Kokileka muntu nansha umo onakanye ngikadilo yobe milumbuluke

“Kemukyongolwai; kwinangila kubi kuboleja miswelo milumbuluke.” —⁠1 KODINDA 15:⁠33.

BINE bambutwile badi na kisanso kikatampe kashaa! Kibatakikanga basusukile babo bana, kwibafundija ne kwibadingila. Padi mutumibwa Polo kādipo mbutwile, ino wasonekēle bakristu ba mu Kodinda’mba: “Nansha mudi na tununu dikumi twa bafundiji mudi Kristu, kemudipo ne bashenu ba mulwi, ehe; ke-nemuntu ami enka wemubutwile mudi Kristu Yesu konka ku myanda-miyampe.”​—⁠1 Kodinda 4:⁠15.

² Mu mafuku kunyuma, Polo wādi kala kemwende mu Kodinda, mwākasapwidile Bayuda ne Bagreke. Wakweshe ku kushimikwa kwa kipwilo mu Kodinda. Mu mukanda mukwabo, Polo wadingakenye kinyenye kyandi pamo na kya mbutwile inabana, ino ku bene Kodinda, wādi pamo bwa shandya-bana. (1 Tesalonika 2:⁠7) Polo wādi ufunina bandi bana bakumushipiditu, pamo ka na mulongelanga shandya-bana na kisanso kya bu-mbutwile. Tukokeja kumwena mu madingi andi a bu-mbutwile apēle bakristu ba mu Kodinda: “Kemukyongolwai; kwinangila kubi kuboleja miswelo milumbuluke.” (1 Kodinda 15:33) Mwanda’ka Polo waandikīle bene Kodinda namino? I muswelo’ka otukokeja kwingidija ano madingi?

Madingi kobadi ne kotudi

³ Mu myaka katwa imbajinji, Satabo, mwifundi umo wa jografi Mwine-greke, wasonekele’mba: “Kodinda wādi witwa bu kibundi kya ‘bupeta’ pamwanda wa busunga bwakyo, byokyādi pa lusongo lwa dijiba, kyādi kiludika ma nkula abidi, imo yādi yenda ku Azi, mikwabo nayo yādi itwala ku Itali; kadi kyādi kipēleja kwishinta byabusunga byādi bitamba mu bino bibundi bibidi.” Kitatyi ne kitatyi kupwa kwa myaka ibidi, bantu bavule bādi benda kukakaila makayo pa luno lusongo mu Kodinda.

⁴ Ino lelo bantu ba mu kino kibundi nabo? Mwanda kino kibundi kyādi kibikelo kya baludiki balupusa ne kitako kya mutotelo wa bupanu wa leza Aphrodite. Mwalimu T. S. Evans ushintulula’mba: “Bekadi bonso, [bādi] kubwipi kwa bantu 400 000. Bantu [bādi] bashidimuke bininge, ino bādi na ngikadilo yakubulwa kwendelamo, nansha mibimibi. . . . Bagreke bekadi ba mu Akai, bādi na ñeni miputuke bininge ne kipyupyu kya kusakasaka bintu bipya. . . . Mutyima wabo wa bya kwisakilasakila wādi ukokeja kwibafikija ku kwikalañanya mu tutango-tango.”

⁵ Mwenda mafuku, ne kipwilo kine kyekalañenye pamwanda wa bamobamo bādi na milangwe ya byakufwatakanya-fwatakanya byakubulwa kwendelamo. (1 Kodinda 1:​10-31; 3:​2-9) Bakwabo bādi banena’mba: “Kekudipo kusanguka kwa mu bafu”; uno owādi mwanda mukatampe. (1 Kodinda 15:12; 2 Temote 2:​16-18) Bekale na lwitabijo lwa bine (nansha lwa bubela), Polo wādi na mbila ya kulemununa milangwe yabo na kwibalombola patokelela bukamoni’mba bine Kristu ‘wasangwilwe mu bafu.’ Mu uno muswelo, bakristu bādi bakumona mu muswelo wa kukulupila’mba Leza ukebapanga “bushindañani bwa padi Mfumwetu Yesu Kristu.” (1 Kodinda 15:​20, 51-57) Shi wādipo, lelo nobe waswile kuponena mu kino kyaka, kya kwikala na mushipiditu wa nkalañanyi?

