Shapita 2

Walwāna na būmi bwanyeke

NSANGAJI pano pantanda​—kubwipi kwa bantu bonso beisakanga. Ino mwanda’ka bantu bavule kebadipo mu nsangaji? I kika kikoleja? Bantu bonso byobasaka’nka ndoe, mwanda’ka kadi mizo ilwanga mavita ne bantu kwishikwa? Lelo kudi bunyinge bwibatakika balonge bino bintu bibi? Lelo kudi bukomo kampanda bwakubulwa kumweka buludika mizo yonso?

² Bavule beipangulanga kino pa kumona bonakanyi bukatampe bulongwa na bantu​—mwishi wa mata a bulwi utuntumika bantu muya ne kwibasōka; mvwanda ilupula mfutumina itumbuka pamo bwa lubimbi; mata makomo a atome nansha a napalm; mata makwabo a mvwanda iyunguta pyaa ilasa mudilo; tusōo twa kasusu, bituki bya bantu bepaibwa pampikwa mwanda, pamo bwa mu Cambodia mu myaka yapityilei. Ulanga’mba buno bukalabale bonso bwelupukile abo bwine? Nansha bantu byobakokeja kulonga bubi bukatampe, kukusaka, shi ulanguluke senene pa bukalabale bukatampe bwa bino bilongwa byabo, lelo kekimwekepo patōka’mba bakunkujibwanga na bukomo bubi, bwakubulwa kumweka?

³ Ketwakyendai kulampe. Bible ulombolanga patōka’mba kudi muntu umo wañeni, wakubulwa kumweka uludika bantu ne mizo. Mu Bible, Yesu Kristu imutele uno nkomonkomo bu “mulopwe wa pano pantanda.” (Yoano 12:31; 14:30; 16:11) Lelo i ani?

⁴ Pa kwitukwasha tumuyuke, languluka ku byalongekele ku ngalwilo kwa mingilo ya Yesu pano pantanda. Bible witufumikila’mba pa kupwa kubatyijibwa, Yesu wāendele muntanda mutuputupu, mwākatompelwe na kipangwa kyakubulwa kumweka kitelwa bu Satana Dyabola. Kipindi kya dino ditompo kifumikwa namino: “Ebiya dyabola nandi wakamukandija pa lūlu lulalula, kamulombola malopwe onso a panopantanda ne ntumbo yao. Kamunena’mba: Shi umfukamina kuntōta nankyo byobya byonso nkakupa’byo.”​—Mateo 4:​8, 9.

⁵ Langapo bidi, Dyabola wādi usaka kupa Yesu Kristu kika. Adi “malopwe onso a panopantanda.” Lelo bine ano malopwe onso a pano pantanda i a Dyabola? Eyo, longa wādi wakupa’o Yesu namani shi keādipo andi? Yesu wāitabije’mba i a Satana, shi keādipo andi longa wāpelele. Na bubine, Satana ye aye mulopwe wakubulwa kumweka wa mizo yonso ya pano pantanda! Bible unena patōka’mba: “Panopantanda ponsololo pēne palēle mudi yewa umbi.” (1 Yoano 5:​19) Na bubine, Kinenwa kya Leza kītangā Satana bu “leza wa panopantanda.”​—2 Kodinda 4:4.

⁶ Ino myanda ye itukwasha twivwanije mwanda’ka Yesu wānene’mba: “Bulopwe bwami kebudipo bwa panopantanda.” (Yoano 18:36) Kadi itukwasha tuyuke mwanda’ka mizo imīshikwē ne kukimba kwitapa, nansha byabila bantu bonso bañeni mijalale kwikala mu ndoe. Eyo, “Satana, [i] ñongoji wa panopantanda ponso.” (Kusokwelwa 12:9) Usakanga kwitongola ne batwe. Kasakilepo tupebwe na Leza mpalo ya būmi bwanyeke. Tufwaninwe nanshi kulwa, akomenwe kwitukokela ku kulonga bibi. (Efisesa 6:12) Kitufwaninwe kuyuka bitala padi Satana ne manwa andi mwanda wa tulwe na bukomo bwandi bwa kusaka kwitongola.

