Tamija Kwityepeja kwa Binebine
“Bantu [ba kwityepeja] ukebapandijanga.”—2 SAMWELE 22:28.
1, 2. Lelo i kintu’ka kimo kiifwanine’po baludiki bavule ba ino ntanda?
BIBUNDU bipuñame bya Edipito bitwa bu mapiramide bileta bukamoni bwa boba bābikele mine ntanda’i. Bantu bakwabo bāshile bitelelo mu mānga yabo bantu pamo bwa Senakediba wa mu Ashidia, Alekizandele Mukatampe wa mu Ngidiki, ne Dyudiusa Kesala wa Loma. Bano baludiki bonso bādi na kintu kimo kyobeifwanine’po. Kebāshilepo nsekununi ya bu bantu betyepeje.—Mateo 20:25, 26.
2 Lelo ulanga’mba kudi nansha mulopwe umo mu batelwa kungala’ku wādi na kibidiji kya kukimba mu bulopwe bwandi babikalwa basakilwa busengi? Nansha umo! Kubwanyapo nansha kulanga’mba bādi bakokeja kwenda kudi bekadi batyimpilwe panshi ba mobo mafwefwefwe mwanda wa kukankamika boba ba mityima mityumuke. Bine, mumweno wabo i mwishile kulampe na muswelo Yehova Leza, Mulopwe Mwine Mukatakata wa mūlu ne panshi wamona bantu, bipangwa bya munshi!
Kimfwa Kikatakata kya Kwityepeja
3. Lelo Mulopwe Mwine Mukatakata Mwine wikalanga na bantu bandi namani?
3 Yehova i mukatakata kashā ne udi peulu pa peulu, ino ‘meso andi eñenyanga kusambakanya ntanda yonsololo, konsokonso pi na pi, kwilomboja mukomo wa boba ba mutyima mubwaninine kwadi.’ (2 Bilongwa 16:9) Le Yehova uloñanga bika kitatyi kyatana batōtyi bandi na mushipiditu mupondakane pa mwanda wa matompo meshileshile? Mu buluji kampanda, aye “wikalanga” nabo kupityila ku bukwashi bwa mushipiditu sandu wandi mwanda wa “kusangula mushipiditu wa wakwiubija ne kusangula mutyima wa bakwisasa.” (Isaya 57:15) O mwanda batōtyi bandi basanguka bakumbanibwanga senene mwa kumwingidila na nsangaji. Bine, kuno shako ko kwityepeja kulombola Leza!
4, 5. (a) Mulembi wa Mitōto wāmwene namani muswelo ubikele Leza? (b) Lelo kunena’mba Leza ‘wipēlulanga’ mwanda wa kukwasha “mulanda” kushintulula kika?
4 Kekudipo muntu nansha umo mūlu ne pano panshi wityepeje mpata mwityepejeje Mfumwetu, Mfumu Mubikadi mwanda wa kukwasha bantu babipya-mambo. Mulembi wa Mitōto wāsonekele amba: “Yehova i mulampe peulu pa mizo yonsololo, kadi ntumbo yandi nayo ītabukile madiulu kulepa. Lelo i ani wifwene Yehova Leza wetu; udi ne lupona lwandi mūlu, wēpelula aye mwine pa kubandila bintu bidi mūlu ne bidi panopanshi? Utalulanga mulanda mu luvumbi, ne kuzunzula udi makasa ulēle ku kyala.”—Mitōto 113:4-7.
