Lelo Wi Mwiteakanye Ku Difuku Dya Yehova?

“Difuku dikatakata dya Yehova didi pabwipi, didi pabwipi ponka, ne kupeja’dyo nakampata.”​—ZEFENIA 1:​14.

“DIFUKU dikatakata dya kitenteji dya Yehova” dikafikila ino ngikadilo imbi ya bintu pano-pano ponka. Bisonekwa bilombola amba difuku dya Yehova dikekala difuku dya bulwi, mfindi, bukalabale, tusua, ne mutyima kupēpa, dya ñanji ne musala. Ino, kukekalanga bakapanda, ke-pantu “enselele ukēta dijina dya Yehova ukanyongololwa.” (Yoela 2:​30-​32; Amose 5:​18-​20) Eyo, po pakonakanya Leza balwana nandi ne kunyongolola bantu bandi.

² Bapolofeto ba Leza bādi batele mutyima bininge ku kupeja kwa difuku dya Yehova. Kimfwa Zefenia wāsonekele’mba: “Difuku dikatakata dya Yehova didi pabwipi, didi pabwipi ponka, ne kupeja’dyo nakampata.” (Zefenia 1:​14) Dyalelo po pene, dino difuku dibapejejeja nakampata, mwanda Mufikidiji Mukatampe wa Leza, Mulopwe Yesu Kristu, kadi kubwipi na ‘kuvwala kipete kyandi mu munda, ne kutentama pamwanda wa bubinebine ne kikōkeji ne boloke.’ (Mitōto 45:​3, 4) Lelo wi mwiteakanye ku dino difuku?

Bādi Beditengele Nakampata

³ Bantu bavule bātengele difuku dya Yehova adyo kufika mpika. Bakristu bamo-bamo ba mu Tesalonika bānene’mba ‘difuku dya Yehova dibapu kufika.’ (2 Tesalonika 2:2) Ino kwādi buluji bubidi bukatampe bwādi bulombola’mba dyādi kedyafikile. Mutumibwa Polo wātelele’ko bumo pānena’mba: “Po banena’mba: Ke talala, nyā, yonka ndoe; po ponka pa kupapamukilwa ko badi, ne konakanibwa.” (1 Tesalonika 5:​1-6) Mu kino “kyaba kyamfulo,” tutengele kufikidila kwa bino binenwa. (Danyele 12:⁠4) Bene Tesalonika bābudilwe kuyuka kiyukeno kikwabo kya kuyukila’po kufika kwa difuku dikatakata dya Yehova, omwanda Polo wēbalombwele’mba: “Dyodya difuku kedikafikangapo, nankyo poso kupondoka bidi kukabadikile.” (2 Tesalonika 2:3) Pāsonekele Polo bino binenwa (kubwipi kwa mu 51 K.K.), “bupondo” bwa kubomboka mu bwine-kristu bwabine bwādi kebwasokokele patōka. Dyalelo tubamone mobuvudile bāa mu Bipwilo bya Ki-kristu. Inoko, nansha dino difuku byodyātengēlwe, adyo ne kufika’dyo mpika, boba bashingwe-māni bakikōkeji ba mu Tesalonika, bāendelele na kwingidila Leza na kikōkeji kufika ne ku lufu lwabo, mwenda myaka, bāpadilwe mpalo ya momwa mūlu. (Kusokwelwa 2:​10) Netu tukapadibwa shi twikale na kikōkeji mu kino kitatyi kyotutengele difuku dya Yehova.

⁴ Bible ukwatañanyanga “difuku dikatakata dya Yehova” na ‘kwikala’po kwa Mfumwetu Yesu Kristu.’ (2 Tesalonika 2:​1, 2) Boba betēla bu Bashandya Kipwilo bādi na milangwe mishileshile pa mwanda utala kujoka kwa Kristu, kwikala’po kwandi ne pa Umbikalo wandi wa Myaka Kanunu. (Kusokwelwa 20:⁠4) Mu myaka tutwa tubidi K.K., Papias wa mu Hilapodesa wādi utengele kitatyi kikekalanga’ko bumeni buvulevule pano pantanda umbula bwa Umbikalo wa Myaka Kanunu wa Kristu. Justin Martyr wānenene misunsa mivule pa kwikala’po kwa Yesu, kadi wādi utengele’mba Yelusalema mujokejibwe ye ukekala kibikelo kya Bulopwe Bwandi. Irénée wa mu Lyon nandi wāfundije’mba kupwa konakanibwa kwa Bulopwe bwa Loma, Yesu ukāya mumwekelele, ukakuta Satana ne kubikela mu Yelusalema wa pano panshi.