LELO DYABOLA I ANI?

⁷ Satana Dyabola i muntu udiko bine. Aye ke bubi po budi mu bantu bonso, na mufwatakenya bantu bamobamo. I kyabine’mba bantu kebakokejapo kumumona, nka na mokebakokejeja kumona Leza. Leza ne Dyabola, bonso i bantu bakumushipiditu. Badi na būmi bwa peūlu bupite bwa bantu ba misunya, ne ketukokejapo kwibamona.​—Yoano 4:24.

⁸ ‘Shi Leza i buswe,’ padi muntu ukeipangula’mba, ‘mwanda’ka wālongele Dyabola?’ (1 Yoano 4:8) Na bubine, Leza kāpangilepo Dyabola. ‘Leza byāpangile bantu bonso,’ padi muntu ukanena’mba ‘i enka-aye wāpangile Dyabola. I ani mukwabo ukokeja kumupanga? Dyabola watambile kwepi?’

⁹ Bible ulombola’mba Leza wapangile bantu bavule bakumushipiditu badi pamo nka na aye. Mu Bible ino mishipiditu itwanga bu bamwikeūlu. Kadi betwanga bu “bāna ba Leza.” (Yoba 38:7; Mitoto 104:4; Bahebelu 1:7, 13, 14) Leza webapangile bonso babwaninine. Kungalwilo, i kutupu wādi’mo bu dyabola nansha satana. Kino kishima “dyabola” kishintulula vubavuba, kishima “satana” nakyo kishintulula nkinkwa.

¹⁰ Kitatyi kampanda, umo wa mu bano bāna ba Leza bakumushipiditu welongēle aye mwine bu Dyabola, mbepayi wa nshikani, wisambila bakwabo bintu bibi-bibi. Kadi welonga aye mwine bu Satana, nkinkwa na Leza. Kapangilwepo namino. Waalamukile uno muswelo mwenda mafuku. Kimfwa: Ngivi kabutulwangapo ngivi. Ukokeja kubutwilwa mu kisaka kiyampe, bambutwile bandi batukanye ne ba tutu ne ba kaka wandi bakokele ku bijila. Padi kimulengeje ekale ngivi i kilokoloko kya aye mwine kya kusakasaka lupeto. Ino lelo umo wa mu bana ba Leza bakumushipiditu welongele aye mwine bu Satana Dyabola muswelo’ka?

¹¹ Uno mwikeūlu wāikele ke Dyabola, wādi’po kitatyi kyapangile Leza ntanda, kupwa ne bamulume ne mukaji babajinji ba Adama ne Eva. (Yoba 38:​4, 7) Nanshi bimweka bu waivwene pēbasapwidile Leza’mba butulai bana. (Ngalwilo 1:​27, 28) Wayukile’mba mu mafuku matyetye, ntanda yonso ikayula bantu boloke bakatōta Leza. Ino yo yādi mpango ya Leza. Ino uno mwikeūlu wādi witatula pamwanda wa buya ne ñeni yandi, kakanyina bamupe buno butōtyi bwādi bwa kupebwa Leza. (Ezekyele 28:​13-15; Mateo 4:10) Kyaba kyakufundula kino kilokoloko kibi, ino waendelela nakyo mu malango. Wasaka bamupe buleme ne bukatampe byādi wabila. Walongele kika?​—Yakoba 1:14, 15.