⁶ Pakuleta bukamoni bwabinebine bulombola’mba bafu bakasangulwanga, Polo webalombwele’mba: “Kemukyongolwai; kwinangila kubi kuboleja miswelo milumbuluke.” Ano madingi ādi atala nakampata bantu ba pa kipwilo bādi bapatakanya lufundijo lwa lusangukilo. Lelo kishintulula’mba kwādi kubulwa kwitabija kwa pamwanda wa kubulwa kwivwanija bitupu? (Ezankanya na Luka 24:38.) Mhm. Polo wasonekele’mba “bamo bamo ba umbukata mwenu banenanga amba kekudipo lusangukilo,” kino kishintulula’mba bādi balombola patokelela lupata lwabo, yādi milangwe itapila ku bupondo. Polo wādi uyukile biyampe’mba bādi bakokeja kuboleja ngikadilo ne milangwe milumbuluke ya bakwabo.​—⁠Bilongwa 20:30; 2 Petelo 2:⁠1.

⁷ I muswelo’ka otukokeja kwingidija kino kidyumu kya Polo kitala pa kwinangila kisense? Kādipo usaka kunena’mba tufwaninwe kupela kukwasha muntu kampanda pa kipwilo, umwene kisonekwa nansha mafundijo kampanda a mu Bible bu bikomo kwivwanija. Pa kino, Yude 22, 23 witukankamika’mba tufwaninwe kupana bukwashi na mutyima walusalusa ku bantu babinebine badi na ­malangalanga a uno muswelo. (Yakoba 5:​19, 20) Ino tukokeja kwingidija ano madingi a Polo a bu-mbutwile shi muntu uminine na kupela kwitabija byobya byotuyukile bu bubinebine bwa mu Bible, nansha na kulupula milangwe ya lupata nansha ya buñumauma. Tufwaninwe kwiepeja kwinangila na bantu ba uno muswelo. Nabubine, shi muntu welombola patokelela bu kapondo kabinebine, nankyo bakumbi bakumushipiditu bafwaninwe kulonga bukomo mwanda wa kukinga luombe.​—⁠2 Temote 2:​16-18; Tetusa 3:​10, 11.

⁸ Tukokeja kadi kwingidija ano madingi a Polo a bu-mbutwile adi mu 1 Kodinda 15:33 ku boba bapanja pa kipwilo benda basambakanya mfundijo yabubela. I muswelo’ka otukokeja kufika ku kwikala nabo mu kisense kibi? Kikokeja kufika shi ketujingululangapo boba basaka kukwashibwa mwanda wa befunde bubinebine ne boba basaka enka kulangula lupotopoto bitupu mwanda wa kusambakanya mfundijo yabubela. Kimfwa, mu mwingilo wetu wa bukamoni, tukokeja kwitanamo na muntu wakubulwa kwitwitabija pa mwanda kampanda, inoko usaka twisambe nandi. (Bilongwa 17:​32-34) Kino kekibipo, tusepelelanga kushintulula bubinebine bwa mu Bible ku muntu yense wabinebine usaka kwibuyukidija, kufikija ne kukujoka kumupempula mwanda wa kumulombola bukamoni bwabinebine bwa patokelela. (1 Petelo 3:15) Inoko, bakwabo nabo kebekalangapo basaka nabubinebine kusokola bubinebine bwa mu Bible.

