Lubulai Bya Kesala Kudi Kesala

‘Lubwilai abo bonso wa byandi wa byandi.’​—LOMA 13:7.

KUKWATAÑANA na myanda yānene Yesu, kudi bintu byotufwaninwe kulubwila Leza ne bintu byotufwaninwe kulubwila Kesala kushintulula ko kunena’mba Leta. Yesu wānene’mba: “Lubwilai Kesala bintu bya Kesala, kadi bya Leza nabyo i bya Leza.” Mu bino bishima bityetye, wāfwijije balwana nandi bumvu kadi wāshintulwile mu kīpi muswelo otufwaninwe kudingakanya kipwano kyetu na Leza na myanda yotufwaninwe kulongela Leta. Ke kya kutulumukapo pakuyuka’mba bemvwaniki bandi bādi “ke bamwana”!​—Mako 12:17.

² Bine, mwanda umbajinji utala bengidi ba Yehova i kulubwila Leza bintu byandi. (Mitōto 116:​12-14) Inoko pa kulonga namino, kebafwaninwepo kuvulaminwa’mba Yesu wānene’mba bafwaninwe kulubula bintu bikwabo kudi Kesala. Mutyima wabo wa munda-munda mufundijibwe na Bible wibalomba babandaule uno mwanda senene kupityila mu milombelo mwanda wa kuyuka i bintu’ka bifwaninwe kulubwila Kesala. (Loma 13:7) Mu kino kyetu kitatyi, befundi bavule ba bijila bya Leta ke bajingulule’mba lupusa lwa umbikalo ludi na mikalo, ne amba mu bifuko byonso, bantu ne imbikalo bakokelanga ku bijila byakipangila.

³ Pādi mutumibwa Polo wisambila pa bino bijila byakipangila kitatyi kyāsonekele bantu ba pano pantanda, wānene’mba: ‘Akyo kiyūkanya aye Leza wibayukije’kyo, ke-muntu Leza aye webamwesha’kyo. Ngikadila yandi milumbuluke yampikwa kumweka, imweka patōka tamba ku kupanga kwa panopantanda, imwekela mu bintu bipangibwe, ke bukomo bwandi bwa nyeke, ne bu-Leza bwandi kadi; ponkapo abo ne mwakwikañenya mwabulwa.’ Shi bantu bakubulwa lwitabijo betabije uno mwanda, bijila byakipangila bikokeja kuteneka mutyima wabo wa munda-munda. Omwanda Polo wānene kadi’mba: “Bamizo ingi, abo kebadipo ne Mukanda wa bijila, ino pobaloñanga bisaka Mukanda wa bijila, balombola’mba, nansha kebadipo ne mukanda wa bijila wa Mosesa, badi ne mukanda wa bijila wa mu mityima yabo. Balombola’mba byobya bisaka Mukanda wa bijila i bilembwe umityima yabo, mwanda ne [mutyima wabo wa munda-munda, NW] [w]ibasapwilanga monka.”​—Loma 1:​19, 20; 2:​14, 15, MB.

⁴ Mu kitatyi kya myaka ya tutwa 18, William Blackstone, zūji mutumbe wa mu Angeletele, wāsonekele’mba: “Bino bijila byakipangila, [byāshilwile kitatyi kimo na bupangi bwa] muzo wa muntu, ne byātudilweko na Leza aye mwine, bingidijanga lupusa lukatampe kupita bijila byonso. Bino bijila, bibikēle mu umbuo onso, mu matanda onso, ne mu bitatyi byonso: kekudipo nansha bijila bimo bya bantu bidi na mvubu shi kebikokelapo ku bino bijila [byakipangila].” Blackstone wendelela na kwisambila pa “bijila bilupwidilwe patōka,” pamo’nka na munenena Bible, ebiya ushintulula’mba: “Bijila byonso bya bantu bimanine pa bino bitako bibidi, pa bijila byakipangila ne bijila bilupwidilwe patōka; ko kunena’mba kekudipo nansha kijila kimo kya bantu kidi na lupusa lwa kukomena bino bijila.” Uno mwanda ukwatañene na myanda yānene Yesu pamwanda utala Kesala ne Leza, pamo’nka na mokilombwedilwe mu Mako 12:17. I kimweke patōka’mba kudi mikalo ikadile Leza pamwanda utala bintu bikokeja kulomba Kesala ku bakristu. Kidye kya Bapidishitu bakatampe kyātabukile ino mikalo pokyākankeje batumibwa baleke kusapula myanda itala padi Yesu. Omwanda nanshi batumibwa bālondolwele mu muswelo mwendelemo amba: “Batwe tufwanyinwe kukokela Leza, kutabuka kukokela bantu.”​—Bilongwa 5:​28, 29, MB.