5 Tala bidi kino kishima “wēpelula.” Shi kisambilwa pa bantu, kino kishima kikokeja kwivwanikwa bibi, bu ‘kwikandija kwa muntu pangala pa yewa udi munshi nansha mufudilwe.’ Kwitatula kwa uno muswelo kekudipo kashā mu ngikadilo ya Yehova Leza, mwanda aye i ujila kadi ukola, ko kunena amba kadipo nansha dimo na “kibengo kya kwizunzula.” (Mako 7:22, 23) Inoko “kwipelula” kudi kadi na buluji bwa kwitūkija panshi pa ludingo lwa muntu wa ngikadilo ya munshi nansha kwitūkija pa kitenta nansha kwitalula bulēmantu mwa kwikadila biyampe na kapwaipwai. Pa kino, Mabible amo i malamune Mitōto 113:6 na kunena amba Leza wityepejanga aye mwine. Bine, kino kileta kyelekejo kya amba Leza wetu wa kwityepeja utele mutyima na buswe ku bisakibwa bya batōtyi bandi bampikwa kubwaninina!—2 Samwele 22:36.
Kyādi Kityepejeje Yesu
6. I kilongwa’ka kikatakata kya kwityepeja kyālongele Yehova?
6 Kilongwa kikatakata kilombola kwityepeja ne buswe bwa Leza i kyokya kya kutuma wandi Mwana umbedi abutulwe pano panshi ne kutama bu muntu mwanda wa kukūla bantu. (Yoano 3:16) Yesu wētufundije bubinebine butala padi Shandi wa mūlu ne kupāna būmi bwandi bwa bu muntu mubwaninine mwanda wa kushikuna “bubi bwa panopantanda.” (Yoano 1:29; 18:37) Yesu wāiwile mu muswelo mubwaninine kimfwa kya Shandi, kubadila’mo ne kwityepeja kwa Yehova kwine, o mwanda wāitabije kulonga byobya byāmulombele Leza kulonga. Kino kyādi kimfwa kikatampe mpata kya kwityepeja ne kya buswe kyāshilwe na kino kipangwa kya Leza. Ino ke bonsopo bāsangedile kwityepeja kwa Yesu, mwanda balwana nandi bādi bamumona bu mwine “utabukile bukobakane ku bantu.” (Danyele 4:17) Nansha nankyo, mutumibwa Polo wājingulwile amba balunda nandi betabije bafwaninwe kwiula Yesu ne kwikala betyepeje mu mwikadilo wabo na bakwabo.—1 Kodinda 11:1; Fidipai 2:3, 4.
7, 8. (a) Le Yesu wāfundile kwityepeja namani? (b) I lwito’ka Yesu lwaāityile boba bādi ba kwikala bandi bana ba bwanga?
7 Polo wālombwele patōka kimfwa kya Yesu kya kutendelwa pa kulemba’mba: “Mwikale ne uno mutyima uno mwenu munda wadi ne Kidishitu Yesu; aye pa kwikala mu ludingo lumo lonka na Leza, kafwatakenyepo’mba: Kudingakana pamo ponka na Leza kuno i kintu kya kusompola, mhm, nanshi wēbudija aye mwine, pa kwalamuka mu ludingo lwa bupika, ne kwa kifwa kya bu-bantu. Kadi pa kutānwa monka umuswelo wa bu-muntu wēpelulula aye mwine, pa kukōkela ku lufu, nalo, kadi, e-ē! i lufu lonka lwa [ku mutyi wa masusu].”—Fidipai 2:5-8.
8 Padi bakwabo bakeipangula’mba, ‘Le Yesu wēfundile kwityepeja muswelo’ka?’ Wāmwenine mpata mu kipwano kya pabwipi kyaādi upwene na Shandi wa mūlu mu myaka kapwila, paādi wingila bwa “sendwe mwine mukata” wa Leza mu bupangi bwa bintu byonso. (Nkindi 8:30) Kupwa kwa butomboki bwa mu Edena, mwana umbedi wa Leza wādi ubwanya kumona mwādi mwityepejeja Shandi mu muswelo waādi wikele na bantu babipya-mambo. Mu muswelo umo onka, pādi Yesu pano pa ntanda, nandi wālombwele kwityepeja kwa Shandi ne kwita bantu amba: “Twela mu lupungu lwami lwa bu-umpika, muboīle manwa kudi ami, ke-ne-muntu amiwa ne wakukōkela, kadi ngidi ne bumvu pa mutyima, ebiya nabya mukamonanga mityima mitūke biyampe.”—Mateo 11:29; Yoano 14:9.