¹² Uno mwikeūlu ntomboki waingidije nyoka wabituputupu esambe na mwana-mukaji umbajinji, Eva. Wekilongele pamo’nka na mukokeja kulongela muntu wa ñeni, bimweke bu i nyama wisamba nansha nkishi udi pabwipi nandi. Shi kepano, wesambile na Eva i uno mwikeūlu ntomboki, witwa mu Bible bu “nyoka wa kala na kalā.” (Kusokwelwa 12:9) Wanene’mba Leza wabepēle Eva, ne kumusuminwa buyuki bwādi ufwaninwe. (Ngalwilo 3:​1-5) Buno bwādi bubela bwanshikani yebwamulengeje ekale dyabola. Waikala kadi ke nkikwa na Leza, nansha satana. Nanshi ubamone’mba kekyendelemopo kufwatakanya’mba Dyabola i kipangwa kya masengo mangimangi, kikwete mukobe mulampe wa ndobo, kilamine kifuko kampanda kya masusu panshi pa panshi. Na bubine aye i mwikeūlu nkomonkomo, inoko mubi.

KILETA MAKAMBAKANO PANO PANTANDA

¹³ Buno bubela bwābepele Eva bwamufikije ku kyādi usaka. Eva webwitabija, wapela kukokela Leza. Watonona ne mulumyandi nandi ajilule kijila kya Leza (Ngalwilo 3:6) Dyabola wādi ufwatakanya’mba bantu bakokeja kwikala’ko pakubulwa kulamata kudi Leza. Wādi upatana na kunena’mba bantu bakokeja kwiludika senene pakubulwa bukwashi bwa Leza. Kadi wādi wianya’mba ukokeja kubombola bonso bakabutulwa na Adama ne Eva bavundamine kudi Leza.

¹⁴ Bine, Leza wādi ukokeja konakanya Satana nka penepa. Ino kekyaswīlepo kulondolola ku bipangujo byalupwile Satana; byādi bya kushala mu milangwe ya bamwikeūlu bādi batala. Omwanda Leza wapēle Satana kitatyi mwanda wa ashilakanye mifwatakanyo yandi. Kitatyi kyalombwele kika?

¹⁵ Kitatyi kyalombwele’mba bantu kebakokejapo kwiludika abo bene senene kwakubulwa bukwashi bwa Leza. Bukomo bwabo bonso i bukomenwe. Bantu abasusuka bininge munshi mwa ano maludiki a bantu, esambilwepo mu Bisonekwa bu aludikwanga munshi-munshi na Dyabola. Kadi kulekwa kwa kino kitatyi na Leza i kulombole patōka’mba Satana imukomenwe kubombola bantu bonso bavundamine ku mutōtelo wa Leza. Kudi nyeke bantu bakōkele ku umbikalo wa Leza. Kimfwa tutanga mu Bible’mba Satana wakomēnwe kukankaja Yoba aleke kwingidila Leza.​—Yoba 1:​6-12.

¹⁶ Shi kepano, mifwatakanyo ya Dyabola imimweke patōka’mba i ya bubela. Bine ufwaninwe konakanyibwa pamwanda wa kushilula butomboki bubi padi Leza. I kya nsangaji mwanda pano tubafikila pa kitatyi kikonakanya Leza umbikalo wa Satana. Pa kulombola ditabula dibajinji dya kuno konakanyibwa, Bible usekununa mwapityile divita dikatampe mūlu, ke dyaivwenwepo nansha kumonwa na bantu ba pano pantanda. Tānga senene ino nsenkununi ya Bible:

¹⁷ “Ino mwadi ne divita monka mūlu; Mikele [Yesu Kristu musanguke] ne bamwikeūlu bandi bakamutamba mukishi ne mukishi nandi ne bamwikeūlu bandi balwile nabo. Penepo, abo ne kwibanekenya mpika, ino kebamwenepo mwakwikadila mūlu dikwabo mhm. Ponkapo yewa mukishi mukatakata waelwa panshi; yewa nyoka wa kala na kala wakutelwa dya bu-dyabola ne dya bu-Satana, ñongoji wa panopantanda ponso; waelwa panopanshi, ne bamwikeūlu bandi bene kumo baelwa panshi. Penepo nanshi, sepelelai pa uno mwanda uno mānwe madyūlu, ne bonso bekele monka. Yō! Yō! malwa obe, abe panopanshi, ne abe mema mwine; mwanda dyabola watūkila po mudi ne bukalabale bukatampe bwine, pa kuyūka’mba: Ngidi ne kakitatyi katyutyu.”​—Kusokwelwa 12:7-9, 12.