⁹ Kudi bantu bavule bakokeja kwitabija twisambe nabo umbula bwa nsaa mivule, ku yenga ne yenga, ino pakubulwa kwikilonga na kitungo kya kukimba bubinebine. Bine basakanga enka konakanya lwitabijo lwa bakwabo bitupu na kusaka kwilombola bu-bayuki bandimi ya Kihebelu, ya Kigreke nansha ba lufundijo (évo­lu­tion) lunena’mba muntu watambila ku kwialamuna. Pa kwitana nabo, ba Tumoni bamobamo bekalanga bakomenwa kya kwisamba, bashilula kwenda kukebanangila kitatyi ne kitatyi mwanda wa kwisambila pa mfundijo yabubela ya mitotelo, pa mafilozofi nansha pa buyuki bukwabo bwa myanda ya ma siyanse bwakubulwa kwendelamo. Yesu kekilongelepo nansha dimo, nansha byādi ukokeja kubwina bakulumpe ba bipwilo mu misambo bādi bafunde Kihebelu ne Kigreke ku masomo. Pobādi bapima kwipatanya nandi, Yesu wādi ulondolola bityetye bitupu, kupwa waalamukila ku bantu bakwityepeja, mikōko yabinebine.​—⁠Mateo 22:​41-46; 1 Kodinda 1:23–2:⁠2.

¹⁰ Ma ordinatere a mu kino kyetu kitatyi, nao imashitule dishinda dikwabo dya kisense nansha kwinangila kubi. Ma kompani amo amo a busunga, imape bakiliya babo bengidija ma ordinatere ne ma telefone a mabwe a mudilo, muswelo wa kutuma misapu ku bantu bakwabo pa matabulo; mu uno muswelo, muntu ukokeja kutuma musapu pa tabulo, ūkokeja kukasomwa na bakiliya bonso ba ku ino kompani. Kino i kilupule bitelwa dyalelo bu misambo ya myanda ya Leza kupityila ku mashini a mabwe a mudilo. Mukristu ukokeja kukokwa na mi­sambo ya uno muswelo, ne ­kupityija nsaa mivule na kuteja milangwe ya kampondo, ­bibwanika padi i kapondo kapangilwe pa kipwilo. Madingi adi mu 2 Yoano 9-11 imakwatañane pamo na madingi a Polo a bu-mbutwile atala pa kwiepeja na kisense nansha na kwinangila kubi.a

[Kunshi kwa dyani]

Kemukyongolwaipo

¹¹ Ka na motwekilombwela kala, Kodinda kyādi kitako kya busunga, mwādi mangajini mavule ne byabusunga bishileshile. (1 Kodinda 10:25) Bavule bādi benda ku Makayo a pa Lusongo, bādi balala mu mapema, ne mu kine kitatyi’kya bansunga bādi bapoteja bintu, bādi balala mu bībanda bityumunwa nansha mu bitala byādi biputwapo bintu. (Ezankanya na Bilongwa 18:​1-3.) Kino kyādi kipá Polo muswelo wa kwingila mwingilo wandi wa kupunga mapema. Ne wādi ukokeja kusapula myanda-miyampe ku kifuko kyandi kya mingilo. Mwalimu umo, J. Murphy-O’Connor, wasonekele’mba: Attention correcteur, j’ai interverti l’ordre des phrases dans la citation suivante, pour qu’elle soit saisissable en KU. →→→→“Polo kādipo ukokeja kusapwila enka balunda-nandi bādi wingidila nabo pamo kete, ne bantu bādi baya kumupota bintu, ino wādi ukokeja kusapwila ne bibumbo bya bantu bakwabo bādi panja, mwanda kifuko kyādi wingidilapo kyādi pabukata bwa dishinda diloe bininge . . . ne ma mangajini ādi umbukata bwa nsoko yādi iyulamo bantu bavule. Kitatyi kyādi kityepamo bantu, wādi ukokeja kwimana pa kibelo ne kupima kwisamba na bonso bādi umona bu bādi bakokeja kumwivwana . . . I kikomo kufwatakanya’mba lupusa lwa bu-muntu bwandi kelwamulengejepo ekale ‘kuyukana’ bukidi-bukidi ku balondakani nandi, kadi kino kekyādipo kikoka enka milangwe ya balofwa kete ino kyādi kikoka ne milangwe ya bantu bonso babinebine bādi basaka kwivwanija. . . . Bakaji basonge, baivwene ntumbo yandi, bādi bakokeja kwenda kukamunangila pamo na bāmingilo babo, na kubepela kwenda kukamupota bintu. Mu kitatyi kya byamalwa, pādi upangwapangwa, nansha pobādi bamukimba-kimba bitupu, bene-Leza bādi bakokeja kwenda kukamupempula, na kwilombola bu bakiliya bitupu. Mwingilo wandi wādi umupa ne muswelo wa kwitana na bakulumpe balupusa ba mu kibundi.”

