Batadi ba Kukumba Luombe

YESU paādi wingila mwingilo wandi pano pa ntanda, wēlombwele bu “mukumbi mulumbuluke.” (Yoa. 10:11) Paāmwene bibumbo bya bantu byādi bimulonda na kipyupyu, “webakwatyilwa lusa mwanda badi basusulwa kadi basūlwe pamo bwa mikōko yampikwa mukumbi.” (Mat. 9:36) Petelo ne batumibwa bakwabo bājingulwile biyampe mutyima wandi wa buswe. Bine, Yesu wādi mwishile mpata na bakumbi ba bubela ba Isalela bādi basūla luombe bininge, ebiya nalo lwāfula ku kukusankana ne kufwa nzala ku mushipiditu! (Ezk. 34:7, 8) Batumibwa bātele mutyima ku kimfwa kilumbuluke kyēbadishile Yesu mu kufundija ne mu kulela mikōko, kufika’nka ne ku kwiipānina būmi bwandi, o mwanda nabo bāyukile mwa kukwashisha bantu ba lwitabijo bajokele kudi Yehova, “mukumbi kadi mutadi wa myuya” yabo.​—1 Pe. 2:25.

² Yesu paēsambile na Petelo difuku dimo, wāikele kukoma bininge mvubu ya kudisha ne kukumba mikōko. (Yoa. 21:15-17) Petelo wātengelwe mpata na kino, kyāmulengeja mwenda mafuku adyumune bakulumpe ba mu kipwilo kibajinji kya bwine Kidishitu amba: “Kumbai luombe lwa Leza lomulelele, pomwingila bu batadi, ke na kuningilwapo, aa, ino i na mutyima tō ku meso a Leza; ke na kusanswapo kamweno ka budimbidimbi, ino i pampikwa nsengwa; kadi ke na kutādilapo boba bekele bu bupyani bwa Leza, ino i na kwikala bimfwa bya kulondela’po luombe.” (1 Pe. 5:1-3) Binenwa bya Petelo bitala kadi ne batadi ba mu kipwilo dyalelo. Bakulumpe beulanga Yesu na kwingila na mutyima tō ne kwielela’ko kwikala bu bimfwa ku luombe, pobatangidila kumeso mu mwingilo wa Yehova.​—Bah. 13:7.

³ Tufwaninwe nanshi kufwija’ko pangala pa batadi batongelwe na mushipiditu mu kipwilo. Tumwenanga byabuyabuya bivule mu bulami bwabo. Kimfwa, batadi betukankamikanga ne kuta mutyima bantu bonso mu kipwilo. Yenga ne yenga bemaninanga na kininga kupwila kwa pa kipwilo, kwine kudisha bonso mu lwitabijo. (Loma 12:8) Bukomo bobalonga pa kukinga luombe ku bibi, kimfwa ku bantu babi, bwitulundilanga’ko mutyima-ntenke. (Isa. 32:2; Tet. 1:9-11) Kutangidila kobatangidila mwingilo wa busapudi kwitukankamikanga netu tupyasakene nyeke mu kusapula myanda miyampe kitatyi kyonso kweji ne kweji. (Bah. 13:15-17) Bine, Yehova i mutūle’ko mpangiko miyampe ya kutamija kipwilo kupityila ku bano “bantu bu byabuntu.”​—Ef. 4:8, 11, 12.

⁴ Pa kusaka’mba kipwilo kilelwe biyampe shē, bana-balume batongwa kwingila bu batadi bafwaninwe kubwanya bisakibwa bitelelwe mu Kinenwa kya Leza. Tukokeja kunena’mba i batongwe na mushipiditu ujila enka shi i babwanye bisakibwa. (Bil. 20:28) Na bubine, misoñanya ya mu Bisonekwa ya kufikila’po batadi bene Kidishitu i misoñanya ya peulu, mwanda kwikala bu mutadi i kiselwa kikatampe. Inoko, ino misoñanya keidipo peulu mpata patunya kufikila bana-balume bene Kidishitu baswele Yehova bya binebine ne basaka kwingidijibwa nandi. Kifwaninwe kumweka patōka’mba batadi i bantu balonda madingi a mu Bible difuku ne difuku mu myanda yonso ya mu būmi.

⁵ Mutumibwa Polo wālombwele bisakibwa bya kyalwilo bya mu Bisonekwa bilombwa kudi batadi mu mukanda wandi umbajinji waātumīne Temote ne mu mukanda waātumīne Tetusa. Tutanga mu 1 Temote 3:1-7 amba: “Shi muntu ukimba kwikala mutadi, nabya usakanga mwingilo mulumbuluke. Nanshi mutadi ufwaninwe kwikala wa kubulwa kutopekwa, mulume wa mukaji umo, mwibeje mu byonso, wa ñeni mibwane, wampikwa kavutakanya, wa kizaji, muyuke kufundija, ke nkolwankolwapo, ke wa lūmapo, ino i wa mutyima unekena, ke wa lupotopotopo, ke muntupo usenswe lupeto, ekale muntu wendeja ba mu yandi njibo senene, wa bana bakōkele bininge na kusumininwa konso (mwanda shi muntu kayukilepo mwa kwendejeja ba mu yandi njibo, le ukalela namani kipwilo kya Leza?), ke muntupo waitabije panopano, kutyina wakayula mitatulo ne kutyibilwa butyibi bwatyibilwe Dyabola. Kadi, ufwaninwe ne kunenenwa biyampe na bantu ba panja, kutyina’mba wakafutululwa ne kuponena mu dikinga dya Dyabola.”