¹⁸ Dino divita dya mūlu dyalongekele kitatyi’ka? Bukamoni bulombola’mba kyādi kubwipi na kitatyi kya Divita Dibajinji dya ntanda yonso, dyashilwile mu 1914. Ka na mwikilombwela Kusokwela, Satana wapāngilwē mūlu nka penepo, kilombola’mba kushilwila nka penepa, tudi mu “kakitatyi katyutyu” kamushadile’ko. Eyo, i “mafuku a mfulo” ya ntanda ya Satana. Kwilundilako kwa kujilula kwa bijila, moyo, mavita, kusakana kwa bidibwa, mbá, ne byamalwa bikwabo bitususula, byobikilombola patōka.​—Mateo 24:3-12; 2 Temote 3:1-5.

¹⁹ Pakuyuka’mba kano “kakitatyi katyutyu” kekadi kumfulo, Satana pano uloñanga bukomo bukatampe mwanda wa kukankaja bantu bapele kwingidila Leza. Usakanga kukoka bantu bavule bakonakanibwe nandi pamo. Omwanda Bible umutelanga bu ntambo ubuluma ukimba wakubokota. (1 Petelo 5:8, 9) Shi tusaka kwiepeja nandi, nankyo tufwaninwe kwifunda muswelo wabotokela bantu ne mashinda ebongwelamo.​—2 Kodinda 2:11.

SATANA MWAONGWELA BANTU

²⁰ Kokilanga’mba mashinda engidija Satana mwanda wa bantu bamulonde apēlanga kujingulula kitatyi kyonso. I sendwe wa bubela. Mashinda aingidija mu bula bwa tununu twa myaka i a manwa makomo. Omwanda dyalelo ikutupu bantu bavule bakulupile’mba Satana udiko. Bamwene bu bukalabale ne bubi i bintu byendelemo ne bikekalangako nyeke. Satana wingilanga pamo bwa baludiki ba bupōlapōla ba mu ano mafuku, bamweka panja bu bantu babuleme, ino balonga bubi bukatampe mu bufyafya. Bible unena’mba: “Satana nandi wialamunanga aye mwine, kadi mwikeūlu wa mu mwinya.” (2 Kodinda 11:14) Nanshi, tufwaninwe kuyuka’mba manwa andi aingidija mwanda wa kongola bantu akokeja kumweka bu mayampe ne a kamweno.

²¹ Vuluka’mba Satana welombwele kudi Eva pamo bwa mulunda nandi. Kupwa wamudimba ñeni alonge kintu kyādi kifwatakanya Eva bu kya kamweno kwadi. (Ngalwilo 3:4-6) Yemokikadile ne dyalelo. Kimfwa, kupityila mu bantu bandi, Satana ukankamikanga bantu munshi-munshi bapityije kamweno ka maludiki a bantu pa kifuku kibajinji, mingilo ya Leza kunyuma. Kino ikibutule kwinzunzula kwa mizo kulengeja mavita makomokomo. Mu bino bitatyi byamfulo, Satana utakikanga bantu bakale ñeni mishileshile mu kukimba kwabo kwa ndoe ne mutyima ntenke. Mu ano manwa, tukokeja kutelamo Kitango kya Bumo bwa Mizo (Organisation des Nations Unies). Ino lelo pano ikilete ndoe pano pantanda? Nansha dimo! Kyaba kya kutula ndoe, pano i dishinda dya kunyengakanya nadyo bantu ñeni bavulaminwe mpangiko ya Leza ikaletela bantu ndoe, bulopwe bwandi bukaludikwa na Yesu Kristu “Mwana-mulopwe wa ndoe.”​—Isaya 9:6; Mateo 6:9, 10.