¹² Polo waitabije’mba “kwinangila kubi” kwādi kukokeja ne kutanwa ku kifuko kya mingilo. Netu tufwaninwe kwikimona muswelo umo onka. Polo watelele ne milangwe yādi na bamobamo umbukata mwabo bādi banena’mba: “Tudye, tutome, ke-twi-bantu dyakesha tufwa.” (1 Kodinda 15:32) Wekinenene kinonda-nonda na ano madingi andi a bu-mbutwile: “Kemukyongolwai; kwinangila kubi kuboleja miswelo milumbuluke.” I muswelo’ka ukokeja kwikala kifuko kya mingilo ne bifuko bikailwako makayo bu kyaka kotudi?

¹³ Bakristu basakanga kwikala mu kipwano na balunda nabo ba ku mingilo, ne mānga mivule ilombola’mba ngikadilo ya uno muswelo iletanga muswelo wa kupana bukamoni. Inoko bulunda bwa uno muswelo bukokeja kufikija mulunda netu wa kukaji ku kufwatakanya’mba padi tusakanga kunangila nandi pamo, mwanda wa kupityija nandi kitatyi pamo. Ukokeja kwitwendela kudya nandi pamo, kutoma nandi pamo mu kitatyi kityetye kunyuma kwa mingilo, nansha kwenda nandi mu makayo dyamposo nansha dya yenga. Uno mulunda netu ukokeja kumweka bu udi na buswe bininge ne na bu-muntu bulumbuluke, ne lwito lwandi lukokeja kumweka bu keludipo na kabubi nansha kamo. Ino Polo witudingilanga’mba: “Kemukyongolwai.”

¹⁴ Bakristu bamobamo kebapwe kujimina mu uno muswelo. Bashilwile bityebitye kupelula ano madingi atala pa kwinangila na balunda nabo ba kumingilo. Padi kino kyalupukile mwenda mafuku, pamwanda wa kusanswa kobādi basenswe makayo nansha lunango lwa muswelo umo. Nansha kadi padi, mulunda nandi wa kumingilo, wādi na ­ngikadilo milumbuluke ne na katentekeji, penepo kyafikija mukristu ku kupityija nandi pamo kitatyi kilampe, kufikija ne ku kushilula kusaka kunanga enka nandi, ne kupela kunanga na banababo ba pa kipwilo. Ebiya, lunango lwa uno muswelo lwafikija ne mukristu ku kubulwa kutanwa ku kupwila. Padi, wajokele bufuku bininge kwādi wendele kukananga, wakomenwa kubuka lubanga mwanda wa kwenda mu busapudi. Padi wamufikije ku kutala filime imo mibi yakādipo ukokeja kwitabija kutala. ‘Haah, kino kekikokejapo nkufikila,’ padi ye molangila. Ino bavule baikele kujimina, nabo bādi padi besamba enka nankyo’o mu kine kitatyi’kya. Twiipangulei’mba: ‘I muswelo’ka onkokeja kwingidija ano madingi a Polo na kusumininwa kukatampe?’