⁵ Mwifundi wa mānga Philip Schaff wālombwele’mba “lukulupilo lukatampe mpata” lwa mu myaka ya kala, ya pādi kepabundilwe Kitango kya mu Nicée mu 325 K.K., lwādi “lukulupilo lutala pa umbikalo mumwekelele ukabikala Kristu mu ntumbo pano pantanda pamo ne bajila basangulwe umbula bwa myaka kanunu, kumeso kwa butyibi ne lusangukilo lwa bantu bonso.” Dibuku Dishintulula Bishima bya mu Bible (Angele) dyālupwilwe na James Hastings dinena’mba: “Tertullien, Irénée, ne Hippolyte bādi batengele Kwiya kwādi pabwipi [kwa Yesu Kristu]; ino lufundijo lwa Bashandya Kipwilo bādi balamete ku nkulupilo yātambile mu Alexandrie, lwādi lwa’mba ketudi kala batwele mu kitatyi kya milangwe impya. . . . Augustin wāenzankenye Myaka Kanunu na kitatyi kya Kipwilo kikidi pano pantanda, ino wādi utundulwila Kwiya Kwabubidi kwa Yesu mu myaka ya kumeso bininge.”

Difuku dya Yehova ne Kwikala’po kwa Yesu

⁶ Ino milangwe minyengakane yātyumwine bantu mutyima, ino ketukilangai’mba difuku dya Yehova dikidi kulampe. Kwikala’po kwa Yesu kwakubulwa kumweka, kukwatañene na dino difuku mu Bisonekwa, ke kushilule kala. Kiteba kya Mulami ne mabuku makwabo a ba Tumoni twa Yehova apānanga nyeke bukamoni bulombola’mba, kwikala’po kwa Kristu kwāshilwile mu mwaka wa 1914.a Shi kepano, Yesu wānene kika pa mwanda utala kwikala’po kwandi?

⁷ Kwikala’po kwa Yesu kwāikele bu mutwe wa mwanda wādi wisambilwa’po mpata kubwipi na lufu lwandi. Pa kupwa kumwivwana utoba butobo butala pa kutūtwa kwa tempelo yādi mu Yelusalema, ba Petelo, Yakoba, Yoano, ne Andele bāipangwile’mba: “Betusapwilepo bidi pakafikanga bino’bi? Lelo kadi ne kyo tukayūkilapo pa kwiya kobe pano ne [kuvuika kwa ngikadilo ya bintu, NW] i kika le?” (Mateo 24:​1-3; Mako 13:​3, 4) Pa kulondolola, Yesu wātobele myanda ya mavita, bipupo bya nzala, bintenshi, ne bilomboji bikwabo bya ‘kiyukeno’ kya kwikala’po kwandi ne kya kuvuika kwa ngikadilo ya bintu. Kadi wānena’mba: “Aye ukōminina pototo, ne pamfulo pene, nabya aye ukapandako.” (Mateo 24:13) Bine tukapanda shi twikale kūminina na kikōkeji kufika ne ku mfulo ya būmi bwetu bwa dyalelo nansha ku mfulo ya ino ngikadilo imbi.

⁸ Kumeso kwa mfulo kufika, kwādi kufwaninwe bidi kufikidila kilomboji kikatampe kya kwikala’po kwa Yesu. Wānenene pa kino kilomboji’mba: “Kadi Myanda Miyampe ino’i ya Bulopwe ikasapulwa panopantanda ponso, amba ikale bu kiyukeno ku mizo yonso, penepo mfulo keifika shayo.” (Mateo 24:​14, MB) Kumeso kwa bene Loma kutūta Yelusalema ne ngikadilo ya bintu ya Bayuda yāfudile mu 70 K.K., Polo wānene’mba myanda miyampe “yadi isapulwa mu bipangibwa byonso bya muno munshi.” (Kolose 1:​23) Ino dyalelo, mwingilo mukatakata wa busapudi wingilwanga na ba Tumoni twa Yehova “panopantanda ponso.” Leza washitwile dishinda dya kupāna bukamoni bukatampe mu Bulaya bwa Kutunduka umbula mwa myaka mityetye yapityile’i. Bulongolodi bwa Yehova i buvwale ñonga mwanda wa kwendeja uno mwingilo kumeso kufika’nka ne mu ‘myaba ishele yakubulwa kutengwa,’ na kuteakanya mobo a bitampilo ne bipungwa bikwabo bya mingilo kujokoloka ntanda yonso. (Loma 15:22, 23) Lelo mutyima obe ukutononanga kulonga buninge bobe bonso bwa kupāna bukamoni pano kepafikile mfulo? Shi i amo, nankyo Leza ukakukomeja mwanda wa wikale kuputumina byabinebine mu uno mwingilo wendelela kumeso.​—Fidipai 4:​13; 2 Temote 4:​17.

