Nyema Lubilo na Bukankamane

“Tunyeme ne bukankamane ponka luno lubilo lo tutungilwe.” —BAH. 12:1.

1, 2. Le mutumibwa Polo wādingakenye lwendo lwa Bwine Kidishitu na bika?

MWAKA ne mwaka banyemi ba lubilo badi’ko mu bifuko palapala. Boba bebipotolwele bekalanga’nka na kitungo kimo kete kya kunekenya. Bakwabo bavule banyema bitupu. Abo bafwila’tu kufika ku mfulo kubapu basangala.

² Mu Bible, lwendo lwa Bwine Kidishitu i ludingakanibwe ne lubilo. Uno o mwanda wāvulwije’ko mutumibwa Polo banababo Bene Kidishitu ba mu Kodinda wa kala kupityila ku mukanda umbajinji wēbatumine. I musoneke amba: “Lelo kemuyūkilepo’mba, ku boba banyema lubilo i bonso banyema, nanshi i umo wakutambula mpalo? Nenu monka, nyemai, amba mutambule.”—1 Kod. 9:24.

 3. Mwanda waka Polo wānene amba i umo wa kutambula mpalo?

³ Lelo Polo wādi usaka kunena’mba enka muntu umo kete ye ukatambula mpalo, ino baba bakwabo bakepeneneka bitupu? Kokanena nankyo! Banyemi betāka befundanga ne kwiibidija mpata mwanda wa kukanekenya. Polo wādi usakila banababo Bene Kidishitu bekale kwiibidija uno muswelo pa kumona būmi bwa nyeke. Nankyo, bakakulupila kumona mpalo ya būmi. Eyo, mu lubilo lwa Bwine Kidishitu, boba bonso bafika ku mfulo batambulanga mpalo.

 4. Pa mwanda utala lubilo lwitutungilwe, i bika byotufwaninwe kubandaula?

⁴ Bino binenwa bikankamika kadi bilanguluja boba bonso bashilwile luno lubilo lwa mu būmi dyalelo. Mwanda waka? Mwanda ino mpalo—ikale ya būmi mūlu nansha mu Paladisa pano pa ntanda—i mipite yonso. Shako, luno lubilo i lulampe kadi lukomo; mu dishinda mudi bijika, bilabi ne byaka bivule. (Mat. 7:13, 14) Kya bulanda, mwanda bamo ke balēme, bakōke, ne kupona mwishinda. Lelo i bina’ka ne byaka bidi’mo? I muswelo’ka okokeja kwibyepuka? I bika byofwaninwe kulonga pa kufika ne ku mfulo mwa kunekenenya?

Bilomba Bukankamane pa Kunekenya

 5. Pa mwanda utala lubilo, i bika byātelele Polo mu Bahebelu 12:1?

⁵ Mu mukanda waālembele ku Bene Kidishitu Bahebelu ba mu Yelusalema ne mu Yudea, Polo wātelele bivwalwa bya ba makayo a kunyema lubilo. (Tanga Bahebelu 12:1.) Kānenepo’tu bantu bashilule lubilo, ino kadi wālombwele ne bya kulonga pa kunekenya’lo. Kumeso kwa kubandaula mukanda wa Polo wa ku bukomo bwa mushipiditu ku Bene Kidishitu Bahebelu ne kumona ñeni yotukokeja kuboila’mo, tutalei bidi bine byātonwene Polo alembe uno mukanda ne bine byaādi ukankamika batangi balonge.

 6. I kulondwalondwa’ka kwādi kulwa nako Bene Kidishitu kutamba ku bendeji ba bipwilo?

⁶ Bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji, nakampata boba ba mu Yelusalema ne Yudea, bātenwe na matompo ne bikoleja. Bādi balondwalondwa na bendeji ba bipwilo bya Bayuda, bādi bengidija lupusa pa bantu. Mafuku kunyuma, bano bendeji bāponeneje Yesu mu kidye amba i ñongojani kadi bāmwipaija amba i kapondo. Kadi kebādipo nansha kubwipi kwine na kuleka lwana lwabo. Tutanga mu mukanda wa Bilongwa myanda ya kukwatwa ne butambañani kwadi bobu ke bobu bobādi batamba Bene Kidishitu, kushilwila’tu pakipwapwapwa kingelengele kya mu Pentekosa 33 K.K. Kino kyālengeje būmi bwikale bukomo ku bantu ba kikōkeji.—Bil. 4:1-3; 5:17, 18; 6:8-12; 7:59; 8:1, 3.