9. (a) I kintu’ka kisangaja kyātene Yesu mu bana? (b) Yesu wāpene bufundiji’ka na kwingidija mwana mutyetye?
9 Yesu wādi bine mwityepeje, o mwanda bana kebādipo bamutyina. Ino, bādi baloelelwa kwenda kwadi. Aye nandi wādi ulombola kisanso ku bana ne kwibata mutyima. (Mako 10:13-16) Lelo bana bādi na kika kyādi kisangaja Yesu? Bine, bādi na ngikadilo isangaja yādi keyāmwekeje batame bāikele ke bandi bana ba bwanga. I kiyukane kala’mba bana batyetye bamonanga batame bu bapite bukatampe. Ubwanya kumwena kino ku bipangujo bivule byobepangulanga. I kya bine, shi wibadingakanye na batame bavule, bana betabijanga lubilo kufundijibwa kadi kebadipo divule na mutyima wa kwianya. Difuku dimo, Yesu wātongele mwana mutyetye umo, kanena Bandi bana ba bwanga’mba: “Wivwane kemwalukile ne kwialamuna pamo bwa twana tutyetye, nabya kemukatwelangamopo mu bulopwe bwa mūlu.” Kupwa wāendelela kunena’mba: “Yewa wakwifwija bumvu enka na kano kāna, nankyo ye ukidilemo mu bulopwe bwa mūlu.” (Mateo 18:3, 4) Yesu wāletele buno buludiki, amba: “Aye wakwilemeka ukapelulwa, kadi wa kwipelula ukalemekwa.”—Luka 14:11; 18:14; Mateo 23:12.
10. I bipangujo’ka byotusa kubandaula?
10 Buno bubinebine i bulupule bipangujo bya mvubu. Kyepelo kyetu kya kumona būmi bwa nyeke kimanine ne pa kutamija kwityepeja kwa binebine, ino mwanda waka bene Kidishitu bamobamo bakolelwanga pa kwikala betyepeje? Mwanda waka bitukomenanga kumina kwianya kwetu, ne kulonga bintu na kwityepeja shi tubatompibwa? Ne i kika kiketukwasha tubwanye kutamija kwityepeja kwa binebine?—Yakoba 4:6, 10.
Kyobikadile Bikomo Kwikala Mwityepeje
11. Mwanda waka ke kya kutulumukapo shi tulwanga pa kwikala betyepeje?
11 Shi ulwanga bininge pa kwikala mwityepeje, yuka’mba kudipo bunka bobe. Tamba mu 1920, dino dipepala dyēsambile pa madingi a mu Bible alombola mvubu ya kwityepeja, na kushintulula’mba: “Kitatyi kyotumona mwādi mumwena Mfumwetu mvubu ya kwityepeja, kino kifwaninwe kukankamika bana ba bwanga bonso ba bine kutamija ino ngikadilo difuku ne difuku.” Kupwa ditabija na bubinebine’mba: “Nansha byokudi ano madingi onso a mu Bisonekwa bubi bwa bantu bwa kibutwila i bukomo bufikija’nka ne boba bālamuka ke bantu ba Mfumwetu ne beelelela mu kunyema lubilo lwa kumulonda ku kumweka amba batananga makambakano mpata, balwanga divita dikomo mu uno mwanda kupita mu myanda mikwabo yonso.” Kino kilombola bubinga bumo bufwaninwe kulongela bene Kidishitu buninge pa kwikala betyepeje—i kibutwila kyetu kya bu bantu ba bubi kyabilanga ntumbo yampikwa kufwaninwa. Kidi namino mwanda twi lutundu lwa ba mulume ne mukaji ba bubi, ke ba Adama ne Eva kadi, bantu bāponene mu bya kwisakila bya mutyima umbi.—Loma 5:12.