⁶ Polo wālembēle Tetusa amba: “Nakushile mu Kelete mwanda wa ōlole bintu byadi byoneke ne kutonga bakulumpe mu kibundi ne kibundi, monka monakulombwedile: shi mudi mwana-mulume wampikwa mambo, mulume wa mukaji umo, udi na bana betabije bampikwa kulambikwa myanda ya bya bulongelonge nansha kwikala bantomboki. Mwanda byadi kalama wa Leza, mutadi ufwaninwe kwikala wampikwa mambo, ke wa mutwe kibengopo, ke wa kalobolobopo, ke nkolwankolwapo, ke wa lūmapo, ke wa makomwa-mesopo a kumwena mu bya budimbidimbi, ino i wa kizaji, usenswe buyampe, wa ñeni mibwane, moloke, wa lulamato, wa kwīfula, ukwatyije pototo kinenwa kya binebine mu bwino bwandi bwa kufundija, amba amone mwa kukankamikila bantu na bufundiji buyampe ne mwa kudingidila boba bapatanya.”​—Tet. 1:5-9.

⁷ Shako, bisakibwa bya mu Bisonekwa bya batadi bikokeja kumweka bu bilēma, ino bana-balume bene Kidishitu kebafwaninwepo kwikaka kufikila’po. Shi bamwekeje ino ngikadila miyampe ya bwine Kidishitu ilombwa batadi, bakakankamika bakwabo mu kipwilo nabo balonge’nka nabya. Polo wāsonekele amba bano “bantu bu byabuntu” batūdilwe’ko “mwanda wa kōlola bajila, mwanda wa kwingila mwingilo, kutamija umbidi wa Kidishitu, enka ne byotufikila batwe bonso pa bumo bwa lwitabijo ne bwa buyuki bwa binebine bwa Mwanā Leza, twikale muntu mukulwa-kala, tufikile pa kimano kituntulu kifikīle’po Kidishitu.”​—Ef. 4:8, 12, 13.

⁸ Batadi kebafwaninwepo kwikala bibudye bityē nansha bana-balume betabije panopano. Ino i bantu badi na bwino mu būmi bwa bwine Kidishitu, badi na buyuki buvule bwa Bible, bevwanije bininge Bisonekwa, kadi baswele kipwilo bya binebine. Badi na kininga kya kunena ne kulemununa banonga-bibi, mwanda wa kukinga mikōko ku muntu ye-yense usaka kwiyongola na mutyima wa kwisakila. (Isa. 32:2) Batadi i bana-balume bayukilwe na bonso mu kipwilo amba i bapye ku mushipiditu, badi na mutyima wa binebine wa kupipidila luombe lwa Leza.

⁹ Boba bafikila pa kutongwa bu batadi balombolanga mu būmi bwabo tunangu twa kamweno. Shi mutadi’wa i musonge, ufwaninwe kulamata ku misoñanya ya bwine Kidishitu itala pa busongi, ko kunena’mba, kwikala mulume wa mukaji umo ne wendeja ba mu yandi njibo senene. Shi mutadi udi na bana betabije, bakōkele bininge na kusumininwa konso kadi bampikwa kulambikwa myanda ya bya bulongelonge nansha kwikala bantomboki, kipwilo kibwanya kumufwena na kikulupiji amba ebape’ko madingi ne bidyumu pa būmi bwa kisaka ne pa mwikadilo wa bwine Kidishitu. Kadi mutadi i muntu wa kubulwa kutopekwa ne wampikwa mambo, wa kunenenwa biyampe enka ne na bantu ba panja. Kafwaninwepo kutopekwa matope a bintu bya bine bitala pa mwiendelejo wampikwa kufwaninwa ufutulwija kipwilo. Ke muntupo wadingilwe panopano amba ulongele bubi bukatampe. Bakwabo mu kipwilo bakeula kyandi kimfwa kiyampe ne kusangela kumusapwila myanda ya būmi bwabo bwa ku mushipiditu.​—1 Ko. 11:1; 16:15, 16.

¹⁰ Bano bana-balume babwenye bisakibwa banenwe kwingidila kipwilo kya bwine Kidishitu mwingilo wiifwene na owa wādi wingila bakulumpe ba Isalela bādi batelwa bu bantu “ba tunangu, badyumuke, ne ba bwino.” (Kup. 1:13) Bakulumpe bene Kidishitu ke bantupo ba kubulwa bubi, inoko bayukene mu kipwilo ne mu kibundi bu bana-balume boloke, bakaminwe Leza, balombwele mu bula bwa kitatyi amba bendejanga būmi bwabo mungya misoñanya ya Leza. Kubulwa kato kwabo ko kukebaneneja pampikwa kafinda ku meso a kipwilo.​—Loma 3:23.

¹¹ Bana-balume bafikila pa kutongwa bu batadi i bantu bebeje mu byonso ne mu mwikadilo wabo na bakwabo. Ke babitabija-vidingipo. Ino būmi bwabo bumwekejanga bujalale ne kwīfula. Kwibeja kwabo kumwekanga mu bintu palapala, kimfwa mu kudya, kutoma, kwiolola, makayo, ne kwipwija mukose. Bebejanga mu kutoma malwa mwanda wa kutyina kutopekwa amba i bantondwe nansha’mba i bankolwankolwa. Muntu udi na lubajibaji lwa malwa kejangapo kujimija kwīfula kadi kabwanyapo kutala tumweno twa ku mushipiditu twa kipwilo.

¹² Pa kusaka kwingila bu mutadi mu kipwilo bilomba kwikala mwana-mulume wampikwa kavutakanya. Bibidiji byandi biyampe bimwekelanga mu mumwekelo wandi, ku njibo yandi, ne ku bintu byalonga difuku ne difuku. Uno muntu wepukanga kutundululatundulula bintu; ino utalanga bine bilombwa ne kukwatyidila’ko mpangiko. Ulamete ku misoñanya ya Leza.