 7. I myaka’ka ya malwa yāponene pa Bene Kidishitu baāndikīlwe mukanda na Polo?

⁷ Bano Bene Kidishitu bādi bashikete mu kitatyi kya mfulo ya ngikadilo ya bintu ya Bayuda. Yesu wēbasapwidile myanda ya konakanibwa kwa muzo wampikwa kikōkeji wa Bayuda. Wālombwele kadi balondi myanda ikamweka kumeso kwa ino mfulo kufika, wēbapa bulombodi bupotoloke bwa bintu byobafwaninwe kulonga pa kupanda. (Tanga Luka 21:20-22.) Le penepo, bādi bafwaninwe kulonga bika? Yesu wēbadyumwine amba: “Penepo kadi mwikale kudyumuka bānwe bene, mwanda wa kunena’mba mityima yenu yakaīle kulemenenwa, ne mu dyopolo, ne bunkolwankolwa, ne byakūmininwa bya buno būmi ino dyodya difuku dikemupulumukila bitupu, enka na lufimbo lwa kwimuponena.”—Luka 21:34.

 8. I bika padi byālengeje Bene Kidishitu bamo kulēma nansha kukōka?

⁸ Kitatyi kyāsonekele Polo mukanda wandi ku Bahebelu, myaka kubwipi kwa 30 yādi kemipite’po na pēbapelele Yesu kino kidyumu. Kupita kwa ino myaka yonso kwālengeje bika ku Bene Kidishitu? Bamo bāponene mu bya kusakasaka ne bilabi bya mu būmi, bakomenwa kwendelela ku mushipiditu kwine kwādi kwa kwibakomeja. (Bah. 5:11-14) Bakwabo bāmwene amba kwikala pamo bwa Bayuda bakwabo kukokeja kulengeja būmi bwikale bupēla. Shako bano Bayuda kebānyemenenepo Leza; bādi bakilonda Bijila byandi mu ludingo kampanda. Bene Kidishitu bakwabo bāningilwe nansha kutononwa na bantu bādi betela bu balamete ku Bijila bya Mosesa ne ku bisela. Le i bika byādi bifwaninwe Polo kunena pa kukwasha banababo Bene Kidishitu amba bendelele kudyumuka ku mushipiditu ne kukankamana mu lubilo lwabo?

9, 10. (a) Le i myanda’ka ikankamika yānene mutumibwa Polo yotutanga ku mfulo kwa shapita 10 wa Bahebelu? (b) Mwanda waka Polo wālembele bilongwa bya tumoni twa kikōkeji twa pa kala?

⁹ I kya kutendelwa pa kumona muswelo wākimbile Polo kukomeja Bene Kidishitu Bahebelu kupityila ku bukomo bwa mushipiditu sandu. Mu shapita 10 wa uno mukanda, Polo i munene amba Bijila abyo i “mujiñininya wa bintu bilumbuluke bya kukāya,” kupwa wālombola kamweno ka kitapwa kya kikūlwa kya Kidishitu. Ku mfulo kwa uno shapita, Polo udyumuna batangi amba: “Ino kutūkija mutyima biyampe e kwimwendelemo, amba pa kupwa kulonga muswidile mutyima wa Leza, nabya mumone mwanda-wamulao. Ino pano pakikidi bidi kakitatyi katyutyutyutyu, ebiya wakwiya ukāyanga, ne kwijapo kwine mpika.”—Bah. 10:1, 36, 37.

¹⁰ Mu Bahebelu shapita 11, Polo i mushintulule’mo na bunwa mwine mwikadile lwitabijo lwa bine mudi Leza. Wāleta’mo bimfwa bya bana-balume ne bana-bakaji ba pa kala bādi na lwitabijo. Lelo kwādi kutolokela bya bitupubitupu ku myanda ingi? Mhm. Mutumibwa wāyukile amba banababo mu lwitabijo basakilwa kuyuka amba, lwitabijo lulomba bilongwa bya bukankamane ne kūminina. Kimfwa kya kutendelwa kya Bano bengidi ba kikōkeji ba pa kala kwādi kwa kukomeja Bahebelu bakomene matompo ne bikoleja byobātenwe nabyo. O mwanda Polo pa kupwa kutela bilongwa bya lwitabijo bya bano bantu ba kikōkeji ba pa kala, wānene amba: “Byo twaelwa umbukata mwa kibumbo kikatakata, kidi namino, kya tumoni, tuvule byonso byakwitulemenena, shi bika, shi bika, ne bubi bwitūminine bwine, tunyeme ne bukankamane ponka luno lubilo lo tutungilwe.”—Bah. 12:1.