¹⁵ Bino byotwesambila pa balunda netu ba kumingilo, tukokeja ne kwibingidija mu kipwano kyetu na balondakani netu. Bine bakristu ba mu Kodinda wakala bādi na balondakani nabo. Mu bibundi bimobimo ke kibipo kusamba bulunda na balondakani ne kwibakwasha. Mu bibundi bya kunja, balondakani bekalanga betūdile kikulupiji umo ku mukwabo pamwanda wa kubulwa’mo kwa bantu bavule. Mu bibundi bimobimo bya kizungu, bubutule bwikalanga butyite bininge, omwanda bekalanga beita mwanda wa kukenangila ne kudīla pamo kitatyi ne kitatyi. Mungya buluji, i kiyampe kwikala na milangwe mijalale pamo ka na mwādi mwikilongela Yesu. (Luka 8:​20, 21; Yoano 2:12) Na balondakani netu ne na bantu botubutulwa nabo, lelo tudi nabo na kipwano kya muswelo umo onka ka na motwādi twikadile nabo potwādi ketwaikele bakristu? Lelo ketufwaninwepo kubandaula kipwano kyetu senene ne kutala bipindi byotukokeja kwitudilamo mikalo?

¹⁶ Difuku dimo, Yesu waenzakenye mwanda wa Bulopwe na nkunwa “yaponene pa dishinda, ne toni twaiya twamina yonso.” (Mateo 13:​3, 4, 19) Mu kine kitatyi’kya, biloba bya mu dishinda byaumine, mwanda bantu bādi benda bapitapitamo na binyantyilo. Kidi muswelo umo onka ne dyalelo ku bantu bavule. Būmi bwabo i butyintyidilwe na balondakani nabo, na bantu bobabutulwa nabo ne na bantu bakwabo benda bebukomaila na kupitapitamo, omwanda kitatyi kyonso badi enka na kaji. Biloba bya mityima yabo, bidi pamo bwa bikomailwe na mayo, omwanda nkunwa ya bubinebine keikokejapo kumenamo senene. Buñumauma bwa umo muswelo bukokeja ne kwilombola mu mutyima wa mukristu.

¹⁷ Balondakani-netu nansha bantu botubutulwa nabo bamobamo, bakubulwa ba Tumoni, bakokeja kwikala bantu balumbuluke ne bakizāji, inoko nyeke, kebasangelangapo bintu bya kumushipiditu nansha kwilombola bu bantu basenswe boloke. (Mako 10:​21, 22; 2 Kodinda 6:14) Kwikala bu bakristu kekishintululapo’mba tufwaninwe kwikala bakubulwa buswe ne bakubulwa kipwano. Yesu wetudingile’mba tufwaninwe kutá bakwabo mutyima na bubinebine. (Luka 10:​29-37) Inoko ano madingi etupa Polo atala pa kwinangila kubi, nao alembelwe kupityila ku bukomo bwa mushipiditu kadi adi na kamweno kakatampe kotudi. Kitatyi kyotwingidija ano madingi mabajinji, ketufwaninwepo kuvulaminwa ano madingi a bubidi nao. Shi ketulaminepo ino misoñanya yonso ibidi muñeni yetu, bibidiji byetu bikokeja kutengwa na lupusa lubi. I kwishīla’ka kudi pabukata bwa bibidiji byetu na bya balondakani-netu nansha na bya bantu botubutulwa nabo mu myanda itala kubulwa budimbidimbi nansha mu myanda itala kulemeka bijila bya Kesala? Kimfwa, bakokeja kumona bu i kiyampe ne bu kyendelemo kushikata bitupu pakubulwa kufuta nansha kulombola ku balupusa lupeto lobamona mu byabusunga byabo. Bakokeja kwitulombola’byo bu kebibipo, kitatyi kyotudya nabo nansha kitatyi kyobaya kwitupempula. I lupusa’ka lobikokeja kwikala nalo mu milangwe yetu ne mu bibidiji byetu bya kubulwa budimbidimbi? (Mako 12:17; Loma 12:⁠2) “Kemukyongolwai; kwinangila kubi kuboleja miswelo milumbuluke.”