¹³ Mutadi ufwaninwe kwikala wa mutyima unekena. Ufwaninwe kuyuka kwingidila pamo na bakwabo mu kitango kya bakulumpe ne kumvwañana nabo. Ufwaninwe kwimona mobifwaninwe ne kuleka kuningila bakwabo bivule. Mutadi byadi na mutyima unekena, kafwaninwepo kwikala wa kaninga-mpo, wilangila’mba milangwe yandi i mipite ya bakulumpe bakwabo. Mwanda bakwabo bakokeja kumutabuka mu ngikadila nansha mu bwino kampanda bwakadipo nabo. Mukulumpe ukalombola mutyima unekena shi butyibi bwakwata bwimanine mpata pa Bisonekwa ne shi wielela’ko kwiula kimfwa kya Yesu Kidishitu. (Fid. 2:2-8) Mukulumpe ke wa lupotopotopo nansha wa lūma, ino ulēmekele bakwabo mobifwaninwe ne kwibamona’mba i bamupite. Ke wa mutwe kibengopo, uningila nyeke bakwabo betabije’nka mumweno nansha mulangwe wandi. Ke wa kalobolobopo, ino i muntu uleta ndoe mu mwikadilo wandi na bakwabo.

¹⁴ Ne kadi, yewa ubwanya bisakibwa bya kwingila bu mutadi mu kipwilo i muntu wa ñeni mibwane. Ko kunena’mba i muntu wīfula, ke wa kansontomokelapo mu kukwata butyibi. Wivwanije biyampe misoñanya ya Yehova ne mwa kwiilondela mu būmi. Muntu wa ñeni mibwane witabijanga madingi ne buludiki. Ke nzazangipo.

¹⁵ Polo wāvulwije Tetusa amba mutadi ufwaninwe kwikala muntu usenswe buyampe. Ufwaninwe kwikala moloke ne wa lulamato. Ino ngikadila ifwaninwe kumweka mu byalongela bakwabo ne mu kulamata mpata ku bintu byoloke ne biyampe. Katelententapo mu kulamata kwalamete Yehova, ino ulamete nyeke ku misoñanya myoloke. I muntu ulama twanda tufyame. Kadi udi na kizaji kya binebine, wipāna aye mwine ne bintu byandi pa mwanda wa kamweno ka bakwabo.​—Bil. 20:33-35.

¹⁶ Pa kusaka mutadi avuije mwingilo wandi senene, ufwaninwe kwikala muyuke kufundija. Kukwatañana na byānenene Polo kudi Tetusa, mutadi ufwaninwe kukwatyija “pototo kinenwa kya binebine mu bwino bwandi bwa kufundija, amba amone mwa kukankamikila bantu na bufundiji buyampe ne mwa kudingidila boba bapatanya.” (Tet. 1:9) Mutadi ufwaninwe kulanguluka na bantu, kuleta bubinga, kunekenya bijika, ne kulombola mvubu ya Bisonekwa mu muswelo unekenya bakwabo ne ukankamika lwitabijo lwabo. Mutadi ufwaninwe kwingidija buno bwino bwa kufundija mu bitatyi biyampe ne mu bya makambakano mwine. (2 Tm. 4:2) Ufwaninwe kwikala na kitūkijetyima kisakibwa pa kulemununa na butūkanye yewa ulubile nansha pa kunekenya yewa utatana ne kumukunka ku mutyima alonge mingilo miyampe itononwa na lwitabijo. Shi mutadi ubwanya kufundija ku meso a bevwaniki bavule nansha a muntu umo umo, ukelombola’mba ubwenye kino kisakibwa kya mvubu mikatampe.

¹⁷ I kya mvubu bakulumpe bekale batambila mu busapudi na bupyasakane. Bafwaninwe kulombola’mba bine baloñanga bukomo bwa kwiula Yesu, wādi utūdile busapudi bwa myanda miyampe pa kifuko kibajinji. Yesu wādi utele bandi bana ba bwanga mutyima, wibakwasha bekale basapudi ba myanda miyampe ba bwino. (Mako 1:38; Luka 8:1) Bakulumpe basumininwe kusapula bininge nansha byobavudilwe mingilo, bakalengeja kipwilo kyonso kituntulu nakyo kikale na bupyasakane’nka nabya. Shi bakulumpe basapula na ba mu kisaka kyabo ne na bakwabo mu kipwilo, nabya bakalengeja kwikale “kwikankamika.”​—Loma 1:11, 12.

¹⁸ Byonso bino bikokeja kumwekeja’mba yewa wingila bu mutadi ulombwanga bintu bivule mpata. Kunena na bubine, i kutupu mutadi ukokeja kubwanya misoñanya ya peulu yonso kamo ne kamo idi mu Bible, inoko mukulumpe yense utongelwe pa kipwilo kafwaninwepo kubudidilwa ngikadila imo pa ino yatelwa’i bimumwekeja’mba udi na kato kakatampe. Bakulumpe bamo bakokeja kwikala na ngikadila kampanda itendelwa, ino bakwabo bakokeja kwibapita mu ngikadila mikwabo. Mu uno muswelo, kitango kyonso kya bakulumpe kikekala na ngikadila milumbuluke yonso isakibwa pa kwingila senene mwingilo wa kutala kipwilo kya Leza.