²² Shi tusaka kukamona būmi bwa nyeke, tufwaninwe kwikala na buyuki bwa binebine butala padi Leza, padi wandi Mwana-Mulopwe ne bulopwe bwandi. (Yoano 17:3) Eyo, Satana Dyabola kasenswepo utambule buno buyuki, ne ukalonga bukomo bwandi bonso mwanda wa ku kukankaja. Muswelo’ka? Na ku kulundwila kupangwapangwa, kimfwa na kusepwa. Bible witulombola’mba: “Bonso batele mutyima ku bwine-Leza kupangwapangwa ko kwabo.”​—2 Temote 3:12.

²³ Balunda nobe bininge nansha bantu bomubutulwa nabo, padi bakokeja kukakunena’mba kebasenswepo kwifunda kobe kwa Bisonekwa. Yesu Kristu aye mwine waletele kino kidyumu’mba: “Muntu ukashikibwa’nka na ba mu njibo yabo. Ino yewa wakusanswa shi shandi, shi inandi, pakatampe amiko patyetye, nabya kamfwaninwe ami, mhm. Kabidi yewa ukasanswa shi mwana mwana-mulume, shi mwana, mwana-mukaji, pakatampe amiko patyetye, nabya nandi kamfwaninwe ami ehe.” (Mateo 10:36, 37) Padi bantu bomubutulwa nabo bakapima kukuzonzeja mutyima, mwanda kebayukilepo bubinebine bulumbuluke budi mu Bible. Ino shi uleke kwifunda Kinenwa kya Leza pamwanda wa kukukankaja kwabo, lelo Leza ukakumona namani? Kadi shi abe ubaleka’byo, i muswelo’ka okakwasha balunda nobe ne bomwisenswe nabo bayuke’mba buyuki bwa binebine bwa mu Bible budi na mvubu mikatampe mwanda wa kukamona būmi? Padi kwendelela kobe na myanda yowifunda mu Kinenwa kya Leza kukebakoka abo nabo befunde buno bubinebine.

²⁴ Pakwabo kadi, padi Satana ukakutakika ulonge bilongwa bimobimo bibi kebimusangaja Leza. (1 Kodinda 6:9-11) Nansha kukukoka umone bu kudipo na kyaba kyakwifunda Bible. Ino shi ulanguluke senene, lelo bine kudi kintu kikwabo kya mvubu kipityile kutambula buyuki bwa uno muswelo? Kokileka kintu nansha kimo kikukankaje kutambula buno buyuki bukakukunkuja ukamone būmi bwa nyeke mu paladisa pano pantanda!

²⁵ Bible witusoñanya’mba: ‘Mukomenei Dyabola.’ Shi mulonge namino, bine “ukemunyema.” (Yakoba 4:7) Ino shi ukomene matompo a Satana, lelo kishintulula’mba ukaleka kukukambakanya? Mhm, ukapima nyeke kukukoka ulonge kyasaka. Ino, shi wendelele na kulwa nandi, kakabwanyapo kukukoka umutombokele Leza. Nanshi, longa bukomo utambule buyuki bwa mu Bible bwa kamweno kakatampe ne kwingidija byobya byowifunda. Kino kidi na mvubu mikatampe, kikakukwasha uleke kukongolwa na mashinda makwabo engidija Satana mwanda wa kujimija bantu, mutōtelo wabubela.

[Bipangujo]

1. Nsangaji ne ndoe byo kebidikopo pavule, lelo kino kileta bipangujo’ka?

2. Kukwatañana na mānga i bonakanyi’ka bufikija bavule ku kwiipangula shi kudi bukomo kampanda bubi ne bwakubulwa kumweka buludika bantu?