“Bya Leza”

⁵ Nakampata tamba mu mwaka wa 1914, pāshilwile kubikala Yehova Leza Mwinebukomobonso kupityila ku Bulopwe bwa Meshiasa, bakristu bādi bafwaninwe kutadija kutyina’mba bakapāna bintu bya Leza kudi Kesala. (Kusokwelwa 11:​15, 17) Kupita mokyādi pakala, dyalelo bijila bya Leza bilomba bakristu baleke ‘kwikuja mu myanda ya ino ntanda.’ (Yoano 17:16) Byobepēne kudi Leza, aye Mupāni-wabūmi bwabo, bafwaninwe kulombola patōka’mba kebafwaninwepo kwilongela myanda mobasakila. (Mitōto 100:​2, 3) Pamo’nka na mwāsonekele Polo ‘twi bantu ba Yehova.’ (Loma 14:8) Pakwabo kadi, kitatyi kya lubatyijo lwandi, mukristu utombolwanga bu mwingidi wa Leza, omwanda nanshi ukokeja kunena mwānenene Polo amba: ‘Leza . . . wetubwaninya ketudi bengidi.’​—2 Kodinda 3:​5, 6.

⁶ Mutumibwa Polo wāsonekele kadi’mba: “Ntumbijanga mwingilo wami.” (Loma 11:​13, MB) Bine, netu tufwaninwe kulongela monka. Shi twi basapudi ba kitatyi-kyonso nansha shi tusapulanga pa kitatyi kimo-kimo, tufwaninwe kuyuka’mba Yehova aye mwine ye witupēle uno mwingilo. (2 Kodinda 2:17) Nanshi shi bantu bamo-bamo betwipangula pamwanda wa mwimanino wetu, mukristu yense mwipāne, mubatyijibwe, ufwaninwe kwikala mwiteakanye mwanda wa kuleta bukamoni bumvwanikwa senene kadi bulumbuluke bulombola’mba i musapudi wabine wa myanda miyampe. (1 Petelo 3:15) Mwingilo wandi ufwaninwe kumweka ne mu mwiendelejo wandi. Byadi mwingidi wa Leza, mukristu ufwaninwe kuyukanya ne kwikala na mwiendelejo mulumbuluke, kukwatakanya bumo bwa kisaka, kwikala wakubulwa budimbidimbi, kadi ufwaninwe kulemeka bijila ne ndudi. (Loma 12:​17, 18; 1 Tesalonika 5:15) Kipwano kya mukristu na Leza ne mwingilo wandi wapelwe na Leza byo bintu bidi na mvubu mikatampe mu būmi bwandi. Kafwaninwepo kuleka’byo mwanda wa kulonda mbila imupa Kesala. Kimweka patōka’mba bifwaninwe kubadilwa mu “bintu bya Leza.”

“Bya Kesala”

⁷ Ba Tumoni twa Yehova bayukile’mba bafwaninwe “kukōkela bakatampe balupusa,” baludiki ba imbikalo. (Loma 13:​1) Omwanda nanshi, shi Kesala, ko kunena’mba Leta, wibalomba myanda myendelemo, mutyima wabo wa munda-munda mufundijibwe na Bible wibatakikanga balonge byobebalomba. Kimfwa, bakristu babine batelwanga bu bantu bashile kimfwa kilumbuluke mu kusonka musonko. Mu julunale umo wa mu Alemanye Münchner Merkur besambila’mo pamwanda utala ba Tumoni twa Yehova amba: “I bantu basonkanga musonko mu kitatyi kitungwe kadi pakubulwa budimbidimbi kutabuka bantu bonso ba mu Ntanda ya Alemanye Fedelale.” Julunale umo La Stampa ulupulwanga mu Itali wānene’mba: “[Ba Tumoni twa Yehova] i bantu badi na kikokeji kya kulemeka bijila, basangaja bantu bonso: kebengidijangapo budimbidimbi pa kusonka musonko kadi kebanyemangapo kusonka mpalata, mhm.” Bengidi ba Yehova bekiloñanga kukwatañana na ‘mutyima wabo wa munda-munda.’​—Loma 13:5, 6.