Bibidiji bya bankasampe

¹⁸ Bankasampe bekalanga bakokwa bininge na byobamona ne na byobevwana. Lelo kemudi bajingulule’mba mutadilo ne muneneno wa banuke wikalanga wiifwene na wa bambutwile babo nansha na wa banababo? Nanshi ketufwaninwepo kutulumuka shi banuke bekalanga bakokwa na ngikadilo ya bakwabo ba kumasomo nansha bobakayanga nabo. (Ezankanya na Mateo 11:​16, 17.) Shi obe mwana udi kitatyi kyonso pamo na balunda nandi bafutulula bambutwile babo, lelo i kika kyonenena’mba ino ngikadilo imbi keikokejapo kusambukila obe mwana? Kikekala namani shi obe mwana wivwananga kitatyi kyonso banuke balupula binenwa bya kutukana? Le shi balunda nandi bakumasomo nansha ba mu mukenza abaponena mu mondele kampanda wa muvwadilo wa bilato nansha wa mashene a mwishingo, lelo kikekala namani ku wandi mutamba? Lelo i kyendelemo kufwatakanya’mba bakristu bankasampe i ­bakingwe ku luno lupusa lubi? Lelo Polo wanene’mba musoñanya udi mu 1 Kodinda 15:33 utalanga enka batame kete?

¹⁹ Shi wi mbutwile, lelo utanga mutyima ku ano madingi kitatyi kyolangulukanga pamo na bobe bana ne kutyiba mbila ibatala? Ufwaninwe kuyuka’mba bankasampe badi pamo nyeke na bobe bana mu mukenza nansha kumasomo, bonso kebana babipo. Bamobamo umbukata mwabo padi badi na ngikadilo milumbuluke ne batukanye senene, ka na mwikadile balondakani-nenu bamobamo, bantu bomubutulwa nabo ne balunda nenu ba kumingilo. Pima kukwasha obe mwana ekiyuke ne ajingulule’mba abe wingidijanga ano madingi a tunangu na milangwe mijalale, madingi a bu-mbutwile aletele Polo kudi bene Kodinda. Pa kujingulula milangwe mijalale yodi nayo pa uno mwanda, bakalonga bukomo bwa kukwiula.​—⁠Luka 6:40; 2 Temote 2:⁠22.

²⁰ Banwe bakidi banuke, pimani kulanguluka ku muswelo omukokeja kwingidija ano madingi a Polo, na kuyuka’mba kino kidi na mvubu mikatampe ku bakristu bonso, bankasampe ne bakulumpe bene. I kikomo binine, inoko mwanda’ka kulongapo bukomo bwa kwikibwanya? Yukai’mba nansha byomwiyukile na bankasampe bamobamo tamba pa bwanuke bwenu, kino kekilombolapo’mba kebakokejapo kwimukokela mu bilongwa bibi, nansha kuboleja ngikadilo yenu milumbuluke ya bu bankasampe bakristu yomudi nayo.​—⁠Nkindi 2:​1, 10-15.

Matabula malumbuluke mwanda wa kulama bibidiji bilumbuluke

²¹ Batwe bonso tusakanga kwinangila kisense na bantu bakwabo. Inoko, tufwaninwe kuvuluka’mba bantu botwinangila nabo bakokeja kwikala na lupusa lubi nansha luyampe potudi. Kino kyamwekele patoka mu byafikile Adama ne byafikile bantu bakwabo umbula bwa myaka. Kimfwa, Yehoshafata wādi mulopwe muyampe mu Yuda, ne wādi witabijibwe na Yehova ne kweselwa nandi. Ino pakuleka wandi mwana waenda kukasonga mwana Ahaba Mulopwe wa Isalela, mwenda mafuku, Yehoshafata washilula kwinangila kisense na Ahaba. Kuno kwinangila kubi kwaswile kumuletela lufu. (2 Balopwe 8:​16-18; 2 Bilongwa 18:​1-3, 29-31) Shi netu tubulwe tunangu mu kutonga bantu botufwaninwe kwinangila nabo, nankyo tukokeja kuponena mu kyaka kya muswelo umo onka.