3. Bible unenanga kika kitala pa buludiki bwa ntanda?

4. Dyabola wālombwele Yesu kika, ne wādi usaka kumupa kika?

5. (a) I kika kilombola’mba malopwe onso a pano pantanda i a Dyabola? (b) Kukwatañana na Bible i ani ‘leza wa ino ngikadilo imbi ya bintu’?

6. (a) Ino myanda itala pa buludiki bwa Satana, ibetukwasha twivwanije kika? (b) Satana witusakilanga kika, ne tufwaninwe kulonga kika?

7. Mwanda’ka ketukokejapo kumona Dyabola?

8. Mwanda’ka bantu bavule bakulupile’mba i Leza wapangile Dyabola?

9. (a) Bamwikeūlu i bantu ba muswelo’ka? (b) Bishima “dyabola” ne “satana” bishintululanga kika?

10. (a) I ani wālongele Satana Dyabola? (b) I muswelo’ka ukokeja muntu moloke kwilonga aye mwine ke ñonaona?

11. (a) I mpango’ka ya Leza yādi iyukile uno mwikeūlu ntomboki? (b) Uno mwikeūlu wādi na kilokoloko’ka, ne kyāmufikije kukulonga kika?

12. (a) Uno mwikeūlu wāingidije dishinda’ka pa kwisamba na Eva, ne wamulombwele kika? (b) I muswelo’ka waalamukile uno mwikeūlu ke Satana Dyabola? (c) I milangwe’ka ya bubela itala pa mwikadile Dyabola?

13. (a) Eva walondolwele muswelo’ka ku buno bubela bwa Dyabola? (b) Dyabola wādi na mifwatakanyo’ka?

14. Mwanda’ka Leza kāonakenyepo Satana ponka na ponka?

15, 16. (a) Lelo kitatyi kyalombwele kika kitala pa mifwatakanyo ya Dyabola? (b) Lelo pano i kizumba’ka kyafwena?

17. (a) Bible usekununanga muswelo’ka mwāpityile divita dya mūlu? (b) Lelo dyāletele kika ku ba momwa mūlu, ne ku ba pano panshi?

18. (a) Dino divita dya mūlu dyaālwilwe kitatyi’ka? (b) I myanda’ka ilongeka pano pantanda tamba pa ‘kwelwa kwa Satana pano panshi’?

19. (a) Pano Satana upimanga nakampata kulonga kika? (b) I kya tunangu kotudi tulonge kika?

20. (a) Manwa a Satana i mafike ku kika? (b) Mwanda’ka pavule manwa andi akokeja kumweka bu mayampe ne a kamweno?

21. I bunwa’ka bumo bwa mu manwa engidija Satana?

22. Satana ketusakilangapo twikale na buyuki’ka?

23. (a) Satana ukokeja kwingidija muswelo’ka balunda netu nansha bantu botubutulwa nabo mwanda wa kwituzonzeja mutyima? (b) Mwanda’ka kufwaninwepo nansha dimo kuleka kukukankaja kwabo kukunekenye?

24. (a) I bunwa’ka bukwabo bwingidija Dyabola mwanda wa kukankaja bantu babulwe buyuki buleta būmi? (b) Kwifunda Kinenwa kya Leza kudi na mvubu’ka, molangila?

25. Shi twendelele na kumukomena, Dyabola ukakomenwa kwitulonga kika?

[Kapango pa paje 17]

Lelo Satana wādi wa kupa Kristu maludiki onso a pano pantanda shi bine keadipo andi?

[Kapango pa paje 19]

Uno ngivi, kabutwilwepo ngivi, Dyabola nandi kapangilwepo “dyabola”

[Kapango pa paje 21]

Dino divita dya mūlu dyafudile ku kwelwa kwa Satana pano panshi ne bandemona bandi. Pano tudi mu masusu atamba ku byalupukile ku dino divita

[Kapango pa paje 24]

Bakokeja kukukankaja pamwanda wa kwifunda kowifunda Bible