‘Kibumbo kya Tumoni’

11. I bika byotufwaninwe kuvuluka kitatyi kyotulangulukila pa kimfwa kya ‘kibumbo kikatakata kya tumoni’?

¹¹ Polo wānene amba bengidi ba Yehova bāikele’ko kumeso kwa Bwine Kidishitu i ‘kibumbo kya tumoni kitujokolokele.’ Bāshele na kikōkeji kudi Yehova kufika ne ku lufu lwabo, kadi būmi bwabo bulombola’mba Mwine Kidishitu ukokeja kushala na kikōkeji nansha ke mu ngikadilo mikomo namani. Kino ‘kibumbo kya tumoni’ kidi pamo na kya bantu bānyemene lubilo ne ku mfulo. Kimfwa kyabo kikankamika bakwabo bendelele na lubilo. Shi tudi mu lubilo, ino tubayuka’mba kudi munyemi mulumbuluke witutala ne kwitukankamika twendelele, nankyo ketukabulwepo kulonga bukomo bwetu bonso mu lubilo. O mwanda Bene Kidishitu Bahebelu bādi bafwaninwe kulangulukila pa kimfwa kya bano bengidi ba Yehova ba pa kala. Kimfwa kyabo kyādi kya kwibakankamika ne kwibavuluja amba babwanya nabo ‘kunyema na bukankamane’ ne kuvuya lwendo lwabo. Netu tubwanya dyalelo.

12. Mwanda waka bimfwa bitelele Polo bidi na mvubu kotudi?

¹² Bantu bavule ba kikōkeji bātelelwe na Polo bādi mu ngikadilo na ino yetu. Kimfwa, Noa wāikele’ko mu kitatyi kya mfulo kitwala ku Dilobe dya ntanda. Netu tudi mu kitatyi kitwala ku mfulo ya ino ngikadilo ya bintu. Ba Abalahama ne Sala bānenwe kushiya ntanda yabo mwanda wa kukalondalonda mutōtelo wa bine ne kwilaija kufikidila kwa mulao wa Yehova. Netu twi basoñanibwe kwipela ne kukimba’ko kwitabijibwa na Yehova ne kumona madyese aetubikile. Mosesa wādi wendaenda mu ntanda mutuputupu muleta moyo, utadidile enka ku Ntanda ya Mulao. Ne tudi mu lwendo lotwenda tutyibulula ino ngikadilo ya bintu īkoka na lufu, tutadidile ku ntanda impya ilailwe. Bine tufwaninwe kubandaula myanda yāpityile’mo bano bantu, byobābwenye ne byobākankelwe, kininga ne bukōkekōke bwabo.—Loma 15:4; 1 Kod. 10:11.

Bānekenye—Muswelo’ka?

13. Le Noa wātenwe na myanda’ka, ne i bika byāmukweshe anekenye’yo?

¹³ Le i bika byākweshe bano bengidi ba Yehova bōminine ne kunekenya lubilo lwabo? Tala byālembele Polo padi Noa. (Tanga Bahebelu 11:7.) “Dilobe dya mema panopantanda dyakonakanya bonso ba bu-ngitu” kyādi ‘kintu kekyamwekelepo’ kudi Noa. (Ngal. 6:17) Kyādi kintu kekyalongekele kashā, kintu kipya binebine. Inoko, Noa kānenepo amba tutale bidi nansha amba kekibwanikapo. Mwanda waka? Mwanda wādi witabije amba kyonso kyanena Yehova, Yehova ukokeja kulonga’kyo. Noa kāmwenepo amba byobamulomba kulonga i bikomo mpata. Mobamusoñaninye “e monka mwālongele.” (Ngal. 6:22) Shi utale byālombelwe Noa kulonga—kupopa safini, kubunga banyama, kūbika mu safini bidibwa bya bantu ne banyama, kusapula musapu wa kidyumu, ne kulama kisaka kikomo mu myanda ya Leza—‘kulongela monka’ keādipo makayo. Lwitabijo ne kūminina kwa Noa kwālengeje bekale bōmi ne kumona madyese aye ne kisaka kyandi kine.

14. I matompo’ka āūminine ba Abalahama ne Sala, ne kino kitufundija bika?

¹⁴ Mu mulongo wa Polo kupwa Noa ke ba Abalahama ne Sala babadilwa mu ‘kibumbo kikatakata kya tumoni.’ Bātalwilwe mu būmi bwabo buyampe mu Ulu, nabyo bya kumeso kebisumbidilwanga divule. Bamwekeje bine lwitabijo lwampikwa kujina ne kikōkeji mu bitatyi bya matompo. Pa kutala kwipāna konso kwa Abalahama kwaādi witabije kulonga pa mwanda wa mutōtelo wa bine, bine kyādi kyendele’mo bamwite bu “mukulutuba wa bonso bakwitabija.” (Loma 4:11) Polo wātelele’tu enka myanda mikatampe, ke-pantu batangi bādi kala bayukile biyampe myanda ya būmi bwa Abalahama. Nansha nankyo, bufundiji bwālupwile’mo Polo i bukunka mutyima, amba: “Ino bano bonso bano, bafwile mu kwitabija, bampikwa kutambula myanda-yamilao, bēmona nayo bitupu kulampe kwine, ne kwimuna nayo, ne kwitabija’mba: Twi bēni balupito panopantanda.” (Bah. 11:13) Kibamweka patōka’mba, lwitabijo ne kipwano kyabo na Leza byo byebākweshe banyeme lubilo ne bukankamane ponka.