⁸ Lelo “bintu bya Kesala” i bifudile enka pa kusonka musonko? Ke amopo. Polo wātelele bintu bikwabo, kimfwa kwivwana moyo ne kalemo. Heinrich Meyer, mwifundi umo wa ñeni mwine Alemanye, , wānene mu dibuku dyandi dimo Critical and Exegetical Hand-Book to the Gospel of Matthew amba: “Pamwanda utala [bintu bya Kesala] bitelelwe . . . tufwaninwe kuyuka’mba kebimaninepo enka pa kusonka musonko wa Leta, mhm, ino tufwaninwe kulonga bintu byonso bilomba Kesala kukwatañana na mwingilo wandi.” Mwifundi umo wa mānga, E. W. Barnes, wāsonekele mu dibuku dyandi dimo The Rise of Christianity amba mukristu ufwaninwe kusonka musonko shi kimusakilwa kadi “ufwaninwe kwitabija mingilo yonso imulomba Leta, na kuyuka’mba kafwaninwepo kupāna bintu bya Leza kudi Kesala.”

⁹ Lelo i bintu’ka bifwaninwe kulomba Leta pakubulwa kukalamina Leza? Bamo-bamo balañanga’mba bakokeja kupa Kesala lupeto kupityila ku kusonka musonko ino kebafwaninwepo kumupa kintu kikwabo kabidye. Nabubine, kebasangelangapo kupa Kesala kintu kyonso kilomba kujimija kitatyi kyobakokeja kupityija mu mingilo ya kiteokratike. Inoko, nansha shi tufwaninwe ‘kusanswa Yehova Leza wetu na mutyima wetu onso, na muya wetu onso, na ñeni yetu yonso, ne na bukomo bwetu bonso,’ Yehova witusakilanga tupityije kitatyi kyetu mu bintu bikwabo bishile na mwingilo wetu ukola. (Mako 12:30; Fidipai 3:3) Kimfwa, mukristu musongwe ufwaninwe kwitudilako kitatyi kya kusangaja mwikadi nandi, ano o madingi amupelwe. Bintu bya uno muswelo kebibipilepo, ino mutumibwa Polo unena’mba i “bintu bya panopantanda” ke ‘bintu bya Mfumwetupo.’​—1 Kodinda 7:​32-34, enzankanya na 1 Temote 5:8.

¹⁰ Kadi, Kristu wāpele balondi bandi mbila ya ‘kusonka’ musonko, kino kishintulula’mba bakengidija kitatyi kyobafwaninwe kwingidila Yehova​—mwanda būmi bwetu bonso twibupēne kudi Leza. Shi mu ntanda kampanda lupeto lwa musonko lutungilwe i bipindi 33 pa katwa ka lupeto lutamba mu mingilo yobe (mu matanda makwabo i luvule kupita pano), kino kishintulula’mba mwaka ne mwaka lupeto lufwaninwe kufuta mwingidi mu Kibīko kya Lupeto kya Leta lwenzankene na lupeto lwatambulanga mu makweji aná. Kino kishintulula’mba shi watambula pasho, buvule bwa lupeto lonso lowāfutyile kudi “Kesala” lwenzankene na lupeto lowatambwile umbula bwa myaka 15 ya mingilo ya mu būmi bobe. Tubandaulei kadi mwanda utala kufunda masomo. Mu matanda mavule, Leta i mwele lubila’mba bambutwile bafwaninwe kutuma babo bana ku masomo umbula bwa myaka kampanda. Buvule bwa myaka ya kufunda masomo i bwishile kukwatañana na ntanda ne ntanda. Mu bifuko bivule myaka ipityijibwa ku masomo i mivule bininge. Bine, masomo a uno muswelo ekalanga nyeke na kamweno, ino i Kesala ye utuñanga buvule bwa myaka ifwaninwe kupityija mwana ku masomo, ebiya bambutwile bakristu balondanga mbila ya Kesala.