¹⁹ Boba badi mu kitango kya bakulumpe pobayukanya bana-balume ba kutonga bu batadi, bafwaninwe kulama mu ñeni byobya byānenene mutumibwa Polo amba: “Nalombola muntu ne muntu kwako umbukata mwenu amba kakīlangila aye mwine bipitepite, ino alange mwanda wa kwikala na ñeni mibwane, umo ne umo mungya kipimo kya lwitabijo lumupele Leza.” (Loma 12:3) Mukulumpe ense ufwaninwe kwimona bu mutyetyetyetye. Kekwakekala nansha umo “moloke kutabuka” pa kubandaula bisakibwa bibwenye mukwabo. (Mus. 7:16) Kitango kya bakulumpe pa kulama mu ñeni bino bisakibwa bya mu Bisonekwa bilombwa batadi, kifwaninwe kutala shi tutu ubandaulwa ubwenye ino misoñanya mu ludingo lufwaninwe. Shi bakulumpe bayuke amba bantu i ba kubulwa kubwaninina, ne shi bekale bampikwa mboloji ne buzazangi, bakayukanya batutu mu muswelo ulombola’mba balēmekele misoñanya myoloke ya Yehova ne pa mwanda wa kamweno ka kipwilo. Bakulumpe bakalombela ne kuta mutyima ku muntu ne muntu obayukanya ne kulonda buludiki bwa mushipiditu ujila wa Leza. Kino i kimo kya mu biselwa bilēma byobaselele, kadi bafwaninwe kwingila uno mwingilo na kulonda kidyumu kya Polo kinena’mba: “Kokapeja kutenteka muntu makasa.”​—1 Tm. 5:21, 22.

²⁰ Bana-balume babwenye bisakibwa balombolanga’mba baludikwanga na mushipiditu ujila ne kumwekeja ngikadila ya kipa kyao mu būmi bwabo. Polo wātelele ngikadila kitema ya kipa kya mushipiditu amba i “buswe, nsangaji, ndoe, kutūkija mutyima, kanye, buyampe, lwitabijo, kutalala, kwīfula.” (Ngt. 5:22, 23) Bano batadi batūkijanga banabetu mutyima ne kukutyila kipwilo mu bumo mu kwingila mingilo ikola. Mwiendelejo wabo ne bipa bya mu mwingilo wabo byo bilombola’mba i batongwe na mushipiditu ujila.​—Bil. 20:28.

²¹ I kipite buya bakulumpe bengidile pamo mwa kushinsakenya bumo mu kipwilo. Eyo, badi shabo na bumuntu bwishile kulampe, inoko bakalama bumo bwabo mu kitango shi bevwana na bulēme kitatyi kinena bakwabo nansha byokebakokejapo kumvwañana mu myanda yonso yobesamba. Shi kekudipo musoñanya wa mu Bible ujilwilwe, umo ne umo ufwaninwe kunekenya mutyima ne kukwatakanya butyibi bwa mfulo bwakwatwa na kitango kya bakulumpe. Muntu unekenya mutyima ulombolanga’mba uludikwanga na “tunangu tutūka mūlu,” mwanda ato “i twa ndoe, twa mutyima unekena.” (Yak. 3:17, 18) I kutupu mukulumpe nansha umo ufwaninwe kwimona’mba upityile bakwabo, kadi kekwakekala nansha umo wa kusaka kutādila bakwabo. Na bubine bakulumpe bengidilanga pamo na Yehova ponso pobengidila pamo mu kitango pa mwanda wa kamweno ka kipwilo.​—1 Ko., shap. 12; Kol. 2:19.

²² Bana-balume bene Kidishitu bapye bafwaninwe kusaka kwikala bu batadi. (1 Tm. 3:1) Inoko, kwingila bu mukulumpe kulomba mingilo ne kwipāna. Ko kunena’mba kwitabija kuvuija bisakibwa bya banabetu ne kuta mutyima ku tumweno twabo twa ku mushipiditu. Pa kusaka kwikala bu mutadi bilomba kulonga bukomo pa kufikila pa bisakibwa bilombwelwe mu Bisonekwa.

²³ Tutu kampanda wingile na kikōkeji mu bula bwa kitatyi kankenge ukokeja kubela ku ngitu nansha kukomenwa kwingila. Padi pa mwanda wa bununu, kakibwanyapo monka kuvuija biselwa bya bu mutadi. Nansha nankyo, ufwaninwe nyeke kumonwa bu mukulumpe ne kulēmekwa ponso pakidi mupebwe madyese’a. Kanenwepo kuleka bu mukulumpe mwanda’po’tu amba kakibwanyapo kulonga byonso. Ino ufwaninwe nyeke kupebwa bulēme misunsa ibidi monka mobupelwa bakulumpe bonso baputuma na mingilo, bengila na bukomo bwabo bonso pa kukumba luombe.

²⁴ Inoko shi tutu mwine wamone amba i kipite buya aleke uno mwingilo mwanda wa ngikadilo yandi yashinta imukoleja pa kwingila, ukokeja kutonga kuleka’o. (1 Pe. 5:2) Ukifwaninwe nyeke kulēmekwa. Ukidi nyeke na bivule bya kulonga mu kipwilo, nansha byakakidipo kadi na mingilo ne biselwa bipelwe bakulumpe.

²⁵ Bakulumpe bavuijanga biselwa palapala mu kipwilo. Kudi mukwatakani wa kitango kya bakulumpe, mulembi, mutadi wa mingilo, mwendeji wa Kifundwa kya Kiteba kya Mulami, ne mutadi wa Kupwila kwa Būmi ne Mwingilo. Bakulumpe bavule, bengilanga bu batadi ba bisumpi. Bakulumpe bengilanga pa bino byepelo mu bula bwa kitatyi kyampikwa kutungwa. Inoko, shi tutu udi na kiselwa kampanda waviluka, nansha shi kakibwanyapo kuvuija biselwa byandi pa mwanda wa misongo, nansha shi watalulwa madyese andi mwanda kakibwenyepo bisakibwa bya mu Bisonekwa, nankyo mukulumpe mukwabo ukatongwa kwingila mwingilo’wa. Mu bipwilo mudi batadi batyetye, bibwanika mukulumpe umo kupebwa mingilo mivule enka ne bikabwanya batutu bakwabo bisakibwa bya bu bakulumpe.