⁹ Mwingilo wa busapudi bwa Bulopwe ne bilomboji bikwabo bya kiyukeno kya kwikala’po kwa Yesu byānenwe, byendanga bifikidila mu ano etu mafuku. Nanshi, mfulo ya ngikadilo imbi ya bintu ibafwena. Kyabine, Yesu wānene’mba: “Ne dyodya difuku nadyo kekudi muntu widiyūkile, nansha umo, shi dyuba ka, kadi shi dyuba pi? ehe, nansha bamwikeulu ba mūlu bene, poso’nka Tata.” (Mateo 24:​4-​14, 36) Inoko bupolofeto bwa Yesu bukokeja kwitukwasha twikale beteakanye ku ‘dino difuku ne nsaa.’

Bādi Beteakanye

¹⁰ Shi tusaka kukapanda ku difuku dikatakata dya Yehova, tufwaninwe kushala batengele kumushipiditu ne kwimana shinkidingi mu mutōtelo wabine. (1 Kodinda 16:13) Tuyukile’mba kūminina kwa uno muswelo kukokeja kubwanika, mwanda kudi kisaka kimo kya bwine-Leza kyāuminine ne kupanda kyapanda ku dilobe dyākubije bantu babi mu 2370 K.K.K. Yesu wādingakenye kyokya kitatyi na kwikala’po kwandi’mba: “Monka mwadi mwikadile myaka ya Noa ne kukāya kwa Mwanā muntu nako kukēkalanga’nka nabya. Ke-bantu monka mo badi bēkadile mu oa mafuku abadikile ku meso a Dilobe dya mema, badi badya bēdīila; batoma bētomena; basonga bēsongela, basongwa nabo bēsongelwa; kutūla ne ku dyodya difuku dyātwelele Noa mu safini, ne kuyūkapo mpika, ino pa kufika dilobe dyatukija bonso kadi, ne pa kwiya kwa Mwanā muntu napo pakēkalanga’nka nabya.”​—Mateo 24:37-​39.

¹¹ Noa ne kisaka kyandi bādi bashikete mu ntanda ya bukalabale pamo’nka na ino yotudi’mo. “Bāna ba Leza,” bamwikeulu bantomboki, bāvwele imbidi ya bu bantu ne kusonga bakaji, kupwa bābutula nabo Banefilimi banshikani​—bine bādi bantu bakasusu bāonakenye ngikadilo ya bantu ke ya bukalabale bonka. (Ngalwilo 6:​1, 2, 4; 1 Petelo 3:​19, 20) Inoko Noa “wadi unanga ne Leza” na lwitabijo lonso. “Wadi moloke swa, mubwanininye’tu umbukata mwa bakwabo”​—mu lukongo lubi lwa mu mafuku andi. (Ngalwilo 6:​9-​11) Netu tukokeja kulongela monka mu ino ntanda ya bukalabale ne imbi, shi twikale kwiubija mudi Leza na kwipāna mu milombelo pano potukitengele difuku dya Yehova.

¹² Noa uyukene senene bu mupungi wa safini, wādi wa kupandijija’mo būmi kitatyi kya Dilobe. Kadi wādi “mwedi wa mbila ya boloke” ino bantu ba mu kitatyi kyandi “ne kuta’ko mityima mpika” ku musapu wāmupele Leza. Bādi badya, batoma, bēsonga ne kubutula bana, ne kwendelela kulonga’nka myanda yabo kufika ne pēbatukije Dilobe abo bonso. (2 Petelo 2:5; Ngalwilo 6:​14) Kebāsakilepo kwivwana binenwa nansha kulonda mwiendelejo moloke, pamo’nka na mujikila bantu ba luno lukongo lubi matwi abo ku binena ba Tumoni twa Yehova pa mwanda utala “kwalamuka ku mutyima kudi Leza,” kulombola lwitabijo mudi Kristu, boloke, ne “kidye kya kukāya kumeso.” (Bilongwa 20:20, 21; 24:24, 25) Kekudipo bilembwa biyukane nansha bimo bilombola buvule bwa bantu bādi pano pantanda kitatyi kyādi kisapula Noa musapu wa Leza. Ino, kya kuyuka i kino, bantu ba pano pantanda bātukijibwe fututu mu 2370 K.K.K.! Dilobe dyākombele babi bonsololo, dyāshiya’nka boba bādi beteakanye ku buno bulwi bwa Leza​—Noa ne bantu basamba-babidi ba mu kisaka kyandi.​—Ngalwilo 7:​19-​23; 2 Petelo 3:​5, 6.