Mwingilo wa Busola wa Kubukomo

¹¹ Mwanda mukwabo ulombanga Kesala mu matanda amo-amo i wa kutuma bantu mu mwingilo wa busola kubukomo. Mu ino myaka ya tutwa 20, ino mpangiko itulwangako na mizo mivule kitatyi kya divita, ino itulwangako enka ne mu kitatyi kidiko ndoe. Mu France, bādi batela ino mbila umbula bwa myaka mivule bu musonko wa kumwanga mashi, ko kunena’mba nsongwalume yense wādi ufwaninwe kwitabija kupāna būmi bwandi mu dijina dya Leta. Lelo bantu bepēne na mutyima umo kudi Yehova bafwaninwe kulonga mwanda wa uno muswelo? Bakristu ba mu myaka katwa imbajinji bādi na mumweno’ka pa uno mwanda?

¹² Bakristu babajinji pobādi balonga bukomo mwanda wa kwikala bana ba kibundi badi na mwiendelejo muyampe, lwitabijo lwabo lwādi lwibajidikile kwipaya bakwabo nansha kupāna būmi bwabo bu kitapwa mu dijina dya Leta. Dibuku dimo The Encyclopedia of Religion dinena’mba: “Batata babajinji ba kipwilo, kwelamo Tertullian ne Origen, bānene’mba bakristu bādi bajidikwe kwipaya bakwabo, kino kijila kyādi kibakankaja kutanwa mu bibumbo bya bashidika bene Loma.” Mwadimu C. J. Cadoux ulembele mu dibuku dyandi dimo The Early Church and the World, amba: “Kufika ne kitatyi kyābikele Marcus Aurelius [mu myaka ya 161-​180 K.K.] kekwādipo nansha mukristu umo wādi utwela mu busola kupwa kwa kubatyijibwa kwandi.”

¹³ Mwanda waka balondi ba Bipwilo bya Ki-kristu kebadipo na uno mumweno wa myanda dyalelo? I pamwanda wa kwalamuka kukatampe kwālongekele mu myaka ya tutwa tuná. Kitabo kimo kya bene Katolika A History of the Christian Councils kishintulula’mba: “Bakristu bavule . . . bādi baludikwa na mbikavu mujentaila, bādi bayukile mumweno wa myanda utala pa busola, bāpelele kusela matá, ne bakwabo bālekele mwingilo wa busola. Kitango kya bakulumpe ba Bipwilo bya Ki-kristu bēbungile pamo [mu France mu mwaka wa 314 K.K.] mwanda wa kubandaula bintu bivule byaalamwinwe na Constantin, bātudileko mbila ya’mba bakristu bādi bafwaninwe kulwa divita, . . . mwanda kipwilo kimwenanga kamweno mu ndoe yātudileko mbikavu wādi witabije bakristu, kādipo wibasusula.” Tamba mu kine kitatyi kyāfutulwilwe bufundiji bwa Yesu’kya kufika ne dyalelo, bakulumpe ba Bipwilo bya Ki-kristu bakankamikanga balondi babo batwele mu bibumbo bya basola ba mizo, inoko bantu bamo-bamo balondanga misoñanya ya Bible bapelele na mutyima umo kutwela mu uno mwingilo.

¹⁴ Lelo dyalelo bakristu bafwaninwe kulonda mwimanino wa bano bakulumpe ba Bipwilo? Ke amopo. Shi mukristu mwipāne, mubatyijibwe udi mu ntanda mobetabije kutalula bengidi ba myanda ya Leza mu mulongo wa bantu bakutwela mu mwingilo wa busola, ufwaninwe kumwena kamweno mu ino mpangiko mwanda nandi i mwingidi wa Leza. (2 Temote 4:5) Matanda mavule, kimfwa, Amerika ne Australie, bapelejanga bakristu kutwela mu busola mu kitatyi kilwibwa divita. Kitatyi kikalangako ndoe, mu matanda mavule mobaningijanga bantu balonge mwingilo wa busola, ba Tumoni twa Yehova, bapelejibwanga kutwela mu busola amba mwanda i bengidi ba myanda ya Leza. Omwanda nanshi bakokeja kwendelela na kukwasha bantu na busapudi bwabo bwa ku bantu bonso.