²⁶ Mukwatakani wa kitango kya bakulumpe wingilanga bu mwimaniji wa malenyo alonga kitango kya bakulumpe. Inoko wingilanga uno mwingilo na kwityepeja pamo na bakulumpe bakwabo mwa kulamina luombe lwa Leza. (Loma 12:10; 1 Pe. 5:2, 3) Ufwaninwe kwikala muntu ulongolola bintu biyampe ne muntu ubwanya kwendeja bintu na bupyasakane.​—Loma 12:8.

²⁷ Mulembi utalanga madoshe a kipwilo ne kuyukija bakulumpe misapu ya mvubu. Shi kidi na mvubu, mukulumpe mukwabo nansha mwingidi wa mingilo wa bwino ubwanya kupebwa mwingilo wa kumukwasha.

²⁸ Mpangiko ya mwingilo wa busapudi ne myanda mikwabo ya busapudi italwanga na mutadi wa mingilo. Utūlanga’ko mpangiko ya kupempula kitatyi ne kitatyi bisumpi byonso bya busapudi, upempula kisumpi kimo ku kweji ku mfulo kwa yenga. Mu bipwilo bityetye bininge bidi na bisumpi’tu bibala-binga, ubwanya kupempula kisumpi ne kisumpi dibidi mu mwaka. Mu bupempudi bwandi, ukendeja kupwila kwa kwenda mu mwingilo, kusapula na kisumpi, ne kukwasha basapudi mu kujokela’mo ne mu bifundwa byabo bya Bible.

²⁹ Kwingila bu mutadi wa kisumpi kubadilwa mu madyese makatampe mu kipwilo. Mu biselwa byandi mudi (1) kuta mutyima ku būmi bwa ku mushipiditu bwa muntu ne muntu udi mu kisumpi kya busapudi; (2) kukwasha muntu ense mu kisumpi ekale utambila mu busapudi kyaba ne kyaba, na bukomo bonso ne nsangaji; ne (3) kukwasha ne kwiija bengidi ba mingilo ba mu kisumpi kyandi bayuke mwa kukimbila mingilo mu kipwilo ne kubwanya bisakibwa. Kitango kya bakulumpe kyo kitonga batutu babwenye senene bisakibwa byonso bya kwingila bu batadi ba bisumpi.

³⁰ Uno mwingilo byoulomba bivule, i biyampe shi bibwanika batadi ba bisumpi bekale bakulumpe. Mwingidi wa mingilo wa bwino ubwanya kupebwa kino kiselwa kufika ne bikamweka mukulumpe wa kusela’kyo. Mwingidi wa mingilo usela kino kiselwa byakaikele mutadi mu kipwilo, uketwa bu mwingidi wa kisumpi. Nansha nabya, ukavuija kiselwa kyandi na kulonda bulombodi bwa bakulumpe.

³¹ Mwingilo mukatampe mu mingilo ya mutadi wa kisumpi i wa kutangidila mwingilo wa busapudi. Kusapula kyaba kyonso, bupyasakane, ne buzanzamuke bwandi bikakankamika boba badi mu kisumpi kyandi. Kwitanina pamo byokukankamikanga ne kukwasha basapudi, nanshi i biyampe kisumpi kikale na mpangiko ya difuku dya busapudi difwaninwe ku bavule. (Luka 10:1-16) Mutadi ufwaninwe kuta mutyima’mba kwikale nyeke myaba mibwane. Divule dine ukendeja kupwila kwa kwenda mu busapudi ne kwabanya basapudi mwa kwendela mu busapudi difuku’dya. Shi kasapo kutanwa’ko, ukakwata’ko mpangiko amba mukulumpe mukwabo nansha mwingidi wa mingilo umo, shi kebadi’kopo, nansha musapudi wa bwino ukokeja kusela kino kiselwa mwanda wa basapudi bapebwe bulombodi bobasakilwa.

³² Mutadi wa kisumpi ufwaninwe kuteakanya kumeso kwa kitatyi bupempudi bwa mutadi wa mingilo, ne kusapwila ba mu kisumpi kyandi mpangiko ya bupempudi ne byabuyabuya bidi’mo. Shi bonso mu kisumpi abayuka, nabya kebakabulwepo kwiikwatakanya na bupyasakane.

³³ Kisumpi kyonso kya busapudi kinenwe kwikala kityetye. Kino kikwashanga mutadi wa kisumpi ayuke biyampe bonso badi’mo. Byadi mukumbi wa buswe, utanga muntu ense mutyima bya binebine. Uloñanga bukomo bwa kukwasha ne kukankamika umo ne umo atambile mu mwingilo wa busapudi ne kukwatakanya kupwila kwa pa kipwilo. Kadi uloñanga byonso byabwanya mwa kukwashisha muntu ne muntu ekale mukomo ku mushipiditu. Boba babela ne batyumukwe mutyima bamwenanga mu kupempulwa umo ne umo. Mulangwe ukankamika ne binenwa bya madingi bikokeja kutonona muntu akimbile’ko mingilo ya ntentekelo mu kipwilo, namino ukekala na bukwashi bukatampe ku banabetu. Bukomo bukatampe bwa mutadi wa kisumpi bukekala bidi bwa kukwasha boba badi mu kisumpi kyadi’mo. Inoko, byadi mukulumpe ne mukumbi, ukata mutyima na buswe ku kipwilo kyonso na kukimba kukwasha muntu yense usakilwa bukwashi.​—Bil. 20:17, 28.