15. I bika byālengeje Mosesa ekale nabya?

¹⁵ Mosesa i kimfwa kikwabo kya mwingidi wa Yehova ubadilwa mu ‘kibumbo kikatakata kya tumoni.’ Mosesa wāshile būmi bwa ntundubuko, bwa bituntwa, “watongelako kumona malwa na bantu ba” Leza. I kika kyāmulengeje alonge namano? Polo ulondolola amba: “Wadi ubambile meso konka ku kupalwa mpalo . . . wakankamene ne kukankamana bwa wamona aye wakubulwa kumweka.” (Tanga Bahebelu 11:24-27.) Mosesa kādilwepo kavudi na “kuloelelwa mu bubi bwa mwaka umo onka!” Mosesa wādi umwene Leza bu wa bine pamo ne milao yandi, o mwanda wākankamene mpata ne kūminina. Wēpāna aye mwine kwakubulwa kukōka kutambija Isalela mu Edipito kwenda mu Ntanda ya Mulao.

16. Mwanda waka Mosesa kāzozelepo pobāmupeleje kutwela mu Ntanda ya Mulao?

¹⁶ Pamo enka bwa Abalahama, ne Mosesa nandi kāmwenepo kufikidila kwa mulao wa Leza mu būmi bwandi. Bene Isalela pobādi ke balumba kutwela mu Ntanda ya Mulao, Mosesa wāsapwidilwe amba: “Ukamona bidi ntanda’ya idi ku meso obe, nanshi kukatwela kukatwelamopo mu ntanda yo mpana kudi bāna ba Isalela.” Kino i pa mwanda mafuku kunyuma, aye ne Alone, pa kukambakanibwa na butomboki bwa bantu, “[kebālēmekelepo Leza] umbukata mwa bāna ba Isalela, pa mema a Mediba pa Kadesha.” (Kup. 32:51, 52) Lelo Mosesa wāzozele ne kulama kiji? Mhm. Wāesele muzo ne kuvuya na kunena’mba: “Abe Isalela wi wa dyese; lelo wifwene nobe i ani, bantu bapandijibwe padi Yehova, Ngabo ya bobe bukwashi, kadi ne kipete kya bobe butabuke.”—Kup. 33:29.

Ñeni Yotuboila’ko

17, 18. (a) I ñeni’ka yotuboila ku ‘kibumbo kikatakata’ mu mwanda utala lubilo lwetu? (b) I bika byotukabandaula mu kishinte kilonda’ko?

¹⁷ Kubandaula kotwabandaula būmi bwa bantu babundile ‘kibumbo kikatakata kya tumoni,’ tubamone patōka’mba pa kunyema lubilo ne kuvuya’lo, tufwaninwe kwikala na lwitabijo lwa binebine mudi Leza ne mu milao yandi. (Bah. 11:6) Lwitabijo kelwikalangapo ku kamindwa; lufwaninwe kumweka mu būmi bwetu bonso. Bengidi ba Yehova i beshile na bantu bampikwa lwitabijo, mwanda bamonanga kulampe. Tubwanya kumona “aye wakubulwa kumweka” ne kunyema lubilo na bukankamane.—2 Kod. 5:7.

¹⁸ Lwendo lwa Bwine Kidishitu kelupēlangapo. Ino nansha nankyo, tubwanya kunekenya lubilo lwetu. Mu kishinte kilonda’ko tukamona bukwashi bukwabo botudi nabo.

Le UKokeja Kushintulula?

• Mwanda waka Polo wālembele bivule bitala tumoni twa kikōkeji twa pa kala?

• Le kutala mu ñeni ‘kibumbo kikatakata kya tumoni kitujokolokele’ kwitukankamika namani mu lubilo lwetu?

• I bika byowefunda ku tumoni twa kikōkeji kimfwa Noa, Abalahama, Sala, ne Mosesa?

[Kifwatulo pa paje 22]

Abalahama ne Sala bāitabije kushiya ntundubuko ya mu Ulu