¹³ Leza kālombwelepo Noa, myaka mivule kumeso, myanda itala difuku dine ne nsāa yādi ifwaninwe kukafika Dilobe. Pābwenye Noa myaka 480, Yehova wānene’mba: “Mushipiditu wami keukepuñanyapo ne muntu nyeke ne nyeke, mhm, mwanda aye i bu-ngitu monka; nanshi mafuku andi akekalanga myaka katwa ne myakamo makumi abidi.” (Ngalwilo 6:3) Noa wādi utūdile kikulupiji kyandi kyonso mu uno musoñanya wāmupele Leza. Ino pāpwile kubwanya myaka 500, wāikele “kubutula ba Shema, Hama ne Yafeta,” ne mwendele kishi kya mu oa mafuku, bandi bana bāfikile bidi pa myaka 50 kufika ku 60 kumeso kwa kusonga. Inoko, pānenwe Noa kupunga safini bu kya kufyama’mo ku Dilobe, bano bandi bana ne babo bakaji bāmukweshe ku uno mwingilo wādi wa kuputuma byanga. Bupungi bwa safini bwētene na mwingilo wa bu “mwedi wa mbila ya boloke” wādi na Noa, byāmupele mwingilo mukatampe mu myaka 40 ku 50 yābadikidile Dilobe. (Ngalwilo 5:​32; 6:​13-​22) Umbula bwa ino myaka yonso, Noa ne kisaka kyandi bādi bengila na lwitabijo lonso. Netu tulombolei lwitabijo pano potusapula myanda miyampe ne potutēngele difuku dya Yehova.​—Bahebelu 11:7.

¹⁴ Pādi kepasake kupwa safini, kekubulwe padi Noa wādi ufundija’mba Dilobe disa kwiya’nka pano, nansha byakādipo uyukidije kitatyi kyodyādi dya kufika. Ino mwenda mafuku Yehova wāmusapwidile’mba: “Pabashala mafuku asamba-abidi, ebiya amiwa nkanokeja mvula panopanshi byamwiko, dyuba ne bufuku bwine mafuku makumi aná.” (Ngalwilo 7:4) Kino kyāpele Noa ne kisaka kyandi kitatyi kibwanine kya kutweja banyema ba miswelo yonso mu safini ne kutwela’mo abo bene pādi kepashilwile Dilobe. Batwe ketusakilwapo kuyuka difuku nansha nsāa ikashilula konakanibwa kwa ino ngikadilo; mwanda ketupelwepo kupandija banyema, ino bantu bakapanda ke bashilule kala kutwela mu safini wa kyelekejo, ke paladisa wa kumushipiditu wa bantu ba Leza kadi.

“Tengelai”

¹⁵ Yesu wāshintulwile mwanda utala kwikala’po kwandi’mba: “Penepo babidi bakēkalanga mu budimi kukaselwa umo, kukashale umo. Bāna-bakaji babidi nabo bakēkala pa kupela [miseke ke] bukula, kukaselwa umo pakashale umo. Tengelai bidi nanshi, ke-mwi-bantu kemuyūkile dyuba dikafika Mfumwenu, shi dyuba ka, kadi shi dyuba pi? Yūkaipo bidi kino nakyo, shi mwine njibo wayūkile pa kīlo kisaka kumwīla ngivi, longa nankyo wamutengele kekulekelela njibo yandi amba īsabwe ne lupata, ehe. Po pa mwanda ne mwanda bānwe mwiadijei kala kutengela, mwanda mu difuku dya kubulwa nansha kutáko mutyima aye Mwanā muntu wafika kala.” (Mateo 24:40-​44; Luka 17:34, 35) Kubulwa kuyuka kitatyi kine kikāya kulubula Yesu kinongo kya Leza, kwitulomba kushala nyeke batengele kadi kwitupanga mukenga wa kulombola difuku dyonso’mba twingidilanga Yehova pampikwa milangwe ya kwisakila kamweno.