³⁴ Kiselwa kikwabo kya mutadi wa kisumpi i kya kukwasha ku kubungakanya malapolo a mwingilo wa busapudi a boba badi mu kyandi kisumpi. Ano malapolo akapebwa mulembi. Musapudi ne musapudi ukakwasha’ko mutadi wa kisumpi na kutūla bukidi lapolo yandi ya mwingilo wa busapudi. Bakamukwasha’ko na kumupa abo malapolo abo bene ku mfulo kwa kweji ne kweji nansha na kutūla’o mu kasanduku kapungīlwe kutūla’mo malapolo a mwingilo wa busapudi ku Njibo ya Bulopwe.

³⁵ Kudi mingilo mikwabo ingilwanga na Komite wa Mingilo wa pa Kipwilo, ubundilwe na mukwatakani wa kitango kya bakulumpe, mulembi, ne mutadi wa mingilo. Kimfwa, komite wa mingilo ye witabijanga kwingidijibwa kwa Njibo ya Bulopwe ku myanda ya butundaile ne ya mfwani, kadi ye udi na kiselwa kya kwabanya basapudi mu bisumpi bya busapudi. Kadi uno komite ye witabijanga mafomu a mwingilo wa bupania wa lonso nansha mukwashi ne a mingilo mikwabo. Komite wa mingilo wingilanga na kulonda bwendeji bwa kitango kya bakulumpe.

³⁶ Mingilo mine ya bano batutu​—pamo ne ya mwendeji wa Kifundwa kya Kiteba kya Mulami, ya mutadi wa Kupwila kwa Būmi ne Mwingilo, ne bakwabo badi mu kitango kya bakulumpe​—ilombolwanga na bilo ya musambo.

³⁷ Mu kipwilo ne kipwilo, kitango kya bakulumpe kitananga kyaba kimokimo mwanda wa kwisambila pa muswelo wendelela kipwilo ku mushipiditu. Kutentekela pa lenyo ya bakulumpe iloñwanga mu bupempudi bwa mutadi wa kipindi, bakulumpe baloñanga lenyo shi pabapite myeji isatu kupwa kwa bupempudi ne bupempudi bwa mutadi wa kipindi. Inoko, bakulumpe bakokeja kwitana kitatyi kyo-kyonso shi kudi myanda ilomba kwitanina pamo.

³⁸ Shako batadi i bana-balume bampikwa kubwaninina; nansha nankyo, kipwilo kyonso i kinenwe kwibakōkelelela mwanda yo mpangiko ya Yehova. Ukalomba batadi beshintulwile pa byobalonga. I mikendi yandi mu buludiki bwa kiteokratike. Bahebelu 13:17 unena’mba: “Kōkelai boba bemutangidile kumeso ne kwibakōkelelela, mwanda bemulamanga bu bantu bakeshintulwila, amba balonge namino na nsangaji ke na kubinzapo, nabya bikemwikadila bibi.” Monka mwingidijijanga Yehova mushipiditu wandi ujila pa kutonga mwana-mulume, mo monka mwaingidijija’o ne pa kutalula mutadi madyese shi wakomenwa kumwekeja kipa kya mushipiditu ne shi būmi bwandi kebukifikilepo pa bisakibwa bya mu Bisonekwa.

³⁹ Mwene tutendelanga na bubine mwingilo mukomo ne kimfwa kilumbuluke kya batadi mu kipwilo? Polo wāzenzele banabetu mu Tesalonika na kwibalembela’mba: “Tubemulombe, banwe banabetu, mulēmeke boba bengila bininge mu bukata mwenu, bemwendeja mudi Mfumwetu ne kwimudyumuna; kadi mwibapei bulēme bukatampe mpata mu buswe pa mwanda wa mwingilo wabo.” (1 Ts. 5:12, 13) Mingilo mikomo mivule ingila batadi mu kipwilo yo ilengejanga mwingilo otwingidila Leza wikale upēla kadi uleta nsangaji mikatampe. Ne kadi, Polo pa kutumina Temote mukanda wandi umbajinji, ulombola bantu ba mu kipwilo mobafwaninwe kumwena batadi, amba: “Bakulumpe bendeja senene bamonwe bu bantu ba kupebwa bulēme misunsa ibidi, nakampata boba bengila bininge mu kwisamba ne kufundija.”​—1 Tm. 5:17.

⁴⁰ Kyaba kimo kutoñwanga bakulumpe ba kwingila mu Bisumpi bya Kupempula Babela. Bakwabo bengilanga mu Makomite Atala Myanda ya Lupitalo kadi bapempulanga mpitalo ne bamuñanga mwa kwibakankamikila bendelele kundapa Batumoni ba Yehova biyampe pampikwa kwingidija mashi. Batadi bakwabo bendelejanga tumweno twa Bulopwe kumeso na kukwasha ku kūbaka ne kulongolola Mobo a Bulopwe ne Mobo a Bitango, nansha na kwingila mu Makomite a Bitango. Bantu bonso mu bulongolodi batendelanga uno mwingilo mukomo wingila bano batutu ne mutyima wabo wa kwipāna. Bine tupēle “bantu ba uno muswelo bulēme bukatampe.”​—Fid. 2:29.