12, 13. (a) Ntanda i kijika kya kwityepeja kwa bwine Kidishitu namani? (b) Lelo i ani ukomejanga bulwi bwetu bwa kusaka kutamija kwityepeja?
12 Bubinga bukwabo botumwenanga’mba i bikomo kwikala na kwityepeja i buno: twi bajokolokwe na ntanda ikankamika bantu bekandije kutabuka bakwabo. Mu bino bitungo bisambakane koku ne koku mubadilwa ne kwabila kupwija “kilokoloko kya ngitu [ya bubi], ne kilokoloko kya meso, ne ntumbo ya kwitatula ya būmi.” (1 Yoano 2:16) Pa kyaba kya kubikalwa na bino bilokoloko bya ntanda, bana ba bwanga ba Yesu bafwaninwe kulama diso ditūkanye ne kubambila meso ku kulonga kiswa-mutyima kya Leza.—Mateo 6:22-24, 31-33; 1 Yoano 2:17.
13 Bubinga bwa busatu bobikadile bikomo kutamija ne kulombola kwityepeja i buno: Satana Dyabola, nsulo ya mitatulo, ye uludika ino ntanda. (2 Kodinda 4:4; 1 Temote 3:6) Satana ukankamikanga tuto twandi tubi. Kimfwa, wādi kakimbe Yesu amutōte mwanda wa nandi amupe “malopwe onso a panopantanda ne ntumbo yao.” Ino Yesu, muntu mwityepeje nyeke, wāpelele na kusumininwa konso kyokya kyādi kisaka kumupa Satana. (Mateo 4:8, 10) Mu muswelo umo onka, Satana utompanga bene Kidishitu bekale bakimba ntumbo ya abo bene. Inoko, bene Kidishitu betyepeje baloñanga buninge bwa kulonda kimfwa kya Yesu, na kupa Leza mitendelo ne bulēme.—Mako 10:17, 18.
Kutamija ne Kulombola Kwityepeja kwa Binebine
14. Lelo “bumvubumvu bwa bubela” i bika?
14 Mutumibwa Polo, mu mukanda waātumīne bene Kolose, wādyumwine kunyema kwityepeja kwa panja kwa kwimwekeja kudi bantu bitupu. Polo wātelele’ko bu “bumvubumvu bwa bubela.” Boba bemwekeja bya bubela bu betyepeje ke bantupo bakomo ku mushipiditu. Ino, kino kilombola amba badi na “kwitatula.” (Kolose 2:18, 23) Yesu wālombwele bimfwa bya kwityepeja kwa bubela kwa uno muswelo. Wātopekele Bafadiseo pangala pa milombelo yabo ya kwimwekeja ne muswelo obādi bashikilwa na nzala koku bajingajinga mapala mwanda wa bantu bebamone. Inoko batwe, shi tusaka milombelo yetu ikale na mvubu ku meso a Leza, ifwaninwe kulombelwa na mutyima wa kwityepeja.—Mateo 6:5, 6, 16.
15. (a) I kika kyotufwaninwe kulonga mwanda wa tulame bumvubumvu? (b) I bimfwa’ka biyampe bimobimo bya kwityepeja?