¹⁶ Mu bantu “bakashala” mwanda wa konakanibwa mudi ne boba bamunikīlwe mwinya, ino abo baminwe na mashinda mabi a kwisakila. Lelo tubulwepo kwikala umbukata mwa boba ‘bakaselwa,’ boba bepēne nyeke kudi Yehova, balombola kufwijako mwanda wa bukwashi bwandi bwa kumushipiditu bobapebwa kupityila kudi “umpika wabinebine ne wamanwa.” (Mateo 24:45-​47, NW) Tamba’nka pano kutūla ne ku mfulo, twingidilei Leza na buswe bwa “mutyima, tō, ne mutyima wa mundamunda mulumbuluke onka, ne kwitabija kwa binebine.”​—1 Temote 1:5.

Bilongwa bya Bu-Ujila byo Bine Bidi na Mvubu

¹⁷ Mutumibwa Petelo wāsonekele’mba: “Difuku dya Yehova dikāyanga bwa ngivi; monka mo mukapityila madiulu ne mikungulo mikatampe mīne, ne byamūlu bīne bikasunguluka ku kyanga kikatampe, ne ntanda mīne ne bilongwa byayo bidi monka bikasokelelwanga.” (2 Petelo 3:​10) Madiulu a kyelekejo ne ntanda ya kyelekejo kebikapandepo ku kyanga kya bulobo budyendyemuka bwa Leza. Omwanda Petelo ubweja’ko amba: “Pa kumona’byo byobya byonso bikasunguluka namino, lelo kitufwaninwa kwikala muswelo wa bu-bantu ka? wakwikalamo bu-bakola ba bwine-Leza.” (2 Petelo 3:​11) Mu bino bilongwa ne milongelo, mudi ne kutanwa kitatyi kyonso ku kupwila kwa bwine-kristu, kulongela bakwabo biyampe ne kuputumina nakampata mu busapudi bwa myanda miyampe.​—Mateo 24:14; Bahebelu 10:24, 25; 13:16.

¹⁸ ‘Kwikala bu-bakola ba bwine-Leza’ kulombanga ne muntu ekale “kwilama aye mwine, nansha kiko kīne mpika panopantanda.” (Yakoba 1:​27) Ino kikekala namani shi twikale kuningisha kipwano kyetu na ino ntanda? Twibandaulei bidi, tuyuke shi ketudi kala baselwe na mwimanino wa kyāka kumeso a Leza, na kukaya makayo a disubi, nansha na kuteja minjiki ne ñimbo ikolomona mushipiditu wa ino ntanda yampikwa bwine-Leza. (2 Kodinda 6:​14-​18) Shi bidi namino, nankyo tukimbei bukwashi bwa Leza kupityila ku milombelo, ye potuketabijibwanga kumeso a Mwanā muntu, shi bitupu, tukapita na ino ntanda kumo. (Luka 21:34-​36; 1 Yoano 2:​15-​17) Shi twi bepāne kudi Leza, nabubine tukasaka kulonga bukomo bwetu bonso mwanda wa kuningisha ne kulama nandi kipwano kyetu kya kyanga, kuno namino ko kutengela difuku dikatampe dya kitenteji dya Yehova kwabinebine.

¹⁹ Noa muntu wa bwine-Leza ne kisaka kyandi bāpandile ku Dilobe dyātukije ntanda yakala. Kadi bantu bakwabo boloke bāpandile ku mfulo ya ngikadilo ya bintu ya Bayuda mu 70 K.K. Kimfwa, mutumibwa Yoano, wākidi nyeke mukankamane mu mwingilo wa Leza kufika ne mu myaka ya 96-​98 K.K. mwaāsonekele mukanda wa Kusokwelwa, Evanjile yandi ne mikanda isatu ya ku bukomo bwa mushipiditu. Kyabine, bantu bavule umbukata mwa tununu bāitabije byabinebine mu dya Pentekosa mu 33 K.K., bāpandile ku kuvuika kwa ngikadilo ya Bayuda. (Bilongwa 1:​15; 2:​41, 47; 4:4) Dyalelo nadyo bibumbo bivule bya basapudi ba Bulopwe bifwaninwe kukulupila amba bikapanda ku kuvuika kwa ino ngikadilo imbi ya bintu.