¹⁵ Ino lelo kikekala namani shi mukristu udi mu ntanda mobaningilanga bengidi ba myanda ya Leza kutwela mu busola? Ebiya ufwaninwe kutyiba mbila ya aye mwine kukwatañana na mutyima wandi wa munda-munda mufundijibwe na Bible. (Ngalatea 6:5) Shi usaka kukokela lupusa lwa Kesala, ufwaninwe kubandaula uno mwanda senene mwanda wa kuyuka bintu byafwaninwe kulubwila Yehova. (Mitōto 36:9; 116:​12-14; Bilongwa 17:28) Mukristu ufwaninwe kuvuluka’mba kayukeno ka mukristu wabine i buswe bwasenswe balunda nandi ba mu lwitabijo kubadila’mo ne boba badi mu matanda makwabo, nansha boba ba tubila tungi. (Yoano 13:​34, 35; 1 Petelo 2:17) Kupityidila, kafwaninwepo kwilwa misoñanya ya mu Bisonekwa, kimfwa yoya idi mu Isaya 2:​2-4; Mateo 26:52; Loma 12:18; 14:19; 2 Kodinda 10:4; ne Bahebelu 12:14.

Mingilo ya Leta

¹⁶ Mu matanda makwabo Leta uningilanga bengidi ba myanda ya Leza kutwela mu busola nansha byayukile’mba bantu bamo-bamo bapelanga kutwela mu uno mwingilo. Mu matanda mavule a uno muswelo batudileko mpangiko mwanda wa kuleka kuningila mwingilo wa busola ku bantu baludikwa na mutyima wabo wa munda-munda. Mu bifuko bimo-bimo, kuvuija mwingilo wa mu Leta, kimfwa mwingilo udi na kamweno ku bantu bonso, beumonanga bu mwingilo wakubulwa kukwatañana na wa busola. Lelo mukristu mubatyijibwe ukokeja kwingila mwingilo wa uno muswelo? Mu uno mwanda namo, mukristu mwipāne, mubatyijibwe ufwaninwe kutyiba mbila ya aye mwine kukwatañana na mutyima wandi wa munda-munda mufundijibwe na Bible.

¹⁷ Kimweka bu mu kitatyi kyāsonekelwe Bible, kwādi kwingilwa mingilo ya kuningila bantu kubukomo. Kitabu kimo kya mānga kinena’mba: “Kutentekela pa musonko ne bintu bikwabo byādi bilombwa bantu ba mu Yudea, kwādi kadi [mingilo mikomo yādi ingidilwa balupusa ku bitupu]. Ino mbila yakala ya mu Moyen-Orient yālaminwe na balupusa bene Ngidiki ne bene Loma. . . . Kipwanino Kipya nakyo kitela kimfwa kya mingilo mikomo yādi ingilwa ku bitupu mu Yudea, kino kilombola’mba yādi isambakene konso konso. Kukwatañana na bino bibidiji, bashidika bāningile Shimona mwine Saidini aseleje Yesu [mutyi wa masusu] (Mateo 5:41; 27:32; Mako 15:21; Luka 23:26).”

¹⁸ Mo monka mokikadile ne dyalelo, Leta nansha balupusa ba kibundi ba mu matanda amo-amo belanga lubila mu bantu lwa kwingila mingilo mishileshile ikwasha bantu bonso. Pakwabo i kwingila mwingilo mupotoloke kimfwa kukola mingotyi ya mema, nansha kukola mashinda; pakwabo kadi kulonga mwingilo wa kitatyi ne kitatyi kimfwa kuseba mu mashinda yenga ne yenga, kukundula bukundwe ku masomo nansha ku mpitalo. Pavule, shi ino mingilo ya mu Leta ingilwa pamwanda wa kamweno ka bantu bonso ne shi keikwatañenepo na mutōtelo wabubela nansha kadi shi keitopekwapo na mutyima wa munda-munda wa ba Tumoni twa Yehova, bengilanga’yo. (1 Petelo 2:​13-15) Kino kiletanga bukamoni bulumbuluke kadi pavule kyubijanga byakanwa bya boba batopekanga ba Tumoni amba kebakokelepo Leta.​—Enzankanya na Mateo 10:18.