15 Bene Kidishitu bakwashibwanga bendelele kulama kwityepeja kwa binebine mu ñeni na kubambila meso pa bimfwa bilumbuluke bya kwityepeja, ke Yehova Leza ne Yesu Kidishitu kadi. Pa kulama’ko bilomba kifundwa kya kitatyi kyonso kya Bible ne kya mabuku esambila pa Bible alupulwa na “umpika wa binebine, udi na manwa.” (Mateo 24:45) Kifundwa kya uno muswelo kidi na mvubu mpata kudi batadi bene Kidishitu, “amba nabya mutyima [wabo] keuketatwilapo pa bāna babo, mhm.” (Kupituluka 17:19, 20; 1 Petelo 5:1-3) Langulukila pa bimfwa bivule bya boba baeselwe pangala pa mwikadilo wabo wa kwityepeja, kimfwa Luta, Hana, Edisabeta, ne bakwabo bavulevule. (Luta 1:16, 17; 1 Samwele 1:11, 20; Luka 1:41-43) Kadi, langa’po ne bimfwa bivule bya bantu batumbe bādi nyeke betyepeje mu mwingilo wa Yehova, kimfwa Davida, Yoshia, Yoano Mubatyiji, ne mutumibwa Polo. (2 Bilongwa 34:1, 2, 19, 26-28; Mitōto 131:1; Yoano 1:26, 27; 3:26-30; Bilongwa 21:20-26; 1 Kodinda 15:9) Lelo bimfwa bivule bya kwityepeja bya mu ano etu mafuku byotumona mu kipwilo kya bwine Kidishitu nabyo? Shi bene Kidishitu ba bine balangulukila pa bino bimfwa, nabya bikebakwasha mwa kwikadila na “bumvubumvu, bwa kwīngidila [abo] bene na bene.”—1 Petelo 5:5.
16. Mwingilo wa bwine Kidishitu witukwashanga namani twikale betyepeje?
16 Kutambila kitatyi ne kitatyi mu mwingilo wa bwine Kidishitu nako kubwanya kwitukwasha twikale betyepeje. Bumvubumvu bubwanya kwitukwasha kitatyi kyotulumba musunsa umbajinji bantu boketwiyukile nabo botutana ku njibo ne njibo ne mu byaba bikwabo. Kino ye mokikadilanga nakampata shi besambi netu batambula bidi musapu wa Bulopwe na buñumauma nansha na kapuni. Pavule pene bantu bapatanyanga nkulupilo yetu, ino kwityepeja kubwanya kukwasha mwine Kidishitu endelele na kulondolola bipangujo “ne kikōkeji ne moyo ponka.” (1 Petelo 3:15) Bengidi ba Leza betyepeje bavilukilanga ku myaba mipya ne kukwasha bantu ba bibidiji ne ngikadilo palapala. Bano bengidi balwanga na mwingilo mukomo wa kwifunda na kwityepeja ludimi lupya mwanda wa kulumbulula mwingilo mwa kukwashisha boba bobasaka kusapwila myanda miyampe. Bine, bafwaninwe kufwijibwa’ko!—Mateo 28:19, 20.
17. I biselwa’ka bya bwine Kidishitu bilomba kwityepeja?
17 Bavule bavuijanga mingilo yabo ya bwine Kidishitu na kwityepeja, na kutangidija tumweno twa bakwabo kumeso kwa twabo. Kimfwa, bilomba kwityepeja pa kusaka shabana mwine Kidishitu aleke mingilo yandi mikwabo mwanda wa kwitūdila’ko kitatyi kya kwiteakanya ne kwendeja kifundwa kya Bible na bandi bana. Kadi kwityepeja ko kukwashanga bana nabo bekale kulēmeka ne kukōkela bambutwile babo bampikwa kubwaninina. (Efisesa 6:1-4) Bakaji badi na balume bampikwa kwitabija batanwanga nyeke mu ngikadilo ibasakila kwikala betyepeje kitatyi kyobakimba kunekenya benē pabo na ‘mwikadilo utōka, tō, ne bulēme ponka.’ (1 Petelo 3:1, 2) Kadi bitusakila kwityepeja ne kwipāna kwa buswe pa kuta mutyima na buswe ku bisakibwa bya bambutwile babelabela ne boba ke banunu.—1 Temote 5:4.