⁴¹ Kitango Kyendeji kikwatanga mpangiko ya kutonga bakulumpe babwenye bisakibwa ba kwingila bu batadi ba bipindi. Bano batutu bapebwanga na bilo ya musambo mwingilo wa kupempula bipwilo bya mu bipindi byabo, pavule dibidi ku mwaka. Kadi mu byaba mu byaba, bapempulanga bapania bengidila mu myaba mitolwele. Batandikanga lwendo lwabo kadi balembelanga kipwilo ne kipwilo kumeso kwa kitatyi amba bupempudi bwabo bwikale bumwenwa’mo.

⁴² Mukwatakani wa kitango kya bakulumpe wimaninanga kulongololwa kwa bintu mwanda wa bupempudi butūkije bonso mutyima ku mushipiditu. (Loma 1:11, 12) Shi mukwatakani wa kitango kya bakulumpe watambula mukanda uyukija bupempudi ne myanda ya bisakibwa bya mutadi wa kipindi ne wandi mukaji (shi i musonge), ukakwata’ko mpangiko na batutu palapala ya kumutenga kwa kufikila ne bintu bikwabo bya mvubu. Ukata mutyima ku kuyukija bonso ino mpangiko, ne mutadi wa kipindi mwine kumo.

⁴³ Mutadi wa kipindi ukayukija mukwatakani wa kitango kya bakulumpe mpangiko ya kupwila konso, kubadila’mo ne kupwila kwa kwenda mu mwingilo wa busapudi. Bino byonso bikateakanibwa kukwatañana na milangwe ikaleta’po mutadi wa kipindi pamo ne buludiki butamba ku bilo ya musambo. Bonso bafwaninwe kulombolwa kumeso kwa kitatyi kifuko ne nsá ya kupwila kwa pa kipwilo, lenyo na bapania, ne lenyo na bakulumpe ne bengidi ba mingilo, pamo ne bifuko ne nsá ya kupwila kwa kwenda mu mwingilo wa busapudi.

⁴⁴ Dya Bubidi kyolwa, mutadi wa kipindi ukabandaula mafomu etwa bu Mafishi a Basapudi ba pa Kipwilo, ne a buvule bwa ku kupwila, a mwaba, ne a lubalo. Kino kikamupa’ko bujinguludi bwa kuyuka bisakibwa kampanda bya kipwilo ne mwakokeja kukwashisha batutu batalanga ano mafomu. Mukwatakani wa kitango kya bakulumpe ukakwata’ko mpangiko ya kupa mutadi wa kipindi madoshe kumeso kwa kitatyi.

⁴⁵ Mutadi wa kipindi paiya mu bupempudi bwandi, wikalanga wisamba na mwanetu umo ne umo ponso pamona kyaba​—ku kupwila, mu mwingilo wa budimi, pa kudya bidibwa, ne mu bitatyi bikwabo. Ne kadi, witananga na bakulumpe ne bengidi ba mingilo, wibapa’ko madingi, milangwe, ne kwibakankamika na Bisonekwa bamone mwa kuselela biselwa byabo biyampe pobakumba luombe lwibapelwe. (Nki. 27:23; Bil. 20:26-32; 1 Tm. 4:11-16) Kadi witananga na bapania mwanda wa kwibakankamika mu mwingilo wabo ne kukwasha umo ne umo mu myanda yonso yatanwa nayo mu mwingilo wandi.

⁴⁶ Shi kudi myanda mikwabo ya kuta’ko mutyima, nankyo mutadi wa kipindi ukaleta’po bukwashi enka mu yenga’wa shi bibwanika. Shi uno mwanda keubwanyapo kupwa mu kitatyi kya bupempudi, nabya mutadi wa kipindi ukakwasha bakulumpe nansha bantu badi mu mwanda’wa bakimbe bulombodi bwa mu Bisonekwa pa mwanda’wa. Shi bilomba bilo ya musambo nayo ilete’po milangwe mwa kulondela uno mwanda, nankyo aye ne bakulumpe bakatumina bilo ya musambo lapolo ishintulula uno mwanda kamo ne kamo.

⁴⁷ Mutadi wa kipindi utanwanga ku kupwila konso kwa pa kipwilo kitatyi kyapempula kipwilo. Kuno kupwila kukokeja kusendululwa kyaba ne kyaba kukwatañana na buludiki butamba ku bilo ya musambo. Ukanena mīsambo ya kukankamika, kukunka mutyima, kufundija, ne kukomeja kipwilo. Ukalonga buninge bwa kutamija mu banabetu buswe bwa kuswa Yehova, Yesu Kidishitu, ne bulongolodi.

⁴⁸ Mu bitungo bikatampe bya mutadi wa kipindi mudi ne kya kukankamika basapudi batambile mu busapudi na bupyasakane ne kwibapa manwa mapotoloke. Bavule mu kipwilo bakokeja kusendulula mpangiko ya twaji twabo mwa kutambila bininge mu mwingilo wa busapudi mu mwine yenga’wa, padi na kwilongolola mwa kwingidila bu bapania bakwashi mu kweji wa bupempudi. Boba basaka kusapula nandi nansha na wandi mukaji bakokeja kwipa nabo kilaeno. Ukamwena’mo mpata shi wenda na mutadi wa kipindi nansha na wandi mukaji ku bifundwa bya Bible ne mu kujokela’mo. Bukomo bolonga mwanda wa kukwatakanya busapudi mu yenga wa bupempudi butendelwanga bininge.​—Nki. 27:17.