¹⁹ Ino lelo kikekala namani shi Leta ulomba mukristu kuvuija mwingilo wa mu Leta ukwatañene na bisakibwa bya yabo ntanda umbula bwa kitatyi kampanda? Mu uno mwanda namo, bakristu bafwaninwe kutyiba mbila ya abo bene imanine pa mutyima wa munda-munda mufundijibwe. “Bātwe tukemananga bonso kumeso kwa kidye kya Leza.” (Loma 14:10) Mukristu obalomba kuvuija mwingilo wa uno muswelo na Kesala ufwaninwe kubandaula uno mwanda ne kulanguluka’po senene mu milombelo.a Kadi kikekala kyatunangu kwisambila pa uno mwanda na bakristu batame mu lwitabijo ba mu kipwilo. Kupwa aye mwine ukatyiba mbila.​—Nkindi 2:​1-5; Fidipai 4:5.

²⁰ Kitatyi kīpāna mukristu mu kukimba kuyukidija, ufwaninwe kubandaula misoñanya mivule ya Bible. Polo unena’mba: Tufwaninwe ‘kukokela bakubikala ne balupusa, . . . kuta mutyima ku mingilo yonso miyampe . . . kwikala na milangwe milumbuluke ne kulombola kitūkije-tyima kyabinebine ku bantu bonso.’ (Tetusa 3:​1, 2) Mu kitatyi kimo kyonka, bakristu bafwaninwe kubandaula mwingilo wibalomba Leta. Bafwaninwe kwiipangula’mba shi twikale kwitabija, lelo tukokeja kulama mwimanino wa bwine-kristu wa kuleka kwikuja mu myanda ya ino ntanda? (Mika 4:​3, 5; Yoano 17:16) Lelo ubulwe kwitupwanya na mutōtelo wabubela? (Kusokwelwa 18:​4, 20, 21) Lelo kwiuvuija kubulwepo kwitulekeja nansha kwitujikila mashinda a kuvuija biselwa byetu bya bwine-kristu pakubulwa buluji bwendelemo? (Mateo 24:14; Bahebelu 10:​24, 25) Bafwaninwe kwiipangula kadi’mba, lelo tukendelela na kutama kumushipiditu, kimfwa kutanwa mu mwingilo wa busapudi koku kadi tuvuija mwingilo witupele Leta?​—Bahebelu 6:​11, 12.

²¹ Lelo kikekala namani shi mukristu alondolole ne mutyima umo ku bino bipangujo byonso amba mwingilo umusakila Leta i ‘mwingilo muyampe’ wakokeja kuvuija mwanda wa kukokela balupusa? Ino mbila imutala aye mwine ku meso a Yehova. Bakulumpe batongelwe ne bakristu bakwabo bafwaninwe kulemeka mwimanino wa uno mwanetu ne kumumona bu mukristu udi na mwimanino muyampe. Inoko shi mukristu wamone’mba kakokejapo kuvuija uno mwingilo umusakila Leta, mwimanino wandi ufwaninwe monka kulemekwa. Nandi udi na mwimanino muyampe ne ufwaninwe kukwatakanibwa na buswe.​—1 Kodinda 10:29; 2 Kodinda 1:24; 1 Petelo 3:16.

²² Byotudi bakristu, ketukalekapo kulubula “buleme . . . ku bakulemekwa buleme.” (Loma 13:7) Tukalemeka ndudi myendelemo kadi tufwaninwe kwikala bantu bakimba ndoe, bana ba kibundi balemekele bijila. (Mitōto 34:14) Tukokeja nansha kulombela pamwanda wa ‘balopwe ne bamfumu’ shi tuyukile’mba bano bantu basaka kutyiba mbila ikokeja kutenga ku būmi bwetu bwa bwine-kristu nansha ku mwingilo wetu. Shi tulubule bintu bya Kesala kudi Kesala, ‘tukamona mwa kwikadila biyampe, talala, nyā, nyā, umbwine-Leza bonso ne buleme ponka.’ (1 Temote 2:​1, 2) Kupityidila, tukendelela na kusapula myanda miyampe ya Bulopwe amba lo lukulupilo lumo kete lwa bantu, koku kadi tulubula bintu bya Leza kudi Leza na mutyima umo.

