i mu bipindi’ka ‘mubaileko mikalo’ mu muswelo utulumukwa?

9. (a) Kibalwa kya bantu bātenwe ku Kivulukilo mu 1994 kilombola kika? (b) I mu matanda’ka amo-amo mwādi kibalwa kyapabula kya bantu bātenwe ku Kivulukilo?

10. (a) I kiselwa’ka kyotupelwe na kino kibalwa kikatampe kya bantu bātenwe ku Kivulukilo? (b) I bipa’ka bikokeja kulupula muntu wātenwe ku Kivulukilo shi abamukwasha?

11-13. (a) I ngikadila’ka itelelwe mu mwiendelejo wakikokeji wa muzo moloke? (b) Mwanda’ka bakristu babine bafwaninwe kutanwa ku kupwila?

14. Mwanda’ka ba Tumoni twa Yehova bāpyasakenanga mu mwingilo wabo, ne i bipa’ka bikilo­mbola?

15, 16. (a) Bankasampe ne bantu kebatame balombolanga mushipiditu wa bu pania muswelo’ka? (b) Mu Lapolo wa Mingilo wa 1994, i mu matanda’ka mudi bapania bavule?

17, 18. Muntu yense, ekale pania nansha musapudi, ukokeja kulombola mushipiditu wa bu pania muswelo’ka?

19. Mwanda’ka i kya mvubu ku muzo moloke wa Yehova kulama kikokeji kufika ne kumfulo?

[Bilembwa bya pa Bifwatulo]

Bantu ba mu muzo moloke wa Yehova balama kikokeji bakapebwanga būmi bubwaninine bwakuladila nyeke

Lelo Ukivulukile’byo?

◻ “Muzo moloke” wābutwilwe kita­tyi’ka?

◻ Mwanda’ka bantu ba Leza basakilwanga kūminina mu ano mafuku amfulo?

◻ I kika kilombola kibalwa kikatampe kya basapudi ne buvule bwa nsaa ­yāpityijibwe mu mwingilo bidi mu ­Lapolo wa Mingilo wa Mwaka wa 1994?

◻ Mwanda’ka kutanwa ku kupwila kudi na mvubu mikatampe byenda bifwena ino ntanda kumfulo yayo?

◻ Mwanda’ka boba belungile ku muzo moloke wa Leza bafwaninwe kulama kikokeji?