²² Shi ke pano, tutei mutyima ku ano madingi a buswe etupa Polo mu 1 Kodinda 15:33. Bino bishima twikalanga twibivwana kitatyi ne kitatyi, ketudi kala ne bebikwate ku mutwe; ino bidi na buluji bukatampe kutabuka. Bilombolanga kisanso kya bu-mbutwile kyādi na Polo ku banababo bana-balume ne bana-bakaji ba mu Kodinda, kutentekelapo ne batwe bene. Ne nabubinebine, i madingi malumbuluke etupa Tata wetu wamūlu, mwanda kasenswepo bukomo botulonga bwikale bwa bitupubitupu, mhm.​—⁠1 Kodinda 15:⁠58.

[Bipangujo]

1, 2. (a) Mutumibwa Polo wādi na milangwe’ka pamwanda utala bakristu ba mu Kodinda ne mwanda waka? (b) I madingi’ka otukakokelapo milangwe na kampata?

3, 4. Kibundi kya Kodinda kyādi muswelo’ka mu myaka katwa imbajinji, ne bekadi bakyo?

5. Banabetu ba mu Kodinda bādi balondwalondwa na kyaka’ka?

6. Madingi a Polo adi mu 1 Kodinda 15:33 ādi atala na kampata padi ba ani?

7. I mu bipindi’ka motukokeja kwingidija 1 Kodinda 15:⁠33?

8. I muswelo’ka otufwaninwe kwikala na bujinguludi bulumbuluke shi muntu kampanda ketabijepo lufundijo kampanda lwa mu Bible?

9. I kika kyotufwaninwe kulonga kitatyi kipatanya bantu ngitabijo yetu?

10. Mwanda’ka bakristu badi na ma ordinatere ne bakokeja kwingidija matabulo a mabwe a mudilo, bafwaninwe kudyumuka bininge?

11. Busunga bwa mu Kodinda bwādi bupana muswelo wa kulonga kika?

12, 13. I muswelo’ka otukokeja kwingidija 1 Kodinda 15:33 ku kifuko kya mingilo?

14. I muswelo’ka wājimine bakristu bamobamo pamwanda wa kisense kya kwinangila?

15. I ngikadilo’ka mijalale yotufwaninwe kwikala nayo mu kipwano kyetu na balondakani-netu?

16. Binenwa bya Yesu bidi mu Mateo 13:​3, 4 lelo bidi na buluji’ka?

17. Kwinangila kwa na balondakani-netu ne na bantu bakwabo, kukokeja kwikala na lupusa’ka kotudi?

18. Mwanda’ka 1 Kodinda 15:33 utalanga ne padi bankasampe?

19. I milangwe’ka yotufwaninwe kupima kukuna mu mityima ya betu bana?

20. Bankasampe, i milangwe’ka yomufwaninwe kulwá nayo?

21. (a) Batwe bonso tusakanga kika pamwanda utala kwinangila kisense? (b) Mwanda’ka tufwaninwe kukulupila’mba kwinangila kumokumo kukokeja kwituletela byaka?

22. I kika kyotufwaninwe kutá’ko mutyima, ne mwanda’ka?

[Bilembwa bya pa Bifwatulo]

Polo wādi usapula myanda-miyampe pa kifuko kyandi kya mingilo

[Bilembwa bya pa Bifwatulo]

Bankasampe bakwabo bakokeja konakanya bibidiji byenu bya bwine kristu

Mukivulukile’byo?

◻ I buluji’ka bukatampe bwalembēle Polo 1 Kodinda 15:⁠33?

◻ I muswelo’ka otukokeja kwingidija ano madingi a Polo ku kifuko kyetu kya mingilo?

◻ I mwikadilo’ka mwenzakane otufwaninwe kwikala nao mu kipwano kyetu na balondakani-netu?

◻ Mwanda’ka madingi a Polo adi mu 1 Kodinda 15:33 adi na kamweno nakampata ku bankasampe?