Kwityepeja Kupwijanga Myanda
18. Kwityepeja kubwanya kwitukwasha namani tupwije myanda?
18 Bantu bonso bengidila Leza i bampikwa kubwaninina. (Yakoba 3:2) Byaba bimo, bene Kidishitu babidi babwanya kwitupa nansha kubulwa kwiivwana. Muntu ukokeja kupya mukwabo mambo. Pavule pene, ngikadilo ya uno muswelo ibwanya kupwijibwa na kulonda ano madingi anena’mba: Endelelai “kwifudila bānwe bene na bene, ne kwilekela bitupu bānwe bene, shi umo wapi mambo ku mukwabo; monka mwemulekele aye Mfumwetu ne bānwe nenu mulongele monka.” (Kolose 3:13) Kunena na bubine, kulonda ano madingi ke mwandapo upēla, ino kwityepeja kukakwasha muntu kwialonda.
19. I bika byotufwaninwe kuvuluka shi twisamba na muntu mwitulubile?
19 Bitatyi bimo mwine Kidishitu ukokeja kumona’mba i bamulubile bikata byakakokejapo kupityija bitupu. Shi bidi namino, kwityepeja kukamukwasha kwendela yewa umulubile na mulangwe wa kujokeja ndoe. (Mateo 18:15) Kintu kimo kyendejanga myanda kulampe bitatyi bimo umbukata mwa bene Kidishitu i shi muntu umo nansha bonso babidi badi na mitatulo ya kupela kwitabija bilubo. Nansha kadi i shi yewa wendela mukwabo wendelanga enka’tu kwibingija, na kukatopeka mukwabo. Inoko, kwityepeja kwa binebine kukapwija kwitupa kuvulevule.
20, 21. I kintu’ka kikatakata kitukwasha twikale betyepeje?
20 Kulomba bukwashi ne mushipiditu wa Leza i ditabula dya mvubu kutabula pa kutamija kwityepeja. Ino vuluka’mba, “Leza . . . upananga buntu [kubadila’mo ne mushipiditu sandu wandi] ku wakwipeleka.” (Yakoba 4:6) Pa kino, shi mubetupe na mwanenu wa mu lwitabijo, lombela kudi Yehova akukwashe wikale kwityepeja na kwitabija matope onso, shi matyetye, shi makata, akakutopekwa pa byolubile. Shi abe ye obalubile ne yewa ukulubile wānena na mutyima umo amba: “Mfwile’ko lusa,” nabya wityepeje ne kumulekela. Shi i bikomo kumulekela, kimba bukwashi bwa Yehova mu milombelo mwanda wa kutalula mitatulo ikijiajia ku mutyima obe.
21 Kwivwanija byabuyabuya bivule bitamba ku kwityepeja kufwaninwe kwitutonona tutamije ne kulama ino ngikadilo milēme. Bine, Yehova Leza ne Yesu Kidishitu i bimfwa byetu bya kutendelwa kashā mu uno mwanda! Kokavulaminwa nansha dimo kino kikulupiji kitupa Leza amba: “Mpalo ya kwityepeja ne kwakamwa Yehova e bupeta ne bulēme ne būmi.”—Nkindi 22:4.
Myanda ya Kulangulukila’po
• I bāni bimfwa bilumbuluke bya kwityepeja?
• Mwanda waka i bikomo kutamija kwityepeja?
• I bika bibwanya kwitukwasha twikale betyepeje?
• Mwanda waka kwikala mwityepeje kudi na mvubu mpata?
[Kifwatulo pa paje 17]
Yesu wādi mwityepeje bya binebine
[Kifwatulo pa paje 19]
Ntanda ikankamikanga bantu kufwila kwikala pangala pa bakwabo
[Kutambile Kifwatulo]
WHO photo by L. Almasi/K. Hemzǒ
[Kifwatulo pa paje 20]
Kwityepeja kwitukwashanga tusapwile boketwiyukile nabo mu mwingilo wetu
[Bifwatulo pa paje 21]
Kwitupa kubwanya nyeke kupwijibwa na kupūta kotupūta myanda na kwityepeja ne buswe