²⁰ Byotutengele ntanda impya, twikalei ‘basapudi ba boloke’ bapyasakane. Kwingidila Leza mu ano mafuku amfulo i kwa dyesepo kashāa! Mwene i kya nsangaji kashāa kutweja bantu mu “safini” wa mu ano mafuku, paladisa wa kumushipiditu wikele’mo bantu ba Leza! Bine bantu bavule badi’mo bafwaninwe kwikala na kikōkeji, batengele kumushipiditu ne beteakanye ku difuku dikatampe dya Yehova. Ino i kika kiketukwasha batwe bonso tushale batengele?

[Kunshi kwa dyani

Ukalondolola Namani?

◻ I bintu’ka byādi bitengele bantu bamo-bamo pa mwanda utala difuku dya Yehova ne kwikala’po kwa Kristu?

◻ Mwanda waka tukokeja kunena’mba Noa ne kisaka kyandi bādi beteakanye ku Dilobe?

◻ I kika kikafikila boba ‘batengele’ ne boba kebatengele?

◻ Mwanda waka bilongwa bijila bidi na mvubu mikatampe, nakampata pano potwafwena ku difuku dikatampe dya Yehova?

[Bipangujo bya Kifundwa]

 1. Lelo Bisonekwa bilombolanga amba difuku dya Yehova dikekala muswelo’ka?

 2. Mwanda waka tufwaninwe kuta mutyima bininge ku kupeja kwa difuku dya Yehova?

 3. I milangwe’ka yādi na bakristu bamo-bamo bene Tesalonika pa mwanda utala kutengela, ne i buluji’ka bubidi bulombola’mba bādi mu kilubo?

 4. (a) Lelo difuku dya Yehova i dikwatañanibwe na kika mu 2 Tesalonika 2:​1, 2? (b) I mimweno’ka yādi na boba bētela bu Bashandya Kipwilo pa mwanda utala kujoka kwa Kristu ne myanda mikwabo ikwatañene nayo?

 5. I bika byānene befundi bamo-bamo pa mwanda utala “Kwiya Kwabubidi” kwa Kristu ne pa Umbikalo wandi wa Myaka Kanunu?

 6. Mwanda waka ketufwaninwepo kulanga’mba difuku dya Yehova dikidi kulampe bininge?

 7. (a) I bilomboji’ka bimo-bimo bya kiyukeno kya kwikala’po kwa Yesu ne bya kuvuika kwa ngikadilo ya bintu? (b) Lelo tukokeja kukapanda muswelo’ka?

 8. I kika kyādi kifwaninwe kuvuijibwa kumeso kwa mfulo ya ngikadilo ya Bayuda, ne pa mwanda utala kino, i kika kilongwa dyalelo?

 9. Le i kintu’ka kyānene Yesu kukwatañana na Mateo 24:36?

10. Twi bayuke namani’mba kikokeja kubwanika kushala batengele kumushipiditu?

11. I mwiendelejo’ka wāikele na Noa nansha byokwādi bukalabale mu mafuku andi?

12. (a) Kutentekela pa kupunga safini, i mwingilo’ka mukwabo wādi na Noa? (b) Bantu bālondolwele muswelo’ka ku busapudi bwa Noa, ne i bika byēbafikile?

13. I mu musoñanya’ka wa butyibi mwātūdile Noa kikulupiji kyandi kyonso, ne wālongele kika pa kino?

14. Lelo Yehova wālombwele Noa kika mwenda mafuku, ne mwanda waka?

15. (a) I muswelo’ka okokeja kushintulula mu bishima bya abe mwine binenwa bya Yesu bidi mu Mateo 24:40-​44? (b) Kubulwa kuyuka kitatyi kine kikāya Yesu kulubula kinongo kya Leza, kudi na lupusa’ka potudi?

16. I bika bikafikila bantu ‘bakashibwa’ ne boba ‘bakaselwa’?

17. (a) I butobo’ka butanwa mu 2 Petelo 3:​10? (b) I bilongwa’ka ne milongelo’ka imo-imo ikankamikilwe na 2 Petelo 3:​11?

18. I kika kyotufwaninwe kulonga shi twi baningishe kipwano kyetu na ino ntanda?

19. Mwanda waka bibumbo bya basapudi ba Bulopwe bifwaninwe kukulupila amba bikapanda ku kuvuika kwa ngikadilo imbi ya bintu?

20. Mwanda waka tufwaninwe kwikala ‘basapudi ba boloke’ bapyasakane?