[Kunshi kwa dyani]

[Bipangujo]

1, 2. (a) Kukwatañana na byānene Yesu, mwanda waka bakristu bafwaninwe kutula ndingamano pa biselwa bya Leza ne bya Kesala? (b) I mwanda’ka ufwaninwe kutula ba Tumoni twa Yehova pa kifuko kibajinji?

3, 4. I milangwe’ka ya mvubu yāletelwe pamwanda utala bijila byakipangila, bijila bilupwidilwe patōka, ne bijila bya bantu?

5, 6. (a) Kukwatañana na lubutulo lwa Bulopwe mu mwaka wa 1914, i kika kifwaninwe kulama bakristu mu ñeni yabo nakampata? (b) Mukristu ukokeja kulombola muswelo’ka amba i mwingidi wa Leza?

7. Ba Tumoni twa Yehova bayukene namani pamwanda utala kusonka musonko?

8. Lelo bintu byotufwaninwe kulubwila Kesala bimanine enka pa lupeto lwa kusonka musonko?

9, 10. Mwanda waka mukristu ukokeja kwikaka pamwanda utala kuyuka bintu byafwaninwe kulubwila Kesala, ne i kika kyafwaninwe kulama mu ñeni?

11, 12. (a) I bintu’ka bilombanga Kesala mu matanda mavule? (b) I muswelo’ka wādi umonwa mwingilo wa busola na bakristu babajinji?

13. Mwanda waka bantu ba mu Bipwilo bya Ki-kristu kebamonangapo mwingilo wa busola pamo na mwādi mwiumwena bakristu babajinji?

14, 15. (a) I matanda’ka amo-amo keaningilanga bakristu kutwela mu mwingilo wa busola? (b) Mu matanda mobaningilanga bakristu kutwela mu busola, i misoñanya’ka ya Bible ikokeja kwingidija mukristu mwanda wa kutyiba mbila itala pa mwingilo wa busola?

16. Mu matanda amo-amo, i mwingilo’ka wakubulwa kukwatañana na wa busola ulombanga Kesala ku bantu bapelanga kutwela mu busola?

17. Lelo kudi nsekununi ya mu Bible isambila pa mingilo ya mu Leta yakubulwa kukwatañana na ya busola?

18. I mingilo’ka ivuijanga ba Tumoni twa Yehova yakubulwa kukwatañana na ya busola nansha na mutōtelo?

19. I kika kifwaninwe kulonga mukristu shi Kesala wamulombe kulonga mwingilo wakubulwa kukwatañana na wa busola umbula bwa kitatyi kampanda?

20. I bipangujo’ka ne i misoñanya’ka ya mu Bible ikokeja kukwasha mukristu alanguluke pa mwingilo wa mu Leta wakubulwa kukwatañana na wa busola?

21. I muswelo’ka ufwaninwe kumonwa mwanetu kampanda pa kipwilo pamwanda wa mbila yandi yatyibile itala pa mwingilo wa mu Leta wakubulwa kukwatañana na wa busola?

22. Nansha shi tudi mu ngikadilo’ka i kika kyotukendelela na kulonga?

[Kapango pa paje 28]

Batumibwa bāsapwidile Kidye Kikatampe kya Bapidishitu amba: “Batwe tufwaninwe kukokela Leza, kutabuka kukokela bantu”

Lelo Ukokeja Kushintulula?

◻ Mu kudingakanya kipwano kyandi na Kesala ne na Yehova i kika kifwaninwe kutula mukristu pa kifuko kibajinji?

◻ I kintu’ka kyotufwaninwe kulubwila Yehova kyoketufwaninwepo nansha dimo kulubwila Kesala?

◻ I bintu’ka bimo-bimo bifwaninwe Kesala byotumulubwilanga?

◻ I bisonekwa’ka biketukwasha pa kutyiba mbila mibwane pamwanda utala mwingilo wa busola wa kubukomo?

◻ I myanda’ka imo-imo yotufwaninwe kulama mu ñeni yetu kitatyi kyobetusakila kutwela mu mwingilo wa mu Leta wakubulwa kukwatañana na wa busola?

◻ Pamwanda utala Yehova ne Kesala, i kika kyotukendelela na kulonga?