⁴⁹ Mwaka ne mwaka kuteakanibwanga mu kipindi ne kipindi bitango bibidi bya kipindi. Mutadi wa kipindi ye udi na kiselwa kya kuteakanya kitango mu ino mikenga. Mutadi wa kipindi utoñanga mutadi wa kitango ne mukwashi wa mutadi wa kitango. Bano batutu bengilanga nandi kakasakakasa mwa kuteakenya kitango. Kino kikapa mutadi wa kipindi muswelo wa kuta bidi mutyima ku mpangiko ya kitango. Mutadi wa kipindi utoñanga ne bana-balume bakwabo ba bwino ba kwimanina mingilo mishileshile. Ukwatanga’ko ne mpangiko ya kubandaula lubalo lwa kipindi kupwa kwa kitango ne kitango kya kipindi. Mwaka ne mwaka, kitango kimo kya kipindi kikemaninwa na mukendi wa ku musambo bu muneni mupempudi. Bipindi bimo biloñanga kitango kya kipindi kimo pabidi mwanda wa bula bwa kwa kwibilongela ne pakwabo mwanda wa butye bwa kifuko kyobalongela’po bitango.

⁵⁰ Mutadi wa kipindi utumanga aye mwine lapolo yandi ya busapudi ku bilo ya musambo ku mfulo kwa kweji ne kweji. Ekale wajimije lupeto lutyetye​—shi mu lwendo, bidibwa, pa kulāla, ne bintu bikwabo bya mvubu pa kwingila biyampe mwingilo wandi​—ne shi kelujokejibwepo na kipwilo kyaapempula’kya, nabya ubwanya kulomba’lo ku bilo ya musambo. Mikendi yendakana iyukile amba, enka mwālaile’kyo Yesu, ikapebwa bisakibwa byayo bya ku ngitu shi bendelela na kukimba bidi tumweno twa Bulopwe bwa Yehova. (Luka 12:31) Bipwilo bifwaninwe kuyuka dyese dyobipelwe dya kutundaila na kizaji bano bakulumpe bepāne bebengidila.​—3 Yo. 5-8.

⁵¹ Ku bilo ne bilo ya musambo ya Batumoni ba Yehova kujokoloka ntanda yonso kudi batutu basatu nansha bavule babwenye bisakibwa kadi bapye ku mushipiditu bengila bu Komite wa Musambo mwanda wa kutala mwingilo wa busapudi mu ntanda nansha matanda ebapelwe. Tutu umo wa mu komite wingilanga bu mukwatakani wa Komite wa Musambo.

⁵² Boba bengila mu Komite wa Musambo babandaulanga myanda ya bipwilo byonso bya mu wabo mwaba. Komite utalanga busapudi bwa myanda miyampe ya Bulopwe isapulwa mu mwaba onso wa musambo ne kuyuka shi bipwilo ne bipindi i biketwe senene mwa kutadila biyampe bisakibwa bya mu mwaba. Kadi Komite wa Musambo utanga mutyima ku mingilo ya bamishonele, bapania ba pa bula, ba lonso, ne bakwashi. Shi kudi bitango, komite ukwatanga’ko mpangiko ne kupa ba mingilo mwanda wa “bintu byonso bilongwe bya bulēme ne mu ndudi.”​—1 Ko. 14:40.

⁵³ Komite wa Ntanda nandi utoñwanga mu matanda amoamo atalwa na Komite wa Musambo wa mu ntanda ingi. Kino kyo kipāna muswelo wa kutala biyampe shē mwingilo wingilwa kokwa kwingidila Komite wa Ntanda. Uno komite utalanga myanda ya Njibo ya Betele ya kulāla’mo ne mabilo, ubandaulanga mikanda ne malapolo, ne divule utalanga mingilo ingilwa mu busapudi. Komite wa Ntanda wingidilanga pamo na Komite wa Musambo mwa kwendeleja tumweno twa Bulopwe kumeso.

⁵⁴ Kitango Kyendeji kyo kitoñanga banabetu bonso ba kwingila mu Komite wa Musambo ne mu Komite wa Ntanda.

⁵⁵ Kyaba ne kyaba, Kitango Kyendeji kikwatanga’ko mpangiko ya kutuma batutu ba bwino ba kukapempula misambo yonso kujokoloka ntanda. Tutu utumwa namino witwanga bu mukendi wa kité kya ntanda yonso. Mwingilo wandi umbajinji i wa kukankamika kisaka kya Betele ne kukwasha Komite wa Musambo mu makambakano nansha myanda yobabwanya kutanwa nayo itala mwingilo wa kusapula ne kulonga bana ba bwanga. Uno tutu witananga ne na batadi bamo ba bipindi ne kwitana na dimodimo na bamishonele badi mu mwaba. Kitatyi kyaetana nabo, wisambanga nabo pangala pa makambakano ne bisakibwa byabo, ne kwibakankamika mobifwaninwe pangala pa mwingilo wa mvubu mikatampe wa kusapula Bulopwe ne kulonga bana ba bwanga.

⁵⁶ Mukendi wa kité kya ntanda yonso utanga mutyima mpata ku bilongwa mu mwaba, enka ne byobya bitala busapudi bwa Bulopwe ne mingilo mikwabo ya kipwilo. Shi udi na kyaba, ubwanya ne kupempula mabilo a bwalamuni adi kulampe. Kadi mukendi wa kité kya ntanda yonso papempula musambo, utambilanga ne mu busapudi bwa Bulopwe ponso pobibwanika.

⁵⁷ Tumwenanga mpata mu uno mwingilo mukomo ne mutyima wa buswe witutele bene Kidishitu bapye. Shi twendelele na kukōkelelela batadi batongelwe mwanda wa kukumba luombe, nabya tukalungwa mu bumo na Kidishitu Yesu, Mutwe wa kipwilo. (1 Ko. 16:15-18; Ef. 1:22, 23) Namino, mushipiditu wa Leza ukazambalala mu bipwilo kujokoloka ntanda yonso, ne Kinenwa kya Leza nakyo kikakwasha mu kuludika mwingilo pano pa ntanda ponso.​—Ñim. 119:105.